1 NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HỌC VIỆN NGÂN HÀNG ĐOÀN THỊ THU PHƯƠNG NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG XẾP HẠNG TÍN DỤNG KHÁCH HÀNG DOANH NGHIỆP TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Hà Nội - 2012 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan công trình nghiên cứu riêng tơi Các số liệu nêu luận văn trung thực có nguồn gốc rõ ràng Ký tên Đoàn Thị Thu Phương DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ACB Ngân hàng thương mại cổ phần Á Châu (Asia Commercial Bank) Agribank Ngân hàng Nông nghiệp phát triển nông thôn Việt Nam (Viet Nam bank for Agriculture and Rural development ) BIDV Ngân hàng Đầu tư phát triển Việt Nam (Bank for investment and development of Viet Nam) Eximbank Ngân hàng Xuất nhập Việt Nam (Viet Nam Export and Import bank) NHNN Ngân hàng Nhà nước NHNo&PTNT Việt Nam Ngân hàng Nông nghiệp phát triên nông thôn Việt Nam NHTM Ngân hàng Thương mại RRTD Rủi ro tín dụng Sacombank Ngân hàng Sài Gịn Thương tín (Sai Gon Thuong Tin bank) Techcombank Ngân hàng kỹ thương Việt Nam (Viet Nam Tecnological and Commercial Joint- stock bank) Vietcombank Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam (Joint stock commercial bank for foreign trade of Viet Nam) XHTD Xếp hạng tín dụng DANH MỤC BẢNG, BIỂU, SƠ ĐỒ Bảng Bảng 1.1: Mô hình xếp hạng Standard & Poor .16 Bảng 2.1: Các tiêu tài 52 Biểu đồ Biểu đồ 2.2: Tỷ lệ nợ xấu NHNo&PTNT Việt Nam giai đoạn 2008-2012 56 Biểu đồ 2.3: Tỷ lệ nợ xấu số NHTM Việt Nam tính đến thời điểm tháng năm 2012 57 Sơ đồ Sơ đồ 1.1: Các bước tiến hành XHTD khách hàng doanh nghiệp 22 Sơ đồ 2.1: Mơ hình tổ chức NHNo&PTNT Việt Nam 43 MỤC LỤC Trang phụ bìa Bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục từ viết tắt Danh mục bảng biểu sơ đồ MỞ ĐẦU CHƯƠNG LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ CHẤT LƯỢNG XẾP HẠNG TÍN DỤNG KHÁCH HÀNG DOANH NGHIỆP CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1 Một số vấn đề tín dụng xếp hạng tín dụng khách hàng doanh nghiệp ngân hàng thương mại 1.1.1 Tín dụng khách hàng doanh nghiệp ngân hàng thương mại……….4 1.1.2 Khái quát xếp hạng tín dụng 1.1.3 Xếp hạng tín dụng khách hàng doanh nghiệp ngân hàng thương mại 17 1.2 Chất lượng xếp hạng tín dụng khách hàng doanh nghiệp ngân hàng thương mại 25 1.2.1 Khái niệm chất lượng xếp hạng tín dụng khách hàng doanh nghiệp ngân hàng thương mại 25 1.2.2 Nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng xếp hạng tín dụng khách hàng doanh nghiệp ngân hàng thương mại 27 1.2.3 Các tiêu đánh giá chất lượng xếp hạng tín dụng khách hàng doanh nghiệp NHTM 29 1.3 Bài học kinh nghiệm xếp hạng tín dụng khách hàng doanh nghiệp 34 CHƯƠNG THỰC TRẠNG CHẤT LƯỢNG XẾP HẠNG TÍN DỤNG KHÁCH HÀNG DOANH NGHIỆP TẠI NGÂN HÀNG NƠNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM 36 2.1 Khái quát NHNo&PTNT Việt Nam 36 2.1.1 Lịch sử đời NHNo&PTNT Việt Nam 36 2.1.2 Những giai đoạn phát triển NHNo&PTNT Việt Nam 38 2.1.3 Sơ đồ máy tổ chức NHNo&PTNT Việt Nam 43 2.2 Thực trạng chất lượng cơng tác xếp hạng tín dụng khách hàng doanh nghiệp NHNo&PTNT Việt Nam 44 2.2.1 Cơ sở pháp lý triển khai cơng tác xếp hạng tín dụng khách hàng doanh nghiệp NHNo&PTNT Việt Nam 44 2.2.2 Thực trạng chất lượng cơng tác xếp hạng tín dụng khách hàng doanh nghiệp NHNo&PTNT Việt Nam 44 2.3 Đánh giá chung chất lượng công tác xếp hạng tín dụng khách hàng doanh nghiệp NHNo&PTNT Việt Nam 57 2.3.1 Kết đạt 58 2.3.2 Tồn nguyên nhân 59 CHƯƠNG GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG XẾP HẠNG TÍN DỤNG KHÁCH HÀNG DOANH NGHIỆP TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM 62 3.1 Định hướng hoạt động tín dụng xếp hạng tín dụng NHNo&PTNT Việt Nam 62 3.1.1 Phương hướng, mục tiêu phát triển NHNo&PTNT Việt Nam 62 3.1.2 Định hướng hoạt động tín dụng xếp hạng tín dụng NHNo&PTNT Việt Nam 63 3.2 Giải pháp nâng cao chất lượng xếp hạng tín dụng khách hàng doanh nghiệp NHNo&PTNT Việt Nam 65 3.2.1 Đẩy mạnh công tác quản lý, điều hành hoạt động xếp hạng tín dụng khách hàng doanh nghiệp ban lãnh đạo 65 3.2.2 Nâng cao chất lượng thu thập xử lý thông tin phục vụ cho công tác xếp hạng khách hàng doanh nghiệp 66 3.2.3 Hoàn thiện hệ thống tiêu xếp hạng tín dụng khách hàng doanh nghiệp 67 3.2.4 Hồn thiện quy trình xếp hạng tín dụng khách hàng doanh nghiệp 69 3.2.5 Phát triển đồng hệ thống công nghệ thông tin, ứng dụng công nghệ thông tin vào xếp hạng tín dụng khách hàng doanh nghiệp 69 3.2.6 Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực làm việc phận nghiệp vụ đánh giá, xếp hạng tín dụng khách hàng doanh nghiệp 70 3.3 Kiến nghị 73 3.3.1 Kiến nghị Chính phủ 73 3.3.2 Kiến nghị Ngân hàng Nhà nước Việt Nam 74 3.3.3 Kiến nghị Bộ tài 75 KẾT LUẬN 76 Danh mục tài liệu tham khảo PHỤ LỤC MỞ ĐẦU Tính cấp thiết đề tài Hoạt động ngân hàng tiềm ẩn rủi ro, hoạt động tín dụng Các số thống kê nhiều nghiên cứu cho thấy, rủi ro tín dụng chiếm tới 70% tổng rủi ro hoạt động ngân hàng Thực tế hoạt động tín dụng ngân hàng thương mại Việt Nam thời gian qua cho thấy: hiệu hoạt động tín dụng chưa cao; chất lượng tín dụng chưa tốt Điều thể tỷ lệ nợ q hạn cịn cao chưa có khuynh hướng giảm vững Trong hoạt động tín dụng NHTM, tín dụng doanh nghiệp ngày có xu hướng chiếm tỷ trọng lớn tỷ trọng cho vay theo thành phần kinh tế NHTM Một kỹ thuật quản trị rủi ro tín dụng NHTM sử dụng kết xếp hạng tín dụng để đánh giá uy tín mặt tín dụng khách hàng, từ đưa định tín dụng Do vậy, vấn đề chất lượng xếp hạng tín dụng NHTM quan tâm nhằm ngăn ngừa hạn chế rủi ro tín dụng, giảm bớt tỷ lệ nợ xấu phải trích dự phịng rủi ro, đáp ứng u cầu Basel II Ngân hàng Nhà nước Trong điều kiện Việt Nam, xếp hàng tín dụng công ty xếp hạng cung cấp dừng lại số doanh nghiệp kết xếp hàng có khả chưa xác thông tin không đầy đủ Ngay thị trường xếp hạng tín dụng quốc tế, tổ chức xếp hạng hàng đầu Fitch Ratings, Moody's Standard & Poor's tránh khỏi sai lầm đánh giá rủi ro Một số doanh nghiệp họ xếp hạng an tồn lại trở thành rủi ro thể qua giá liên tục cổ phiếu trái phiếu thị trường chứng khoán quốc tế, buộc tổ chức xếp hàng phải nhìn lại tiêu chí đánh giá xem xét lại kết xếp hạng Trước tình hình này, thấy việc nâng cao chất lượng quản trị rủi ro NHTM Việt Nam nói chung NHNo&PTNT nói riêng vấn đề cấp bách phương diện lý thuyết thực tiễn Từ nhận định trên, tác giả chọn đề tài: “Nâng cao chất lượng xếp hạng tín dụng khách hàng doanh nghiệp NHNo&PTNT Việt Nam” đề tài luận văn tốt nghiệp Tác giả mong đề tài nghiên cứu đóng góp số ý kiến nhỏ, phần giải vấn đề lớn Mục đích nghiên cứu - Hệ thống lý luận xếp hạng tín dụng chất lượng xếp hạng tín dụng NHTM - Đánh giá thực trạng chất lượng xếp hạng tín dụng khách hàng doanh nghiệp NHNo&PTNT Việt Nam - Trên sở đó, đưa giải pháp nâng cao chất lượng xếp hạng tín dụng khách hàng doanh nghiệp NHNo&PTNT Việt Nam Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu phạm vi nghiên cứu luận văn tập trung vào hoạt động xếp hạng tín dụng NHTM vấn đề liên quan đến chất lượng xếp hạng tín dụng khách hàng doanh nghiệp NHNo&PTNT Việt Nam thời gian từ năm 2011 đến tháng 6/2012 Lý giới hạn thời gian nghiên cứu từ ngày 27/7/2011, Ngân hàng Nhà nước có văn 5811/NHNN-TTGSNH việc chấp thuận việc NHNo&PTNT thực phân loại nợ, trích lập sử dụng dự phịng rủi ro tín dụng theo điều Quyết định 493 khách hàng Đồng thời ngày 12/10/2012 Hội đồng thành viên NHNo&PTNT Việt Nam có Quyết định 1680/QĐ-HĐTV-XLRR việc ban hành hệ thống xếp hạng tín dụng nội NHNo&PTNT Việt Nam Phương pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng phương pháp tổng hợp, phân tích, so sánh số liệu phương pháp nghiên cứu chủ yếu để làm rõ thực trạng chất lượng xếp hạng tín dụng khách hàng doanh nghiệp NHNo&PTNT Việt Nam Trên sở đó, đưa nhận định đề xuất giải pháp phù hợp nhằm nâng cao chất lượng xếp hạng tín dụng khách hàng doanh nghiệp NHNo&PTNT Việt Nam Kết cấu luận văn Tên luận văn “Nâng cao chất lượng xếp hạng tín dụng khách hàng doanh nghiệp NHNo&PTNT Việt Nam” 10 Ngoài phần mở đầu kết luận, luận văn kết cấu thành chương: - Chương 1: Lý luận chất lượng xếp hạng tín dụng khách hàng doanh nghiệp ngân hàng thương mại - Chương 2: Thực trạng chất lượng xếp hạng tín dụng khách hàng doanh nghiệp NHNo&PTNT Việt Nam - Chương 3: Giải pháp nâng cao chất lượng xếp hạng tín dụng khách hàng doanh nghiệp NHNo&PTNT Việt Nam 68 - Nâng cao lực quản trị điều hành phát triển kỹ quản trị ngân hàng đại, nâng cao chất lượng hiệu công tác kiểm tra, kiểm soát nội - Cải tạo cấu tổ chức điều hành nhằm đưa Agribank trở thành Tập đồn tài đa ngành, đa lĩnh vực, đa sở hữu hàng đầu Việt Nam đóng vai trị chủ đạo, chủ lực thị trường tài nơng thơn Định hướng hoạt động tín dụng xếp hạng tín dụng NHNo&PTNT Việt Nam cụ thể sau: - Về hoạt động tín dụng Mục tiêu NHNo&PTNT Việt Nam tiếp tục chủ động kiểm soát tăng trưởng kết hợp với cấu tín dụng nguyên tắc kiên trì thực chiến lược, nâng cao chất lượng tài sản Đạt mục tiêu cấu tín dụng chuẩn mực theo thơng lệ, nhằm đảm bảo an tồn, nâng cao hiệu kinh doanh góp phần tăng trưởng kinh tế đất nước Các mục tiêu tín dụng cụ thể sau: Mức tăng trưởng tín dụng: đảm bảo mục tiêu tăng trưởng đáp ứng yêu cầu kiểm soát an tồn, định hướng mức tăng trưởng tín dụng bình quân 20% Tỷ lệ nợ hạn, nợ xấu: NHNo&PTNT Việt Nam tiếp tục thực phân loại nợ trích lập dự phịng theo quy định Ngân hàng Nhà nước, đồng thời tiến dần đến thông lệ quốc tế, đến năm 2012 đảm bảo tỷ lệ nợ xấu phạm vi cho phép NHTM theo thông lệ < 5% Cơ cấu tín dụng: Tăng cường kiểm sốt quy mơ tín dụng trung dài hạn, phấn đấu năm 2012 cấu tín dụng trung dài hạn đạt 50% Đẩy mạnh cho vay thành phần kinh tế phi Nhà nước, mở rộng cho vay doanh nghiệp nhỏ vừa - Về công tác quản lý rủi ro tín dụng Ban hành sách định hướng cơng tác tín dụng, sách quản lý tín dụng cho thời kỳ; quy trình, quy định công văn đạo điều hành cụ thể hoạt động tín dụng phù hợp với điều kiện thực tiễn giai đoạn, phân cấp uỷ quyền phê duyệt tín dụng cho tập thể, cá nhân tham gia quy trình thẩm định phê duyệt tín dụng; xây dựng phân giao tiêu kế hoạch tín dụng cho đơn vị; rà soát danh mục, phân loại nợ 69 trích lập dự phịng rủi ro theo quy định; thực kiểm tra rà soát định kỳ, đột xuất theo chuyên đề - Về công tác xếp hạng tín dụng Trong năm tới, NHNo&PTNT Việt Nam áp dụng sách cho vay thận trọng kết hợp chặt chẽ với hệ thống XHTD nội trình cho vay nhằm ngăn chặn nợ xấu phát sinh Cơng tác XHTD, quản lý tín dụng thực chi tiết đến ngành nghề kinh doanh, vùng, loại hình sản phẩm Tuân thủ tuyệt đối quy trình, quy chế, nâng cao chất lượng thông tin cho công tác XHTD Tiếp tục vào kết XHTD để định cho vay với chủ trương: lựa chọn khách hàng có loại A trở lên, kiên không tăng thêm dư nợ với khách hàng loại B trở xuống Thường xuyên nghiên cứu biến động kinh tế, môi trường kinh doanh để điều chỉnh tiêu, cấu điểm cho phù hợp điều kiện thực tiễn giai đoạn 3.2 Giải pháp nâng cao chất lượng xếp hạng tín dụng khách hàng doanh nghiệp NHNo&PTNT Việt Nam 3.2.1 Đẩy mạnh công tác quản lý, điều hành hoạt động xếp hạng tín dụng khách hàng doanh nghiệp ban lãnh đạo Ban lãnh đạo đơn vị, tổ chức nói chung ln có vai trị vơ quan trọng việc quản lý, điều hành hoạt động đơn vị Họ người chèo lái thuyền, định hướng thực sách, biện pháp cụ thể nhằm đưa đơn vị, tổ chức hoạt động thành cơng Quản lý, điều hành hoạt động xếp hạng tín dụng khách hàng doanh nghiệp ngân hàng thương mại công tác quan trọng, hỗ trợ hiệu việc quản trị hoạt động kinh doanh ngân hàng Quản lý, điều hành hoạt động xếp hạng tín dụng khách hàng doanh nghiệp NHTM cần xác định nguồn tài nguyên cho việc thực bao gồm: lao động, tài chính, sở vật chất, kỹ thuật công nghệ Để đạt mục tiêu địi hỏi phải có chương trình hành động cụ thể hóa cơng việc cơng việc địi hỏi phải có người có lực định, đồng thời phải có chi phí có sở vật chất, máy móc thiết bị để thực Quản lý, điều hành công tác xếp hạng tín dụng khách hàng doanh nghiệp NHTM cần bố trí, phân bổ nguồn tài nguyên vào khâu công 70 việc bao gồm thiết kế máy tổ chức, xác định chức năng, quyền hạn trách nhiệm phận, ấn định khối lượng công việc phải thực qua thời gian, để bước tổ chức thực công việc nhằm đạt đến mục tiêu cụ thể Việc đẩy mạnh công tác quản lý, điều hành hoạt động xếp hạng tín dụng khách hàng doanh nghiệp ban lãnh đạo NHNo&PTNT Việt Nam cần tập trung vào nội dung sau:  Tổ chức máy chuyên nghiệp, xác định rõ chức năng, quyền hạn trách nhiệm phận, nêu rõ trách nhiệm phận  Thiết lập quy trình xếp hạng tín dụng khách hàng doanh nghiệp hợp lý, đảm bảo đầy đủ yêu cầu phương pháp phân tích khoa học, cách thức tiến hành thu thập, xử lý thơng tin, đưa định, kiểm sốt…  Đầu tư phát triển nguồn nhân lực phục vụ cho xếp hạng tín dụng khách hàng, với tăng cường đầu tư phát triển công nghệ kỹ thuật việc đưa máy móc thiết bị đại sử dụng phần mềm phân tích tiên tiến vào hoạt động xếp hạng tín dụng khách hàng 3.2.2 Nâng cao chất lượng thu thập xử lý thông tin phục vụ cho công tác xếp hạng khách hàng doanh nghiệp Thông tin nguồn nguyên liệu đầu vào quan trọng cơng tác xếp hạng tín dụng Mức độ xác kết xếp hạng tín dụng phụ thuộc phần lớn vào nguồn thông tin thu thập Vì vậy, nâng cao mặt lượng mặt chất thông tin phục vụ cho công tác xếp hạng tín dụng khách hàng doanh nghiệp giải pháp chìa khóa để nâng cao chất lượng cơng tác xếp hạng tín dụng khách hàng doanh nghiệp NHNo&PTNT Việt Nam Một số giải pháp thực sau: Thứ nhất, phải tăng cường việc khai thác xử lý thông tin từ nhiều nguồn khác Bên cạnh nguồn từ hồ sơ khách hàng gửi đến, cần tiến hành nhiều biện pháp để thu thập thông tin như: vấn khách hàng, vấn đối tác khách hàng; xác minh thực tế doanh nghiệp yếu tố tài sản cố định, hàng tồn kho… Bên cạnh đó, cần phải tiếp cận nguồn thông tin từ Internet, phương tiện thông tin đại chúng, trung tâm thơng tin tín dụng, đối tác khác khách hàng… 71 Đây công việc địi hỏi trình độ, khả tư duy, phán xét, kỹ quan sát, nghệ thuật khai thác thông tin đặc biệt kinh nghiệm cán trực tiếp thực công việc Thứ hai, NHNo&PTNT Việt Nam cần lập phịng ban riêng chun phụ trách cơng tác thu thập, nghiên cứu, phân tích dự báo thơng tin đảm bảo u cầu: xác, khách quan hiệu kinh tế Các thông tin mà ban thu thập không doanh nghiệp mà tồn thơng tin phục vụ cho cơng tác xếp hạng tín dụng thơng tin pháp luật, sách nhà nước, thông tin vùng miền/ngành kinh tế, thơng tin thị trường… Ban thơng tin tín dụng có trách nhiệm xây dựng hệ thống thơng tin quản trị rủi ro tín dụng đảm bảo cung cấp thơng tin cách đầy đủ, xác, cập nhật thường xuyên cho việc đánh giá, chấm điểm khách hàng Đồng thời lập kênh trao đổi thông tin ngân hàng sở cạnh tranh hợp tác nhằm đạt mục tiêu chung ngăn ngừa giảm thiểu rủi ro hoạt động tín dụng Kết hợp với tiến công nghệ tin học để phát triển sở liệu khách hàng 3.2.3 Hoàn thiện hệ thống tiêu xếp hạng tín dụng khách hàng doanh nghiệp  Đối với nhóm tiêu tài Ngồi việc phân tích tiêu tài nay, NHNo&PTNT Việt Nam nên bổ sung thêm hai nhóm tiêu nhóm tiêu tăng trưởng doanh nghiệp nhóm tiêu đánh giá lực tài doanh nghiệp cổ phần phát hành cổ phiếu cơng chúng - Nhóm tiêu tăng trưởng doanh nghiệp: Đây nhóm tiêu đánh giá sức tăng trưởng doanh nghiệp giúp hiểu rõ mức độ tăng trưởng mở rộng quy mô doanh nghiệp Trong đó, có hai tiêu chủ yếu cần quan tâm là: tỷ lệ tăng trưởng doanh thu tỷ lệ tăng trưởng lợi nhuận sau thuế Thực chất, NHNo&PTNT Việt Nam đưa tiêu tăng trưởng lợi nhuận sau thuế vào tiêu xếp hạng lại xếp phần thơng tin phi tài chính, mục chấm điểm tín dụng theo tiêu chí đặc điểm hoạt động khác Điều chưa thật hợp lý - Đối với doanh nghiệp phát hành cổ phiếu cơng chúng, để đánh giá lực tài doanh nghiệp, số tiêu cần quan tâm là: 72 + Thu nhập cổ phần (P/E) Chỉ số so sánh giá cổ phiếu với thu nhập tính cổ phần Tỷ lệ giá thu nhập cổ phần cao doanh nghiệp đánh giá cao, P/E không phản ánh mức sinh lời tài mà cho thấy khả nắng sinh lời tương lai doanh nghiệp P/E thay đổi theo ngành chiến lược kinh doanh + Tỷ lệ giá giá trị ghi sổ (P/B) Chỉ số so sánh giá cổ phiếu với giá trị ghi sổ cổ phiếu Nếu giá trị