BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y HÀ NỘI [\ TRẦN THỊ THANH TUYỀN ĐÁNH GIÁ SỰ PHỤC HỒI CẢM GIÁC SAU PHẪU THUẬT THU GỌN THÀNH BỤNG LUẬN VĂN THẠC SỸ Y HỌC HÀ NỘI – 2010 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y HÀ NỘI [\ TRẦN THỊ THANH TUYỀN ĐÁNH GIÁ SỰ PHỤC HỒI CẢM GIÁC SAU PHẪU THUẬT THU GỌN THÀNH BỤNG CHUYÊN NGÀNH PHẨU THUẬT TẠO HÌNH MÃ SỐ: 60.72.10 LUẬN VĂN THẠC SỸ Y HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC : PGS. TS. NGUYỄN BẮC HÙNG HÀ NỘI - 2010 LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành công trình nghiên cứu này tôi đã nhận được sự giúp đỡ hết sức nhiệt tình của các thầy giáo trong Bộ môn Phẫu thuật tạo hình và các bạn bè đồng nghiệp. Tôi xin chân thành cảm ơn : • Ban giám hiệu , phòng đào tạo sau Đại học, Bộ môn Phẫu Thuật Tạo Hình –Trường Đại học Y Hà Nội. • Ban giám đốc, phòng Kế hoạch Tổng hợp, Khoa Phẫu Thuật Tạo Hình- Bệnh viện Xanh-pôn. Tôi xin trân trọng bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến : PGS.TS Nguyễn Bắc Hùng, người thầy đã trực tiếp hướng dẫn cho tôi trong suốt quá trình thực hiện luận văn. Thầy đã tận tình chỉ bảo những kiến thức quý báu về chuyên môn, nghiên cứu khoa học , dìu dắt tôi để hoàn thành luận văn này. PGS.TS Trần Thiết Sơn, bằng tình yêu thương như ruột thịt thầy đã tận tình định hướng, chỉ bảo những kiến thức về chuyên môn cũng như trong cuộc sống . Xin ghi nhớ những lời căn dặn và động viên quý báu của thầy. Thầy Nguyễn Roãn Tuất đã chia sẽ những kinh nghiệm quý báu của Thầy trong chuyên môn. • Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy cô Bộ môn Phẫu Thuật Tạo Hình– Trường Đại học Y Hà Nội, Khoa : Phẫu Thuật Tạo Hình- Bệnh viện Xanh-pon, Phẫu Thuật Tạo Hình & Hàm mặt Bệnh viện Trung ương quân đội 108. Phẫu thuật bàn tay Bệnh viện Trung ương quân đội 108. Phẫu Thuật Tạo Hình & Hàm mặt Bệnh viện Việt Nam-Cu Ba. Phẫu Thuật Tạo Hình–Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, đã tạo điều kiện và giúp đỡ tôi trong quá trình học tập. • Tôi xin chân thành cảm ơn các GS, TS trong hội đồng chấm luận văn tốt nghiệp , các thầy đã đóng góp nhiều ý kiến và chia sẽ những kinh nghiệm quý báu giúp tôi hoàn thiện luận văn này. Cuối cùng tôi xin bày tỏ lòng biết ơn tới cha mẹ, anh chị em, bạn bè và những người thân yêu của tôi. Bs. Trần Thị Thanh Tuyền LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ luận văn nào khác. Tác giả luận văn Bs. Trần Thị Thanh Tuyền MỤC LỤC ĐẶT VẤN ĐỀ 1 CHƯƠNG I: TỔNG QUAN TÀI LIỆU 3 1.1 Một số đặc điểm giải phẫu thành bụng trước bên 3 1.1.1 Da và mô dưới da 4 1.1.2. Cấp máu cho da 4 1.1.3. Hệ thần kinh chi phối thành bụng trước bên 5 1.1.4. Sự phân chia vùng da bụng 7 1.2.Cảm giác và dẫn truyền cảm giác 7 1.2.1 Các đường cảm giác 8 1.2.2. Cơ quan cảm giác: 9 1.2.3. Khám cảm giác 10 1.3. Các phương pháp đánh giá cảm giác sau phẫu thuật 11 1.4. Các phương pháp tạo hình thành bụng 12 1.4.1. Lược qua lịch sử các kiểu tạo hình thành bụng 12 1.4.2. Phân độ sa giãn thành bụng trong phẫu thuật thu gọn bụng 16 1.4.3. Các phương pháp THTB hay dùng hiện nay 16 1.4.3.1. THTB mini (Mini – abdomino plasty) 16 1.4.3.2 THTB bằng kỹ thuật cắt ngang dưới có chuyển rốn. 18 CHƯƠNG II: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 20 2.1 Đối tượng nghiên cứu 20 2.2. Loại hình nghiên cứu 20 2.3. Phương pháp nghiên cứu 20 2.4. Các bước thực hiện PT thu gọn thành bụng 25 2.5. Các bước thực hiện khám và đánh giá cảm giác ngay sau mổ 29 2.6. Đánh giá sự phục hồi cảm giác 32 2.7. Theo dõi và đánh giá kết quả 32 CHƯƠNG III: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 33 3.1 Đặc điểm chung 33 3.1.1. Tuổi 33 3.1.2. Giới. 33 3.2. Đặc điểm kỹ thuật THTB 34 3.2.1.Phương pháp mổ 34 3.2.2. Biến chứng sau mổ 35 3.2.3. Số lần mổ 36 3.3. Đánh giá cảm giác trước mổ 37 3.4. Thay đổi cảm giác ngay sau mổ 39 3.5. Phục hồi cảm giác sau 3 tháng 44 3.6. Phục hồi cảm giác sau 6 tháng 49 3.7 . Phục hồi cảm giác sau 9 tháng 52 CHƯƠNG IV: BÀN LUẬN 56 4.1. Bàn luận đặc điểm chung bệnh nhân nghiên cứu 56 4.1.1. Tuổi 56 4.1.2.Giới 56 4.1.3. Đặc điểm kỹ thuật THTB 57 4.2. Bàn luận về sự thay đổi cảm giác sau PT (giai đoạn sớm) 61 4.3. Bàn luận về sự phục hồi cảm giác thành bụng sau PT (sau 3 tháng, 6 tháng, 9 tháng) 66 4.4. Bàn luận về sự liên quan thay đổi cảm giác thành bụng và các phương pháp PT 69 KẾT LUẬN 75 TÀI LIỆU THAM KHẢO MẪU THU THẬP SỐ LIỆU PHỤ LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BC: Biến chứng. BN: Bệnh nhân. BV: Bệnh viện. THTB: Tạo hình thành bụng. KQ: Kết quả. NC: Nghiên cứu. NKQ : Nội khí quản. PP: Phương pháp. RLCGTB: Rối loạn cảm giác thành bụng. TB: Trung bình. TH CCTB: Tạo hình cân cơ thẳng bụng. TK: Thần kinh . TRAM: Transverse Rectus Abdominis Musculcutaneous. PTTH: Phẫu thuật tạo hình. DANH MỤC HÌNH ẢNH Hình 1.1: . Hệ thống mạch thành bụng 4 Hình 1.2 Thần kinh chi phối thành bụng trước: 6 Hình 1.3: Thần kinh chi phối thành bụng trước 6 Hình 1.4: Phân chia vùng da bụng 7 Hình 1.5: Phân chia vùng da bụng 7 H×nh 1.6 : Phân chia vùng da bụng 8 Hình 1 .7: Các kiểu đường rạch 12 Hình 1.8: Các kiểu đường rạch 13 Hình 1.9: Các kiểu đường rạch 13 Hình 1.10: Các kiểu đường rạch 14 Hình 1.11: Các kiểu đường r ạch 15 Hình 1.12: Các kiểu đường rạch 55 Hình 1.13: Các kiểu đường rạch 17 Hình 1.14: Đường vẽ THTB đường ngang dưới có chuyển rốn 18 Hình 1.15. Vạt da mỡ lấy đi trong THTB đường ngang dưới có chuyển rốn 19 Hình 1.16. Tạo hình rốn trong THTB đường ngang dưới có chuyển rốn 19 Hình 2.1 Dụng cụ nghiên cứu 21 Hình 2.2. Phân chia thành bụng thành 12 vùng 22 Hình 2.3 Đánh giá cảm giác nhiệt 23 H×nh 2.4. Đánh giá cảm giác đau 23 H×nh 2.5. Đánh giá cảm giác xúc giác 24 Hình 2.6. Đánh giá cảm giác xúc giác 25 Hình 2.7. Sơ đồ đường rạch dưới theo KT THTB ĐND có chuyển rốn 25 Hình 2.8. Thì giải phóng rốn khỏi vạt da mỡ 26 Hình 2.9. Thì khâu tạo hình cân cơ thành bụng 27 Hình 2.10 .Đánh giá sự rối loạn cảm giác ngay sau mổ theo 6 vùng 29 Hình 2.11. Khám đánh giá cảm giác nhiệt 30 Hình 2.12. Khám đánh giá cảm giác đau 30 Hình 2.13. Khám đánh giá cảm giác xúc giác 31 Hình 2.14. Khám đánh giá cảm giác “ khoảng cách hai điểm” 32 Hình 3.1. Sự thay đổi cảm giác nhiệt ngay sau mổ 40 Hình 3.2. Sự thay đổi cảm giác tỳ đè ngay sau mổ 44 Hình 3.3. Sự thay đổi cảm giác nhiệt ngay sau mổ 3 tháng 46 Hình 3.4. Sự thay đổi cảm giác tỳ đè sau 3 tháng 49 Hình 3.5. Sự thay đổi cảm giác nhiệt sau 6 tháng 50 Hình 3.6. Sự thay đổi cảm giác tỳ đè sau 6 tháng 55 Hình 3.7. Sự thay đổi cảm giác tỳ đè sau 9 tháng 59 Hình 3.8. Sơ đồ minh hoạ diện bóc tách giữa 2 phương pháp 61 Hình 3.9. Rối loạn cảm giác ngay sau mổ 62 Hình 3.10. Sự phục hồi cảm giác sau mổ 6 tháng 68 Hình 3.11. Sự phục hồi cảm giác tỳ đè ngay sau mổ 69 Hình 3.12. Sự phục hồi cảm giác nhiệt ngay sau mổ 70 Hình 3.13 Sự phục hồi cảm giác tỳ đè sau 3 tháng 71 Hình 3.14 Sự phục hồi cảm giác nhiệt sau 3 tháng 72 Hình 3.15 Sự phục hồi cảm giác tỳ đè sau 6 tháng 72 Hình 3.16 Sơ đồ ranh giới vùng phục hồi và vùng RLCG 73 Hình 3.17 So sánh diện bóc tách giữa 2 phương pháp 74 Hình 3.18 Rối loạn cảm giác nhiệt ngay sau mổ 75 Hình 3.19 Rối loạn cảm giác tỳ đề ngay sau mổ 75 Hình 3.20 Rối loạn cảm giác nhiệt ngay sau 3 tháng 76 Hình 3.21 Rối loạn cảm giác tỳ đè sau 3 tháng 77 Hình 3.22 Rối loạn cảm giác tỳ đè sau 6 tháng 77 Hình 3.23 Rối loạn cảm giác tỳ đè sau 6 tháng 78 DANH MỤC BẢNG Bảng 3.1: Phân bố theo giới 34 Bảng 3.2: Phương pháp mổ 34 Bảng 3.3: Một số biến chứng sau mổ 35 Bảng 3.4: Số lần mổ 35 Bảng 3.5: Cảm giác nhiệt (4 o C) trước mổ 37 Bảng 3.6: Cảm giác nhiệt (40 o C) trước mổ 37 Bảng 3.7: Cảm giác đau trước mổ 38 Bảng 3.8 Cảm giác xúc giác trước mổ: 38 Bảng 3.9: Cảm giác tỳ đè trước mổ 39 Bảng 3.10: Cảm giác nhiệt ngay sau mổ 39 Bảng 3.11:. Cảm giác nhiệt ngay sau mổ 40 Bảng 3.12: Cảm giác đau ngay sau mổ 41 Bảng 3.13: Cảm giác xúc giác ngay sau mổ 42 Bảng 3.14. Cảm giác nhận biết 2 điểm 42 Bảng 3.15: Cảm giác tỳ đè ngay sau mổ 43 Bảng 3.16:. Cảm giác nhiệt sau 3 tháng 45 Bảng 3.17:. Cảm giác nhiệt sau 3 tháng 46 Bảng 3.18: Cảm giác đau sau 3 tháng 46 Bảng 3.19: Cảm giác xúc giác sau 3 tháng. 47 Bảng 3.20. Cảm giác nhận biết 2 điểm 48 Bảng 3.21: Cảm giác tỳ đè 48 Bảng 3.22:. Cảm giác nhiệt sau 6 tháng 50 Bảng 3.23: Cảm giác nhiệt sau 6 tháng 51 Bảng 3.24: Cảm giác đau sau 6 tháng 51 Bảng 3.25: Cảm giác xúc giác sau 6 tháng 52 Bảng 3.26. Cảm giác nhận biết 2 điểm 53 Bảng 3.27: Cảm giác tỳ đè sau 6 tháng 54 Bảng 3.28: Cảm giác nhiệt sau 9 tháng 55 Bảng 3.29:. Cảm giác nhiệt sau 9 tháng 56 Bảng 3.30: Cảm giác đau sau 9 tháng 56 Bảng 3.31: Cảm giác xúc giác sau 9 tháng 57 Bảng 3.32. Cảm giác nhận biết 2 điểm 58 Bảng 3.33: Cảm giác tỳ đè sau 9 tháng 59 [...]... dưới rốn 1.2 Cảm giác và dẫn truyền cảm giác : 1.2.1 Các đường cảm giác gồm [ 4]: 1.2.1.1 Đường cảm giác nông tức là cảm giác ở da bao gồm cảm giác sờ mó (cảm giác xúc giác) và cảm giác thống nhiệt (cảm giác đau, cảm giác nóng lạnh ) 1.2.1.2 Đường cảm giác sâu có ý thức ở xương, khớp, gân cơ như cảm giác cơ khớp, cảm giác rung, cảm giác áp lực và cảm giác trọng lượng 1.2.1.3 Đường cảm giác sâu không... S.0 Không có cảm giác S.0+ RLCG (dị cảm) S.1 Phục hồi cảm giác của da trong vùng phân bố thần kinh S2 Xuất hiện cảm giác va chạm cùng với dị cảm S2+ Phục hồi cảm giác va chạm và cảm giác đau, vẫn còn dị cảm S3 Phục hồi cảm giác va chạm và cảm giác đau, dị cảm biến mất, bắt đầu xuất hiện cảm giác phân biệt 2 điểm (15-40 mm) S3+ Phục hồi cảm giác phân biệt 2 điểm (7-15 mm) S4 Phục hồi cảm giác hoàn toàn... test “ 2 điểm “ 1.3.4 Đánh giá cảm giác trọng lượng Dùng vật nặng có trọng lượng 5g để đánh giá cảm giác tì đè * Theo Hiệp hội nghiên cứu Y khoa Hoa Kỳ đã sử dụng bảng tiêu chuẩn sau để đánh giá cảm giác xúc giác ở vùng chi Trong nghiên cứu này chúng tôi sẽ dựa vào tiêu chuẩn đó để đánh giá cảm giác xúc giác da thành bụng sau PTTH thành bụng Bảng tiêu chuẩn đánh giá sự phục hồi cảm giác của Hiệp hội Nghiên... giác nào bị rối loạn ? - Ngoài rối loạn cảm giác có đau và dị cảm không ? (như cảm giác bỏng, nóng rát, kiến bò, điện giật…) 1.2.3.2 Khách quan: (thực thể) - Cảm giác đau - Cảm giác nhiệt: nóng, lạnh - Cảm giác xúc giác : thô sơ, tinh vi - Cảm giác phức tạp: cảm giác không gian 3 chiều, cảm giác nhận thức vật 11 1.3 Các phương pháp đánh giá cảm giác sau phẫu thu t Theo các tác giả A Lee Dellon (2004),Andreia... vú, sau tạo hình bàn tay và sau tạo hình thành bụng nhưng ở VN chúng tôi chưa tìm thấy công trình nghiên cứu nào có liên quan đến 2 việc đánh giá sự rối loạn và phục hồi cảm giác da thành bụng sau PTTH bụng chính vì thế chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: ĐÁNH GIÁ SỰ PHỤC HỒI CẢM GIÁC DA THÀNH BỤNG SAU PTTH THÀNH BỤNG TẠI KHOA PTTH BV XANH-PON VỚI HAI MỤC TIÊU SAU: 1 Xác định mức độ rối loạn cảm giác. .. Werner Fels (2005) [21],[25],[26] 1.3.1 Đánh giá cảm giác nhiệt - Đánh giá cảm giác nóng Dùng ống thủy tinh chứa nước nóng 40oC - Đánh giá cảm giác lạnh Dùng ống thủy tinh chứa nước lạnh 4oC 1.3.2 Đánh giá cảm giác đau Sử dụng kim 30 x 7 hoặc kim đầu tù 1.3.3 Đánh giá cảm giác xúc giác - Thô sơ : cảm giác được khi dùng tay hoặc bông quẹt lên vùng da khám - Tinh vi : cảm giác được khi kích thích lên 2 điểm... giác sau phẫu thu t tạo hình và các yếu tố liên quan đến rối loạn cảm giác 2 Đánh giá sự phục hồi cảm giác da thành bụng sau phẫu thu t 3 CHƯƠNG I: TỔNG QUAN TÀI LIỆU 1.1 Một số đặc điểm giải phẫu thành bụng trước bên 1.1.1 Da và mô dưới da : Theo tác giả Trần Thiết Sơn [7], trong cuốn "phương pháp giãn da trong phẫu thu t tạo hình và thẩm mỹ", da và mô dưới da thành bụng được mô tả như sau: Thành bụng. .. mất hoặc giảm cảm giác ? Phân biệt độ nhạy cảm đối với từng vùng Test lập đi lập lại 10 lần tại mỗi vùng .Nhạy cảm nhất (+++) Nhạy cảm vừa (++) Ít nhạy cảm (+) Hình 2.4 Đánh giá cảm giác đau (Bn:Nguyễn Thị Phương S.,36 tuồi.MSBA:10133030) 24 * Tiến hành đánh giá cảm giác xúc giác - Cảm giác thô sơ : dùng tay hoặc bông quệt nhẹ lên vùng da định khám , xem bệnh nhân có nhận biết được có sự va chạm hay... phục hồi cảm giác và được tiến hành như sau : Tập hợp hồ sơ bệnh án của bệnh nhân 21 Ghi chép các thông tin về tên, tuổi, giới, độ dày nếp da mỡ và độ thừa da mỡ thành bụng Phương pháp mổ và số lần mổ, ghi chép thông tin về cảm giác thành bụng trước và ngay sau mổ Các biến chứng sau mổ : tụ máu, nhiễm trùng, hoại tử , seroma… Mời bệnh nhân đến tái khám để đánh giá thời gian phục hồi cảm giác sau mổ... thu thập được và các số liệu trong bệnh án cung cấp 2.3.1.2.Đối với bệnh nhân tiến cứu : chúng tôi trực tiếp khám đánh giá cảm giác trước PT, tham gia PT, theo dõi đánh giá thay đổi cảm giác ngay sau mổ và thời gian phục hồi lại cảm giác , được tiến hành như sau : -Thăm khám lâm sàng toàn thân, bệnh sử về sinh đẻ , độ dày nếp da mỡ và độ thừa da mỡ thành bụng, làm bệnh án, làm các xét nghiệm CLS -Đánh . Sự phục hồi cảm giác sau mổ 6 tháng 68 Hình 3.11. Sự phục hồi cảm giác tỳ đè ngay sau mổ 69 Hình 3.12. Sự phục hồi cảm giác nhiệt ngay sau mổ 70 Hình 3.13 Sự phục hồi cảm giác tỳ đè sau 3 tháng. rốn 1.2. Cảm giác và dẫn truyền cảm giác : 1.2.1 Các đường cảm giác gồm [ 4]: 1.2.1.1 Đường cảm giác nông tức là cảm giác ở da bao gồm cảm giác sờ mó (cảm giác xúc giác) và cảm giác thống. Phân chia thành bụng thành 12 vùng 22 Hình 2.3 Đánh giá cảm giác nhiệt 23 H×nh 2.4. Đánh giá cảm giác đau 23 H×nh 2.5. Đánh giá cảm giác xúc giác 24 Hình 2.6. Đánh giá cảm giác xúc giác 25