NGHIÊN CỨU HÌNH THÀNH BIỂU TƯỢNG SỐ LƯỢNG CHO TRẺ MẪU GIÁO 4 5 TUỔI THEO HƯỚNG TÍCH hợp

MỞ ĐẦUQuá trình hình thành biểu tượng số lượng BTSL, con số và phép đếm cho trẻ mẫu giáo đóng vai trò to lớn đối với sự phát triển các quá trình nhận thức của trẻ, giúp trẻ nhận biết đượ

KHOA SƯ PHẠM MẦM NON

- -BÀI TIỂU LUẬN MÔN: NGHIỆP VỤ SƯ PHẠM

ĐỀ TÀI:

NGHIÊN CỨU HÌNH THÀNH BIỂU TƯỢNG SỐ LƯỢNG CHO TRẺ MẪU GIÁO 4-5 TUỔI THEO HƯỚNG TÍCH HỢP

GIẢNG VIÊN HD : ĐỖ THỊ MINH LIÊN

SINH VIÊN TH :

THANH HÓA, THÁNG 07 NĂM 2014

PHOTO QUANG TUẤN

ĐT: 0972.246.583 & 0166.922.4176

Gmail: vtvu2015@gmail.com ; Fabook: vttuan85

NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN

……… ngày … tháng … năm 2014

Giảng viên

Sinh viên:

DANH MỤC BẢNG

Bảng 1 Thực trạng sử dụng một số biện pháp nhằm hình thành BTSL cho trẻ 4-5 tuổi qua hoạt động cho trẻ LQVT 5 Bảng 2 Mức độ hình thành BTSL của trẻ 4-5 tuổi theo hướng tích hợp 7 Bảng 3 Mức độ hình thành BTSL theo hướng tích hợp của trẻ các nhóm thực nghiệm và đối chứng trước và sau thực nghiệm 10

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU 1

NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 2

1 Sự hình thành BTSL cho trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi theo hướng tích hợp 2

2 Thực trạng về việc hình thành BTSL cho trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi theo hướng tích hợp ở trường mầm non hiện nay 4

3 Đề xuất một số biện pháp hình thành BTSL cho trẻ 4-5 tuổi theo hướng tích hợp 8

4 Thực nghiệm sư phạm các biện pháp đã đề ra 9

KẾT LUẬN 12

TÀI LIỆU THAM KHẢO 13

Sinh viên:

MỞ ĐẦU

Quá trình hình thành biểu tượng số lượng (BTSL), con số và phép đếm cho trẻ mẫu giáo đóng vai trò to lớn đối với sự phát triển các quá trình nhận thức của trẻ, giúp trẻ nhận biết được các dấu hiệu số lượng và mối quan hệ số lượng có trong các sự vật, hiện tượng của thế giới xung quanh trẻ, hình thành ở trẻ biểu tượng về con số, mối quan hệ giữa chúng và qui luật hình thành dãy số tự nhiên, hình thành ở trẻ những kĩ năng nhận biết như: so sánh số lượng, đếm, thêm, bớt, chia số lượng

Tất cả những kiến thức, kĩ năng đó là cơ sở để trẻ dễ dàng học phép đếm và các phép tính đại số ở trường tiểu học

Hiện nay giáo dục mầm non (GDMN) đã và đang diễn ra quá trình đổi mới các hoạt động giáo dục nói chung và hoạt động hình thành BTSL cho trẻ mẫu giáo theo hướng tích hợp nói riêng nhằm phát huy tính tích cực, độc lập, sáng tạo của trẻ trong quá trình hoạt động Tuy nhiên, hiệu quả của quá trình giáo dục này chưa cao do nhiều nguyên nhân khác nhau Một trong những nguyên nhân là do giáo viên chưa biết sử dụng các biện pháp hình thành BTSL theo hướng tích hợp cho trẻ sao cho linh hoạt và phù hợp Vì vậy, cần có sự nghiên cứu các biện pháp hình thành BTSL cho trẻ mẫu giáo và cách thức sử dụng chúng nhằm nâng cao hiệu quả của quá trình dạy học này

NỘI DUNG NGHIÊN CỨU

1 Sự hình thành BTSL cho trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi theo hướng tích hợp

BTSL được hình thành sớm ở trẻ nhỏ trong quá trình trẻ tri giác và thao tác với tập hợp đa dạng, như: tập hợp các vật, các âm thanh, các chuyển động Dần dần, trẻ bắt đầu nhận biết dấu hiệu số lượng của nhóm đối tượng bất kì và bỏ qua nhiều dấu hiệu không liên quan Càng lớn, trẻ càng chú ý tới khía cạnh số lượng và

có nhu cầu so sánh số lượng các nhóm đối tượng để nắm được mối quan hệ số lượng giữa chúng, trẻ học cách phản ánh số lượng và mối quan hệ giữa các nhóm đối tượng bằng các từ: một, nhiều, ít, bằng nhau, không bằng nhau, nhiều hơn, ít hơn

Tiếp đó, ở trẻ xuất hiện nhu cầu xác định chính xác số lượng nhóm đối tượng,

vì vậy trẻ bắt đầu có nhu cầu đếm xác định số lượng và sử dụng các từ số để biểu thị số lượng Khả năng đếm của trẻ là rất khác nhau và phụ thuộc vào sự tác động của người lớn Trên cơ sở đếm số lượng các nhóm đối tượng, ở trẻ dần hình thành biểu tượng về con số và hiểu ý nghĩa khái quát của nó: Số lượng là chỉ số cho độ lớn của một lớp các tập hợp tương đương Trẻ cũng có nhu cầu biến đổi số lượng nhóm đối tượng, vì vậy trẻ bắt đầu tiến hành thêm, bớt số lượng của đối tượng trong nhóm

Trên cơ sở thao tác với các nhóm đối tượng, biểu tượng về con số của trẻ được trừu tượng hóa và trẻ nắm được mối quan hệ giữa các số liền kề thuộc dãy số

tự nhiên

Dưới tác động của dạy học, kĩ năng đếm của trẻ ngày càng thành thạo, trẻ không chỉ đếm số lượng các vật, mà còn cả số lượng các âm thanh, chuyển động, Nhờ vậy, khả năng xác định số lượng của trẻ ngày càng phát triển

Ngoài khả năng nhận biết số lượng của trẻ 4-5 tuổi, cũng cần hướng dẫn trẻ tạo nhóm đối tượng theo dấu hiệu chung (mầu sắc, kích thước, hình dạng ), hình thành kĩ năng so sánh số lượng các nhóm đối tượng bằng tương ứng 1:1, dạy trẻ nhận biết và phản ánh bằng lời nói mối quan hệ số lượng, dạy trẻ đếm và nhận biết

số lượng các nhóm đối tượng trong phạm vi 10, dạy trẻ gộp hai nhóm đối tượng và

đếm, tách một nhóm thành các nhóm nhỏ hơn.

Nội dung hình thành BTSL được đưa vào các hoạt động cho trẻ làm quen với toán (LQVT) ở trường mầm non theo hướng tích hợp Để hình thành BTSL cho trẻ

có hiệu quả cần có sự đan cài, lồng ghép các nội dung hoạt động của trẻ với nhau trong từng chủ đề giáo dục dưới sự tổ chức linh hoạt và sự hướng dẫn có kế hoạch,

có mục đích của giáo viên nhằm giúp trẻ tìm hiểu, khám phá từng chủ đề trong một khoảng thời gian nhất định theo nhiều cách khác nhau Trên cơ sở đó hình thành ở trẻ những biểu tượng số lượng và mối quan hệ số lượng, hình thành những kĩ năng nhận thức như: kĩ năng so sánh số lượng, kĩ năng đếm, thêm, bớt số lượng

Trong các hoạt động nhận biết, giáo viên cần tạo cơ hội để trẻ được tự mình trải nghiệm, quan sát, khám phá để nắm được dấu hiệu số lượng và mối quan hệ số lượng có trong môi trường xung quanh trẻ, giúp trẻ phát huy v à vận dụng tối đa những BTSL và kĩ năng nhận biết đã có để giải quyết những tình huống đặt ra trong cuộc sống Như vậy, các trải nghiệm học tập của trẻ được tích hợp thành một thể thống nhất, giúp trẻ hiểu các kiến thức, kĩ năng liên kết với nhau

Dựa trên những kinh nghiệm, hiểu biết về số lượng và mối quan hệ số lượng

đã có của trẻ mà giáo viên tổ chức các hoạt động hình thành BTSL theo hướng tích hợp cho trẻ Trong các hoạt động này, trẻ được chủ động hoạt động theo nhu cầu, hứng thú của mình, được trải nghiệm phù hợp với khả năng nhận thức của trẻ Trẻ học ở mọi lúc, mọi nơi Giáo viên cần biết cách hướng dẫn, giúp đỡ, gợi mở trẻ mẫu giáo tích cực tham gia vào các hoạt động vui chơi - học tập để nắm kiến thức,

kĩ năng nhận biết số lượng

Để việc hình thành BTSL cho trẻ có hiệu quả, giáo viên cần chú trọng tổ chức môi trường hoạt động với phương tiện học liệu và những hoạt động đa dạng, những tình huống có vấn đề phù hợp nhằm lôi cuốn trẻ tích cực tham gia v ào hoạt động tìm tòi, giải quyết nhiệm vụ nhận biết số lượng, trẻ được học qua thực hành, qua hoạt động vui chơi

Giáo viên cần dựa trên những yêu cầu về mức độ hình thành BTSL cho lứa tuổi trẻ để điều chỉnh, bổ sung những hoạt động mới nhằm thúc đẩy sự phát triển

những BTSL cho trẻ Mặt khác, giáo viên phải tăng cường sử dụng các tình huống thực tế để tổ chức các hoạt động nhận biết BTSL phong phú, hấp dẫn cho trẻ theo quan điểm tích hợp

2 Thực trạng về việc hình thành BTSL cho trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi theo hướng tích hợp ở trường mầm non hiện nay

* Thực trạng nhận thức của giáo viên về vấn đề hình thành BTSL cho trẻ 4-5 tuổi theo hướng tích hợp

Trong thời gian từ tháng 6 đến tháng 8/2009 chúng tôi tiến hành điều tra với

100 giáo viên phụ trách lớp mẫu giáo 4-5 tuổi đang thực hiện chương trình đổi mới GDMN tại một số trường mầm non trên địa bàn thành phố Hưng Yên, tỉnh Nam Định, Đắc Lắc và Trà Vinh Kết quả điều tra cho thấy:

- Tất cả các GVMN (100%) thuộc diện điều tra đều khẳng định vai trò quan trọng của việc hình thành BTSL cho trẻ 4-5 tuổi đối với phát triển tư duy và chuẩn

bị cho trẻ vào học lớp 1 tiểu học Họ đều cho rằng việc hình thành BTSL cho trẻ theo hướng tích hợp là cần thiết và phù hợp với đặc điểm nhận thức của trẻ nhỏ

- Hầu hết các GVMN cho rằng việc hình thành BTSL cho trẻ 4-5 tuổi có thể diễn ra trong hoạt động học toán có chủ đích, hoạt động vui chơi và các hoạt động khác của trẻ trong trường mầm non, 83% số giáo viên cho rằng hoạt động học có chủ đích là hình thức quan trọng nhất và 56% số giáo viên đánh giá cao vai trò của hoạt động vui chơi đối với việc hình thành BTSL cho trẻ

- 85% GVMN không hiểu đúng và đầy đủ về dạy học tích hợp, mặc dù trên thực tiễn họ vẫn phải thực hiện nhiệm vụ này Có tới 74% giáo viên không nắm đầy đủ các tiêu chí đánh giá sự hình thành BTSL của trẻ 4-5 tuổi Phần lớn giáo viên (68%) chưa nhận thức được vai trò của các biện pháp dạy học đối với hiệu quả hình thành BTSL cho trẻ

* Thực trạng sử dụng các biện pháp hình thành BTSL cho trẻ 4-5 tuổi theo hướng tích hợp

Kết quả điều tra thực trạng cho thấy 100% GVMN thuộc diện điều tra đánh giá cao sự cần thiết và vai trò quan trọng của các biện pháp hình thành các BTSL

cho trẻ 4-5 tuổi Để hình thành BTSL cho trẻ 4 tuổi, giáo viên sử dụng các biện pháp rất đa dạng, tuy nhiên mức độ sử dụng chúng của các giáo viên là khác nhau

Cụ thể:

Bảng 1 Thực trạng sử dụng một số biện pháp nhằm hình thành BTSL cho trẻ

4-5 tuổi qua hoạt động cho trẻ LQVT

STT Các biện pháp hình thành BTSL

Mức độ sử dụng Thường

xuyên

Thỉnh thoảng

Không bao giờ

1 Lập kế hoạch cho nội dung hình

2 Xây dựng môi trường hoạt động

nhận biết số lượng theo hướng phát triển 12 48 40

Kết quả điều tra thể hiện ở bảng trên cho thấy:

- Nhiều giáo viên chưa chú ý tới lập kế hoạch cho nội dung hình thành BTSL cho trẻ theo hướng tích hợp Phần lớn do giáo viên còn chưa biết lập kế hoạch hình thành BTSL theo hướng tích hợp như thế nào, nên họ ngại và không thực hiện Việc xây dựng môi trường hoạt động nhận biết số lượng theo hướng phát triển cũng chưa được giáo viên quan tâm nhiều Điều này xuất phát từ nhận thức chưa đúng của nhiều giáo viên về việc làm cần thiết này cũng như họ chưa biết cách xây dựng môi trường hoạt động cho trẻ

- Tất cả các giáo viên đều sử dụng biện pháp sử dụng hành động mẫu, như: hành động tạo nhóm, so sánh số lượng bằng thiết lập tương ứng 1:1, hành động đếm, trong hoạt động học toán để hình thành BTSL cho trẻ Tuy nhiên, mức độ

sử dụng chúng của các giáo viên là khác nhau, hơn nữa khi làm mẫu còn có giáo

viên chưa làm đúng trình tự các thao tác, tốc độ diễn ra hành động còn nhanh, vị trí đứng chưa hợp lí, lời hướng dẫn chưa phù hợp, vì vậy làm giảm hiệu quả của biện pháp dạy học này

- Để hình thành BTSL cho trẻ 4-5 tuổi, tất cả giáo viên thường xuyên sử dụng

hệ thống câu hỏi gợi mở theo trình tự nhận thức của trẻ Tuy nhiên, nhiều giáo viên đặt các câu hỏi thiếu tính lôgic, nhiều câu hỏi thiếu tính chính xác, thiếu tính hệ thống và đôi khi thiếu yếu tố toán học

- Để kích thích hoạt động tư duy của trẻ 4-5 tuổi, các giáo viên thường sử dụng các tình huống có vấn đề Kết quả điều tra cho thấy, có tới 67% số giáo viên không sử dụng biện pháp dạy học này Điều này cho thấy nhiều giáo viên chưa hiểu rõ bản chất và cấu trúc của bài học theo cách đặt và giải quyết vấn đề, khả năng sáng tạo của giáo viên còn thấp, vì thế mà họ thực sự lúng túng trong việc tạo

ra các tình huống có vấn đề để hình thành BTSL cho trẻ trong quá trình hoạt động

- 100% giáo viên sử dụng các bài tập đa dạng như: bài tập đếm, so sánh số lượng các nhóm đối tượng, bài tập tạo nhóm vật theo các dấu hiệu khác nhau, bài tập thêm, bớt số lượng các nhóm vật, và các trò chơi học tập Tuy nhiên, trên thực tế hệ thống bài tập, trò chơi học tập của giáo viên thường đơn điệu, thiếu tính

hệ thống và thiếu nội dung tích hợp, cũng như không phù hợp với khả năng nhận thức và hứng thú của trẻ 4-5 tuổi Hiệu quả dạy học của các biện pháp này vì thế vẫn chưa cao

- Một trong những biện pháp dạy học có tính ưu việt trong việc cá biệt hóa hoạt động nhận thức của trẻ là biện pháp sử dụng phiếu học tập T uy nhiên kết quả điều tra lại cho thấy có tới 82% số giáo viên không sử dụng biện pháp dạy học trên, chỉ có 18% giáo viên thỉnh thoảng sử dụng Nguyên nhân của thực trạng trên

là do giáo viên ngại sưu tầm, ngại nghĩ hoặc không biết thiết kế phiếu học tập, hơn nữa nhiều giáo viên còn không hình dung phiếu học tập là gì và cách sử dụng chúng vào quá trình hình thành BTSL cho trẻ như thế nào

Kết quả ở bảng trên còn cho thấy nhiều giáo viên chưa chú trọng và chưa biết cách sử dụng các hoạt động khác nhau như: tạo hình, thể dục v ào quá trình

hình thành BTSL cho trẻ Nguyên nhân là do giáo viên còn ngại và lúng túng chưa biết sử dụng các hoạt động này vào việc hình thành BTSL cho trẻ sao cho phù hợp

* Thực trạng mức độ hình thành BTSL của trẻ 4-5 tuổi theo hướng tích hợp

Để tìm hiểu thực trạng mức độ hình thành BTSL của trẻ 4-5 tuổi theo hướng tích hợp, chúng tôi tiến hành khảo sát với 120 trẻ thuộc các trường mầm non Sao Vàng, thành phố Nam Định và trường mầm non Liên cơ, Mỹ Hào, Hưng Yên Trẻ

cả 2 trường trên đều đang học theo chương trình đổi mới GDMN

Mức độ hình thành BTSL của trẻ 4-5 tuổi được đánh giá theo các tiêu chí:

- Khả năng tạo nhóm đối tượng theo dấu hiệu chung

- Khả năng so sánh số lượng các nhóm đối tượng bằng các biện pháp đã biết

- Biết đếm xác định số lượng các nhóm đối tượng trong phạm vi số đã học

- Biết khái quát số lượng các nhóm đối tượng bằng các thẻ số và con số

- Biết thêm, bớt nhằm biến đổi số lượng và mối quan hệ số lượng trong phạm

vi số lượng đã học

Dựa vào các tiêu chí trên, chúng tôi đánh giá mức độ hình thành BTSL của trẻ bằng bài khảo sát Dựa vào quả thực hiện bài khảo sát của trẻ chúng tôi phân loại

sự phát triển BTSL của trẻ theo các mức độ khác nhau Kết quả khảo sát cụ thể như sau:

Bảng 2 Mức độ hình thành BTSL của trẻ 4-5 tuổi theo hướng tích hợp

Số trẻ Mức độ hình thành BTSL của trẻ 4 -5 tuổi %

120 10 (12 trẻ) 25,8 (31 trẻ) 32,5 (39 trẻ) 31,7 (38 trẻ)

Kết quả ở bảng trên cho thấy mức độ hình thành BTSL của trẻ 4-5 tuổi theo hướng tích hợp ở một số trường mầm non thuộc diện điều tra đều chưa cao do nhiều nguyên nhân khác nhau, như: Nhiều giáo viên còn nhận thức chưa đầy đủ về nhiệm vụ hình thành BTSL cho trẻ theo hướng tích hợp Đa số giáo viên chưa hiểu

rõ bản chất của dạy học tích hợp nên họ thường chú ý tới việc trang bị nhiều kiến thức và khả năng, dẫn tới ôm đồm quá nhiều nội dung trên một hoạt động học, vì vậy BTSL được hình thành ở trẻ không đầy đủ và sâu sắc, hơn nữa, các biện pháp

tác động được giáo viên sử dụng chưa linh hoạt và phù hợp, điều kiện cơ sở vật chất của cơ sở còn khó khăn Tất cả điều đó dẫn tới mức độ hình thành BTSL của trẻ còn hạn chế

3 Đề xuất một số biện pháp hình thành BTSL cho trẻ 4-5 tuổi theo hướng tích hợp

Các biện pháp hình thành BTSL cho trẻ 4-5 tuổi theo hướng tích hợp được chúng tôi xây dựng dựa trên những cơ sở như:

- Nội dung chương trình hình thành biểu tượng số lượng cho trẻ 4-5 tuổi đang hiện hành

- Đặc điểm phát triển biểu tượng số lượng của lứa tuổi trẻ

- Khả năng nhận thức của trẻ 4-5 tuổi

- Đặc điểm của quá trình hình thành biểu tượng số lượng cho trẻ mẫu giáo theo hướng tích hợp

Chúng tôi đề xuất 3 nhóm biện pháp nhằm tổ chức, hướng dẫn các hoạt động hình thành BTSL cho trẻ Cụ thể:

* Nhóm các biện pháp chuẩn bị điều kiện cho việc hình thành BTSL cho trẻ theo hướng tích hợp Bao gồm:

+ Khảo sát mức độ phát triển BTSL của trẻ trong nhóm

+ Khảo sát môi trường học tập của trẻ theo mục đích đặt ra

+ Lập kế hoạch cho nội dung hình thành BTSL cho trẻ theo hướng tích hợp + Xây dựng môi trường hình thành BTSL cho trẻ theo chủ đề giáo dục

* Nhóm các biện pháp tổ chức, hướng dẫn các hoạt động hình thành BTSL cho trẻ theo hướng tích hợp Bao gồm:

+ Sử dụng hành động mẫu và vật mẫu nhằm hình thành BTSL và kĩ năng nhận biết số lượng, mối quan hệ số lượng cho trẻ

+ Tổ chức cho trẻ tạo nhóm, so sánh, đếm, thêm, bớt số lượng của các nhóm đối tượng

+ Luyện tập nhằm củng cố BTSL qua hệ thống các bài tập, trò chơi học tập có nội dung toán học tích hợp