Tiểu luận tài chính quốc tế Tương lai của đồng Euro

MỤC LỤC MỤC LỤC 3 LỜI NÓI ĐẦU 4 I. TỔNG QUAN VỀ LIÊN MINH TIỀN TỆ CHÂU ÂU VÀ TIẾN TRÌNH HÌNH THÀNH ĐỒNG EURO 5 1. Khái quát lịch sử hình thành liên minh Châu Âu 5 2. Liên minh tiền tệ Châu Âu 10 3. Quá trình hình thành đồng tiền chung Châu Âu – Đồng Euro 13 II. VAI TRÒ CỦA ĐỒNG EURO 14 1. Đối với các quốc gia thành viên 14 2. Đối với nền kinh tế thế giới 16 III. PHÂN TÍCH CÁC ÁP LỰC ĐỐI VỚI ĐỒNG EURO 20 1. Vấn đề mở rộng EU 20 2. Nợ công ở các nước thành viên EU 20 IV. BÀI HỌC RÚT RA TỪ KHU VỰC ĐỒNG TIỀN CHUNG CHÂU ÂU CHO KHU VỰC CHÂU Á 20 1. Đồng tiền chung Châu Âu và xu hướng của nó trong thời gian tới 20 2. Bài học rút từ Khu vực đồng tiền chung Châu Âu cho khu vực Châu Á 23 3. Triển vọng về một đồng tiền chung Châu Á 26 V. KỊCH BẢN CHO TƯƠNG LAI CỦA ĐỒNG EURO 27 KẾT LUẬN 33 TÀI LIỆU THAM KHẢO 34 LỜI NÓI ĐẦU Hiện nay, xu hướng liên kết kinh tế quốc tế và toàn cầu hóa nền kinh tế đang diễn ra hết sức mạnh mẽ. Sự tham gia vào xu hướng chung đó gần như là lực chọn bắt buộc đối với mỗi quốc gia nếu như muốn tồn tại và phát triển kinh tế theo kịp trình độ phát triển của nền kinh tế thế giới. Tuy nhiên, tùy theo điều kiện của từng quốc gia, khu vực mà mỗi nước tham gia vào liên kết kinh tế quốc tế ở các mức độ khác nhau, khu vực mậu dịch tự do… cho tới liên minh tiền tệ, đỉnh cao của liên kết kinh tế quốc tế. Liên minh Châu Âu ra đời là kết quả của hoạt động liên kết kinh tế quốc tế, là kết quả của quá trình hợp tác và đấu tranh giữa tranh chấp và thỏa hiệp của các nước thành viên nhằm đi đến thống nhất và tạo ra sức mạnh tổng hợp từ sự liên kết. Năm 1999, đồng Euro chính thức ra đời đã đánh dấu một bước phát triển mới của liên minh Châu Âu nói riêng và của hoạt động kinh tế quốc tế nói chung. Đồng Euro có ảnh hưởng sâu rộng tới đời sống kinh tế, xã hội của các nước thành viên và các nước có liên quan trong đó có Việt Nam. Vì vậy, việc nghiên cứu Tương lai của đồng Euro là hết sức cần thiết và đang trở thành đề tài đáng quan tâm của các nhà nghiên cứu kinh tế hiện nay. Được sự hướng dẫn của PGS.TS Trương Quang Thông, nhóm chúng tôi đã lựa chọn đề tài “Tương lai của đồng Euro” làm đề tài thảo luận nhóm. Rất mong Thầy và các bạn đóng góp ý kiến để đề tài được hoàn thiện hơn. I. TỔNG QUAN VỀ LIÊN MINH TIỀN TỆ CHÂU ÂU VÀ TIẾN TRÌNH HÌNH THÀNH ĐỒNG EURO 1. Khái quát lịch sử hình thành liên minh Châu Âu 1.1. Giới thiệu chung về liên minh Châu Âu: Liên minh châu Âu gồm28 nước có chủ quyền đã gia nhập Liên minh châu Âu (EU) từ khi Liên minh này bắt đầu trên thực tế từ năm 1951 dưới tên Cộng đồng Than Thép châu Âu (ECSC). Trước khi được phép gia nhập Liên minh châu Âu, một nước phải hoàn tất các điều kiện chính trị và kinh tế, thường được gọi là các tiêu chuẩn Copenhagen. Các yêu cầu cơ bản này mà một nước ứng viên phải có là một chế độ dân chủ thế tục, cùng với các quyền tự do và thể chế tương ứng, cũng như tôn trọng luật pháp. Trong điều kiện của Hiệp ước Maastricht, việc mở rộng Liên minh phụ thuộc vào sự đồng ý của mỗi quốc gia hội viên cũng như được Nghị viện châu Âu chấp thuận Tôn chỉ: Đoàn kết trong đa dạng (Unity in diversity) Trụ sở: Brussels (Bỉ)

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TPHCM

- -ĐỀ TÀI

TƯƠNG LAI CỦA ĐỒNG EURO.

GVHD: PGS TS Trương Quang Thông Nhóm thực hiện: Nhóm 5

Lớp: Ngân hàng Đêm 2 – Khóa 22.

TP.Hồ Chí Minh – Năm 2014

6 Nguyễn Văn Phương

7 Lê Trung Quốc

8 Đặng Thị Phương Trang

MỤC LỤC

MỤC LỤC 3

LỜI NÓI ĐẦU 4

I TỔNG QUAN VỀ LIÊN MINH TIỀN TỆ CHÂU ÂU VÀ TIẾN TRÌNH HÌNH THÀNH ĐỒNG EURO 5

1 Khái quát lịch sử hình thành liên minh Châu Âu 5

2 Liên minh tiền tệ Châu Âu 10

3 Quá trình hình thành đồng tiền chung Châu Âu – Đồng Euro 13

II VAI TRÒ CỦA ĐỒNG EURO 14

1 Đối với các quốc gia thành viên 14

2 Đối với nền kinh tế thế giới 16

III PHÂN TÍCH CÁC ÁP LỰC ĐỐI VỚI ĐỒNG EURO 20

1 Vấn đề mở rộng EU 20

2 Nợ công ở các nước thành viên EU 20

IV BÀI HỌC RÚT RA TỪ KHU VỰC ĐỒNG TIỀN CHUNG CHÂU ÂU CHO KHU VỰC CHÂU Á 20

1 Đồng tiền chung Châu Âu và xu hướng của nó trong thời gian tới 20

2 Bài học rút từ Khu vực đồng tiền chung Châu Âu cho khu vực Châu Á 23

3 Triển vọng về một đồng tiền chung Châu Á 26

V KỊCH BẢN CHO TƯƠNG LAI CỦA ĐỒNG EURO 27

KẾT LUẬN 33

TÀI LIỆU THAM KHẢO 34

LỜI NÓI ĐẦU

Hiện nay, xu hướng liên kết kinh tế quốc tế và toàn cầu hóa nền kinh tế đang diễn rahết sức mạnh mẽ Sự tham gia vào xu hướng chung đó gần như là lực chọn bắt buộc đối vớimỗi quốc gia nếu như muốn tồn tại và phát triển kinh tế theo kịp trình độ phát triển của nềnkinh tế thế giới Tuy nhiên, tùy theo điều kiện của từng quốc gia, khu vực mà mỗi nước thamgia vào liên kết kinh tế quốc tế ở các mức độ khác nhau, khu vực mậu dịch tự do… cho tớiliên minh tiền tệ, đỉnh cao của liên kết kinh tế quốc tế

Liên minh Châu Âu ra đời là kết quả của hoạt động liên kết kinh tế quốc tế, là kết quảcủa quá trình hợp tác và đấu tranh giữa tranh chấp và thỏa hiệp của các nước thành viênnhằm đi đến thống nhất và tạo ra sức mạnh tổng hợp từ sự liên kết Năm 1999, đồng Eurochính thức ra đời đã đánh dấu một bước phát triển mới của liên minh Châu Âu nói riêng vàcủa hoạt động kinh tế quốc tế nói chung Đồng Euro có ảnh hưởng sâu rộng tới đời sốngkinh tế, xã hội của các nước thành viên và các nước có liên quan trong đó có Việt Nam Vìvậy, việc nghiên cứu Tương lai của đồng Euro là hết sức cần thiết và đang trở thành đề tàiđáng quan tâm của các nhà nghiên cứu kinh tế hiện nay

Được sự hướng dẫn của PGS.TS Trương Quang Thông, nhóm chúng tôi đã lựa chọn đềtài “Tương lai của đồng Euro” làm đề tài thảo luận nhóm Rất mong Thầy và các bạn đónggóp ý kiến để đề tài được hoàn thiện hơn

I TỔNG QUAN VỀ LIÊN MINH TIỀN TỆ CHÂU ÂU VÀ TIẾN TRÌNH HÌNH THÀNH ĐỒNG EURO

1 Khái quát lịch sử hình thành liên minh Châu Âu

1.1 Giới thiệu chung về liên minh Châu Âu:

Liên minh châu Âu gồm28 nước có chủ quyền đã gia nhập Liên minh châu Âu (EU) từkhi Liên minh này bắt đầu trên thực tế từ năm 1951 dưới tên Cộng đồng Than Thép châu Âu

(ECSC)

Trước khi được phép gia nhập Liên minh châu Âu, một nước phải hoàn tất các điềukiện chính trị và kinh tế, thường được gọi là các tiêu chuẩn Copenhagen Các yêu cầu cơ bảnnày mà một nước ứng viên phải có là một chế độ dân chủ thế tục, cùng với các quyền tự do

và thể chế tương ứng, cũng như tôn trọng luật pháp Trong điều kiện của Hiệp ướcMaastricht, việc mở rộng Liên minh phụ thuộc vào sự đồng ý của mỗi quốc gia hội viêncũng như được Nghị viện châu Âu chấp thuận

với 554.000 km2 và nhỏ nhất là Malta với 300 km2);Dân số:

Thu nhập bình quân: 32,900 USD/người/năm

 Cơ cấu tổ chức:

EU là một thực thể kinh tế, chính trị đặc thù với mức độ liên kết sâu sắc Về cơ bản,

EU có các định chế chính là: Hội đồng châu Âu, Hội đồng Bộ trưởng, Nghị viện Châu Âu,

Uỷ ban Châu Âu và Toà án Châu Âu.

 Hội đồng châu Âu (European Council):

Hội đồng châu Âu là cơ quan quyền lực cao nhất của EU gồm lãnh đạo 27 nước thànhviên, Chủ tịch Hội đồng châu Âu và Chủ tịch EC Hội đồng đưa ra định hướng và ưu tiênchính trị cho cả khối, cùng với Nghị viện châu Âu thông qua các đạo luật của EU và ngânsách chung của Liên minh Các quyết định của Hội đồng châu Âu chủ yếu được thông quatheo hình thức đồng thuận

Chủ tịch Hội đồng châu Âu (President of the European Council) có nhiệm kỳ 2,5 năm

(tối đa 2 nhiệm kỳ)

  Hội đồng Bộ trưởng (tên gọi sau Hiệp ước Lisbon của Council of the EuropeanUnion hoặc Council of Ministers hoặc The Council):

Hội đồng Bộ trưởng gồm đại diện (thường ở cấp Bộ trưởng) của các quốc gia thànhviên là cơ quan đưa ra định hướng chính sách trong các lĩnh vực cụ thể và khuyến nghị ECxây dựng các đạo luật chung

Ngoài Hội đồng Ngoại trưởng do Đại diện cấp cao về Chính sách đối ngoại và An ninhchung của EU làm chủ tịch, Chủ tịch Hội đồng các Bộ trưởng khác do nước Chủ tịch luânphiên đảm nhiệm

  Nghị viện châu Âu (European Parliament – EP):

Nghị viện châu Âu có chức năng chính là cùng Hội đồng Bộ trưởng ban hành luậtpháp; giám sát các cơ quan của Liên minh châu Âu, đặc biệt là Ủy ban châu Âu Nghị viện

có quyền thông qua hoặc bãi miễn các chức vụ ủy viên Ủy ban châu Âu; cùng Hội đồng Bộtrưởng có thẩm quyền đối với ngân sách, đối với việc chi tiêu của Liên minh Từ năm 1979,các Nghị sĩ của Nghị viện EU được bầu cử trực tiếp, nhiệm kỳ 5 năm Lần bầu cử mới đâyvào tháng 6/2009 Trong Nghị viện các Nghị sĩ phân chia theo nhóm chính trị khác nhau màkhông theo Quốc tịch

  Ủy ban châu Âu (European Commission - EC)

Ủy ban châu Âu là cơ quan hành pháp của khối EC hoạt động độc lập, có chức năngxây dựng, kiến nghị các đạo luật của EU, thực thi, áp dụng và giám sát việc triển khai cáchiệp ước và điều luật của EU, sử dụng ngân sách chung để thực hiện các chính sách chungcủa cả khối theo quy định

Chủ tịch Ủy ban do chính phủ các nước thành viên nhất trí đề cử EC có 26 ủy viên và

01 Chủ tịch từ 27 nước thành viên, các ủy viên được bổ nhiệm trên cơ sở thỏa thuận giữa cácnước thành viên và được Nghị viện phê chuẩn, nhiệm kỳ 5 năm

1.2 Nguyên nhân hình thành liên minh Châu Âu

Sau chiến tranh thế giới thứ hai, hai nước Liên Xô và Mĩ mạnh lên nhanh chống, trởthành hai cực của thế giới khống chế toàn cầu, châu Âu bị đảy xuống hàng phụ thuộc, Đông

Âu chịu ảnh hưởng của Liên Xô, còn Tây Âu chiệu ảnh hưởng của Mĩ

Trong khi Mĩ và Liên Xô ngày càng lớn mạnh nhanh chống, thì Tây Âu tuột hậu sauchiến tranh, bị suy yếu toàn diện và đã thực sự mất vai trò trung tâm của thế giới cả về kinh

tế, chính trị và quân sự chính trong bối cảnh so sánh lực lượng như vậy, Tây Âu không cócon dường nào khác là phải dựa vào Mĩ, chấp nhận sự chỉ huy và những áp đặt của Mĩ trongtất cả mọi lỉnh vực kinh tế, chính trị cũng như quân sự đó chính là nguyên nhân quan trọngkhiến các nước Tây Âu tập hợp lại

Thứ hai là các nước tư bản Tây Âu muốn liên kết với nhau thành một liên minh châu

Âu nhằm chống lại hệ thống xã hội chủ nghĩa, chống phong trào cách mạng vô sản đangphát triển mạnh ở Tây Âu và chống phong trào giải phóng dân tộc ở các nước thuộc địa

Thứ ba về mặt kinh tế đây là sự liên kết có tính chất quốc tế của tư bản tài chínhnhiều nước, thành lập các cacten quốc tế kiểu mới, nhằm giải quyết hiện tượng sản xuất vôchính phủ trong phạm vi quốc tế và nhằm điều hòa mâu thuẫn giữa các lực lượng sản xuất(tiến bộ khoa học -  kĩ thuật đòi hỏi có những đơn vị sản xuất lớn, vốn lớn và thị trườnglớn…)

Cuối cùng, liên hiệp Tây Âu còn nhằm điều hòa mâu thuẫn giữa các nước Tây Âu vànhằm chống lại sự cạnh tranh, xâm nhập của Mĩ

Từ những nguyên nhân trên, một yêu cầu khách quan cấp thiết được đặt ra là phảithiết lập một tổ chức quyền lực siêu quốc gia có sứ mệnh điều hành, phối hợp hoạt độngkinh tế của từng nước nhằm tăng cường liên kết kinh tế giữa các nước Tây Âu với nhau

1.3 Quá trình hình thành và phát triển liên minh Châu Âu

Ý tưởng thống nhất châu Âu đã có từ lâu Từ năm 1923, Bá tước người Áo, ông denhove-Kalerg đã sáng lập ra Phong trào Liên minh châu Âu

Con-Đến năm 1929, Bộ trưởng Ngoại giao Pháp ông A.Briand đã đưa ra đề án Liên minhchâu Âu thì đến sau Chiến tranh thế giới lần 2 những ý tưởng đó mới dẫn tới các sáng kiến

cụ thể

- Có 2 hướng vận động cho việc thống nhất châu Âu, đó là:

+ Hợp tác giữa các quốc gia và bên cạnh việc bảo đảm chủ quyền dân tộc

+ Hoà nhập hay là “nhất thể hoá”: Các quốc gia đều chấp nhận và tuân thủ theo một

cơ quan quyền lực chung siêu quốc gia

Xuất phát từ hai hướng vận động trên, ngày 09/05/1950, Bộ trưởng Ngoại giao Phápông Robert Schuman đề nghị đặt toàn bộ nền sản xuất than, thép của Cộng hoà Liên bangĐức và Pháp dưới một cơ quan quyền lực chung trong một tổ chức “mở” để các nước châu

để gìn giữ hoà bình Với nỗ lực chung, Pháp và Đức đã phá đi hàng rào ngăn cách giữa haiquốc gia được coi là ảnh hưởng to lớn tới tiến trình nhất thể hoá châu Âu Bằng sự cố gắngdàn xếp “cùng nhau gánh vác trọng trách chung thì đó sẽ là một bước tiến quan trọng về phíatrước” ( Phát biểu Thủ tướng Đức Konist Adanauer) Ngày 13/07/1952, Hiệp ước thiết lậpCộng đồng than thép châu Âu (CECA) do sáu nước Pháp, Bỉ, Cộng hoà Liên bang Đức,Italia, Hà Lan, Lucxămbua ký kết.

Các mốc phát triển của EU

1951 Hiệp ước Paris thành lập Cộng đồng Than Thép C hâu Âu (ECSC), tổ chức

tiền thân của EU, với 6 thành viên sáng lập là Pháp, Đức (Tây Đức), I-ta-li-a,

Bỉ, Hà Lan và Lúc-xăm-bua

1957 Hiệp ước Rô-ma thành lập Cộng đồng Năng lượng nguyên tử C hâu Âu

(Euratom) và Cộng đồng Kinh tế C hâu Âu (EEC) EEC hướng tới thiết lập thịtrường chung, liên minh thuế quan (hoàn thành năm 1968) với sự di chuyển tự

do của vốn và lao động

là Cộng đồng Châu Âu (European Communities – EC)

1987 Đạo luật Thị trường Thống nhất châu Âu (Single European Act) sửa đổi Hiệp

ước Rô-ma (1957) nhằm hòan thiện việc thiết lập thị trường chung châu Âu

1993 Hiệp ước Maastricht  (còn gọi là Hiệp ước thành lập Liên minh Châu Âu),

đánh dấu một bước ngoặt trong tiến trình nhất thể hóa Châu Âu

1997 Hiệp ước Amsterdam sửa đổi và bổ sung Hiệp ước Maastricht, chuẩn bị cho

việc mở rộng EU về phía Đông

2001 Hiệp ước Nice tập trung vào vấn đề cải cách thể chế để tiếp nhận các thành

viên mới, đồng thời tăng cường vai trò của Nghị viện Châu Âu

Li-thu-nia, Man-ta, Ba Lan, Xlô-va-ki-a và Estonia

Châu Âu và Hiệp ước thành lập Cộng đồng Châu Âu

Hiệp ước Lisbon (2009) sửa đổi nội dung của 2 hiệp định chủ chốt quy định bản chất,

tổ chức và hoạt động của EU là Hiệp ước thành lập Cộng đồng châu Âu – TEC (Hiệp ướcRô-ma 1957) và Hiệp ước Maastricht về Liên minh châu Âu - TEU (1992) Những thay đổiquan trọng nhất gồm:

 Cải tổ cơ chế vận hành của EU theo hướng “dân chủ, minh bạch và hiệu quả hơn”,

xoá bỏ cơ cấu 3 trụ cột của EU, đồng thời phân định rõ ràng và cụ thể thẩm quyền của

EU trên các lĩnh vực chính sách

  Hiệp ước Lisbon lần đầu tiên trao cho EU tư cách pháp nhân “thay thế và thừa kế

tư cách pháp nhân của Cộng đồng châu Âu” Ngoài ra, EU lập ra chức danh Chủ tịch

Hội đồng châu Âu và Đại diện cao cấp của EU về Ngoại giao và An ninh (đồng thời là

Phó Chủ tịch EC) đứng đầu Cơ quan đối ngoại mới giúp việc cho Đại diện cấp cao về

Chính sách đối ngoại và an ninh, độc lập với Ủy ban châu Âu nhằm tăng cường tínhnhất quán trong việc triển khai chính sách đối ngoại chung của cả khối

2 Liên minh tiền tệ Châu Âu

2.1 Cơ sở của sự ra đời liên minh tiền tệ Châu Âu

Có thể nói, sự ra đời, phát triển kinh tế của liên kết kinh tế Châu Âu mà đỉnh cao làviệc thống nhất tiền tệ Châu Âu là một tất yếu khách quan không chỉ do đòi hỏi của sự pháttriển quan hệ kinh tế quốc tế, mà còn do đòi hỏi của sự phát triển của chính các quan hệ tiền

tệ quốc tế

Cho đến những năm 60, hệ thống Đôla Châu Âu đã phát triển mạnh Cùng thời gian đóhai nhà kinh tế học người Mỹ R.Mundell và R. Mc Kinnon đã đưa ra lý thuyết

"Khu vực tiền tệ tối ưu". Lý thuyết này đề cập đến những cơ sở của sự thống nhất tiền tệChâu Âu và gây được sự chú ý lớn Theo R Mundell và R Mc Kinnon “Khu vực tiền tệ tốiưu” là lãnh thổ bao gồm những nước cùng chung những điều kiện, khả năng thíchhợp nhất để sử dụng một loại tiền tệ thống nhất hoặc chung những khả năng để thiết lập mộtđồng giá vững chắc giữa các đồng tiền của quốc gia mình Một trong những điều kiện cho sựtồn tại của “Khu vực tiền tệ tối ưu” là tốc

độ lạm phát giữa các nước thành viên ít nhiều phải đồng đều để có thể thực thi các

chính sách về ngân sách, kinh tế và tiền tệ có hiệu quả Đồng thời, phải đạt được những mục đích như ổn định giá cả, có việc làm đầy đủ  và sự cân bằng trong cán cânthanh toán, tức là phải đạt được sự cân đối bên trong và bên ngoài

Điều quan  trọng  nhất  là đồng  tiền  của  EEC  phải  dựa  trên  c

ở các nước thành viên và phải tính đến sự thay đổi tỷ giá các loại tiền chứ không phảiđến sức mua của đồng tiền mạnh nhất. Nhưng trước hết, đó phải là một đơn vị tiền tệđang lưu thông đồng thời với các đơn vị tiền tệ Châu Âu khác; được phép có những thay đổiđồng giá và dao động của tỷ giá tiền tệ Khicác quy chế về tiền tệ tài chính đã thống nhất và có sự phối hợp của chính sách tiền tệ thì cácgiao động của tỷ giá tiền tệ sẽ bị xóa bỏ Lúc đó, một Liên minhkinh tế và tiền tệ cũng được thành lập, đồng thời tiền của các nước cũng sẽ bị huỷ bỏ và thayvào đó là một đồng tiền thống nhất Thực chất của quan điểm này là sựbiểu hiện cách tiếp cận thiết chế đối với vấn đề thống nhất tiền tệ. Cách tiếp cậnnày chú trọng đến việc tăng cường các biện pháp điều tiết liên quốc gia và siêu quốc giatrong lĩnh vực tiền tệ, đến sự phối hợp chính sách kinh tế của các nước thành viên, hạn chếchủ quyền quốc gia trong lĩnh vực tiền tệ và thiết lập các thiết chế siêu quốc gia

2.2 Lịch sử hình thành liên minh tiền tệ Châu Âu

Trong văn bản Hiệp ước Ro6ma và Định ước Châu Âu duy nhất đã ghi nhận thị trườngnội địa Châu Âu, nhưng cho tới Hiệp ước về Liên minh Châu Âu ở Maastricht, Liên minh

Kinh tế và Tiền tệ Châu Âu mới được chính thức ghi nhận Mục tiêu của Liên minh Kinh tế

và Tiền tệ Châu Âu là thống nhất Châu Âu trong lĩnh vực tiền tệ Đây là một quá trình lâudài với nhiều thành công và thất bại

Vào thời điểm thành lập cộng đồng Châu Âu, nay gọi là Liên Minh Châu Âu, ít cóchính khách Châu Âu nào để ý đến việc thành lập một khu vực tiền tệ riêng của Châu Âu.Bởi vì lúc đó tiền tệ nói chung được điều chỉnh bằng những tỷ giá nhất định trong hệ thốngtiền tệ Bretton Woods mà hệ thống này lại đang vận hành khá tốt Hiệp ước Ro6ma chỉ cómột vài điều khoản liên quan đến việc hợp tác các chính sách tiền tệ, các chính sách hối đoái

và thành lập một ủy ban tiền tệ để đưa ra các ý kiến về lĩnh vực này Kết quả là sự phụ thuộclẫn nhau giữa các thành viên trong Cộng đồng Châu Âu tăng lên đã thúc đảy sự hợp táctrong lĩnh vực tiền tệ

Năm 1964, Ủy ban Thống đốc các ngân hàng trung ương ra đời Việc này đã hìnhthành một khuôn khổ cho các cuộc tham khảo ý kiến thường xuyên vấn đề tiền tệ giữa cácnước trong cộng đồng Châu Âu Tuy nhiên, sức ép đẩy các nước Châu Âu co cụm lại vớinhau trong vấn đề này chỉ thực sự tăng lên vào cuối những năm 1960 đầu những năm 1970khi mà Hệ thống tỷ giá chuyển đổi cố định Bretton Woods bắt đầu rạn nứt và sụp đổ Vàotháng 1 – 1970, ủy ban Werner (tên của Thủ tướng Luýchxămbua) đã đưa ra một kế hoạchđầy tham vọng: lập ra một “Liên minh kinh tế và tiền tệ” trong vòng 10 năm Sau thời hạn

đó, Cộng đồng Châu Âu sẽ là một thực thể tiền tệ riêng biệt trong hệ thống tiền tệ quốc tế.Các đồng tiền của các nước thành viên có khả năng chuyển đổi và có tỷ giá cố định vớinhau Đồng thời các thể chế của cộng đồng sẽ được trao cho những quyền hành cần thiết để

có thể đưa ra các quyết định về chính sách kinh tế

Để đảm bảo sự phát triển kinh tế, tháng 12-1978 một cơ chế tiền tệ mới gọi là “Hệthống tiền tệ Châu Âu” (EMS) đã được hoạch định và ngày 13-3-1979 bắt đầu hoạt động.Mục tiêu của EMS là hình thành trong khuôn khổ Cộng đồng kinh tế Châu Âu một “khu vực

ổn định” với đồng tiền riêng của nó, nhằm tạo ra đối trọng với hệ thống tiền tệ quốc tế mớidựa trên bá quyền của đồng dollar Mỹ; bảo vệ Cộng đồng trước sự bành trướng của đồngdollar Mỹ và tiến đến xóa bỏ dollar Mỹ trong các tài khoản Tây Âu

Và sau hai năm hoạt động của EMS, Quỹ tiền tệ Châu Âu (EMF) đã được thành lậpvào năm 1981 Sự thành lập EMF là một bước tiến quan trọng trên con đường đi tới thốngnhất kinh tế, tiền tệ, tạo điều kiện dễ dàng cho quá trình lưu thông hàng hóa, dịch vụ và vốngiữa các nước thành viên Hệ thống tiền tệ Châu Âu đã trở thành một khối tiền tệ thứ ba bêncạnh đồng dollar Mỹ và đồng Yên Nhật để ổn định hệ thống tiền tệ và kinh tế quốc tế Trênthực tế EMS vẫn còn phụ thuộc nhiều vào đồng dollar Mỹ và EEC cũng chưa có kế hoạchlàm giảm tỷ lệ lạm phát và hạn chế thiếu hụt ngân sách của các nước thành viên.

Đến năm 1987, việc thực hiện thống nhất tiền tệ Châu Âu đã được văn kiện Châu Âuthống nhất Tháng 6-1988, một ủy viên dưới quyền của Chủ tịch ủy ban EEC, ông Delorsđược giao nhiệm vụ đưa ra những biện pháp cụ thể nhằm thực hiện thống nhất tiền tệ ChâuÂu

3 Quá trình hình thành đồng tiền chung Châu Âu – Đồng Euro

Sự có mặt trong lưu thông của mỗi đồng tiền bao giờ cũng là một hiện tượng xã hội, làkết quả của ý chí pháp lý của mỗi thể chế chính trị cụ thể, được cộng đồng chấp nhận Đồngtiền đó trở thành đại diện tiền tệ cho một nền kinh tế cụ thể, vận hành theo một cơ chế nhấtđịnh Đối với đồng EURO cũng vậy Việc cho ra đời và vận hành đồng EURO xuất phát từmột ý tưởng nghiêm túc với quyết tâm cao của các nhà lãnh đạo Châu Âu ngay từ nhữngngày đầu mới thành lập Cộng đồng Châu Âu cho đến nay

EURO ra đời theo một lịch trình được thiết kế hợp lý, thận trọng, thích hợp với sự vậnđộng của thực tế Có thể nói, EURO là kết quả của quá trình chuẩn bị lâu dài và tuần tự,khởi đầu bằng việc sáng lập đơn vị tiền tệ chung của Cộng đồng trên cơ sở tập hợp các đồngtiền quốc gia thành viên, thường gọi là "rổ" tiền tệ (ECU - 1975), tiếp theo là thành lập vàvận hành Hệ thống tiền tệ Châu Âu (EMS - 1979), rồi đến quá trình triển khai Liên minhkinh tế và Tiền tệ theo ba giai đoạn:

Giai đoạn 1: Bắt đầu từ 1-7-1990 và kết thúc vào 31-12-1993 Nội dung chủ yếu của

giai đoạn này là tăng cường phối hợp chính sách tiền tệ quốc gia và rút ngắn sự cáchbiệt giữa các nền kinh tế của các nước thành viên Theo lịch trình của giai đoạn này,

từ 1-7-1990, tư bản được tự do lưu thông trong các nước thành viên EU, từ 1-1-1993,thị trường nội địa bắt đầu vận hành.

Giai đoạn 2 : Được coi là giai đoạn chuyển tiếp và bắt đầu từ 1-1-1994 đến

31-12-1998 Theo lịch trình của giai đoạn này, để chuẩn bị cho sự ra đời của Ngân hàngtrung ương châu Âu ở giai đoạn cuối cùng, một Viện tiền tệ châu Âu đã được thànhlập và chính sách tiền tệ vẫn chủ yếu thuộc thẩm quyền của các quốc gia

Giai đoạn 3 : Từ 1-1-1999 bắt đầu đưa đồng EURO vào lưu hành Giai đoạn đầu từ

1-1-1999 đến 1-1-2002 đồng EURO chỉ lưu hành không bằng tiền mặt Từ 1-1-2002đến tháng 7-2002 bắt đầu lưu hành đồng EURO (1) bằng tiền giấy và tiền kim loạisong song với các đồng tiền bản địa, và từ tháng 7-2002 các đồng tiền bản địa khôngcòn tồn tại

Đồng EURO đã ra đời trong hoàn cảnh rất nhiều thuận lợi Do cuộc khủnghoảng tiền tệ (1997) diễn ra ở đâu cũng dính đến đồng dollar nên các nước vừa sợ, vừa ghétđồng dollar Khối Đông Nam Á đã bàn đến việc dùng các đồng tiền trong khối để thanh toánXNK và vay trả giữa các nước trong khối từ năm 1997 để tránh bớt dính dáng đến đồngdollar Xu hướng đa dạng hoá các loại ngoại tệ đã đẩy các nước phát triển tới chỗ chọn cácloại ngoại tệ mạnh khác như Mác Đức, Franc Pháp để thay thế cho đồng dollar

Đồng EURO là tổng hợp sức mạnh của các ngoại tệ mạnh Châu Âu, vì thế đồngEURO sẽ chiếm phần lớn trong dự trữ ngoại hối của các nước trên thế giới Bêncạnh đó, thị trường tài chính nhiều nước chao đảo, đồng EURO ra đời sẽ làm cho thị trườngtài chính Châu Âu hấp dẫn hơn Vì thế, chỉ mới ra đời đồng EURO đã làm thị trường chứngkhoán Châu Âu lên giá Hơn nữa, EURO là đồng tiền của một khu vực 300 triệu dân, chiếm14,9% mức sản xuất và 18,6% thương mại toàn cầu

II.VAI TRÒ CỦA ĐỒNG EURO

1 Đối với các quốc gia thành viên

Đồng EURO ra đời sẽ thúc đẩy sự phát triển kinh tế của các nước EU, thúc đẩy quátrình liên kết kinh tế giữa các nước này, tạo điều kiện thực hiện liên minh kinh tế tiền tệ châu

Âu, tiến tới thống nhất châu Âu về kinh tế và chính trị Đồng tiền chung ra đời sẽ góp phầnhoàn thiện thị trường chung châu Âu, góp phần gỡ bỏ những hàng rào phi quan thuế còn lại,tác động tích cực đến hoạt động kinh tế, tài chính, đầu tư, tiết kiệm chi phí hành chính Theobản báo cáo năm 1988 và Uỷ ban châu Âu, việc thực hiện liên minh tiền tệ có thể đem lại lợicho các nước EU khoảng 200 tỷ ECU và giúp làm tăng thêm 1% GDP của các nước thànhviên. 

Sự ra đời của đồng EURO sẽ giúp cho các nước thành viên tránh được sức ép của việcphá giá đột ngột các đồng tiền quốc gia (sau này sẽ không còn tồn tại) cũng như việc các nhàđầu cơ tiền tệ tranh thủ sự không ổn định của đồng tiền để đầu cơ làm ảnh hưởng đến sựphát triển chung của toàn khối. 

Cuộc khủng hoảng hệ thống tiền tệ châu Âu (EMS) năm 1992 là một ví dụ Để thu hútngoại tệ trang trải cho những tốn kém trong việc khôi phục lại nền kinh tế bị phá sản củaĐông Đức, nước Đức đã áp dụng chính sách giữ lãi suất rất cao làm cho các nhà tư bản quốc

tế bị lợi nhuận quyến rũ đã đổ tiền vào Đức; trong khi đó, với mục tiêu chống lạm phát, Phápmuốn duy trì lãi suất thấp vừa phải Nhưng do tất cả các đồng tiền trong EMS vốn liên quanmật thiết với nhau nên Pháp không thể đơn phương hạ lãi suất mà không làm cho đồngphrăng Pháp (FF) hạ giá so với đồng mác Đức (DM) Giới đầu cơ tính toán rằng đã đến lúcđồng FF sẽ phải phá giá và họ đã tập trung vào tấn công đồng FF Hậu quả là đồng FF bị phágiá và làm cho cả EMS bị lung lay Cuộc khủng hoảng hệ thống tiền tệ châu Âu (EMS) vàonăm 1992-1993 đã làm cho hệ thống tiền tệ châu Âu cũng như nền kinh tế các nước thànhviên bị chao đảo và chịu nhiều thiệt hại Sự bất ổn định của tiền tệ châu Âu đã làm cho cácnước thành viên EU bị mất 1,5 triệu việc làm trong năm 1995

Việc ra đời của đồng EURO với ngân hàng trung ương độc lập - Ngân hàng Trungương châu Âu (ECB) - thay thế các ngân hàng trung ương các nước thành viên, với mục tiêuthực hiện một chính sách tiền tệ theo hướng giữ ổn định sẽ tạo cơ sở cho kinh tế phát triểnkhông còn lạm phát, đem lại những điều kiện thuận lợi cho việc hoạch định một chính sáchtài chính vĩ mô cho liên minh, là một bảo đảm giữ cho nền kinh tế ở khu vực này ổn định vàphát triển hơn trước Trước mắt, người tiêu dùng và các doanh nghiệp ở mỗi nước thành viên

sẽ bớt được một khoản chi phí chuyển đổi ngoại tệ trong giao dịch quốc tế mà các nhà kinh

tế cho rằng việc này sẽ tiết kiệm được một khoản tiền 100 tỷ mác hoặc không dưới 1% GDPcủa các nước thành viên Hơn nữa, khi đồng EURO được lưu hành trên thị trường, mọi hànghoá bày bán trong các nước thành viên đều được niêm yết giá bằng đồng EURO nên sẽ làmgiảm sự chênh lệch giá hay phiền phức về tỷ giá hối đoái giữa các đồng tiền quốc gia

Do buôn bán trong các nước EU chiếm đến 60% ngoại thương của cả khối, nên việc sửdụng một đồng tiền chung sẽ tạo điều kiện đẩy mạnh trao đổi ngoại thương giữa các nước

EU và ít bị ảnh hưởng xấu do sự giao động tỷ giá của đồng USD vì sẽ không còn tình trạngđồng tiền này mất giá so với USD trong khi đồng tiền khác lại lên giá. 

Tuy nhiên, việc ra đời Liên minh kinh tế tiền tệ châu Âu (EMU) và duy trì đồng tiềnchung ổn định và mạnh không chỉ có những mặt thuận mà sẽ còn gây không ít khó khăn chonhững nước tham gia EMU; 

 Trong việc phối hợp chính sách kinh tế tiền tệ; Việc ngân hàng Trung ương châu Âuđảm nhiệm chức năng điều hành chính sách tiền tệ của cả khối sẽ làm cho các nướctham gia EMU mất đi công cụ để điều tiết nền kinh tế và sẽ rất khó khăn cho cácnước này mỗi khi kinh tế gặp khủng hoảng. 

 Việc duy trì được một đồng EURO mạnh là một vấn đề khó khăn cho các nước thamgia vì các nước này có các nền kinh tế phát triển ở những mức độ khác nhau, mỗinước đều có những khó khăn riêng Việc dung hoà lợi ích của các nước là một cuộcđấu tranh gay go đòi hỏi phải có sự thoả hiệp lớn của mỗi nước Mặt khác, để đảmbảo cho EMU vận hành tốt, các nước tham gia phải tiếp tục phấn đấu đảm bảo các chỉtiêu EMU áp đặt, buộc chính phủ các nước này phải có những chính sách ngặt nghèotrong ngân sách chi tiêu, chính sách thuế phải thắt lưng buộc bụng, cắt giảm chi tiêucho phúc lợi xã hội Điều này có thể gây ra những phản ứng mạnh mẽ trong dânchúng, nhất là trong tầng lớp dân nghèo, trong ngành giáo dục, như đã từng diễn ra ởnhiều nước Tây Âu trong mấy năm gần đây, và sẽ gây khó khăn cho các chính phủđương quyền mỗi khi các cuộc bầu cử đến gần. 

2 Đối với nền kinh tế thế giới

 Tạo sự thay đổi lớn trong hệ thống tiền tệ thế giới.

Hệ thống tiền tệ quốc tế với đồng USD giữ vai trò khống chế trong suốt nửa thế kỷ qua

bị thay thế bởi hệ thống tiền tệ với hai đồng tiền quan trọng nhất là đồng USD và đồngEURO chi phối Vào thời điểm hình thành năm 1999, với một nền kinh tế phát triển của 11nước châu Âu có 290 triệu dân, tổng sản phẩm quốc dân chiếm tới 19,6% của thế giới và18,6% thương mại toàn cầu, đồng EURO sẽ trở thành một đồng tiền ngoại tệ lớn và là đốithủ đáng gờm đối với đồng USD Các nước EU có 370 triệu dân với GDP 7.900 tỷ USD,chiếm 20% hàng hoá xuất khẩu trên thế giới Trong khi đó Mỹ có 268 triệu dân với GDP là8.000 tỷ USD lại chỉ chiếm 15% hàng hoá xuất khẩu trên thế giới Nếu đồng EURO giữđược ổn định thì sẽ có sức cạnh tranh mạnh và vị trí truyền thống của đồng USD sẽ ngàycàng bị suy giảm mạnh. 

 Sự thách thức của đồng EURO đối với đồng USD thể hiện trên các lĩnh vực dự

trữ ngoại tệ, trao đổi ngoại thương và giá trị cổ phiếu trên các thị trường chứng khoán. 

Về dự trữ ngoại tệ : Khi EURO ra đời, ngoại thương của các nước tham gia sẽ trở

thành nội thương, nợ giữa các nước thành viên sẽ trở thành nợ bên trong, vì vậy nhu cầu về

dự trữ ngoại tệ của Ngân hàng Trung ương châu Âu sẽ giảm mạnh Do đó, nhiều khả năngNgân hàng Trung ương châu Âu sẽ bán đi một số lượng lớn USD Mặt khác khi đồng EUROtrở thành đồng tiền chung của một khối kinh tế mạnh thì nhiều nước trên thế giới (nhất làNhật do hầu hết dự trữ ngoại tệ là USD) sẽ giảm bớt một phần dự trữ bằng đồng USD đểmua thêm đồng EURO (mức độ ít nhiều còn tuỳ thuộc vào khả năng ổn định của đồngEURO) Đây có thể là một nhân tố gây tác động làm giảm giá đồng đô la Mỹ Thêm vào đónhu cầu dự trữ về vàng cũng sẽ giảm vì trước đây các nước chủ yếu dự trữ bằng vàng vàUSD, nay lại có thêm một đồng tiền mạnh và ổn định có thể được sử dụng để dự trữ, do vậytrong tương lai vàng sẽ bị bán ra nhiều nên giá vàng cũng sẽ bị giảm Đây là điều mà chúng

ta phải tính đến trong cơ cấu dự trữ của ta sau này. 

Về ngoại thương, trao đổi trong nội bộ khối trước đây (chiếm khoảng 60% xuất khẩu)

dùng nhiều USD (ngay cả những nước như Pháp và Hà Lan vốn rất gắn chặt với đồng mácĐức cũng có xu hướng thanh toán với nhau bằng USD hơn là bằng mác Đức) nay chuyểnsang thanh toán bằng đồng EURO sẽ làm cho kim ngạch thanh toán bằng đồng đô la Mỹ bịgiảm sút đáng kể Hiện nay trong tổng kim ngạch xuất khẩu của EU thì phần tính bằng USDchiếm 48%, bằng tiền của các nước EU chiếm 33% Xét tổng thể, nền kinh tế các nước EUgần tương đương Mỹ, nhưng tổng giá trị ngoại thương lại vượt hẳn Mỹ Theo các nhà phântích kinh tế, sau khi ra đời, đồng EURO có thể chiếm khoảng 35-40% các khoản giao dịch

và buôn bán quốc tế Trong buôn bán với Mỹ, các nước EU cũng sẽ buộc Mỹ phải sử dụngđồng EURO, nên Mỹ cũng sẽ phải dự trữ cả EURO Đối với thương mại thế giới khi đồngEURO ra đời và được thừa nhận là đồng tiền mạnh và ổn định thì sẽ có xu hướng các nướccũng sẽ sử dụng EURO thay thế USD trong thanh toán một số giao dịch ngoại thương vớinhau và trong buôn bán giữa EU với các nước khác, do đó sẽ làm giảm nhu cầu sử dụngUSD trong thương mại thế giới. 

Dung lượng và khả năng thị trường tài chính của EU và Mỹ là gần tương đương nhau Trong tổng vốn đầu tư của tư nhân trên thị trường quốc tế, phần đầu tư bằng đô la Mỹ chiếm40%, bằng tiền của EU chiếm 37%, bằng Yên Nhật chiếm 12% Theo dự đoán của một sốchuyên gia tài chính, có khả năng sau năm 2002 có khoảng 3000 tỷ đô la vốn đầu tư quốc tế

sẽ chuyển sang đồng EURO, trong đó có từ 700 đến 1000 tỷ là từ đồng đô la Mỹ Do đó, khiEURO xuất hiện trên thị trường tài chính thế giới thì trong các giao dịch tại thị trường chứngkhoán và trong việc phát hành công trái, các nước trước hết là các nước EU sẽ dùng EURO,

do vậy nhu cầu về USD trên thị trường tài chính sẽ giảm một cách đáng kể. 

Tóm lại, sau khi đồng EURO ra đời hệ thống tài chính thế giới sẽ bị thay đổi cơ bản.Những thay đổi này sẽ bắt đầu từ việc thanh toán các loại dịch vụ và buôn bán quốc tế, kể cảcác giao dịch thị trường chứng khoán, sau đó đến việc giải toả dự trữ ngoại tệ ở các quốc gia.Hơn nữa, bên cạnh việc sử dụng USD như trước đây, trên thị trường sẽ xuất hiện thêmEURO, do đó trong tương lai không xa, nhu cầu sử dụng USD giảm bắt buộc sẽ dẫn đến việcgiảm giá của USD, và như vậy việc ra đời của EURO không chỉ tác động đến lĩnh vực tiền tệ