Lời mở đầu Từ chế tập trung–bao cấp sang chế thị trường có quản lý nhà nước đổi sáng suốt đảng ta Thực tế gần 20 năm cho thấy kinh tế có bước khởi sắc đáng ghi nhận Các doanh nghiệp Việt Nam đứng lên khẳng định chế mới, chủ động sáng tạo bước phát triển Trong kinh tế thị trường với cạnh tranh khắc nghiệt, doanh nghiệp muốn tồn phát triển cách bền vững cần quan tâm tới tất khâu từ sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm Để làm tốt cơng việc địi hỏi phải có người lao động giỏi hăng say làm việc doanh nghiệp Vậy làm để tạo động lực người lao động? Câu hỏi đặt nhà quản lý muốn giành thắng lợi thương trường Trong phạm vi nội dung đề án em muốn đưa ta số học thuyết, quan điểm thực tiễn có để làm sáng tỏ vấn đề Do chưa có điều kiện quan sát thực tiễn doanh nghiệp nên vấn đề em nêu mang tính lý thuyết vấn đề nhà khoa học hành vi đúc kết từ thực tiễn Kết cấu đề án trình bầy theo bố cục sau: - Chương 1: Cơ sở lý luận chung việc tạo động lực cho người lao động - Chương 2: Các nhân tố ảnh hưởng đến tạo động lực người lao động - Chương 3: Tổ chức tốt yếu tố tạo động lực cho người lao động Chương 1: cở lý luận chung việc tạo động lực người lao động I Các khái niệm 1.Động lực gì? Hoạt động người hoạt động có mục đích Vì nhà quản lý ln tìm cách để trả lời câu hỏi người lao động lại làm việc Để trả lời cho câu hỏi nhà quản trị phải tìm hiểu động lực người lao động tìm cách tạo động lực cho người lao động trình làm việc Vậy động lực gì? Động lực khao khát tự nguyện người để nâng cao nỗ lực nhằm đạt mục tiêu hay kết cụ thể Như động lực xuất phát từ thân người Khi người vị trí khác nhau, với đặc điểm tâm lý khác có mục tiêu mong muốn khác Chính đặc điểm nên động lực người khác nhà quản lý cần có cách tác động khác đến người lao động 2.Tạo động lực gì? Đây vấn đề thuộc lĩnh vực quản trị doanh nghiệp Các nhà quản trị tổ chức muốn xây dựng cơng ty, xí nghiệp vững mạnh phải dùng biện pháp kích thích người lao động hăng say làm việc, phát huy tính sáng tạo trình làm việc Đây vấn đề tạo động lực cho người lao động doanh nghiệp Vậy tạo động lực cho người lao động hiểu tất biện pháp nhà quản trị áp dụng vào người lao động nhằm tạo động cho người lao động ví dụ như: thiết lập nên mục tiêu thiết thực vừa phù hợp với mục tiêu người lao động vừa thoả mãn mục đích doanh nghiệp, sử dụng biện pháp kích thích vật chất lẫn tinh thần… Vậy vấn đề quan trọng động lực mục tiêu Nhưng để đề mục tiêu phù hợp với nhu cầu, nguyện vọng người lao động, tạo cho người lao động hăng say, nỗ lực trình làm việc nhà quản lý phải biết mục đích hướng tới người lao động Việc dự đốn kiểm sốt hành động người lao động hồn tồn thực thông qua việc nhận biết động nhu cầu họ Nhà quản trị muốn nhân viên doanh nghiệp nỗ lực doanh nghiệp họ phải sử dụng tất biện pháp khuyến khích người lao động đồng thời tạo điều kiện cho người lao động hoàn thành cơng việc họ cách tốt Khuyến khích vật chất lẫn tinh thần, tạo bầu không khí thi đua nhân viên có ý nghĩa quan trọng phát triển doanh nghiệp Các nhà quản trị nói “Sự thành bại công ty thường phụ thuộc vào việc sử dụng hợp lý nhân viên doanh nghiệp nào” II Một số học thuyết tạo động lực Thuyết cấp bậc nhu cầu Maslow Thông thường hành vi người thời điểm định nhu cầu mạnh họ Theo Maslow nhu cầu người xếp theo thứ tự gồm cấp bậc khác Khi nhu cầu cấp thấp thoả mãn nảy sinh nhu cầu cao Hệ thống thang bậc nhu cầu Maslow: Tự khẳng định Nhu cầu tơn trọng Nhu cầu xã hội Nhu cầu an toàn Nhu cầu sinh lý 1.1 Nhu cầu sinh lý Đây nhu cầu người như: ăn, mặc, ở, lại Nhu cầu thường gắn chặt với đồng tiền, tiền nhu cầu họ mà phương tiện cần có để họ thoả mãn nhu cầu Đồng tiền làm cho người thoả mãn nhiều nhu cầu khác nhau, nhà quản lý ln nhận biết đại đa số người cần việc làm nhận thấy “tiền” thứ định Họ quan tâm tới họ nhận họ làm việc 1.2 Nhu cầu an toàn Một số nhà nghiên cứu nhu cầu Maslow cho nhu cầu an tồn khơng đóng vai trò nhiều việc tạo động lực cho người lao động thực tế lại hoàn toàn ngược lại Khi người lao động vào làm việc doanh nghiệp họ quan tâm nhiều đến công việc họ thực chất làm gì, điều kiện làm việc sao, cơng việc có thường xun xảy tai nạn hay khơng Sự an tồn khơng đơn vấn đề tai nạn lao động mà cịn bảo đảm cơng việc, vấn đề bảo hiểm xã hội, trợ cấp, hưu trí 1.3 Nhu cầu xã hội Khi nhu cầu sinh lý an toàn thoả mãn mức độ người nảy sinh nhu cầu cao hơn, lúc nhu cầu xã hội chiếm ưu Người lao động sống tập thể họ muốn hoà chung sống hồ bình hữu nghị vơí thành viên khác tập thể, họ ln có mong muốn coi tập thể nơi làm việc mái ấm gia đình thứ hai Chính nhu cầu phát sinh mạnh mẽ cần thiết cho người lao động nên tổ chức thường hình thành nên nhóm phi thức thân Các nhóm tác động nhiều đến người lao động, nhân tố tích cực tác động đến người lao động làm họ tăng suất hiệu lao động nhân tố làm cho người lao động chán nản không muốn làm việc Vậy nhà quản lý cần phải biết nhóm phi thức để tìm phương thức tác động đến người lao động hiệu 1.4 Nhu cầu tôn trọng Nhu cầu thường xuất người đạt mục tiêu định, thường gắn với động liên quan đến uy tín quyền lực - Uy tín vơ hình xã hội dành cho cá nhân Uy tín dường có ảnh hưởng tới mức độ thuận tiện thoải mái mà người ta hy vọng sống - Quyền lực làm cho người đem lại lịng tới ảnh hưởng khác 1.5 Nhu cầu tự khẳng định Theo Maslow nhu cầu khó nhận biết xác minh, người thoả mãn nhu cầu theo nhiều cách khác Trong doanh nghiệp nhu cầu thể việc người lao động muốn làm việc theo chuyên môn, nghiệp vụ, sở trường mức cao mong muốn làm việc theo ý thích thân Lúc nhu cầu làm việc người lao động với mục đích họ thể mình, áp dụng mà họ biết, trải qua vào cơng việc hay nói người ta cho người khác biết “tầm cao” qua cơng việc Trong hệ thống nhu cầu Maslow xếp theo thứ tự từ thấp đến cao tầm quan trọng điều kiện xã hội cụ thể thứ tự bị đảo lộn nhu cầu thoả mãn khơng cịn tác dụng tạo động lực Thuyết kỳ vọng Victor-Vroom Học thuyết V.Vroom xây dựng dựa số yếu tố tạo động lực lao động như: tính hấp dẫn cơng việc, mối liên hệ kết phần thưởng, mối liên hệ nỗ lực tâm với kết lao động họ V.Vroom đặt mối quan hệ yếu tố tạo động lực cho người lao động tương quan so sánh với nhau, để vận dụng lý thuyết vào q trình quản lý địi hỏi nhà quản trị phải có trình độ định Khi người nỗ lực làm việc họ mong đợi kết tốt đẹp với phần thưởng xứng đáng Nếu phần thưởng phù hợp với nguyện vọng họ có tác động tạo động lực lớn trình làm việc Kỳ vọng người lao động có tác dụng tạo động lực lớn cho người lao động, để tạo kỳ vọng cho người lao động phải có phương tiện điều kiện để thực Những phương tiện sách, chế quản lý, điều kiện làm việc… mà doanh nghiệp đảm bảo cho người lao động Đặc biệt doanh nghiệp thiết kế công việc cho người lao động phải thiết kế đủ cao để họ phát huy tiềm phải đủ thấp để họ nhìn thấy kết mà họ đạt Học thuyết công Stacy Adams Công yếu tố quan tâm đặc biệt người lao động, họ ln so sánh họ đóng góp cho doanh nghiệp với mà họ nhận từ doanh nghiệp, đồng thời họ so sánh mà họ nhận với mà người khác nhận Việc so sánh cá nhân khác đơn vị, tổ chức đơn vị khác nhau, quan trọng so sánh đơn vị đơn vị người biết rõ yếu tố để người so sánh thi đua làm việc Tuy nhiên doanh nghiệp tạo cơng doanh nghiệp vấn đề khó khăn phức tạp Khi tạo cơng nội doanh nghiệp thúc đẩy người lao động làm việc có hiệu nhằm làm tăng suất, cịn tạo cơng ngồi doanh nghiệp giúp cho người lao động gắn bó với doanh nghiệp Nhưng công mà nhà quản trị tạo cho người lao động có người lao động cảm nhận hay không lại vấn đề thuộc việc tạo lập sách người lao động Do việc cảm nhận công thuộc vào ý chí chủ quan người lao động thiết lập nên sách nhà quản trị cần quan tâm, tham khảo ý kiến người lao động để sách gần gũi người lao động III Vai trò tạo động lực Qua nghiên cứu số học thuyết, quan điểm quản trị ta thấy động lực có vai trị quan trọng việc định hành vi người lao động - Người lao động có hành vi tích cực việc hồn thiện thơng qua cơng việc - Động lực thúc đẩy hành vi hai góc độ trái ngược tích cực tiêu cực Người lao động có động lực tích cực tạo tâm lý làm việc tốt, lành mạnh đồng thời góp phần làm cho doanh nghiệp ngày vững mạnh Tạo động lực vấn đề đặt nhà quản lý Chính sách tiền lương, tiền thưởng có phù hợp hay khơng? Bố trí cơng việc có hợp lý hay khơng? Cơng việc có làm thoả mãn nhu cầu người lao động hay không?… Tất yếu tố định đến việc hăng hái làm việc hay trì trệ bất mãn dẫn đến từ bỏ doanh nghiệp mà người lao động 10