Đề án Kinh tế chính trị SV: Trần Thị Huyền Trang L ỜI NÓI ĐẦU Đấ t n ướ c ta trong ti ế n tr ì nh chuy ể n đổ i kinh t ế t ừ cơ ch ế t ậ p trung quan liêu bao c ấ p sang cơ ch ế th ị tr ườ ng th ì s ự đa d ạ ng hoá các h ì nh th ứ c s ở h ữ u đã tr ở thành đò i h ỏ i t ấ t y ế u và ngày càng ph ổ bi ế n trong toàn x ã h ộ i. Th ự c t ế cho th ấ y r ằ ng bên c ạ nh h ì nh th ứ c s ở h ữ u Nhà n ướ c, th ì các h ì nh th ứ c s ở h ữ u khác (tư nhân hay h ỗ n h ợ p) n ế u đượ c t ạ o đi ề u ki ệ n t ồ n t ạ i thu ậ n l ợ i, c ũ ng phát huy vai tr ò tích c ự c trong đờ i s ố ng kinh t ế . D ự a trên cơ s ở này các doanh nghi ệ p Nhà n ướ c Vi ệ t Nam v ớ i tư cách là n ò ng c ố t ch ủ ch ố t ở n ề n kinh t ế c ũ ng đang t ừ ng b ướ c đổ i m ớ i và t ì m h ướ ng đi bi ệ n pháp kinh doanh phù h ợ p đã t ì m ra gi ả i pháp thích h ợ p là C ổ ph ầ n hoá, thành t ự u ở công cu ộ c đổ i m ớ i n ướ c ta đạ t đượ c nh ữ ng năm g ầ n đây đã ch ứ ng t ỏ h ướ ng đẩ y m ạ nh " C ổ ph ầ n hoá m ộ t b ộ ph ậ n doanh nghi ệ p Nhà n ướ c" là hoàn toàn đúng đắ n và phù h ợ p vơi quy lu ậ t phát tri ể n kinh t ế . Đề án Kinh tế chính trị SV: Trần Thị Huyền Trang I. M ỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ C Ổ PHẦN HOÁ DOANH NGHIỆP NHÀ NƯỚC 1. Khái ni ệ m c ổ ph ầ n hoá 1.1. Phân bi ệ t C ổ ph ầ n hoá và tư nhân hoá Khi xem xét v ấ n đề C ổ ph ầ n hoá, tr ướ c h ế t c ầ n phân bi ệ t C ổ ph ầ n hoá và tư nhân hoá, đó là hai khái ni ệ m riêng r ẽ . Tư nhân hoá theo ngh ĩ a r ộ ng ( đị nh ngh ĩ a c ủ a Liên H ợ p Qu ố c) "là s ự bi ế n đổ i tương quan gi ữ a Nhà n ướ c và th ị tr ườ ng trong đờ i s ố ng kinh t ế c ủ a m ộ t n ướ c theo h ướ ng ưu tiên th ị tr ườ ng". Theo ngh ĩ a h ẹ p tư nhân hoá là quá tr ì nh chuy ể n đổ i h ì nh th ứ c s ở h ữ u t ừ Nhà n ướ c -> tư nhân đồ ng th ờ i chuy ể n các l ĩ nh v ự c kinh doanh s ả n xu ấ t t ừ Nhà n ướ c độ c quy ề n sang cho tư nhân đả m nhi ệ m theo nguyên t ắ c th ị tr ườ ng (cung c ầ u, chi ế n tranh….). Như v ậ y m ặ c nhiên C ổ ph ầ n hoá ch ỉ là m ộ t trong nhi ề u cách để tư nhân hoá m ộ t ph ầ n tài s ả n c ủ a Doanh nghi ệ p Nhà n ướ c. C ổ ph ầ n hoá là m ộ t khái ni ệ m h ẹ p hơn tư nhân hoá. V ậ y v ề h ì nh th ứ c: C ổ ph ầ n hoá là vi ệ c Nhà n ướ c bán m ộ t ph ầ n và toàn b ộ giá tr ị c ổ ph ầ n hoá c ủ a m ì nh trong các xí nghi ệ p cho các đố i t ượ ng t ổ ch ứ c và tư nhân trong và ngoài n ướ c ho ặ c cho các b ộ qu ả n l ý , công x ưở ng c ủ a xí nghi ệ p b ằ ng đấ u giá công khai và thông qua th ị tr ườ ng ch ứ ng khoán để thành công ty TNHH và công ty c ổ ph ầ n. V ề th ự c ch ấ t: C ổ ph ầ n hoá là phương th ứ c th ự c hi ệ n x ã h ộ i hoá s ở h ữ u, c ủ a h ì nh th ứ c kinh doanh m ộ t ch ủ v ớ i s ở h ữ u Nhà n ướ c trong doanh nghi ệ p thành công ty c ổ ph ầ n, v ớ i nhi ề u ch ủ s ở h ữ u để t ạ o mô h ì nh doanh nghi ệ p phù h ợ p v ớ i n ề n kinh t ế th ị tr ườ ng, đầ u tư, yêu c ầ u c ủ a n ề n kinh doanh hi ệ n đạ i. 1.2. Công ty c ổ ph ầ n Đề án Kinh tế chính trị SV: Trần Thị Huyền Trang Sau khi C ổ ph ầ n hoá, các doanh nghi ệ p s ẽ tr ở thành các công ty c ổ ph ầ n đó là m ộ t lo ạ i doanh nghi ệ p trong đó các thành viên ch ỉ ch ị u trách nhi ệ m n ợ và các ngh ĩ a v ụ tài s ả n khác c ủ a doanh nghi ệ p trong ph ạ m vi s ố v ố n (t ứ c là s ố c ổ ph ầ n) c ủ a m ì nh góp vào doanh nghi ệ p. Công ty c ổ ph ầ n có các đặ c đi ể m V ề m ặ t pháp l ý : Công ty c ổ ph ầ n là m ộ t t ổ ch ứ c kinh doanh có tư cách pháp nhân mà v ố n kinh doanh do nhi ề u ng ườ i đóng góp d ướ i h ì nh th ứ c c ổ ph ầ n. Các c ổ đông trong công ty ch ỉ có TNHH đố i v ớ i ph ầ n v ố n góp c ủ a m ì nh. Nh ờ đặ c đi ể m này mà công ty là m ộ t h ì nh th ứ c pháp l ý đầ y đủ , thu ậ n l ợ i để kinh doanh 2. S ự c ầ n thi ế t ph ả i C ổ ph ầ n hoá m ộ t b ộ ph ậ n Doanh nghi ệ p Nhà n ướ c 2.1. C ổ ph ầ n hoá là xu h ướ ng chung ở nhi ề u n ướ c Trong nh ữ ng năm 1980, quá tr ì nh chuy ể n đổ i s ở h ữ u Nhà n ướ c đã tr ở thành hi ệ n t ượ ng kinh t ế ch ủ y ế u trên toàn th ế gi ớ i. Ch ỉ tính t ừ năm 1984 - 1991, trên th ế gi ớ i đã có 250 t ỷ USD tài s ả n Nhà n ướ c đem bán và ch ỉ tính riêng 1991 đã chi ế m 50 t ỷ USD. Làn sóng C ổ ph ầ n hoá đượ c kh ở i đầ u t ừ Vương qu ố c Anh cu ố i nh ữ ng năm 1970 v ớ i hàng ch ụ c xí nghi ệ p qu ố c doanh đượ c C ổ ph ầ n hoá đế n 1991 Nhà n ướ c thu đượ c 34 t ỷ b ả ng. Sau đó quá tr ì nh này đã l ầ n l ượ t chuy ể n ra ở t ấ t c ả các n ướ c công nghi ệ p phát tri ể n v ớ i nhi ề u h ì nh th ứ c phong phú trong đó C ổ ph ầ n hoá đượ c l ự a ch ọ n nhi ề u nh ấ t và tr ở thành hi ệ n t ượ ng ph ổ bi ế n. Sau đó các n ướ c đang phát tri ể n c ũ ng gia nh ậ p vào xu h ướ ng C ổ ph ầ n hoá đang di ễ n ra ph ổ bi ế n trên th ế gi ớ i này và đế n nay có trên 80 đang C ổ ph ầ n hoá 1 cách tích c ự c. Trung Qu ố c c ũ ng là m ộ t qu ố c gia đi t ừ quá độ lên ch ủ ngh ĩ a x ã h ộ i nhưng khi ở sang n ề n kinh t ế th ị tr ườ ng Trung Qu ố c c ũ ng đã ch ọ n gi ả i pháp C ổ ph ầ n hoá nh ữ ng thành t ự u mà Trung Qu ố c đã và đang đạ t đượ c thoát kh ỏ i t ì nh tr ạ ng nghèo nàn l ạ c h ậ u, phát tri ể n kinh t ế v ữ ng m ạ nh và hi ệ n đạ i. Đề án Kinh tế chính trị SV: Trần Thị Huyền Trang Vi ệ c Doanh nghi ệ p Nhà n ướ c n ướ c ta C ổ ph ầ n hoá ch ứ ng t ỏ đang h ộ i nh ậ p cùng v ớ i n ề n kinh t ế th ế gi ớ i và C ổ ph ầ n hoá là m ộ t đò i h ỏ i khách quan khi Vi ệ t Nam chuy ể n sang n ề n kinh t ế th ị tr ườ ng có s ự đi ề u ti ế t c ủ a Nhà n ướ c và v ẫ n theo con đườ ng x ã h ộ i ch ủ ngh ĩ a. 2.2. Xu ấ t phát t ừ th ự c tr ạ ng ho ạ t độ ng kém hi ệ u qu ả c ủ a Doanh nghi ệ p Nhà n ướ c Các Doanh nghi ệ p Nhà n ướ c đựơ c h ì nh thành trong cơ ch ế t ậ p trung quan liêu bao c ấ p kéo dài hàng ch ụ c năm, trên cơ s ở ngu ồ n v ố n c ấ p phát c ủ a ngân sách Nhà n ướ c và do đó t ấ t c ả ho ạ t độ ng đề u ch ị u s ự ki ể m soát và chi ph ố i tr ự c ti ế p c ủ a Nhà n ướ c. Khi chuy ể n sang n ề n kinh t ế th ị tr ườ ng, th ì c ả m ộ t khu v ự c kinh t ế Nhà n ướ c đồ s ộ , c ồ ng k ề nh b ộ c l ộ t ấ t c ả nh ữ ng y ế u kém v ề hi ệ u qu ả ho ạ t độ ng s ả n xu ấ t kinh doanh c ủ a doanh nghi ệ p, ch ấ p vá, không đồ ng b ộ và xơ c ứ ng trong vi ệ c thích ứ ng v ớ i cơ ch ế m ớ i. Các Doanh nghi ệ p Nhà n ướ c t ừ lâu đã không đượ c đặ t trong môi tr ườ ng c ạ nh tranh, do đó ch ậ m đổ i m ớ i công ngh ệ và nâng cao ch ấ t l ượ ng s ả n ph ẩ m. Ch ế độ bao c ấ p bù l ỗ tràn lan làm cho h ạ ch toán kinh t ế trong các doanh nghi ệ p Nhà n ướ c ch ỉ là gi ả t ạ o, s ả n xu ấ t không tính chi phí, như hi ệ n t ượ ng l ã i gi ả , l ỗ th ậ t l ạ i h ế t s ứ c ph ổ bi ế n. Có th ể k ể ra m ộ t s ố d ữ li ệ u: trong s ố 12.084 có s ở qu ố c doanh th ì có t ớ i 4.584 đơn v ị s ả n xu ấ t kinh doanh thua l ỗ , chi ế m trên 30% t ổ ng s ố các doanh nghi ệ p Nhà n ướ c. Trong đó qu ố c doanh trung ương có 501 cơ s ở thua l ỗ = 29,6% s ố cơ s ở do trung ương qu ả n l ý , qu ố c doanh đị a phương có 4.083 thua l ỗ = 39,9% s ố đơn v ị do đị a phương qu ả n l ý và v ớ i vi ệ c bù giá, bù lương, bù chênh l ệ ch ngo ạ i thương và hàng lo ạ t kho ả n bao c ấ p chuy ể n Nhà n ướ c khác cho các doanh nghi ệ p Nhà n ướ c làm cho gánh n ặ ng tài chính và kho ả n vay n ợ chuy ể n Nhà n ướ c ngày càng n ặ ng n ề tr ầ m tr ọ ng, trong kho ả ng 85-90 t ỷ l ệ thi ế u h ụ t ngân sách là > 30%. Đề án Kinh tế chính trị SV: Trần Thị Huyền Trang T ổ ch ứ c b ộ máy trong các doanh nghi ệ p Nhà n ướ c không phù h ợ p do quan ni ệ m v ề s ở h ữ u trong doanh nghi ệ p không r õ ràng, không có s ự phân bi ệ t đầ y đủ quy ề n s ở h ữ u Nhà n ướ c và quy ề n kinh doanh. Vi ệ c phân ph ố i v ề tính ch ấ t không d ự a trên nguyên t ắ c phân ph ố i theo lao độ ng mà mang n ặ ng tính b ì nh quân không kích thích ng ườ i qu ả n l ý và công nhân trong các Doanh nghi ệ p Nhà n ướ c nâng cao hi ệ uq ủ a công tác và năng su ấ t lao độ ng. Ngoài ra độ i ng ũ cán b ộ v ớ i ki ế n th ứ c và tr ì nh độ qu ả n l ý không phù h ợ p, thi ế u năng độ ng. Như v ậ y t ì nh tr ạ ng …. kém hi ệ u qu ả c ủ a các doanh nghi ệ p Nhà n ướ c làm cho n ề n kinh t ế không th ể phát tri ể n đượ c, ch ế độ quan liêu bao c ấ p k ì m h ã m s ự phát tri ể n l ự c l ượ ng s ả n xu ấ t, đẩ y n ề n kinh t ế vào kh ủ ng ho ả ng. Do đó khi ở sang n ề n kinh t ế th ị tr ườ ng, phát tri ể n Nhà n ướ c kinh t ế hàng hoá nhi ề u thành ph ầ n th ì vi ệ c C ổ ph ầ n hoá m ộ t b ộ doanh nghi ệ p Nhà n ướ c là c ầ n thi ế t và c ấ p thi ế t. 2.3. Xu ấ t phát t ừ s ự thay đổ i nh ậ n th ứ c v ề vai tr ò ch ủ đạ o c ủ a kinh t ế Nhà n ướ c H ộ i ngh ị Trung ương l ầ n th ứ c VI tháng 3/1989 đã nêu r õ vai tr ò ch ủ đạ o c ủ a kinh t ế Nhà n ướ c không ph ả i có m ặ t v ớ i t ỷ tr ọ ng l ớ n ở t ấ t c ả m ọ i ngành mà ch ỉ chi ế m gi ữ a nh ữ ng v ị trí then ch ố t trong n ề n kinh t ế gi ả i pháp đượ c đặ t ra để phát tri ể n n ề n kinh t ế th ị tr ườ ng đị nh h ướ ng x ã h ộ i ch ủ ngh ĩ a đượ c đưa ra là: t ậ p trung ngu ồ n l ự c phát tri ể n có hi ệ u qu ả kinh t ế Nhà n ướ c trong nh ữ ng l ĩ nh v ự c doanh nghi ệ p Nhà n ướ c, th ự c hi ệ n t ố t ch ủ trương C ổ ph ầ n hoá và đa d ạ ng hoá s ở h ữ u đố i v ớ i nh ữ ng doanh nghi ệ p mà Nhà n ướ c không c ầ n n/gi ữ 100% v ố n. 2.4. C ổ ph ầ n hoá là s ự l ự a ch ọ n t ố t nh ấ t c ủ a các Doanh nghi ệ p a. Ch ế độ C ổ ph ầ n là s ả n ph ẩ m t ấ t y ế u c ủ a x ã h ộ i hoá s ả n xu ấ t và c ủ a n ề n kinh t ế th ị tr ườ ng. Là m ộ t h ì nh th ứ c quy ề n TS, ch ế độ c ổ ph ầ n là bi ể u hi ệ n h ì nh th ứ c v ậ n hành ở góc độ quan h ệ s ả n xu ấ t c ủ a s ự x ã h ộ i hoá s ả n xu ấ t, theo cách nói c ủ a Mác nó là "tư b ả n x ã h ộ i", tư b ả n t ự nó v ố n d ự a trên Đề án Kinh tế chính trị SV: Trần Thị Huyền Trang phương th ứ c s ả n xu ấ t x ã h ộ i và đò i h ỏ i ph ả i có s ự t ậ p trung x ã h ộ i v ề tư li ệ u s ả n xu ấ t và s ứ c lao độ ng, ở đây tr ự c ti ế p mang h ì nh thái tư b ả n x ã h ộ i (tư b ả n c ủ a nh ữ ng cá nhân tr ự c ti ế p liên hi ệ p l ạ i v ớ i nhau), Mac coi đó là "h ì nh thái quá độ t ừ phương th ứ c s ả n xu ấ t tư b ả n ch ủ ngh ĩ a sang phương th ứ c s ả n xu ấ t t ậ p th ể " là "s ự ph ủ đị nh", là h ì nh th ứ c ph ủ đị nh cao nh ấ t" đố i v ớ i tư b ả n tư nhân. b. Doanh nghi ệ p Nhà n ướ c áp d ụ ng ch ế độ c ổ ph ầ n hoá s ẽ có l ợ i cho gi ả i phóng và thu ậ n l ợ i s ả n xu ấ t đượ c th ể hi ệ n Phân đị nh ranh gi ớ i rành m ạ ch v ề quan h ệ v ề quy ề n TS t ứ c là quy ề n s ở h ữ u cu ố i cùng. Như v ậ y doanh nghi ệ p s ẽ th ự c s ự là s ả n xu ấ t kinh doanh. Th ể hi ệ n s ự th ố ng nh ấ t v ề vai tr ò song trùng v ừ a là ng ườ i lao độ ng v ừ a là ng ườ i s ở h ữ u. Khi đó quy ề n l ợ i c ủ a công nhân s ẽ g ắ n ch ặ t v ớ i v ậ n m ệ nh c ủ a công ty. V ì v ậ y giúp cho công nhân và công ty tr ở thành m ộ t kh ố i v ữ ng ch ắ c, đoàn k ế t. Tách quy ề n s ở h ữ u ra kh ỏ i quy ề n kinh t ế . Nó cho phép chuyên môn hoá các ch ứ c năng qu ả n l ý , s ử d ụ ng các nhà qu ả n l ý chuyên nghi ệ p, nâng cao s ứ c c ạ nh tranh c ủ a Doanh nghi ệ p đồ ng th ờ i t ạ o cơ ch ế phân b ổ r ủ i ro đặ c thù. C ổ ph ầ n hoá giúp cho vi ệ c khơi thông ngu ồ n v ố n xuyên khu v ự c k ế t h ợ p các y ế u t ố s ả n xu ấ t xuyên khu v ự c v ì v ậ y mà g ắ n ch ặ t vi ệ c xây d ự ng và m ở r ộ ng th ị tr ườ ng v ố n. Ngoài ra C ổ ph ầ n hoá giúp ích cho vi ệ c m ở c ủ a th ị tr ườ ng và thu hút ngu ồ n v ố n n ướ c ngoài. T ừ kinh nghi ệ m c ủ a nhi ề u n ướ c và phân tích trên cho th ấ y C ổ ph ầ n hoá Doanh nghi ệ p Nhà n ướ c là quá tr ì nh phát tri ể n ti ế n lên phù h ợ p v ớ i quy lu ậ t c ủ a th ờ i đạ i, có l ợ i cho vi ệ c phát tri ể n l ự c l ượ ng s ả n xu ấ t x ã h ộ i hoá hi ệ n đạ i hoá phù h ợ p v ớ i tr ì nh độ phát tri ể n c ủ a l ự c l ượ ng s ả n xu ấ t. B ở i v ậ y mà C ổ ph ầ n hoá là b ộ ph ậ n Doanh nghi ệ p Nhà n ướ c ở n ướ c ta là c ầ n thi ế t, t ạ o ti ề n đề cho s ự phát tri ể n đấ t n ướ c thành m ộ t trong nh ữ ng qu ố c gia có n ề n kinh t ế phát tri ể n hi ệ n đạ i. Đề án Kinh tế chính trị SV: Trần Thị Huyền Trang II. T HỰC TRẠNG C Ổ PHẦN HOÁ DOANH NGHIỆP NHÀ NƯỚC Ở V IỆT NAM 1. Ti ế n tr ì nh C ổ ph ầ n hoá Doanh nghi ệ p Nhà n ướ c ở n ướ c ta C ổ ph ầ n hoá Doanh nghi ệ p Nhà n ướ c ở n ướ c ta tr ả i qua m ộ t quy tr ì nh b ố n b ướ c, đượ c quy đị nh theo Ngh ị đị nh s ố 44/1998/NĐ-CP ngày 29/6/1998 v ề chuy ể n Doanh nghi ệ p Nhà n ướ c -> Công ty c ổ ph ầ n. B ướ c 1: Chu ẩ n b ị C ổ ph ầ n hoá. Danh m ụ c Doanh nghi ệ p Nhà n ướ c chu ẩ n b ị đưa ra C ổ ph ầ n hoá đượ c chia làm 2 lo ạ i: lo ạ i có v ố n 3 t ỷ đồ ng Vi ệ t Nam, lo ạ i có v ố n > 3 t ỷ Vi ệ t Nam đồ ng. Các Doanh nghi ệ p Nhà n ướ c thu ộ c danh m ụ c này ph ả i đả m b ả o các đi ề u ki ệ n sau đây: Ph ả i là đơn v ị h ạ ch toán ph ụ thu ộ c tính đượ c giá thành trên cơ s ở đị nh m ứ c kinh t ế - k ỹ thu ậ t và có báo cáo ho ạ t độ ng kinh doanh s ả n xu ấ t (ít nh ấ t m ộ t năm cu ố i) ph ả i độ c l ậ p tương đố i v ề tài s ả n, ti ề n v ố n, công ngh ệ , tiêu th ụ s ả n ph ẩ m và đị a đi ể m làm vi ệ c. Ph ả i b ả o đả m v ề đi ề u ki ệ n v ề v ố n pháp đị nh theo ngành ngh ề kinh doanh đố i v ớ i doanh nghi ệ p chính sau khi đã tách m ộ t b ộ ph ạ n để C ổ ph ầ n hoá. B ướ c 2: Xây d ự ng phương án C ổ ph ầ n hoá. Trong b ướ c này B ộ Tài chính k ế t h ợ p v ớ i B ộ qu ả n l ý ngành kinh t ế - k ỹ thu ậ t UBND t ỉ nh ho ặ c các H ộ i đồ ng Qu ả n tr ị các t ổ ng công ty h ướ ng d ẫ n các doanh nghi ệ p các khâu. K ý h ợ p đồ ng v ớ i cơ quan ki ể m toán h ợ p pháp; x ử l ý nh ữ ng v ấ n đề tài chính v ượ t quá quy ề n h ạ n c ủ a doanh nghi ệ p như n ợ khó đò i, tài s ả n t ổ n th ấ t thu ộ c m ọ i nguyên nhân. B ộ Tài chính s ẽ ban hành văn b ả n quy ế t đị nh giá tr ị th ự c t ế c ủ a doanh nghi ệ p để C ổ ph ầ n hoá. B ướ c 3: Duy ệ t và tri ể n khai th ự c hi ệ n phương án C ổ ph ầ n hoá. Trong b ướ c này, kho b ạ c Nhà n ướ c s ẽ bán t ờ phi ế u in s ẵ n để Công ty c ổ ph ầ n phát hành cho c ổ đông đủ đi ề u ki ệ n nh ậ n c ổ phi ế u, ch ậ m nh ấ t là 30 ngày k ể t ừ khi k ế t thúc th ờ i h ạ n phát hành. Đề án Kinh tế chính trị SV: Trần Thị Huyền Trang B ướ c 4: Công ty c ổ ph ầ n đăng k ý kinh doanh v ớ i s ở k ế ho ạ ch và đầ u tư c ấ p t ỉ nh và làm l ễ ra m ắ t. 2. Thành t ự u, h ạ n ch ế và nguyên nhân h ạ n ch ế sau 10 năm C ổ ph ầ n hoá Doanh nghi ệ p Nhà n ướ c ở Vi ệ t Nam 2.1. Thành t ự u Th ự c hi ệ n C ổ ph ầ n hoá Doanh nghi ệ p Nhà n ướ c t ừ 1992, đế n nay đã 14 năm, chúng ta đã đạ t đượ c m ộ t s ố thành t ự u đáng k ể . Tính đế n năm 1992 đế n h ế t năm 2005 đã C ổ ph ầ n hoá đượ c 2900 Doanh nghi ệ p Nhà n ướ c. Đạ i đa s ố Doanh nghi ệ p C ổ ph ầ n hoá 87% đề u cho r ằ ng k ế t qu ả ho ạ t độ ng s ả n xu ấ t kinh doanh và t ì nh h ì nh tài chính đượ c c ả i thi ệ n đáng k ể so v ớ i tr ướ c đổ i khi c ò n là Doanh nghi ệ p Nhà n ướ c. Các ch ỉ tiêu như doanh thu, l ợ i nhu ậ n, giá tr ị gia tăng, thu nh ậ p ng ườ i lao độ ng… đề u tăng v ớ i các s ố li ệ u. Tính b ì nh quân doanh thu tăng 13,4%/năm, l ợ i nhu ậ n tr ướ c thu ế tăng trên 9,4%/năm, năng su ấ t lao độ ng tăng 18,3%/năm, đầ u tư tài s ả n c ố đị nh tăng 18,3%/năm, lương b ì nh quân tăng 11,4%/năm, giá tr ị tuy ệ t đố i ph ầ n v ố n Nhà n ướ c t ạ i các công ty c ổ ph ầ n không nh ữ ng đượ c đả m b ả o mà c ò n tăng thêm 46,3%. Vi ệ c C ổ ph ầ n hoá không nh ữ ng đã thu hút nhi ề u v ố n t ừ x ã h ộ i mà c ò n t ạ o đi ề u ki ệ n đổ i m ớ i công ngh ệ , tương đố i t ổ ch ứ c qu ả n l ý , nâng cao hi ệ u qu ả ho ạ t độ ng c ủ a các công ty c ổ ph ầ n. Sau C ổ ph ầ n hoá, t ổ ch ứ c và đi ề u hành ở công ty c ổ ph ầ n đã nh ậ n đượ c nh ữ ng tác độ ng tích c ự c có s ự tách bi ệ t r õ ch ủ doanh nghi ệ p v ớ i Doanh nghi ệ p, gi ữ a s ở h ữ u và đi ề u hành ho ạ t độ ng kinh doanh gi ữ a đi ề u hành và ki ể m tra ki ể m soát. T ổ ch ứ c c ủ a công ty đượ c b ố trí h ợ p l ý và tính gi ả n gi ả n hơn. Ng ườ i lao độ ng tr ở thành c ổ đông n ề n quy ề n l ợ i ở h ọ đố i v ớ i công ty v ừ a là ng ườ i ch ủ v ừ a là ng ườ i lao độ ng. Theo s ố li ệ u th ì > 90% Doanh nghi ệ p đượ c h ỏ i đề u kh ẳ ng đị nh tính t ự ch ủ trong đi ề u hành qu ả n l ý , tinh th ầ n trách nhi ệ m c ủ a cán b ộ qu ả n l ý , ý th ứ c làm vi ệ c c ủ a ng ườ i lao độ ng. 2.2. H ạ n ch ế Đề án Kinh tế chính trị SV: Trần Thị Huyền Trang Bên c ạ nh nh ữ n thành t ự u đạ t đượ c th ì vi ệ c C ổ ph ầ n hoá c ũ ng có nh ữ ng h ạ n ch ế . T ố c độ ti ế n hành C ổ ph ầ n hoá hoá c ò n ch ậ m. T ố c độ và quy mô ti ế n hành C ổ ph ầ n hoá không đồ ng đề u gi ữ a các ngành và các đị a phương. Các m ụ c tiêu C ổ ph ầ n hoá chưa đạ t đượ c như mong mu ố n. Năm 2003 ch ỉ đạ t 63% k ế ho ạ ch C ổ ph ầ n hoá, 6 tháng đầ u năm 2004 đạ t 20% m ụ c tiêu đề ra. M ụ c tiêu là huy độ ng v ố n c ủ a toàn x ã h ộ i để phát tri ể n Doanh nghi ệ p nhưng v ẫ n chưa thu hút đượ c đông đả o các nhà đầ u tư. Trong s ố các Doanh nghi ệ p đã C ổ ph ầ n hoá có kho ả ng 40%, s ố Doanh nghi ệ p không có c ổ đông là ng ườ i ngoài Doanh nghi ệ p. Tính b ì nh quân ch ỉ có 8% c ổ đông ngoài Doanh nghi ệ p. Cán b ộ công nhân viên ch ứ c ở doanh nghi ệ p chi ế m 54%, Nhà n ướ c chi ế m 38%. Th ự c ch ấ t v ẫ n là C ổ ph ầ n hoá khép kín, chưa thu hút đượ c các nhà đầ u tư chi ế n l ượ c. C ổ ph ầ n hoá c ò n mang tính ch ấ t chia ph ầ n hoá, chưa thay đổ i đượ c cơ b ả n phương th ứ c qu ả n tr ị , đi ề u hành doanh nghi ệ p. S ố l ượ ng doanh nghi ệ p có v ố n Nhà n ướ c d ướ i 10% đượ c C ổ ph ầ n hoá năm 2003 t ớ i 84% ph ầ n l ớ n các doanh nghi ệ p Nhà n ướ c C ổ ph ầ n hoá đề u có quy mô nh ỏ . T ì nh h ì nh Doanh nghi ệ p sau C ổ ph ầ n hoá c ò n g ặ p v ướ ng m ắ c v ề tư cách pháp nhân trong v ấ n đề vay v ố n, cơ ch ế qu ả n l ý đố i v ớ i Doanh nghi ệ p v ẫ n không th ự c s ự đượ c c ả i thi ệ n, 2 cơ ch ế phân ph ố i l ợ i ích v ẫ n c ò n ph ụ thu ộ c vào quy ế t đị nh c ủ a công ty c ổ ph ầ n, vai tr ò c ủ a Nhà n ướ c và các đoàn th ể b ị buông l ỏ ng. Vi ệ c đị nh giá Doanh nghi ệ p c ò n g ặ p nhi ề u khó khăn. Nhi ề u Doanh nghi ệ p sau khi C ổ ph ầ n hoá chưa niêm y ế t c ổ phi ế u trên các trung tâm giao d ị ch ch ứ ng khoán. 2.3. Nguyên nhân và h ạ n ch ế Nguyên nhân c ủ a nh ữ ng h ạ n ch ế đã đượ c nêu ra ở trên n ướ c ta ti ế n hành C ổ ph ầ n hoá Doanh nghi ệ p Nhà n ướ c trong b ố i c ả nh n ề n kinh t ế đang trong th ờ i k ỳ quá độ t ừ s ả n xu ấ t nh ỏ lên s ả n xu ấ t l ớ n, trong quá tr ì nh chuy ể n Đề án Kinh tế chính trị SV: Trần Thị Huyền Trang đổ i t ừ kinh t ế k ế ho ạ ch t ậ p trung sang n ề n kinh t ế th ị tr ườ ng đị nh h ướ ng x ã h ộ i ch ủ ngh ĩ a. V ì v ậ y, các cơ quan qu ả n l ý c ò n ít nhi ề u lúng túng trong quá tr ì nh đi ề u hành v ĩ mô n ề n kinh t ế . Tr ì nh độ x ã h ộ i hoá c ò n th ậ t chín mu ồ i. Các lo ạ i th ị tr ườ ng c ò n chưa phát tri ể n đồ ng b ộ . Tr ì nh độ dân trí và y ế u t ố x ã h ộ i c ũ ng là nhân t ố khách quan làm c ả n tr ở ti ế n tr ì nh C ổ ph ầ n hoá. S ự th ậ n tr ọ ng và hoài nghi c ủ a các nhà đầ u tư trong và ngoài n ướ c. V ì h ọ chưa th ự c s ự yên tâm v ớ i các cơ ch ế chính sách, chưa tin t ưở ng vào kh ả năng phát tri ể n c ủ a các Doanh nghi ệ p Nhà n ướ c khi C ổ ph ầ n hoá. Công tác tuyên truy ề n ph ổ bi ế n cơ ch ế chính sách v ề C ổ ph ầ n hoá Doanh nghi ệ p Nhà n ướ c làm chưa t ố t d ẫ n đế n tr ì nh độ nh ậ n th ứ c c ủ a Doanh nghi ệ p Nhà n ướ c, cơ quan ch ủ qu ả n, cá nhân ng ườ i lao độ ng chưa sâu. Các nhà qu ả n l ý và l ã nh đạ o các Doanh nghi ệ p t ạ o ra l ự c c ả n cho quá tr ì nh C ổ ph ầ n hoá. Thói quen d ự a d ẫ n vào cơ ch ế bao c ấ p c ủ a Nhà n ướ c đã ăn sâu vào ti ề m th ứ c c ủ a nhi ề u ng ườ i. Không ít cán b ộ s ợ ả nh h ưở ng đế n quy ề n l ợ i c ủ a m ì nh, đã khi ế n h ọ ng ạ i có s ự thay đổ i, xáo tr ộ n và thay đổ i trong công vi ệ c. Ch ế độ chính sách đố i v ớ i Doanh nghi ệ p và ng ườ i lao độ ng và Doanh nghi ệ p trong các Doanh nghi ệ p C ổ ph ầ n hoá ch ậ m đượ c ban hành và chưa đủ s ứ c h ấ p d ẫ n, chưa tho ả đáng. Cơ ch ế chính sách chưa phù h ợ p. Các văn b ả n pháp l ý v ừ a thi ế u v ừ a ch ồ ng chéo. Như v ậ y qua 14 năm C ổ ph ầ n hoá Doanh nghi ệ p Nhà n ướ c, m ặ c dù đã đạ t nh ữ ng thành t ự u h ế t s ứ c kh ả quan nhưng bên c ạ nh đó v ẫ n c ò n nhi ề u h ạ n ch ế , v ướ ng m ắ c c ả n tr ở vi ệ c C ổ ph ầ n hoá, c ả n tr ở ti ế n tr ì nh phát tri ể n kinh t ế c ủ a đ ấ t n ướ c. Qua vi ệ c đưa ra nh ữ ng nguyên nhân ch ủ y ế u c ủ a nh ữ ng h ạ n ch ế ở trên, m ộ t s ố gi ả i pháp xin đượ c nêu ra ở d ướ i đây để đẩ y nhanh m ạ nh và sâu hơn n ữ a vi ệ c C ổ ph ầ n hoá Doanh nghi ệ p Nhà n ướ c để góp ph ầ n đưa đấ t n ề n n ướ c ta phát tri ể n hơn, h ộ i nh ậ p nhanh hơn vào n ề n kinh t ế c ủ a th ế gi ớ i, nh ấ t là trong b ố i c ả nh hi ệ n nay khi n ướ c ta đang chu ẩ n b ị gia nh ậ p WTO. [...]... giá Doanh nghiệp và bán cổ phần, khắc phục cho được việc bán cổ phần khép kín trong nội bộ doanh nghiệp và thất thoát tài sản Nhà nước Thực hiện lành mạnh hoá tài chính ở các công ty Nhà nước trước khi chuyển sang công ty cổ phần, phát triển thị trường chứng khoán Tăng cường chỉ đạo Cổ phần hoá Doanh nghiệp Nhà nước Tập trung chỉ đạo, kiên quyết thực hiện Cổ phần hoá các Doanh nghiệp thuộc diện Cổ phần. .. kinh tế, chứng khoán Việt Nam SV: Trần Thị Huyền Trang Đề án Kinh tế chính trị MỤC LỤC LỜI NÓI ĐẦU 1 I MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ CỔ PHẦN HOÁ DOANH NGHIỆP NHÀ NƯỚC 2 1 Khái niệm Cổ phần hoá 2 1.1 Phân biệt cổ phần hoá và tư nhân hoá 2 1.2 Công ty Cổ phần 2 2 Sự cần thiết phải Cổ phần hoá 1 bộ phận Doanh nghiệp Nhà nước 3 2.1 Cổ phần hoá là xu hướng... vào Doanh nghiệp mạnh, tạo gánh nặng cho các Doanh nghiệp này, không nên áp dụng các hình thức Công ty TNHH một thành viên là Nhà nước đối với những Doanh nghiệp thuộc diện Cổ phần hoá, không nên Cổ phần hoá những Doanh nghiệp đang thua lỗ mà chưa có phương án kinh doanh mới Việc tiến hành nhanh chóng Cổ phần hoá các NHTM Nhà nước đang là một mắt xích quan trọng đẩy nhanh tốc độ Cổ phần hoá Doanh nghiệp. .. tài trợ vốn cho các doanh nghiệp đã hoàn tất Cổ phần hoá, kiên quyết không tài trợ vốn cho những Doanh nghiệp không có sự tích cực chủ động trong quá trình Cổ phần hoá là cú "huých" mạnh vừa gây áp lực vừa tạo động lực thúc đẩy tiến trính Cổ phần hoá Doanh nghiệp Nhà nước nhanh hơn và mạnh hơn SV: Trần Thị Huyền Trang Đề án Kinh tế chính trị KẾT LUẬN Cổ phần hoá một bộ phận Doanh nghiệp Nhà nước dã... ĐẨY MẠNH CỔ PHẦN HOÁ MỘT BỘ PHẬN DOANH NGHIỆP NHÀ NƯỚC TRONG THỜI GIAN TỚI 1 Phương hướng Trong thời gian tiếp theo, việc đẩy nhanh Cổ phần hoá một bộ phận Doanh nghiệp Nhà nước vẫn tuân theo mục tiêu của việc chuyển Doanh nghiệp Nhà nước -> Công ty cổ phần (đựơc quy định trong Nghị định số 64/2002/NĐ-CP của Chính phủ) đó là Góp phần quan trọng nâng cao hiệu quả sức cạnh tranh của Doanh nghiệp, ra... THỰC TRẠNG CỔ PHẦN HOÁ DOANH NGHIỆP NHÀ NƯỚC Ở VIỆT NAM 6 1 Tiến trình Cổ phần hoá doanh nghiệp Nhà nước ở nước ta 6 2 Thành tựu, hạn chế và nguyên nhân của hạn chế sau 10 năm Cổ phần hoá doanh nghiệp Nhà nước ở Việt Nam 7 2.1 Thành Tựu 7 2.2 Hạn chế 8 2.3 Nguyên nhân của hạn chế 9 III PHƯƠNG HƯỚNG VÀ CÁC GIẢI PHÁP ĐẨY MẠNH CỔ PHẦN HOÁ MỘT BỘ PHẬN DOANH NGHIỆP NHÀ... nước có 1800 Doanh nghiệp Nhà nước 100% vốn, 900 Doanh nghiệp Nhà nước đã chi phối, có khoảng 500 Doanh nghiệp cổ phần mới thành lập có vốn đầu tư của Nhà nước 8 tập đoàn và 93 tổng công ty Nhà nước Trong thời gian tới phương hướng của Cổ phần hoá (ý kiến của Phó Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng) đó là tiếp tục mở rộng diễn Cổ phần hoá Doanh nghiệp kể cả tổng công ty Nhà nước Nhà nước chỉ giữ cổ phần chi phối... Cổ phần hoá Gắn trách nhiệm hành chính của người lãnh đạo các Bộ, Ngành địa phương, lãnh đạo Doanh nghiệp với kết quả sắp xếp và Cổ phần hoá ở đơn vị mình theo lộ trình đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Cơ chế, chính sách đối với Cổ phần hoá Doanh nghiệp Nhà nước được sửa đổi bổ sung một bước cơ bản nhằm nâng cao tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm ở Doanh nghiệp và bình đẳng với các Doanh nghiệp thuộc... các cổ đông, tăng cường sự giám sát của nhà đầu tư với Doanh nghiệp, bảo đảm hài hoà lợi ích ở Nhà nước, Doanh nghiệp, nhà đầu tư và người lao động Phương hướng năm 2006, Ban chỉ đạo đổi mới và phát triển Doanh nghiệp Trung ương có kế hoạch: sắp xếp 900 Doanh nghiệp trong đó khoảng 600 Doanh nghiệp sẽ thực hiện Cổ phần hoá theo hướng thu hẹp tối đa diện Nhà nước độc quyền, xoá bỏ độc quyền Doanh nghiệp. .. thực trạng hoạt động kém hiệu quả ở doanh nghiệp Nhà nước 4 2.3 Xuất phát từ sự thay đổi nhận thức về vai trò chủ đạo ở kinh tế Nhà nước 5 2.4 Cổ phần hoá là sự lựa chọn ở các doanh nghiệp Nhà nước 5 a Chế độ Cổ phần hoá là sản phẩm tất yếu ở xã hội hoá sản xuất kinh tế thị trường 6 b Doanh nghiệp Nhà nước áp dụng chế độ Cổ phần hoá sẽ có lợi cho giải phóng và . C Ổ PHẦN HOÁ MỘT BỘ PHẬN DOANH NGHIỆP NHÀ NƯỚC TRONG THỜI GIAN TỚI 1. Phương h ướ ng Trong th ờ i gian ti ế p theo, vi ệ c đẩ y nhanh C ổ ph ầ n hoá m ộ t b ộ ph ậ n Doanh. II. T HỰC TRẠNG C Ổ PHẦN HOÁ DOANH NGHIỆP NHÀ NƯỚC Ở V IỆT NAM 1. Ti ế n tr ì nh C ổ ph ầ n hoá Doanh nghi ệ p Nhà n ướ c ở n ướ c ta C ổ ph ầ n hoá Doanh nghi ệ p Nhà n ướ c. LUẬN CHUNG VỀ C Ổ PHẦN HOÁ DOANH NGHIỆP NHÀ NƯỚC 1. Khái ni ệ m c ổ ph ầ n hoá 1.1. Phân bi ệ t C ổ ph ầ n hoá và tư nhân hoá Khi xem xét v ấ n đề C ổ ph ầ n hoá, tr ướ c h ế t