trình bày và phân tích một tình huống thực tế về cải chính hộ tịch

“Thay đổi hộ tịch” là việc cơ quan Nhà nước có thẩm quyền đăng ký thay đổi những thông tin hộ tịch của cá nhân khi có lý do chính đáng theo quy định của pháp luật dân sự hoặc thay đổi th

HỌC VIỆN TƯ PHÁP TRUNG TÂM BỒI DƯỠNG CÁN BỘ

-BÀI THU HOẠCH CUỐI KHÓA

Lớp bồi dưỡng nghiệp vụ hộ tịch cho công chức

làm công tác hộ tịch tại UBND cấp xã và cấp huyện

(Lớp khai giảng ngày 05/4/2022)

Chuyên đề: Trình bày và phân tích một tình huống thực tế

về cải chính hộ tịch Thông qua tình huống, anh/chị hãy đưa ra các kiến nghị, đề xuất giải pháp và các kinh nghiệm để nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác đăng ký, quản

lý hộ tịch trên thực tế hiện nay

Yên Lập, ngày 24 tháng 04 năm 2022

Việt Nam đang trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, xây dựng Nhà nước pháp quyền, hội nhập quốc tế Bởi vậy mà pháp luật Việt Nam ngày càng thể hiện

rõ vai trò quan trọng là công cụ điều chỉnh hàng đầu các quan hệ xã hội Pháp luật đưa

ra nhằm nâng cao tính tự quản của cộng đồng trong việc sử dụng các quy tắc, đạo đức, phong tục, tập quán và các loại quy phạm xã hội khác để quản lý xã hội Pháp luật đóng vai trò to lớn trong việc giữ gìn, phát huy các phong tục, tập quán tốt đẹp của các dân tộc nước ta Điều này được thể hiện thông qua hiến pháp và nhiều văn bản pháp luật khác nhau quy định các tiền đề cho việc áp dụng và phát huy những mặt tích cực của tập quán, phong tục, truyền thống, trong đó có Luật, Hương ước, Quy ước Trong giai đoạn đất nước đổi mới, về tổng thể có thể nói pháp luật có tác động tích cực đối với sự phát triển kinh tế, xã hội theo định hướng xã hội chủ nghĩa Tuy nhiên, mỗi lĩnh vực vẫn còn tồn tại một số những quy định pháp luật bất cập, cơ chế quản lý, kiểm tra, yêu cầu của phát triển của đất nước Ví dụ như trong quản lý, đăng ký hộ tịch là việc thực hiện thủ tục thay đổi hộ tịch “Thay đổi hộ tịch” là việc cơ quan Nhà nước có thẩm quyền đăng ký thay đổi những thông tin hộ tịch của cá nhân khi có lý do chính đáng theo quy định của pháp luật dân sự hoặc thay đổi thông tin về cha, mẹ trong nội dung khai sinh đã đăng ký theo quy định của pháp luật

Đăng ký và quản lý hộ tịch có ý nghĩa quan trọng góp phần thực hiện quản lý dân cư và quản lý các mặt kinh tế, xã hội, quốc phòng - an ninh Đồng thời đây cũng là cơ sở pháp lý để Nhà nước công nhận và bảo hộ các quyền nhân thân phi tài sản và quyền nhân thân gắn liền với tài sản của cá nhân Do đó, thay đổi tên trong một số trường hợp

là cần thiết, tránh gây ảnh hưởng đến tình cảm gia đình, gây sự hiểu nhầm Trong khuôn khổ tiểu luận lớp “Lớp bồi dưỡng nghiệp vụ hộ tịch cho công chức làm công tác

hộ tịch tại UBND cấp xã và cấp huyện” tôi xin chọn đề tài “Trình bày và phân tích tình huống thực tế về cải chính hộ tịch trên địa bàn xã Ngọc Đồng, huyện Yên Lập, tỉnh Phú Thọ” làm đề tài viết bài thu hoạch cuối khóa Do thời lượng và kiến thức có hạn,

đề tài không thể tránh được những thiếu sót Rất mong sẽ nhận được sự đóng góp, phản biện từ quý thầy cô để đề tài được hoàn chỉnh và đạt được kết quả cao nhất

LỜI NÓI ĐẦU

I NỘI DUNG TÌNH HUỐNG

1.1 Hoàn cảnh ra đời

Ngày 7/3/2021, Công dân Nguyễn Văn Thoại – Khu 4, xã Ngọc Đồng có đến Bộ phận tiếp nhận và trả kết quả xã Ngọc Đồng Anh Thoại trình bày và yêu cầu cải chính tên cho con anh là Nguyễn Văn An – sinh ngày 30/02/2005 thành Nguyễn Văn Anh – sinh ngày 14/12/2005 Nguyên nhân tên của con anh Thoại không khớp nhau trong giấy khai sinh và hồ sơ giấy tờ như học bạ, bằng tốt nghiệp tiểu học,… là do khi đi khai sinh anh khai tên con là Nguyễn Văn An Nhưng khi phát hiện tên An có cùng tên với cụ cố nhà vợ, bố mẹ anh đề nghị anh Thoại phải đổi tên con là Anh Anh Thoại đã tự thêm chữ h vào sau tên Nguyễn Văn An trong bản sao giấy khai sinh

Tuy nhiên, khi làm thủ tục chuyển trường cho con, trường đề nghị anh nộp lại bản chính giấy khai sinh và phát hiện ra sự sai lệch tên này Vì vậy anh Thoại đến UBND

xã Ngọc Đồng đề nghị sửa tên con của anh trong Giấy khai sinh bản chính từ Nguyễn Văn An thành Nguyễn Văn Anh Công chức Tư pháp – Hộ tịch xã Ngọc Đồng đã tiếp nhận và hướng dẫn anh thực hiện các trình tự thủ tục để cải chính tên cho con anh Thoại

1.2 Mô tả tình huống

Anh Nguyễn Văn Thoại đến Bộ phận tiếp nhận và trả kết quả hồ sơ hành chính xã Ngọc Đồng để trình bày với cán bộ tiếp nhận lĩnh vực hộ tịch sự việc như sau: Trước đây, anh Thoại có đến UBND xã Ngọc Đồng để làm thủ tục khai sinh cho con trai là Nguyễn Văn An – sinh ngày: 30/02/2005 Đến năm 2015, bên họ ngoại tìm thấy mộ của cụ cố mất từ ngày xưa Theo di vật để lại, cụ cũng tên là An, vì sợ kiêng cho cháu trai lại là đích tôn, ông bà nội của cháu An yêu cầu cả họ gọi lái tên cháu An thành Anh Đồng thời buộc anh Thoại phải đi sửa tên con trong Giấy khai sinh thành Anh Tuy nhiên thay vì đến UBND để điều chỉnh tên con, anh Thoại đã tự điền thêm chữ “h” vào sau chữ An trong bản sao Giấy khai sinh của con, riêng bản chính Giấy khai sinh vẫn để nguyên tên là An Khi làm thủ tục nhập học cho con, anh Thoại nộp bản sao Giấy khai sinh của con mang tên Nguyễn Văn Anh cho nhà trường Do đó, tất cả hồ sơ

học bạ của con anh ở trường, sau này có chứng minh thư, bằng tốt nghiệp tiểu học và một số giấy tờ khác đều mang tên Anh

Đến đầu năm 2019, gia đình anh Thoại chuyển nhà nên làm hồ sơ chuyển trường cho con Nhà trường yêu cầu nộp bản chính Giấy khai sinh để đối chiếu thì phát hiện tên của cháu trong bản chính Giấy khai sinh và học bạ khác nhau nên yêu cầu anh Thoại phải thay đổi tên trong bản chính Giấy khai sinh của cháu Phú cho phù hợp với hồ sơ

và học bạ của cháu

Sau khi nghe anh Thoại trình bày, cán bộ tiếp nhận lĩnh vực hộ tịch yêu cầu anh Thoại quay về nhà trường đề nghị sửa tên trong học bạ, cơ quan có thẩm quyền khác đã cấp giấy tờ, đính chính tên theo đúng bản chính Giấy khai sinh cho thống nhất Nhưng anh Thoại thiết tha đề nghị cán bộ tiếp nhận giúp anh làm theo yêu cầu của nhà trường bằng cách ghi thêm chữ “h” vào trong bản chính Giấy khai sinh của cháu An Anh cũng cho biết vì cha mẹ anh không chấp nhận để cháu đích tôn mang tên là An nên mong muốn cán bộ giải quyết để gia đình không mâu thuẫn Cán bộ tiếp nhận hộ tịch

sẽ hướng dẫn công dân như thế nào, đến cơ quan nào có thẩm quyền giải quyết ?

II PHÂN TÍCH TÌNH HUỐNG

2.1 Xác định mục tiêu phân tích tình huống

Mục tiêu giải quyết vấn đề do tình huống đặt ra là: anh Thoại muốn đổi tên con thành Nguyễn Văn Anh để vừa phù hợp với học bạ và các giấy tờ khác do việc đã tự chỉnh sửa tên trong bản sao Giấy khai sinh của con; vừa tránh gây mâu thuẫn trong gia đình

do ông bà nội cháu không muốn cháu đích tôn mang tên An

Từ việc xác định và giải quyết vấn đề, tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa thông qua việc nâng cao trình độ, năng lực của đảng viên, cán bộ công chức và người dân; kiến nghị để sửa đổi, bổ sung và hoàn thiện pháp luật Bảo vệ lợi ích chính đáng của công dân theo quy định của Nhà nước, cụ thể là quyền và lợi ích hợp pháp của cháu Nguyễn Văn An về thống nhất tên trong các loại giấy tờ với Giấy khai sinh tạo điều kiện thuận lợi trong học tập và công việc sau này giải quyết hài hòa giữa tính pháp lý, lợi ích kinh

tế và lợi ích xã hội để cái lý, cái tình được dung hòa

2.2 Cơ sở lý luận

- Nghị định số 06/2012/NĐ-CP ngày 02/02/2012 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một

số điều của các Nghị định về hộ tịch, hôn nhân, gia đình và chứng thực;

- Luật Hộ tịch số 60/2014/QH13 ngày 20 tháng 11 năm 2014; - Nghị định hướng dẫn luật hộ tịch hiện tại là Nghị định 123/2015/NĐ-CP ngày 15/11/2015 quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật hộ tịch

- Thông tư số 15/2015/TT-BTP ngày 16/11/2015 của Bộ Tư pháp quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật hộ tịch và Nghị định số 123/2015/NĐ-CP ngày 15 tháng 11 năm 2015

- Bộ Luật Dân sự số 91/2015/QH13 ngày 24/11/2015;

Và một số văn bản hướng dẫn của các cấp có thẩm quyền trong thực hiện Luật Hộ tịch

2.3 Phân tích nguyên nhân dẫn đến tình huống

2.3.1 Nguyên nhân đối với công dân:

- Trình độ dân trí và ý thức pháp luật của công dân còn hạn chế

- Người dân nhận thức quyền và nghĩa vụ đăng ký hộ tịch còn nhiều hạn chế

2.3.2 Đối với cơ quan quản lý nhà nước:

Thứ nhất, hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về hộ tịch còn phức tạp: Công tác hộ tịch tuy có vai trò quan trọng trong quản lý nhà nước và bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân nhưng đến năm 2014 nhà nước ta mới ban hành Luật Hộ tịch và thời hạn có hiệu lực từ 01/01/2016 Mặc khác, trước đây có tới 06 Nghị định, 01 Thông tư liên tịch và 05 Thông tư cùng điều chỉnh trong lĩnh vực hộ tịch Điều này gây ra sự ra

sự phức tạp, khó khăn cho cơ quan hộ tịch khi áp dụng, người dân cũng khó phân biệt văn bản nào được áp dụng cho việc hộ tịch của mình

Thứ hai, sự quan tâm và đầu tư cho công tác hộ tịch còn chưa đồng đều Ở một số địa phương vẫn còn coi nhẹ công tác tổ chức bồi dưỡng nghiệp vụ chuyên môn hoặc chỉ tổ chức triển khai khi có những văn bản mới mà không định kỳ tổ chức bồi dưỡng về nghiệp vụ hộ tịch Chính vì vậy mà nhiều công chức mới chưa đáp ứng được yêu cầu công việc

Thứ ba, việc giải quyết yêu cầu đăng ký hộ tịch đòi hỏi cán bộ thụ lý hồ sơ phải chuyên sâu về chuyên môn để kiểm tra, hướng dẫn hồ sơ Trên thực tế trình độ, năng lực của đội ngũ cán bộ tham gia vào quy trình "một cửa", cụ thể là cán bộ tiếp nhận hồ sơ còn hạn chế về chuyên môn Nhiều trường hợp hồ sơ của đương sự thiếu hoặc chưa đạt yêu cầu nhưng cán bộ tiếp nhận không phát hiện được để hướng dẫn hoặc hướng dẫn không đầy đủ làm người dân phải đi lại nhiều lần, kéo dài thời gian giải quyết Bên cạnh đó, theo quy định của pháp luật hộ tịch hiện hành, một số việc đăng ký hộ tịch phải giải quyết ngay như đăng ký khai sinh, đăng ký khai tử, cấp lại bản chính Giấy khai sinh,… nếu áp dụng theo quy trình nộp hồ sơ cho bộ phận một cửa rồi chuyển cho phòng hoặc cán bộ chuyên môn kiểm tra thì không thể bảo đảm trả kết quả cho công dân ngay trong ngày

Thứ tư, mặc dù việc đăng ký hộ tịch bằng điện tử đã được triển khai trên toàn tỉnh, nhưng mức độ còn hạn chế Cách thức đăng ký hộ tịch hiện nay chủ yếu bằng công nghệ nhưng việc áp dụng chưa cao Nguyên nhân là do trình độ chuyên môn của cán

bộ, công chức làm công tác hộ tịch còn chưa tốt Hoặc họ phải kiêm nhiệm nhiều công việc một lúc, không có thời gian tìm hiểu chuyên sâu nên chưa thực sự nắm bắt được

trình tự cách thức làm việc của những phần mềm hộ tịch, cải chính hộ tịch,… Ngoài ra, quy định về ghi sổ và cấp giấy tờ hộ tịch chưa khoa học Ví dụ không có sổ hộ tịch chung và cũng không có một loại giấy tờ hộ tịch chung cấp cho cá nhân tích hợp mọi thông tin về hộ tịch của cá nhân)

2.4 Hậu quả tình huống

- Hậu quả trực tiếp: Trong tình huống này cháu Nguyễn Văn An khi đi học, các thông tin bằng cấp, học bạ và một số giấy tờ khác sẽ theo thông tin như bản chính Giấy khai sinh Tuy nhiên do người cha tự sửa bản sao Giấy khai sinh dẫn đến nội dung thông tin của giấy tờ và bản chính Giấy khai sinh không thống nhất

- Hậu quả gián tiếp: Các thông tin khác của công dân phải dựa trên bản chính Giấy khai sinh Giấy khai sinh còn có giá trị trong suốt cuộc đời của mỗi người, đặc biệt là trong việc chứng minh độ tuổi, quan hệ cha mẹ và con cái, chứng minh quyền thừa kế… Việc tự ý sửa trong bản sao Giấy khai sinh của con là vi phạm quy định của pháp luật

III XỬ LÝ TÌNH HUỐNG

3.1 Mục tiêu xử lý tình huống

Mục tiêu xử lý tình huống nhằm thực hiện đầy đủ các quyền lợi của công dân, đem lại

sự thuận tiện và đảm bảo được quyền và nghĩa vụ cho công dân; không ảnh hưởng đến quyền lợi của người được thay đổi, tránh mất thời gian đính chính các giấy tờ khác đã được cấp khi đi học và tạo lập niềm tin của nhân dân vào cơ quan Nhà nước Đồng thời giúp chính quyền thấy được tầm quan trọng của công tác Tư pháp - hộ tịch, đẩy nhanh việc quản lý và theo dõi chặt chẽ mọi người thuộc thẩm quyền quản lý của mình

3.2 Đề xuất giải pháp xử lý tình huống

Căn cứ Bộ luật Dân sự 2015; Luật Hộ tịch số 60/2014/QH13 ngày 20 tháng 11 năm 2014; Nghị định hướng dẫn luật hộ tịch hiện tại: Nghị định 123/2015/NĐ-CP ngày 15/11/2015 quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật hộ tịch; Thông tư

số 15/2015/TT-BTP ngày 16/11/2015 của Bộ Tư pháp quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật hộ tịch và Nghị định số 123/2015/NĐ-CP ngày 15 tháng 11 năm 2015

* Lựa chọn giải pháp hợp lý: Qua phân tích tình huống trên và đối chiếu với những quy định của Pháp luật, thủ tục đăng ký thay đổi hộ tịch của cháu Nguyễn Văn An có thể giải quyết theo các phương án sau:

Phương án 1: Việc đăng ký khai sinh cho con của anh Nguyễn Văn Thoại đã được

thực hiện đúng pháp luật tại UBND xã Ngọc Đồng Họ tên hợp pháp của cháu được xác định là Nguyễn Văn An theo nguyên tắc quy định tại Điều 26 Bộ luật Dân sự năm 2015: “Cá nhân có quyền có họ, tên (bao gồm cả chữ đệm, nếu có) Họ, tên của một người được xác định theo họ, tên khai sinh của người đó”

Để có sự thống nhất giữa Giấy khai sinh và các giấy tờ khác thì nhà trường đã cấp học

bạ, bằng tốt nghiệp Tiểu học cho cháu An để làm căn cứ thực hiện việc đính chính tên trong các giấy tờ đó từ Anh thành An theo nguyên tắc quy định tại khoản 2 Điều 7 Nghị định số 123/2015/NĐ-CP: “Cải chính hộ tịch theo quy định của Luật Hộ tịch là việc chỉnh sửa thông tin cá nhân trong Sổ hộ tịch hoặc trong bản chính giấy tờ hộ tịch

và chỉ được thực hiện khi có đủ căn cứ để xác định có sai sót do lỗi của công chức làm công tác hộ tịch hoặc của người yêu cầu đăng ký hộ tịch” Mọi hồ sơ, giấy tờ của cá

nhân có nội dung ghi về họ, tên, chữ đệm, ngày, tháng, năm sinh; giới tính; dân tộc; quốc tịch; quê quán; quan hệ cha, mẹ, con phải phù hợp với Giấy khai sinh của người đó” Do đó để thống nhất thông tin thì vẫn giữ nguyên tên An; các giấy tờ khác sẽ thay đổi theo đúng tên đã được ghi trong bản chính Giấy khai sinh

* Ưu điểm:

- Giải quyết thống nhất nội dung ghi đúng như trong bản chính Giấy khai sinh của cháu An

- Đúng như tên khai sinh ban đầu của cháu đã được đăng ký tại UBND xã Ngọc Đồng

do bố cháu đi đăng ký khai sinh

* Nhược điểm

- Việc đính chính tên trong các giấy tờ khác theo tên khai sinh của cháu An sẽ phức tạp, nhiều thủ tục; do phải đi từng cơ quan đã cấp giấy tờ đó để đính chính tên từ Anh thành An

- Gây phiền hà, mất nhiều thời gian của công dân

- Nếu công dân đi tuyên truyền cách làm trên sẽ ảnh hưởng không nhỏ đến việc thực hiện đăng ký và quản lý hộ tịch của Nhà nước

Phương án 2: Theo nguyện vọng của anh mong muốn được đổi tên con mình từ

Nguyễn Văn An thành Nguyễn Văn Anh Lý do anh Thoại tự sửa tên con trai từ An thành Anh là do cha mẹ anh (tức ông bà nội của cháu An) không muốn cháu đích tôn của mình mang tên đó Việc cháu An không được đổi tên có thể dẫn đến mâu thuẫn, ảnh hưởng đến tình cảm gia đình Theo quy định tại điểm a khoản 1 Điều 27 Bộ luật Dân sự về “Quyền thay đổi họ, tên: 1 Cá nhân có quyền yêu cầu cơ quan nhà nước có thẩm quyền công nhận việc thay đổi họ, tên trong các trường hợp sau đây: a) Theo yêu cầu của người có họ, tên mà việc sử dụng họ, tên đó gây nhầm lẫn, ảnh hưởng đến tình cảm gia đình, đến danh dự, quyền, lợi ích hợp pháp của người đó,…”

Từ khi cháu đi học đã sử dụng tên Anh, các giấy tờ đều mang tên Anh Vậy nên thay đổi tên từ An thành Anh sẽ tạo điều kiện thuận lợi hơn cho cháu Theo quy định tại điểm a, khoản 1 Điều 27 Bộ luật Dân sự thì chủ thể có quyền yêu cầu thay đổi tên là người có họ, tên đó (trong trường hợp này là cháu An) Vì cháu mới 14 tuổi nên cha

mẹ với tư cách người đại diện theo pháp luật có thể đứng ra thực hiện việc yêu cầu đổi tên vì lợi ích của cháu Phú theo hướng dẫn tại Điều 27, 28 và 29 Luật Hộ tịch Tuy nhiên vì cháu Phú đã gần đủ 14 tuổi nên việc đổi tên phải có sự đồng ý của cháu, thể hiện trong Tờ khai và được thực hiện ở Phòng Tiếp nhận và trả kết quả UBND xã mà trực tiếp là Công chức Tư pháp – Hộ tịch xã sẽ là người tiếp nhận hồ sơ và hướng dẫn anh Thoại thực hiện việc cải chính hộ tịch cho cháu An

* Ưu điểm:

- Tạo sự đồng thuận ông bà nội, bố mẹ trong việc bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp cho cháu An Giải quyết dứt điểm những sai sót do anh Thoại tự ý sửa tên con trong bản sao Giấy khai sinh; nâng cao hiểu biết người dân về quy định liên quan đến thay đổi hộ tịch

- Tiết kiệm được thời gian, cắt giảm được nhiều khâu thủ tục khác nhau

- Công dân được thực hiện quyền và lợi ích hợp pháp của mình Không phải đính chính các giấy tờ khác, chỉ cần 01 thủ tục là thay đổi hộ tịch

- Góp phần tuyên truyền cho những người xung quanh để thực hiện quy định về đăng

ký hộ tịch

- Giúp tạo ra nguồn dữ liệu cho việc thống kê dân cư của Nhà nước phục vụ theo dõi thực trạng và sự biến động về hộ tịch, nhằm bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp công dân

* Nhược điểm:

Phương án này cần sự đồng ý của cả cháu An nên cháu cần có mặt tại phòng tiếp nhận

và trả kết quả của UBND xã để thực hiện việc xác nhận có nguyện vọng thay đổi tên

3.3 Lựa chọn giải pháp xử lý

Trong 2 phương án trên thì phương án 2 sẽ là phương án hợp lý hơn Vì phương án 2 khắc phục được việc tự ý sửa tên con trong bản sao Giấy khai sinh của anh Thoại, chỉ cần làm 01 thủ tục là thay đổi tên trong bản chính Giấy khai sinh của cháu An là được

- Phương án đã đảm bảo được quyền và nghĩa vụ cho công dân

- Không làm ảnh hưởng đến quyền lợi của người được thay đổi, không gây mất thời gian đính chính các giấy tờ khác đã được cấp khi đi học