NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HỌC VIỆN NGÂN HÀNG NGUYỄN THỊ HƢƠNG GIANG CÁC GIẢI PHÁP PHÒNG NGỪA RỦI RO, HẠN CHẾ THIỆT HẠI TRONG HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN XUẤT NHẬP KHẨU TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN NGOẠI THƢƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH BẮC GIANG LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ HÀ NỘI - 2015 NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HỌC VIỆN NGÂN HÀNG NGUYỄN THỊ HƢƠNG GIANG CÁC GIẢI PHÁP PHÒNG NGỪA RỦI RO, HẠN CHẾ THIỆT HẠI TRONG HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN XUẤT NHẬP KHẨU TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN NGOẠI THƢƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH BẮC GIANG Chuyên ngành: TÀI CHÍNH - NGÂN HÀNG Mã số: 60340201 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS TÔ THỊ HẬU HÀ NỘI - 2015 LỜI CAM ĐOAN Tơi xin cam đoan cơng trình nghiên cứu riêng Các số liệu, kết nêu luận văn trung thực chƣa đƣợc cơng bố cơng trình khác Tác giả Nguyễn Thị Hƣơng Giang MỤC LỤC MỞ ĐẦU CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÒNG NGỪA VÀ HẠN CHẾ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN XUẤT NHẬP KHẨU TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI 1.1 TỔNG QUAN VỀ THANH TOÁN XUẤT NHẬP KHẨU VÀ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN XUẤT NHẬP KHẨU 1.1.1 Thanh toán xuất nhập vai trị hoạt động ngoại thƣơng kinh tế 1.1.2 Rủi ro hoạt động toán xuất nhập 15 1.2 TỔNG QUAN VỀ PHÒNG NGỪA VÀ HẠN CHẾ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN XUẤT NHẬP KHẨU TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI 21 1.2.1 Từ phía ngân hàng 24 1.2.2 Từ phía khách hàng 25 1.2.3 Hoạt động quản lý Nhà nƣớc 26 1.3 KINH NGHIỆM CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN XUẤT NHẬP KHẨU VIỆT NAM VỀ PHÒNG NGỪA VÀ HẠN CHẾ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN XUẤT NHẬP KHẨU 28 1.3.1 Giới thiệu Ngân hàng Thƣơng mại Cổ phần Xuất nhập Việt Nam 28 1.3.2 Kinh nghiệm phòng ngừa hạn chế rủi ro hoạt động toán xuất nhập 29 KẾT LUẬN CHƢƠNG 31 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÒNG NGỪA VÀ HẠN CHẾ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN XUẤT NHẬP KHẨU TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN NGOẠI THƢƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH BẮC GIANG 32 2.1 GIỚI THIỆU VỀ NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN NGOẠI THƢƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH BẮC GIANG 32 2.2 THỰC TRẠNG PHÒNG NGỪA VÀ HẠN CHẾ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN XUẤT NHẬP KHẨU TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN NGOẠI THƢƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH BẮC GIANG 38 2.2.1 Phƣơng thức Chuyển tiền 39 2.2.2 Phƣơng thức Nhờ thu 40 2.2.3 Phƣơng thức Tín dụng chứng từ 40 2.2.4 Hợp đồng thƣơng mại cách thức lựa chọn phƣơng thức toán phù hợp 42 2.3 NỘI DUNG PHÒNG NGỪA VÀ HẠN CHẾ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN XUẤT NHẬP KHẨU TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN NGOẠI THƢƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH BẮC GIANG 42 2.3.1 Phƣơng thức Chuyển tiền 43 2.3.2 Phƣơng thức Nhờ thu 44 2.3.3 Phƣơng thức Tín dụng chứng từ 45 2.4 ĐÁNH GIÁ CƠNG TÁC PHỊNG NGỪA VÀ HẠN CHẾ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN XUẤT NHẬP KHẨU TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN NGOẠI THƢƠNG VIỆT NAM - CHI NHÁNH BẮC GIANG 52 KẾT LUẬN CHƢƠNG 56 CHƢƠNG 3: GIẢI PHÁP PHÒNG NGỪA VÀ HẠN CHẾ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN XUẤT NHẬP KHẨU TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN NGOẠI THƢƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH BẮC GIANG 57 3.1 PHƢƠNG HƢỚNG, MỤC TIÊU PHÁT TRIỂN CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN NGOẠI THƢƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH BẮC GIANG 57 3.2 PHƢƠNG HƢỚNG, MỤC TIÊU PHÒNG NGỪA VÀ HẠN CHẾ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN XUẤT NHẬP KHẨU CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN NGOẠI THƢƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH BẮC GIANG 58 3.3 GIẢI PHÁP VÀ HẠN CHẾ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN XUẤT NHẬP KHẨU TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN NGOẠI THƢƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH BẮC GIANG 60 3.3.1 Nhóm giải pháp phịng ngừa rủi ro 60 3.3.2 Nhóm giải pháp hạn chế rủi ro 69 3.4 KIẾN NGHỊ 71 3.4.1 Đối với Chính phủ Ngân hàng nhà nƣớc 71 3.4.2 Đối với doanh nghiệp kinh doanh xuất nhập 72 KẾT LUẬN CHƢƠNG 73 KẾT LUẬN 74 DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT B/E Bill of Lading DN Doanh nghiệp L/C Letter of Credit LD Liên doanh NH Ngân hàng NHĐCĐ Ngân hàng đƣợc định NHNT Ngân hàng ngoại thƣơng NHPH Ngân hàng phát hành NHTM Ngân hàng thƣơng mại TTXNK Thanh toán xuất nhập DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ Bảng: Bảng 2.1: Tăng trƣởng kinh doanh Ngân hàng Thƣơng Mại Cổ Phần Ngoại thƣơng Việt Nam – Chi nhánh Bắc Giang giai đoạn 2010 - 2014 35 Bảng 2.2: Doanh số TTXNK Ngân hàng Thƣơng Mại Cổ Phần Ngoại thƣơng Việt Nam – Chi nhánh Bắc Giang giai đoạn 2010 - 2014 36 Bảng 2.3: Thị phần TTXNK Ngân hàng Thƣơng Mại Cổ Phần Ngoại thƣơng Việt Nam – Chi nhánh Bắc Giang giai đoạn 2010 – 2014 37 Biểu đồ: Biểu đồ 2.1: Tăng trƣởng kinh doanh giai đoạn 2010-2014 35 Biểu đồ 2.2: Doanh số toán xuất nhập giai đoạn 2010-2014 36 Biểu đồ 2.3: Kim ngạch toán xuất nhập chi nhánh so với nƣớc giai đoạn 2010-2014 37 Sơ đồ: Sơ đồ 1.1: Quy trình nghiệp vụ phƣơng thức chuyển tiền 10 Sơ đồ 1.2: Quy trình nghiệp vụ phƣơng thức nhờ thu phiếu trơn 11 Sơ đồ 1.3: Quy trình nghiệp vụ phƣơng thức nhờ thu kèm chứng từ 11 Sơ đồ 1.4: Quy trình nghiệp vụ phƣơng thức tín dụng chứng từ, L/C có giá trị Ngân hàng phát hành 14 Sơ đồ 1.5: Quy trình nghiệp vụ phƣơng thức tín dụng chứng từ, L/C có giá trị Ngân hàng đƣợc định 14 Sơ đồ 2.1: Bộ máy tổ chức NHNT 33 Sơ đồ 2.2: Chi nhánh 34 MỞ ĐẦU TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI LUẬN VĂN Xu hƣớng quốc tế hóa kinh tế mở cho nhân loại cánh cửa giao lƣu đầy triển vọng Lịch sử chứng minh khơng quốc gia phát triển tách biệt với giới bên ngồi, nƣớc xích lại gần thơng qua cầu nối thƣơng mại quốc tế Vƣợt qua không gian thời gian, luồng chu chuyển hàng hóa, dịch vụ tiền tệ tạo gắn kết bền vững cung cầu nƣớc có trình độ kinh tế khác ngày trở nên phong phú, đa dạng kéo theo phức tạp ngày lớn mắt xích cuối q trình trao đổi, tốn xuất nhập Đƣợc xem nhân tố quan trọng thúc đẩy phát triển thƣơng mại quốc tế, hoạt động tốn xuất nhập khơng ngừng đƣợc đổi hoàn thiện nhằm đáp ứng yêu cầu an toàn, thuận tiện nhanh chóng giao dịch thƣơng mại Cùng với xu hƣớng hội nhập ngày tăng, mối giao lƣu thƣơng mại ngày đƣợc mở rộng, đặc biệt với việc gia nhập vào Tổ chức thƣơng mại giới (WTO)(Việt Nam thức trở thành thành viên củaWTO vào ngày11/01/2007) Điều đặt cho ngân hàng thƣơng mại phải phát triển dịch vụ kinh tế đối ngoại cách tƣơng ứng , phải kể đến hoạt động kinh doanh xuất nhập doanh nghiệp với hoạt động toán xuất nhập ngân hàng ngày trở nên sôi động, phức tạp hàm chứa nhiều rủi ro gây thiệt hại tài lẫn uy tín cho ngân hàng thƣơng mại nhƣ doanh nghiệp Việt Nam Ngày nay, toán xuất nhập mảng dịch vụ đóng góp đáng kể vào tiêu tăng trƣởng kinh tế đất nƣớc Việc phòng ngừa hạn chế rủi ro hoạt động toán xuất nhập theo ba phƣơng thức toán thơng dụng Tín dụng chứng từ, Chuyển tiền Nhờ thu kết hợp với giao dịch tài trợ xuất nhập dƣới góc độ doanh nghiệp lẫn ngân hàng nhƣng xét chủ yếu dƣới góc độ ngân hàng Do vậy, sở tài liệu lý luận phòng ngừa hạn chế rủi ro hoạt động toán xuất nhập nhƣ kinh nghiệm thực tiễn đƣợc đúc kết từ trình hoạt động toán xuất nhập tác giả chọn đề tài:“ Các giải pháp phòng ngừa rủi ro, hạn chế thiệt hại hoạt động toán xuất nhập Ngân hàng Thương mại Cổ phần Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh Bắc Giang” làm đề tài nghiên cứu MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU * Khái quát phòng ngừa hạn chế rủi ro hoạt động toán xuất nhập theo phƣơng thức toán xuất nhập hoạt động ngoại thƣơng * Đánh giá thực trạng phòng ngừa hạn chế rủi ro hoạt động toán xuất nhập Ngân hàng Thƣơng mại Cổ phần Ngoại thƣơng Việt Nam – Chi nhánh Bắc Giang * Đƣa giải pháp phòng ngừa hạn chế rủi ro hoạt động toán xuất nhập khẩu, bảo vệ quyền lợi bên tham gia vào hoạt động toán xuất nhập khẩu, đặc biệt dƣới góc độ “ngân hàng” ĐỐI TƢỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU Đối tƣợng nghiên cứu: Phòng ngừa hạn chế rủi ro hoạt động toán xuất nhập Phạm vi nghiên cứu: Việc nghiên cứu đƣợc thực phạm vi hoạt động Ngân hàng Thƣơng mại Cổ phần Ngoại thƣơng Việt Nam – Chi nhánh Bắc Giang khoảng thời gian từ năm 2010 đến định hƣớng hoạt động ngân hàng đến năm 2020 63 * Để phịng ngừa, né tránh giao dịch rửa tiền tài trợ khủng bố, việc áp dụng chuẩn mực quốc tế Lực lƣợng công tác quốc tế hoạt động tài cần thiết * Những chứng từ nhờ thu có thị thu hộ đặc biệt phải thơng báo kịp thời xác thị cho nhà nhập khẩu, đồng thời thông tin cho ngân hàng nhờ thu trƣờng hợp nhà nhập đáp ứng thị họ nhằm tránh bị khiếu kiện từ hai phía: ngân hàng nhờ thu nhà nhập * Cần lƣu ý kiểm tra tính chân thực chứng từ vận tải * Khi phát hành L/CCần kiểm tra kỹ thủ tục yêu cầu mở L/C khách hàng) trƣớc phát hành L/C nhằm đảm bảo tính pháp lý giao dịch * Khi sửa đổi, bổ sung L/C phải đƣợc xem xét ảnh hƣởng đến quyền lợi nhƣ tính an tồn nhà nhập nhƣ NHNT Tuyệt đối không nên chấp nhận giao dịch tu chỉnh L/C việc “thay đổi đơn vị tiền tệ L/C” Có thể chấp nhận giao dịch tu chỉnh L/C việc “thay đổi tên địa ngƣời thụ hƣởng ngân hàng thơng báo L/C” nhƣng cần có thị cụ thể, rõ ràng cho ngân hàng thông báo L/C gốc sửa đổi L/C gửi cho ngân hàng * Phát hành ủy quyền hoàn trả trƣờng hợp L/C (gồm xác nhận lẫn không xác nhận) đƣợc mở với mức ký quỹ 100% vốn tài trợ ngân hàng * Khi bảo lãnh nhận hàng cần phải biết “từ chối” yêu cầu phát hành bảo lãnh nhận hàng đƣợc chế tài luật pháp quốc gia hãng vận chuyển quốc tế Ngoài ra, trƣờng hợp Hãng hàng không chấp thuận giao hàng vận đơn hàng không đƣợc ký hậu, NHNT nên linh động ký hậu vận đơn hàng không thay cho việc phát hành Thƣ ủy quyền nhận hàng theo yêu cầu trách nhiệm khách hàng nhằm tiết giảm chi phí, thời gian thủ tục 64 * Việc kiểm tra toán chứng từ phải đƣợc vào UCP600, ISBP681 cách nghiêm túc Tuyệt đối khơng nên bảo vệ quyền lợi khách hàng nhập mà ngƣợc lại với thông lệ quốc tế việc hành xử khơng thời làm sút giảm uy tín chi nhánh lịng tin đối tác nƣớc ngồi vào NHNT Ngân hàng cần có hệ thống thích hợp để đảm bảo chắn khơng tài trợ cho giao dịch giả mạo, lừa đảo Tiến hành kiểm tra thƣờng xuyên, định kỳ, có theo dõi thật sự, tỷ lệ an toàn vốn hiệu kinh doanh NHNT lĩnh vực TTXNK cao không làm giảm ý nghĩa UCP600 vai trò ngân hàng việc xử lý chứng từ bề mặt chúng 3.3.1.2 Hoàn thiện hệ thống công nghệ thông tin,xây dựng đội ngũ cán có chun mơn nghiệp vụ đạo đức nghề nghiệp * Về hệ thống công nghệ thông tin: Tiếp tục thực đề án đại hóa cơng nghệ ngân hàng: Chuyển tiền đến tập trung Mosaic, Nhận chuyển điện Tracer, Tra cứu mã nhận diện ngân hàng tham gia hệ thống Swift Tracer, Tài trợ thƣơng mại TF Việc triển khai vận hành thành cơng chƣơng trình giúp cho cơng tác phịng ngừa hạn chế rủi ro hoạt động TTXNK trở nên hiệu số liệu đƣợc cập nhậtOnline tập trung Hội sở * Về nguồn nhân lực: Con ngƣời nhân tố định thành công lĩnh vực đặc biệt việc phòng ngừa hạn chế rủi ro hoạt động TTXNK Yêu cầu giao dịch thƣơng mại quốc tế đòi hỏi phải xây dựng phát triển đƣợc đội ngũ cán giỏi nghiệp vụ khơng có trình độ ngoại ngữ, lực chun mơn nghiệp vụ, có kiến thức TTXNK mà am tƣờng kiến thức ngoại thƣơng kiến thức xã hội; tận tụy với công việc; lịch sự, ân cần giao tiếp với khách hàng; tác phong 65 nhanh nhẹn, động giải công việc, cẩn thận thao tác nghiêm túc tuân thủ quy chế Do vậy, cần tăng cƣờng công tác tập huấn, đào tạo cán bộ; trì đặn (hàng năm) hội nghị tổng kết hoạt động tốn quốc tế để khơng ngừng nâng cao kiến thức chuyên môn, tránh lặp lại sai lầm có trƣớc Bên cạnh cán cần phải có phẩm chất đạo đức, có tinh thần trách nhiệm cao, có kinh nghiệm tốn quốc tế, phải có kỹ phân tích, đánh giá Từ cán lý tƣởng trị, đạo đức nghề nghiệp để họ gắn chặt tƣơng lai nghiệp vào tƣơng lai nghiệp chung ngân hàng + Xây dựng khối đại đoàn kết toàn ngành từ cán lãnh đạo đến nhân viên, từ chi nhánh đến hội sở + Nâng cao trình độ chun mơn, ngoại ngữ, áp dụng công nghệ thông tin để đáp ứng nhu cầu ngày cao phát triển kinh tế hoạt động toán xuất nhập qua ngân hàng 3.3.1.3 Nâng cao chất lượng công tác thẩm định đánh giá khách hàng đối tượng liên quan Trong năm gần đây, rủi ro hoạt động toán xuất nhập gây thiệt hại nặng nề tài nhƣ uy tín ngân hàng thƣơng mại chủ yếu xuất phát từ phía khách hàng Và chủ yếu khách hàng khơng có đủ khả tốn khơng muốn tốn Vì lẽ đó, chất lƣợng cơng tác thẩm định đánh giá khách hàng có ý nghĩa vơ to lớn việc phòng ngừa hạn chế rủi ro tốn L/C ngân hàng thƣơng mại nói chung, chi nhánh Bắc Giang nói riêng Trong cơng tác thẩm định, đánh giá khách hàng, ngân hàng cần tiến hành phân tích cách kỹ lƣỡng lực tài nhƣ kết hoạt động kinh doanh khách hàng đến giao dịch với ngân hàng.Song việc đánh giá khách hàng không dừng lại lần khách hàng đặt quan hệ giao 66 dịch với ngân hàng mà cần đƣợc tiến hành cách thƣờng xuyên, liên tục suốt trình ngân hàng quan hệ với khách hàng Tuy nhiên để tiến hành công tác thẩm định, đánh giá khách hàng cách hiệu cần phối hợp đồng với việc xây dựng đội ngũ cán có trình độ chun mơn, tƣ cách đạo đức nghề nghiệp tốt Vì ngân hàng ngƣời có quyền định cuối việc đồng ý hay không đồng ý mở L/C cho khách hàng Bên cạnh đó, ngân hàng khơng quan tâm phân tích đánh giá lực tài chính, phƣơng án kinh doanh, mặt hàng nhập khách hàng, mà phải đặc biệt quan tâm đến tƣ cách khách hàng mở L/C nhƣ đối tác nƣớc khách hàng Trên sở có định đắn cho mở L/C với điều kiện cụ thể phù hợp với ngân hàng, vừa đảm bảo an toàn tốn, vừa đảm bảo đƣợc sách khách hàng * Thống mơ hình hoạt động TTXNK tồn hệ thống tiêu chí xác định miễn giảm mức ký quỹ cho khách hàng mở L/C nhập khẩu, tỷ giá mua bán ngoại tệ phục vụ cho cơng tác TTXNK, biểu phí dịch vụ Hội sở phải đầu mối thu thập, tổng hợp, phân loại đối tƣợng khách hàng quy mô hoạt động, ngành hàng kinh doanh, quan hệ họ với đối tác nhƣ với ngân hàng thƣơng mại khác, uy tín thƣơng trƣờng để đƣa sách phù hợp việc trì lƣợng khách hàng cũ thu hút thêm lƣợng khách hàng * Đối với toán xuất Chọn phƣơng thức tốn L/C có giá CFR CIF, toán nhập chọn phƣơng thức toán L/C giá FOB FCA có kết hợp mua bảo hiểm hàng hóa bên ngồi L/C phù hợp với xu hƣớng phát triển ngành dịch vụ vận tải, bảo hiểm Việt Nam nay, cách thức san rủi ro tốt nhƣ đạt lợi nhuận kinh doanh cao nhà xuất nhập 67 * Yêu cầu nhà nhập cung cấp StandbyL/C để đảm bảo việc thu hồi tiền hàng xuất qua phƣơng thức toán chuyển tiền nhờ thu trả chậm * Ràng buộc trách nhiệm giao hàng nhà xuất nƣớc hoàn trả tiền đặt cọc mà họ nhận từ nhà nhập nƣớc theo phƣơng thức chuyển tiền trả trƣớc hay “Red Clause L/C” cách yêu cầu họ cung cấp cam kết thực hợp đồng (Performance Bond) bảo lãnh hoàn toán (Repayment Bond/Guarantee) * Yêu cầu số lƣợng, chủng loại, nội dung quan phát hành chứng từ phải chặt chẽ nhằm hạn chế chứng từ giả mạo, khơng trung thực Trong đó, điển hình Chứng từ vận tải (B/L) Giấy chứng nhận chất lƣợng (Quality Inspection Certificate) phải đƣợc yêu cầu phải đƣợc phát hành Hãng tàu hay Cơ quan kiểm tra độc lập, có uy tín giới * Hoàn thiện triển khai sản phẩm bao toán Factoring (ngắn hạn) Forfaiting (trung dài hạn) sở đơn giản hóa rút ngắn thủ tục thực nhƣ mở rộng đối tƣợng,phạm vi tiếp cận loại hình dịch vụ 3.3.1.4 Đẩy mạnh công tác tư vấn cho khách hàng * Biến động tỷ giá tạo cho khách hàng nhƣ ngân hàng bất lợi tình trạng tốn USD gần nhƣ tồn giao dịch Điều đòi hỏi NHNT phải chủ động việc đa dạng hóa sử dụng ngoại tệ sản phẩm “Tƣ vấn cho khách hàng chọn lựa loại ngoại tệ giao dịch mua bán quốc tế” * Thực dịch vụ tƣ vấn giải pháp quan trọng có tính khả thi cao việc phòng ngừa hạn chế rủi ro hoạt động TTXNK nói riêng kinh doanh xuất nhập nói chung 68 + Ngân hàng thông qua việc hƣớng dẫn cá quy định, quy chế, thủ tục, hồ sơ cho khách hàng giúp khách hang nắm bắt nhanh cụ thể yêu cầu mặt thủ tục pháp lý TTXNK, tiết kiệm đƣợc thời gian, công sức chi phí + Ngân hàng với nguồn thơng tin đa dạng chun mơn nghiệp vụ tƣ vấn cho khách hàng việc xem xét tính hiệu dự án Lợi ích ngân hàng gắn liền với hiệu sản xuất kinh doanh doanh nghiệp 3.3.1.5 Thành lập phận phòng ngừa rủi ro Ngân hàng nên thành lập phận phòng ngừa rủi ro chuyên trách lƣu giữ, khai thác, cung cấp thông tin vụ lừa đảo tranh chấp giới nhƣ Việt Nam liên quan đến lĩnh vực xuất nhập Khi có thơng tin phong phú, xác, phận thực nghiệp vụ hƣớng dẫn, tƣ vấn lĩnh vực tốn quốc tế Việc cung cấp thơng tin, tƣ vấn nội nhƣ cho doanh nghiệp, cho ngân hàng với việc giúp hạn chế rủi ro tốn cịn đem lại nguồn thu dịch vụ mới, góp phần đa dạng hóa loại hình dịch vụ ngân hàng, thu hút khách hàng nhƣ khẳng định thêm vị ngân hàng thƣơng trƣờng * Rà soát hoạt động ngân hàng đại lý cách thƣờng xuyên để có điều chỉnh phù hợp mối quan hệ ngân hàng với ngân hàng đại lý không phát sinh giao dịch thực tế nhƣ bổ sung kịp thời vào danh sách ngân hàng đại lý * Tăng cƣờng mối quan hệ với ngân hàng đại lý thông qua việc chủ động thƣơng lƣợng, ký kết thỏa ƣớc hai chiều giới hạn tín dụng, mức thấu chi, thực dịch vụ toán xuất nhập 69 Né tránh rủi ro cách từ chối tiếp nhận xử lý giao dịch giải pháp tốt dành cho ngân hàng lớn hƣớng đến mục tịêu “Hội nhập quốc tế dịch vụ toán quốc tế” * Tăng cƣờng mối quan hệ với tổ chức có liên quan đến hoạt động TTXNK, cơng ty vận chuyển, bảo hiểm hàng hóa đại lý Qua việc trao đổi mẫu chứng từ, chữ ký hữu quyền, dấu công ty…sẽ đƣợc thực thƣờng xuyên sở then chốt để ngân hàng đối chiếu, phát chứng từ giả mạo, ngăn chặn kịp thời hành vi lừa đảo, gian lận thƣơng mại… * Xây dựng thực tốt chiến lƣợc ngoại tệ phục vụ tốn nhập cách đa dạng hóa việc sử dụng ngoại tệ đẩy mạnh biện pháp thu hút ngoại tệ từ nhiều nguồn khác * Hoàn thiện hệ thống thông tin rủi ro cập nhật liên tục, kịp thời tình rủi ro, đặc biệt rủi ro hoạt động TTXNK, đƣợc thu thập tổng hợp từ nội hệ thống NHNT nhƣ từ ngân hàng thƣơng mại khác cách truyền đạt tốt học kinh nghiệm rủi ro cho đội ngũ nhân viên nhƣ cán điều hành lĩnh vực TTXNK * Thƣờng xuyên tổ chức kiểm toán nội lĩnh vực TTXNK nhằm kịp thời phát hiện, sửa chữa sai sót nghiệp vụ kịp thời động viên khen thƣởng cá nhân, tập thể có thành tích tốt việc chấp hành vận dụng chế độ, văn pháp lý Chính phủ Ngân hàng nhà nƣớc 3.3.2 Nhóm giải pháp hạn chế rủi ro 3.3.2.1 Nâng cao khả ứng phó với rủi ro cán nghiệp vụ * Trang bị cách thức xử lý rủi ro cho đội ngũ cán nghiệp vụ cách thƣờng xuyên tổ chức khóa đào tạo chung rủi ro hƣớng giải 70 chúng có phát sinh * Nâng cao cách xử lý rủi ro cho hạn chế thấp cách cập nhật liên tục Hệ thống thông tin rủi ro kiện phát sinh rủi ro cách giải chúng, kiện xảy ngân hàng, tập đồn tài lớn, để họ rút tỉa kinh nghiệm rèn luyện kỹ ứng phó * Việc xây dựng đội ngũ cán nghiệp vụvừa nắm vững nghiệp vụ chuyên môn, không ngừng học hỏi kinh nghiệm để hạn chế rủi ro vừa đƣợc chuẩn bị mặt tâm lý “luôn tƣ sẵn sàng đối đầu với rủi ro” theo phong cách văn hóa quốc gia phát triển vô cần thiết 3.3.2.2 Kiểm sốt tài trợ rủi ro thơng qua việc trích dự phịng rủi ro, xây dựng mức ký quỹ và/hoặc mua bảo hiểm rủi ro * Thực trích dự phịng rủi ro đầy đủ theo tỷ lệ qui định sở phân loạiđúng loại nợ chiết khấu chứng từ xuất khẩu, cam kết toán theo L/C * Xây dựng điều chỉnh mức ký quỹ mở L/C theo hƣớng gia tăng mức ký quỹ khách hàng tốn chậm trễ, giao dịch có trị giá lớn giao dịch nhìn thấy rủi ro từ lúc đầu * Ký kết thỏa ƣớc với công ty bảo hiểm việc mua bảo hiểm rủi ro với giao dịch có giá trị lớn giao dịch nhìn thấy rủi ro từ lúc đầu cách san tổn thất, hạn chế thiệt hại có phát sinh rủi ro 3.3.2.3 Xây dựng hình thức kỷ luật trường hợp vi phạm Kiên phê bình, đấu tranh có hình thức kỷ luật nghiêm khắc trƣờng hợp cố tình vi phạm quy trình nghiệp vụ dẫn đến rủi ro Cần có văn qui định rõ khung phạt bồi thƣờng cá nhân tập thể cố tình sai phạm tùy vào mức độ tổn thất rủi ro mang lại 71 3.4 KIẾN NGHỊ 3.4.1 Đối với Chính phủ Ngân hàng nhà nƣớc Tác giả đề tài xin đƣa số kiến nghị hoạt động quản lý tầm vĩ mơ Chính phủ Ngân hàng nhà nƣớc nhƣ sau: * Tiếp tục cải cách thủ tục hải quan theo hƣớng đơn giản nữa, xử lý phải nhanh gọn nữa, thủ tục hải quan điện tử phải đƣợc hoàn thiện thêm, đối tƣợng khai báo hải quan điện tử phải đƣợc mở rộng * Hồn thiện sách thuế theo hƣớng sách thuế phải rõ ràng ngành hàng, mức thuế, đối tƣợng chịu thuếvà không đánh thuế * Nâng cao chất lƣợng cơng tác kiểm tốn doanh nghiệp theo định kỳ; Có phối kết hợp Ngân hàng nhà nƣớc với quan khác Chính phủ việc theo dõi, giám sát cập nhật cách liên tục, xác, có hệ thống số liệu tình hình hoạt động doanh nghiệp nhằm giúp ngân hàng thƣơng mại nắm bắt xác định lực thực doanh nghiệp lúc thực hoạt động tài trợ xuất nhập * Xác định rõ vai trò trách nhiệm Tham tán thƣơng mại nƣớc việc cung cấp kịp thời, chí trƣớc bƣớc, thơng tin tƣơng đối xác nhu cầu, sức mua, mơi trƣờng trị, kinh tế, pháp lý, văn hóa kinh doanh thị trƣờng nƣớc ngồi hai mãng cung cấp lẫn tiêu thụ cho tổ chức nƣớc để họ có đối sách, phƣơng án thích hợp giao dịch mua bán cụ thể.Chính phủ cần thiết lập thắt chặt quan hệ với nƣớc ngoài, quốc gia có quan hệ ngoại thƣơng với Việt Nam, để có phối kết hợp với quốc gia việc đƣa biện pháp hữu hiệu phòng tránh rủi ro liên quan đến rửa tiền, lừa đảo, gian lận thƣơng mại, khơng tốn tiền hàng * Ngân hàng nhà nƣớc cần rà soát chỉnh sửa bất cập, tồn 72 qui định hành quản lý ngoại hối * Ngân hàng nhà nƣớc cần có nguồn dự trữ ngoại tệ lớn để ngân hàng thƣơng mại thực dịch vụ tốn quốc tế mua chúng cách dễ dàng, giải kịp thời nhu cầu ngoại tệ dành cho tốn với nƣớc ngồi 3.4.2 Đối với doanh nghiệp kinh doanh xuất nhập * Củng cố hoạt động kinh doanh; lành mạnh hóa tình hình tài chính; đổi cơng nghệ; hiểu biết luật lệ giao thƣơng giới; đẩy mạnh xúc tiến thƣơng mại quốc tế; tìm hiểu nắm rõ đối tác kinh doanh thơng qua Phịng Thƣơng Mại Cơng Nghiệp Việt Nam, Trung tâm phịng chống rủi ro, Cơ quan ngoại giao Việt Nam nƣớc tham vấn ý kiến ngân hàng * Tuân thủ luật lệ, chế độ quản lý Nhà nƣớc nhƣ nắm rõ vận dụng tốt qui tắc điều chỉnh toán quốc tế nhƣ UCP600 URR525, URC752, ISBP681… * Việc chọn lựa phƣơng thức toán phù hợp với giao dịch thƣơng mại quốc tế vấn đề quan trọng * Mua Bảo hiểm xuất lô hàng xuất việc làm cần thiết để nhận đƣợc tài trợ vốn ngân hàng nhƣ phòng tránh, giảm thiểu rủi ro kinh doanh xuất nhập * Nên chọn lựa ngân hàng giao dịch, NHNT chẳng hạn, có bề dày kinh nghiệm, am hiểu sâu sắc nghiệp vụ ngân hàng lẫn ngoại thƣơng, có quan hệ rộng với ngân hàng giới, có văn phịng đại diện chi nhánh hoạt động nƣớc ngoài, điều quan trọng hết lòng bảo vệ quyền lợi khách hàng luận thuyết phục khuôn khổ pháp luật nƣớc phù hợp với thông lệ quốc tế 73 KẾT LUẬN CHƢƠNG Căn vào mục tiêu then chốt nâng cao lực cạnh tranh ngân hàng trƣờng quốc tế thời kỳ hội nhập, hội nhập lĩnh vực toán quốc tế với TTXNK chủ lực, NHNT có định hƣớng cụ thể cho việc phịng ngừa hạn chế rủi ro hoạt động TTXNK Để thỏa mãn cách tốt nhu cầu tiện lợi, nhanh chóng, an tồn TTXNK đối tƣợng kinh doanh xuất nhập khẩu, tác giả đề tài tham khảo giáo trình, tài liệu, tạp chí, gắn chặt lý thuyết hoạt động thực tiễn, đúc kết nên số giải pháp phòng ngừa hạn chế rủi ro cho đối tƣợng liên quan, đặc biệt đối tƣợng ngân hàng, hoạt động TTXNK Với kiến nghị mang tính hỗ trợ từ phía quan chức doanh nghiệp, tác giả đề tài hy vọng giải pháp phòng ngừa hạn chế rủi ro đƣợc vận dụng cách khả thi hoạt động thực tế hệ thống NHNT mang lại hiệu cao 74 KẾT LUẬN Là thành viên hệ thống ngân hàng thƣơng mại, với ƣu ngoại tệ nhƣ uy tín thị trƣờng tài việc thực nghiệp vụ TTXNK, NHNT có nhiều đóng góp đáng kể hoạt động TTXNK nƣớc Với phƣơng châm “Luôn mang đến cho khách hàng thành đạt”, NHNT ngày nâng cao chất lƣợng dich vụ TTXNK theo hƣớng kết hợp đồng với dịch vụ khác nhƣ kinh doanh ngoại tệ, tài trợ xuất nhập nhằm tạo bƣớc phát triển TTXNK công việc quan trọng mà cá nhân, tổ chức kinh doanh xuất nhập quan tâm Có thể nói việc giải vấn đề toán chiếm phần lớn quan trọng công việc mua bán quốc tế Chất lƣợng cơng tác có ảnh hƣởng lớn có tính định đến hiệu kinh tế hoạt động ngoại thƣơng Vì lẻ đó, muốn thực tốt hợp đồng ngoại thƣơng, nhà kinh doanh xuất nhập cần phải hiểu thấu đáo nghiệp vụ TTXNK để chọn lựa phƣơng thức tốn phù hợp nhất, hiệu rủi ro Mỗi phƣơng thức tốn có giá trị vận dụng định tùy thuộc vào tính chất giao dịch mua bán, quan hệ bên mua bán, hàm chứa rủi ro tiềm ẩn Trong phƣơng thức toán, phƣơng thức tín dụng chứng từ đƣợc sử dụng phổ biến, rộng rãi ngày trở nên cần thiết giới kinh doanh ngoại thƣơng ngân hàng thực dịch vụ tốn quốc tế phƣơng thức toán thể đƣợc nhiều ƣu điểm hạn chế đƣợc nhiều rủi ro cho nhà xuất lẫn nhà nhập so với phƣơng thức tốn khác góp mặt tích cực chủ động ngân hàng Tuy vậy, tính chất phức tạp vốn có, phƣơng thức tiềm ẩn rủi ro cho bên tham gia, đặc biệt ngân hàng vai trò nhà bảo lãnh và/hoặc tài trợ, 75 địi hỏi bên tham gia phải có trình độ nghiệp vụ cao để phịng tránh, giảm thiểu rủi ro trình hoạt động Đề tài nghiên cứu khái quát rủi ro, việc phòng ngừa hạn chế rủi ro hoạt động TTXNK đối tƣợng liên quan, đặc biệt đối tƣợng ngân hàng, từ đề xuất số giải pháp phòng ngừa, hạn chế rủi ro nhƣ Tuy nhiên, đề tài nghiên cứu phạm vi NHNT, ngân hàng thƣơng mại hàng đầu chiếm tỷ trọng lớn hoạt động TTXNK nƣớc, nhƣ thời điểm mà điều lệ quốc tế điều chỉnh hoạt động TTXNK đƣợc quan hữu trách quốc tế nghiên cứu, chỉnh sửa (chẳng hạn, UCP500 đƣợc hiệu chỉnh đƣợc thay UCP600 vào 07/2007, ISBP645 đựợc thay tƣơng thích với UCP600 ) Có thể nói điểm hạn chế cần đƣợc tiếp tục nghiên cứu làm bật đề tài nghiên cứu phạm vi rộng hơn: ngành ngân hàng Việt Nam, nhiều ngân hàng quốc doanh lẫn thƣơng mại cổ phần có kinh nghiệm quy mơ hoạt động TTXNK lớn, đặc biệt sở tham khảo điều lệ quốc tế điều chỉnh hoạt động TTXNK dƣới góc nhìn nhà hoạt động ngân hàng mơi trƣờng tài Việt Nam thời kỳ hậu WTO Tác giả nghiên cứu đề tài mong nhận đƣợc đóng góp ý kiến quý thầy cô, bạn bè, đồng nghiệp tất quan tâm đến lĩnh vực toán xuất nhập nội dung nhƣ tính thiết thực đề tài việc ngăn chặn, giảm thiểu rủi ro hoạt động toán xuất nhập nhƣ không ngừng nâng cao lực hiệu hoạt động Ngân hàng Ngoại thƣơng Việt Nam nói riêng ngành ngân hàng nói chung thời kỳ “hậu WTO” Tác giả xin chân thành cảm ơn tất thầy cô, bạn bè anh/chị cán công tác lĩnh vực TTXNK NHNT hỗ trợ cung cấp thơng tin hữu ích liên quan đến nội dung đề tài DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO Báo cáo kết hoạt động kinh doanh Ngân hàng Thƣơng mại Cổ phần Ngoại thƣơng Việt Nam – Chi nhánh Bắc Giang Đặng Thị Phƣơng Diễm (2010), Một số giải pháp phòng ngừa rủi ro cho doanh nghiệp xuất nhập TP.HCM, Luận án thạc sỹ khoa học kinh tế, Trƣờng Đại học Kinh Tế Thành Phố Hồ Chí Minh, TP.HCM Đoàn Thị Hồng Vân (2010), Tác phẩm Quản trị rủi ro khủng hoảng, Nxb Thống kê, TP.HCM Đinh Xn Trình, Giáo trình Thanh tốn quốc tế, Nxb Lao động Xã hội Ngân hàng Ngoại thƣơng Việt Nam (2001), Quy trình kỹ thuật nghiệp vụ tốn thƣ tín dụng chứng từ nhờ thu kèm chứng từ với nƣớc hệ thống Ngân hàng Ngoại thƣơng Việt Nam, Hà Nội Ngân hàng Thƣơng mại Cổ phần Ngoại thƣơng Việt Nam (2010), Quy trình nghiệp vụ tốn chuyển tiền nƣớc ngồi, Hà Nội Ngân hàng Ngoại thƣơng Việt Nam (2006), Quy trình tín dụng khách hàng doanh nghiệp (Ban hành kèm theo Quyết định số 90/QĐ-NHNT.QLTD ngày 26/05/2006 Tổng Giám đốc Ngân hàng ngoại thƣơng Việt Nam, Hà Nội Nguyễn Văn Tiến, Giáo trình Thanh tốn quốc tế, Nxb Thống kê, Hà Nội Nguyễn Văn Tiến, Giáo trình Quản trị ngân hàng thƣơng mại, Nxb Thống kê, Hà Nội 10 Nguyễn Văn Tiến, Giáo trình Quản trị rủi ro kinh doanh ngân hàng, Nxb Thống kê, Hà Nội 11 Nguyễn Văn Tiến Nguyễn Thị Hồng Hải (đồng chủ biên), Thanh toán quốc tế tài trợ ngoại thƣơng, Nxb Thống kê, Hà Nội 12 Sở giáo dục đào tạo Hà Nội, Giáo trình Kỹ thuật nghiệp vụ ngoại thƣơng, Nxb Hà Nội, Hà Nội 13 Phòng Thƣơng mại quốc tế ICC, Bộ tập quán quốc tế L/C, Nxb Thông tin truyền thông, Hà Nội