£ời tyfon tfn Trong q trình nghiên cứu đê hồn thảnh luận vãn này, rô ĩ nhận giúp đờ tận tình cùa thầy giảo, quan tám sởy tể vờ bạn đóng nghiệp Cho phép tơi bày tị lịng biết ơn sâu sac lời càm ơn chân thành tới: Ban giám hiệu trường Đại học y tẽ công cộng Phòng sau đại học, phòng nghiên cứu khoa học- Trường Đại học y tẻ công cộng Ban giám đổc Trung tám y tê dự Tỉnh Bắc Xinh Trung tâm r tể dự phòng Huyện Lương Tài Tỏi xin bày tơ lịng kính trọng vả biết cm sáu sắc tới Giảo sư, Tiến sĩ cùa Hội đồng cố vấn quĩ Unilever Việt Nam GS Lãm Ngọc Ản t GS Lẽ Văn Lan, PGS.TS Phạm Văn Hiền, TS, Nguyễn Huy Ngữt TS Lý Ngọc Kinh, TS Lê Minh Hà, Những người thầy dã tận tinh bảo, truyền dạt kiến thức vá kình nghiệm thực tiễn giúp tơi xảy dựng thành cơng luận vân Tói xin bày tị làng kỉnh trọng cảm ơn chân thành tới TS Nguyễn Huy Nga - Cue trường Cục y tẻ dự phịng Bộ ¥ tế dã tận tình giúp đỡ đóng góp ỷ kiến bo ích giúp tỏi hồn thành luận văn Tói xin chán thành cảm ơn Giáo sư tiên sĩ Hội đông châm luận vân người thấy đóng góp cho tơi ý kiến q báu giúp tơi hồn thành luận vãn Một lần nữa, tói xin chán thành cảm ơn Ban giám hiệu, thầy cô giáo trường tiểu học Trung Chỉnh, Phú Hòa, cảc bạn đồng nghiệp giúp đờ tạo diều kiện thuận lợi cho tơi hồn thành luận văn Hà Nội, ngày 20 tháng năm 2006 BS Nguyễn Vãn Đồng MỤC LỤC Lủfi càm ơn Trang số Mục lục Danh muc chử viết tắt Danh mục bàng biểu dồ Tóm lắt luận văn Đặt vấn đề Mục tiêu nghiên cứu Chương 1: Tổng quan tài liệu Chương 2: Dối tượng phương pháp nghiên cứu 26 ỉ-Đói tượng nghiên cứu 2-Thời gian vả địa điếm nghiên cứu 3-Phương pháp nghiên cứu 4-Phươngpháp chọn mau 5-Phương pháp thu thập sổ liệu 6-Phương pháp can thiệp 7-Các biến số, chi số nghiên cứu 8‘ Phương pháp phán tích sổ liệu Chương 3: Kết nghiên cứu 35 Chương 4: Bàn luận 56 Chương 5: Kết luận 60 Chương 6: Khuyến nghị 62 Phụ lục: Một số hình ảnh hoạt động cùa đề tài 63 Phiếu khám miệng 65 Phiếu vấn học sinh 66 Tài liệu tham khào 69 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TÁT CR CSSKBĐ Cao Chăm sóc sức khỏe ban đầu CSRM ĐR Chăm sóc miệng Đánh NHĐ Nha học đường MBR Màng bảm HS Học sinh RHM Răng hàm mặt RM SMT Răng miệng Sâu trám STB Số trung binh vùng lục phân ỉợi lành STB V Số trung binh vùng lục phân lợi viêm SR Sâu VL Viêm lợi VQR Viêm quanh VSRM Vệ sinh miệng 11,12, 47,48 Các rỗng vĩnh viễn 5Ị,52 ,84,85 Các sữa WHO Tô chức y tế giới ĩv DANH MỤC CÁC BẢNG VÀ BIẾU ĐỒ Đanh mục cảc bàng SỐTT Các bàng Đàng ỉ Phán bổ dối lượng nghiên cứu Tình trụng lợi nhóm Tning Chinh trước can thiệp Trưng 35 36 Sổ trung binh vùng lục phàn lợi lành mạnh lợi viêm nhóm Trung 37 Chính trước can thiệp Sổ trung binh vùng lục phàn tợí lành mạnh lợi viêm nhóm Phú 3H Hịa trước can thiệp Tình trạng VSRM hộc sinh trước can thiệp 39 Tỳ lộ học sinh sử dụng chái trước can thiệp 40 Mổì lien quan nghe nghiệp cúa Bổ(mợ) cùa học sinh nhóm Trung 41 với viêm lợi trước can thiệp Môi lien quan thòi quen đánh hàng ngày vố viêm lợi cùa học 42 sình trước can thiệp Mổí liên quan sổ lần đánh hàng ngày vìèm lợi cùa nhóm 43 Trung Chỉnh trước can thiệp 10 Tý lệ lợi lành mạnh lợì viêm h nhóm Trung vả Phú 44 Hi'3 thời diem trước can thìẹp 11 So sánh sè STB o STB V hai nhởm Trung Chính Phú 46 Hòa thời điềm (rước can [hiộp 12 Tinh trạng lợi lành mạnh vã lợi viÊm cùa học sinh nhỏm Trung Chính 47 sau can thiệp 13 Sỗ trung bình vùng lục phân lợi lành mạnh lựi viêm nhỏm 49 Trung Chính sau can thiệp 14 Két tinh hạng vệ sinh miệng nhỏm Trung Chính sau can 49 thiệp 15 So sánh tinh trạng lợi nhóm Trung Chính trước vã sau can thiệp 50 V 16 Sộ sánh tình trạng vệ sinh miệng cửa nhỏm Trung Chỉnh Phũ 51 hoả thời điểm trước sau can thiệp 17 Tỷ lệ lợi lành mạnh ỉợi viêm hai nhóm Trung Phủ 52 Hòa thời điểm sau can thiệp 18 So sành chi sổ STB STB V nhóm can thiệp nhóm chứng 54 Đanh mục biểu đồ Biểu đồ Phân bố tỷ lệ học sinh có lợi viêm lợi lành mạnh cùa nhóm Trung 36 Chỉnh trưởc can thiệp Chỉ số trung bình vùng lục phân nhóm Trung Chính trước can 37 thiệp Chỉ sổ trung bình vừng lục phân cùa nhỏm Phú Hịa trước can thiệp 38 Tình trạng sử dụng bàn chải cùa học sình 40 Phân bổ tỷ ]ệ mẳc viêm lựì nghề nghiệp cùa bố (mẹ) học sinh41 Mổi liên quan viêm lợi số lẩn chải cùa học sinh nhóm 43 Trung Chính trước can thiệp So sánh tỳ ỉệ lợi lành mạnh lợi cùa hai nhỏm trước can thiệp 45 So sánh số vùng lục phân cùa hai nhóm trước can thiệp 46 Tinh trạng ĩành mạnh lợi viêm nhỏm Trung Chính sau can 48 thiệp 10 So sảnh tinh ưạng lợi nhóm Trung Chính ỏ hai thời điểm trước 50 sau can thiệp 11 So sấnh tý lệ lợi lành mạnh lợi viÊm gíừa nhóm can thiệp nhóm 53 chứng 12 So sánh chí sổ STB STB V nhóm can thiệp nhóm chủng 54 vi TÓM TẮT ĐÈ TÀI NGHIÊN cứu Bệnh sâu viêm lợi hai bệnh chiêm tỷ ĩệ cao bênh miệng Trong hai bệnh bệnh lý vùng quanh chù yếu, phổ biển nhiều nước giới xày lứa tuổi Tỷ lệ mắc cộng đồng cao, năm 2002 tỳ lệ mắc bệnh miệng chung 90% Đặc biệt viêm lợi chiểm tỷ lệ cao bệnh miệng Kết quà điểu ưa miệng toàn quổc năm 2001, tỷ lệ mắc cùa học sinh 6- tuổi là:42,7%; lửa tuổi 9-11 là: 69,2% Nguyen nhân bệnh có nhiều nghiên cứu khoa học cho thấy bệnh lỷ vùng quanh nhiễm khuẩn mạn tính nhiều loại vi khuần gây nên mà chủ yểu cầu khuẩn trực khuẩn gram (+) Từ cản nguyên cùa bệnh để làm giâm tỷ lệ mắc, chương trình chấm sóc sức khỏe rãng miệng cộng đồng cần sâu nghiên cứu can thiệp, giáo dục biện pháp vệ sinh miệng cho học sinh Từ xây dựng mơ hình chăm sóc RM giúp học sinh nâng cao kiến thức khả thực hành vệ sinh miệng Xã Trung Chính, Huyện Lương Tàì xã đồng bâng Bắc Xâ có trường tiều học chia làm khối từ khối lớp đến lớp Khối cỏ 133 em, xã cỏ 01 cán y tế phụ trách chương trình vệ sinh học đường chung Tuy nhiên nhiều năm địa phương chưa có nghiên cứu can thiệp bệnh miệng nói chung vả viêm lợi nói riêng Kết quà thống kê bệnh miệng cũa học sinh tiểu học nảm 2005 cho thấy: Tỳ lệ mảc sâu là: 57%; Viêm lợi: 47,8% Đe góp phần nâng cao kiến thức cho học sinh chăm sóc rãng miệng, dồng thời để làm rõ biện pháp giảo dục chải có hướng dần có hiệu quà hay không? Mà tiến hành nghiên cứu : Khảo sát bệnh viêm lợi đánh giá hiệu quà biện pháp giáo đực, chài có hướng dẫn học sinh lớp Xã Trung Chinh, Huyện Lương Tài năm 2006 vìi Mục tiêu nghiêo cứu: Khảo sát bệnh viêm lợi đánh giá hiệu cùa biện pháp giáo dục chài có hướng dẫn đổi với học sinh lớp xã Trung Chính, Lương Tài, Bắc Ninh năm 2006 Thịi gian thực hiện: Từ tháng 3/2006 đến tháng 8/2006 Đốì tượng phương pháp nghiên cứu: - Đối tượng:: Học sinh lớp (lửa tuồi 7, năm học 2005'2006) +/Xâ Trung Chính: 133 em ( nhóm can thiệp) +/Xã Phú Hịa: 134 em ( nhóm chứng) - Thiết kể nghiên cứu: Đê tài sù dụng nghiên cứu can thiệp Bước 1: Điêu ưa căt ngang nhỏm Bước 2: Tiến hành can thiệp ( nhóm Trung Chính) Bước 3: Đánh giá hĩệu sau can thiệp Phương pháp thu thập sử lý số liệu: - Khám trực tiếp để phát tỳ lệ mắc bệnh viêm lợi học sinh, tìm hiểu yếu tố liên quan - Ket hợp với cán dự án, nhá trường, gia đình hướng dẫn cách chải ràng biện pháp vệ sinh mĩệng cho học sinh - Cấp bàn chài đánh răng, kem đánh cho học sình - Thu thập sử lý sổ liệu bàng phần mềm Epi-iníb 6,04 thuật tốn kiểm định so sánh hai tỳ lệ trung bình bàng thuật tốn T-test KẾt quà nghiên cứu - Tỷ lệ mắc viêm lợi cùa học sinh ưước can thiệp: 39,1% - Tỷ lệ mác viêm lợì học sinh sau can thiệp: 22,5% - Hiệu cùa biện pháp can thiệp ĩàm giàm tỷ lệ mắc viêm lợi học sinh từ 39,1% xuổng 22,5% Kết luận: Tỷ lệ vĩẽm ỉợì học sinh sau can thiệp giảm từ 39,1% xuống cịn 22,5%, chí số VSRM sau can thiệp tăng từ 0,372 lên 1,047, Chì sổ lợi lành mạnh tăng từ 3,96 lên 5,76 Như biên pháp giáo dục, hướng dẫn chải đẵ có ý nghĩa ỉàtn giảm tỷ lệ viêm lợì cùa học sinh ĐẶT VÁN ĐÈ Sâu rùng viêm lợi lã hai bệnh chiếm lý lệ cao irong bệnh miệng Trong hai bệnh bệnh lý vùng quanh ỉ yếu bệnh xây tnọi giới, lứa tuồi cộng đong Theo kết quà điều tra bàn sức khoe miệng toàn quốc năm 2001, tỷ lệ mắc bệnh quanh vẩn mức cao: 42,7% lứa tuổi 6-8; 71,4% lứa tuổi 12-14; người lớn cỏ tỳ lệ mẳc cao 96,7%, có 31.8% số người có bệnh lý túi lợi nỏng vả sâu [10], Bệnh lý vùng quanh rẩt phức tạp, sinh lý bệnh gồm hai loại tổn thương lả: Tổn thương khu trú lợí tổ thương tồn tồ chức quanh Quả trinh bệnh lý bíều bàng tồn (hương viêm tốn thương thoái hoá tổ chức Từ trình viêm lợi làm cho bệnh nhân khó chịu hôi miệng, chây máu chài ráng chày mảu tự nhiên, cỏ túi mù, đến gây tồn thương tổ chửc giữ ràng như: dây chằng quanh răng, xương ổ rãng, xương cuổi làm mẩt chức cùa răng, lung lay rông làm ành hường đến sức khoẽ, kinh tế Nhiều nghiên cứu khoa hộc cho thấy bệnh lý vùng quanh rỗng bệnh nhiêm khuẩn mạn tính nhiều loụi vi khuẩn gây nên mả chủ yếu cầu khuẩn, trực khuan gram (+)[9] Từ nguyên cùa bệnh vùng quanh có bệnh viêm lợì, có nhiều nghiên cứu, dề tài khoa học sâu xác định thương tổn xây dựng mô hình chăm sóc bảo vệ sức khoe rảng miệng cộng đảng Chương trình nha học đường chương trình Bộ ¥ tể quan tâm, Viện Răng hàm mặt Hà Nội ( Viện Răng hàm mặt Trung ương) tiến hành triển khai chăm sóc sức khoé miệng cho học sinh cà nước, hoạt động chương trình tiỂp tục với mục liêu cà sổ lượng chất lượng Đen mạng lưới Nha học đường bao trùm hết Tinh, Thành cà nước, chăm sóc cho triệu trè em, đỏ Tỉnh có 100% xã dược chương trình bao phủ toàn I loạt động bào vệ rang miệng cùa học sình, nâng cao tỳ lộ học sinh chài hàng ngày mục tiêu chương trình Nha học đường [14] Huyện Lương Tài '['inh Bấc Ninh Huyện Đồng thuộc Miền bắc Nước la, nông nghiệp ngành nghe chù yểu, hoạt động văn hóa y tể đả dược Chính qun địa phương quan tâm đẩy mạnh nhiêu năm qua Tuy nhiên hoạt động cùa chương trình sức khóe học đường nỏi chung sức khõc miệng nôi riêng cần nhiều hỗ trợ cúa ngành y tể tổ chửc xã hội Kết quà khám sức khỏe định kỳ hàng năm cho thấy tỷ lệ học sinh mẳc bệnh miệng cao: Sâu chiếm 57% , viêm ỉợi chiếm 47,8% Đe đầy mạnh hiệu hoạt động vệ sinh miệng, giâm tỳ lệ bệnh cho hợc sinh vùng nông thôn cẩn tăng cường công (ác giáo dục nâng cao kiên thức vệ sinh miệng dồng thời phái nâng cao kỹ nảng thực hành cho học sinh chẳm sóc vệ sinh miệng [7], Học sinh lớp ( lửa tuổi 6-7) lửa tuổi bắt dầu Ihay sữa, việc chăm sỏc ring mịệng cỏ ành hưởng đến trình phát triển hãm trường thành Đồng thời lửa tuổi chăm sóc miệng chu đảo, cung cấp kiến thức đầy dù vệ sinh miệng em ý thức lâu dài, bình thành củc thói quen bảo vệ miệng góp phần làm giảm tỳ lệ bệnh [4], Với thực tiễn ỡ đĩa phương, biện pháp giáo dục, chài phương pháp cổ đem lại hiộu q hay khơng? Và đề góp phần làm sờ khoa học vấn đề, tiền hành nghiên cứu khảo sát thực trạng bệnh viêm lợi tiến hành đánh giá hiệu quà can thiệp biện pháp giáo dục, chài ríing cỏ hướng dẫn học sinh lớp I xã Trung Chính, Huyện [.ương Tài, inh Bắc Ninh Nghiên cửu nhành nẳni dự án chăm sóc sức khịe cộng dồng Quì Unilever tài trợ nãm 2006 cho Trung tâm y tế dự phơng Huyện Lương Tàì, Tinh Bắc Ninh Với tiêu chí cùa nhà tài trợ đặt Nhẳm thiện sổng cửa người dân Việt Nam thõng qua hoạt động chăm sóc sức khịe, vệ sinh môi trường*' Từ mục tiêu xây dựng dự ản: Đánh giá thực trạng bộnh sâu răng, viêm lợi, xác dính yểu tổ liên quan vã liến hành can thiệp cho học sinh tiểu học lại xà thuộc Huyện Lương Tài, Băc Ninh năm 2006 Dự ủn dã Hội đồng cố vấn cùa Quĩ Unilever chap nhận vả dược Nhà tải trợ thức phê duyệt vào tháng 12/2005, Trên sò cùa dự án chúng lởì tiến hành xây dựng đè tải: Kháo sút bệnh viêm lợi đánh giá hiộu biện pháp giáo dục chài có hưởng dẵn đối vởi học sình lởp l Xà Trung Chính, Hun Lương Tài nâm 2006