Lời nói đầu Sự nghiệp cơng nghiệp hố đại hoá nước ta ngày đẩy mạnh, phát triển có nhiều u cầu xúc đặt phải giải nhanh có hiệu Một yêu cầu xúc nước nói chung Hà Nội nói riêng vấn đề giải phóng mặt để mở mang phát triển đô thị, xây dựng khu công nghiệp, khu chế xuất, khu du lịch-dịch vụ, khu dân cư, mạng lưới giao thông, bệnh viện, trường học, cơng trình sở hạ tầng kỹ thuật cơng trình khác phục vụ cho phát triển kinh tế- xã hội đảm bảo an ninh, quốc phòng nâng cao đời sống nhân dân ngày tăng Để tiến hành thực dự án địi hỏi phải có đất đai Như ta biết đất đai tài nguyên vô quý giá quốc gia, điều kiện sinh tồn phát triển sinh vật trái đất có người Đối với hoạt động kinh tế quốc gia, đất đai đầu vào thiếu Đối với nông nghiệp đất đai tư liệu sản xuất chủ yếu đặc biệt khơng thể thay Nó vừa đối tượng lao động vừa tư liệu lao động Đối với ngành khác công nghiệp, dịch vụ, xây dựng… đất đai trụ sở, điểm đứng chân, nơi cung cấp nguyên liệu… để tiến hành thao tác, hoạt động sản xuất kinh doanh Như vậy, đất đai có vị trí vai trị vơ quan trọng, tham gia vào tất lĩnh vực Trong điều kiện kinh tế thị trường, vai trị vị trí đất đai trở nên quan trọng hơn, đặc biệt nước ta bước vào công CNH- HĐH với xu hợp tác hố, tồn cầu hố đất nước Nhu cầu sử dụng đất đai cho dự án đầu tư phát triển năm gần không ngừng tăng lên Trong đó, diện tích đất đai có hạn, ngày trở nên hạn hẹp nhu cầu ngày tăng người thực tế khả đáp ứng đất đai không đủ Chính việc sử dụng quỹ đất đai hợp lý có hiệu cấp, ngành quan tâm Đồng thời việc thu hồi, bố trí, xếp lại đất đai đáp ứng nhu cầu cách khoa học tạo điều kiện cho phát triển lâu dài bền vững vấn đề lớn cấp thiết Để chuẩn bị cho dự án đầu tư phát triển việc thu hồi đất giao cho người sử dụng ổn định lâu dài vấn đề không tránh khỏi gây nên tác động mạnh mẽ tới mặt đời sống kinh tế- xã hội Tiến độ thi cơng dự án nhanh hay chậm cịn phụ thuộc vào thời gian thu hồi đất Nhà nước Để tiến hành thu hồi đất phục vụ cho lợi ích quốc phịng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích cơng cộng có dự án đầu tư phát triển Nhà nước phải thực công tác đền bù thiệt hại GPMB tái định cư Khi cơng tác thực tốt đảm bảo tiến độ bàn giao mặt kịp thời cho dự án Công tác đền bù thiệt hại giải phóng mặt Nhà nước thu hồi đất vấn đề phức tạp mang tính chất kinh tế- trịxã hội tổng hợp quan tâm cấp, ngành, tổ chức, cá nhân Vấn đề đền bù thiệt hại đất thể chất kinh tế mối quan hệ đất đai mối quan hệ Nhà nước với tổ chức cá nhân, tổ chức kinh tế với tổ chức kinh tế khác, cá nhân với sở quy định pháp luật Những năm qua, Nhà nước ta có nhiều chủ trương, sách giải pháp tạo sở pháp lý quan trọng đưa công tác đền bù thiệt hại giải phóng mặt vào trật tự, nề nếp, đồng thời đạt kết định tạo điều kiện cho kinh tế- xã hội phát triển, đổi thay ngày Tuy nhiên, xung quanh vấn đề GPMB thường xuyên diễn ách tắc, khó khăn, trở ngại, có nơi gây cản trở thành điểm nóng, ảnh hưởng khơng nhỏ đến tiến độ thi cơng chương trình, dự án hạn chế nhịp độ phát triển kinh tế- xã hội đất nước Vì vậy, thấy vấn đề đền bù thiệt hại Nhà nước thu hồi đất vấn đề phức tạp mang tính thời cấp bách Đối với quận cầu giấy- quận thành lập Thủ đô Hà Nội nằm tình trạng chung nước, nghĩa giải nhiều vấn đề xúc kinh tế- xã hội đặt có vấn đề phải cho công tác GPMB ngày đạt hiệu tốt theo quan điểm đường lối sách Đảng, pháp luật Nhà nước góp phần xây dựng Hà Nội trở thành thủ đô văn minh, đại kỷ XXI Xuất phát từ nhu cầu xúc, cấp thiết trên, qua thời gian thực tập tốt nghiệp Ban quản lý dự án Học viện Quốc phịng, hướng dẫn tận tình, giúp đỡ quan nơi thực tập thầy cô đặc biệt Th.s Vũ Thị Thảo giúp hoàn thành tốt Luận văn tốt nghiệp: "Thực trạng giải pháp hồn thiện cơng tác đền bù thiệt hại GPMB quận cầu giấy- Thành phố Hà Nội qua dự án nâng cấp, cải tạo xây dựng Học viện Quốc phòng" Mục tiêu đề tài nghiên cứu sở việc đền bù thiệt hại GPMB (bao gồm khái niệm, chất, cần thiết, nhân tố ảnh hưởng…), nghiên cứu thực trạng công tác đền bù thiệt hại GPMB (bao gồm: tình hình thực hiện, khó khăn, vướng mắc cơng tác này) sở đưa nhiệm vụ, phương hướng giải pháp chủ yếu nhằm thực tốt công tác đền bù GPMB quận cầu giấy thời gian tới Các phương pháp sử dụng chủ yếu trình nghiên cứu là: - Phương pháp thu thập xử lý thơng tin, số liệu - Phương pháp phân tích tổng hợp - Phương pháp vật biện chứng - Phương pháp vật lịch sử Có thể nói cơng tác đền bù thiệt hại giải phóng mặt cơng việc phức tạp, có nhiều vấn đề cần giải đồng thời công việc vô quan trọng Luận văn đề cập đến số vấn đề công tác đền bù thiệt hại giải phóng mặt quận cầu giấy Ngoài phần lời mở đầu kết luận, Luận văn gồm chương: ChươngI: Cơ sở lý luận công tác đền bù thiệt hại GPMB ChươngII: Thực trạng công tác đền bù thiệt hại GPMB quận cầu giấy ChươngIII: Phương hướng giải pháp chủ yếu nhằm hồn thiện cơng tác đền bù thiệt hại GPMB Nội dung Chương I Cơ sở lý luận công tác đền bù thiệt hại giải phóng mặt I Tính tất yếu cơng tác đền bù thiệt hại giải phóng mặt Các khái niệm đền bù thiệt hại giải phóng mặt Đền bù có nghĩa việc toán tiền vật để bù đắp thiệt hại đất đai, nhà cửa, thu nhập tài sản khác tác động trực tiếp gián tiếp dự án Đền bù thiệt hại hiểu việc bù đắp tiền vật thiệt hại đất đai, nhà cửa, thu nhập tài sản khác tác động trực tiếp gián tiếp dự án Trong trình Nhà nước thu hồi đất, người bị thu hồi đất khơng bị thiệt hại đất mà cịn bị thiệt hại tài sản gắn liền với đất cơng trình kiến trúc, vườn tược, cối… Vì đền bù thiệt hại khơng đền bù thiệt hại đất mà đền bù thiệt hại tài sản gắn đất Giải phóng mặt khâu hay phận cơng tác thu hồi đất phục vụ quốc phịng, an ninh dự án phát triển kinh tế- xã hội, bao gồm công đoạn: từ bồi thường cho đối tượng sử dụng đất, giải toả công trình đất, di chuyển người dân tạo lập mặt cho triển khai dự án đến việc hỗ trợ cho người bị thu hồi đất tái tạo chỗ ở, việc làm, thu nhập, ổn định sống Đền bù thiệt hại giải phóng mặt hiểu việc chi trả, bù đắp, tổn thất đất đai, chi phí tháo dỡ, di chuyển nhà cửa, vật kiến trúc, cơng trình hạ tầng kỹ thuật, cối, hoa màu chi phí để ổn định đời sống, sản xuất, chuyển đổi nghề nghiệp cho người sử dụng đất đai, sở hữu tài sản đất Nhà nước thu hồi đất để sử dụng vào mục đích quốc phịng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích cơng cộng Bản chất Về chất việc đền bù giải phóng mặt việc đền bù thiệt hại, tổn thất việc thay đổi chức hay mục đích sử dụng loại đất gây (Ví dụ: Từ đất nông nghiệp, lâm nghiệp, đất khu dân cư nông thôn, đất chưa sử dụng sang đất đô thị đất chưa sử dụng, đất nông nghiệp, đất lâm nghiệp, đất khu dân cư nông thôn sang đất chuyên dùng) Việc đền bù thiệt hại giải phóng mặt công việc quan trọng cần thiết cần phải có quan điểm đắn, lành mạnh tạo điều kiện để công tác phát triển tốt Sự cần thiết phải có cơng tác đền bù thiệt hại giải phóng mặt 3.1 Cơng tác đền bù GPMB đảm bảo quyền lợi lợi ích hợp pháp người sử dụng đất đai, người sở hữu nhà Nhà nước Đất đai sản phẩm tự nhiên, có trước lao động Trong trình phát triển xã hội, đất đai sử dụng nhằm mục đích phục vụ tồn phát triển xã hội loài người Nên đất đai không thuộc sở hữu riêng mà chung toàn xã hội Quỹ đất đai nước ta ngày thành việc khai hoá, bồi bổ, cải tạo bảo vệ hệ Do đất đai khơng phải riêng người mà tài sản chung toàn xã hội Nhà nước người đại diện thống quản lý Theo điều Luật đất đai năm 1993 viết: " Đất đai thuộc sở hữu toàn dân Nhà nước thống quản lý Nhà nước giao đất cho tổ chức, hộ gia đình, cá nhân sử dụng ổn định lâu dài Nhà nước cịn cho tổ chức, hộ gia đình, cá nhân th đất" Điều viết: "Nhà nước có sách bảo đảm cho người làm nông nghiệp, lâm nghiệp, nuôi trồng thuỷ sản có đất để sản xuất" Quyền sở hữu quyền sử dụng đất đai có mối quan hệ chặt chẽ với Quyền sở hữu toàn dân thể quyền sở hữu mặt pháp lý (Nhà nước đề quy định trách nhiệm quyền lợi nghĩa vụ người sử dụng đất) Các tổ chức, hộ gia đình, cá nhân giao quyền sử dụng đất thực tế phải thực nghĩa vụ Nhà nước Đất đai tư liệu sản xuất đặc biệt xét phương diện tự nhiên, kinh tế xã hội Vì vậy, Nhà nước phải nắm quyền sử dụng đất đai mặt pháp lý, nắm quyền quản lý quyền sở hữu đất đai Nhà nước phải xây dựng chế độ sở hữu đất đai cho phù hợp với lợi ích tồn xã hội nhằm tránh tình trạng đất đai để hoang hố vơ chủ, sử dụng lãng phí, khơng hiệu Nhà nước giao đất cho tổ chức, hộ gia đình cá nhân từ đảm bảo đất đai có chủ sử dụng thực cụ thể Nhà nước giao quyền quản lý đất đai đồng thời đưa quy định quyền nghĩa vụ cụ thể quản lý sử dụng đất đai Nhằm phát huy tốt chức quản lý đất đai theo chế mới, phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế- xã hội chế thị trường, ổn định tình hình đất đai vốn phức tạp lịch sử để lại Luật đất đai quy định Nhà nước thu hồi đất để sử dụng vào mục đích quốc phịng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích cơng cộng Nhà nước có trách nhiệm đền bù thiệt hại Như vậy, Luật đất đai năm 1993 quy định rõ quyền lợi ích người sử dụng đất trách nhiệm Nhà nước thu hồi đất Đất đai có vai trị vơ quan trọng xã hội loài người Do Nhà nước quy định quyền lợi ích người sử dụng đất đai trách nhiệm phải đền bù thiệt hại thu hồi đất Nhà nước đảm bảo người có đất để sống để sản xuất điều kiện đắn Pháp lệnh nhà ngày 26-3-1991 quy định: Cơng dân thực quyền có nhà việc tạo lập hợp pháp nhà cho thuê nhà chủ sở hữu khác theo quy định pháp luật Nhà nước công nhận bảo vệ quyền sở hữu nhà cá nhân chủ sở hữu khác Nhà loại tài sản vô quý giá người Nhà nơi để người nghỉ ngơi, tránh nắng, mưa, bão nơi làm việc, tiến hành sản xuất cải vật chất, tái sản xuất sức lao động Để xây dựng nhà cần khoản tiền lớn, tốn nhiều công sức, nhà đất thường gắn liền với nên Nhà nước thu hồi đất đồng thời thu hồi nhà đất Vì vậy, cơng tác đền bù thiệt hại cho người sở hữu nhà tất yếu Mặt khác quy định Nhà nước xác định tính hợp pháp đất đai nhà từ làm xét đền bù thiệt hại tránh tình trạng đền bù sai, thiếu gây lãng phí tiền của nhân dân 3.2 Công tác đền bù thiệt hại GPMB giúp cho việc sử dụng đất đai hợp lý có hiệu Khi thu hồi đất Nhà nước thực đền bù đất tiền Đền bù tiền xác định dựa sở định giá đền bù quy định hướng dẫn Chính phủ Đền bù đất việc dùng đất đai đền bù cho người có đất bị thu hồi Nguồn đất để đền bù gồm: quỹ đất chưa sử dụng, đất khai hoang vốn ngân sách, đất tạo lập, đất dùng để xây dựng sở hạ tầng phục vụ việc thu hồi, đất thu hồi từ người sử dụng đất không quy định đất cơng ích Trường hợp đất bị thu hồi quy định Điều 26- Luật đất đai năm 1993 Nhà nước thu hồi toàn phần đất giao sử dụng trường hợp: - Tổ chức, cá nhân bị giải thể, phá sản chuyển nơi khác - Người sử dụng đất tự nguyện trả lại đất cho Nhà nước - Đất không sử dụng 12 tháng liền - Người sử dụng đất không thực nghĩa vụ với Nhà nước - Đất sử dụng khơng mục đích - Đất giao khơng thẩm quyền Đất cơng ích, quy định Điều 45- Luật đất đai năm 1993 sau: xã (phường, thị trấn) để lại không 5% quỹ đất nông nghiệp địa phương để phục vụ nhu cầu cơng ích địa phương Trên sở quỹ đất mà thực đền bù đất cho người bị thu hồi, nguyên tắc đền bù đất diện tích bị thu hồi, hạng đất, loại đất, mục đích sử dụng tương ứng với giá trị ban đầu đất Nếu phần đất đền bù chưa đủ giá trị ban đầu đất bị đền bù tiền phần cịn lại phần đền bù đất nhiều giá trị ban đầu đất tuỳ theo loại đất mà thu thêm tiền sử dụng đất không thu thêm tiền sử dụng đất phần dư Việc thu hồi đất dựa quy hoạch Nhà nước phê duyệt, dự án xây dựng kinh tế, phát triển đất nước Do việc đền bù đất dựa sở quy hoạch tổng thể đất nước, địa phương, khu vực, nên đền bù đất đai thu hồi đất cách tốt để sử dụng đất đai hợp lý hiệu Chúng ta biết mục đích đền bù đất trả lại phần đất bị thu hồi cho người bị thu hồi để họ tiếp tục sản xuất sở quy hoạch, kế hoạch dự án Nhà nước phê duyệt Trong dự án, quy hoạch, kế hoạch xác định rõ vị trí mức đất để đền bù thiệt hại thu hồi đất Đây phần đất đưa vào sử dụng, nhiên cần phải nghiên cứu kỹ vấn đề để tránh làm lãng phí tiền của Nhà nước nhân dân, tránh việc sử dụng đất đai không hợp lý, làm suất đất bị giảm Ví dụ: Một khu đất có độ màu mỡ cao nằm cánh đồng giao thơng phát triển ta thực việc thu hồi để đưa vào dự án xây dựng khu cơng nghiệp điều vơ lãng phí nguồn tài nguyên đất tốn thực dự án Hoặc nơi có cảnh quan đẹp, đông dân cư mức sống vùng vùng lân cận tốt, thuận tiện cho xây dựng khu du lịch, công viên vui chơi, ta lại quy hoạch thành vùng đất sử dụng vào mục đích nơng nghiệp đất lãng phí Như đền bù đất yêu cầu phải thực theo quy hoạch phê duyệt quy hoạch phải xây dựng sở nghiên cứu kỹ có khoa học mục đích sử dụng cho có hiệu Bởi quỹ đất nơng nghiệp hạn chế Do thu hồi cần phải cân nhắc nghiên cứu thật kỹ sở quỹ đất có Thu hồi đất thực đền bù đất giúp Nhà nước thực việc tra, kiểm tra vấn đề sử dụng đất đai Đúng vậy, đền bù đất dựa nguyên tắc sử dụng mục đích, có đủ giấy tờ hợp lệ theo quy định NĐ 22/ CP ngày 24/4/1998 3.3 Công tác đền bù thiệt hại giải phóng mặt công việc cần thiết, luôn đôi với phát triển kinh tế- xã hội Ngày nay, kinh tế nước ta chuyển sang chế thị trường có quản lý Nhà nước, có chuyển biến đáng kể, đời sống nhân dân cải thiện, nhu cầu sản xuất tiêu dùng khơng ngừng tăng lên Vai trị đất đai sản xuất đời sống nâng cao, đất đai có hạn cịn nhu cầu sử dụng lại tăng lên nên không ngừng sản xuất phát triển dân số tăng Nếu trước đất đai sử dụng chủ yếu vào mục đích nơng nghiệp ngày u cầu cơng đổi đất nước, đặc biệt nước ta trình CNH- HĐH đất nước, chuyển dịch cấu kinh tế theo hướng giảm tỷ trọng ngành nông nghiệp, tăng tỷ trọng ngành công nghiệp dịch vụ Do đó, diện tích đất nơng nghiệp, lâm nghiệp, đất chưa sử dụng có xu hướng giảm xuống để sử dụng vào mục đích cơng nghiệp, giao thơng xây dựng cơng trình sở hạ tầng Nhất việc hình thành khu cơng nghiệp, khu chế xuất thực CNH- HĐH đất nước Đặc biệt tăng lên không ngừng dự án đầu tư phát triển chất lượng số lượng, nước nước nhằm thu hút nguồn vốn phát triển sở hạ tầng Một đất nước phát triển, suất lao động cao, thu nhập cao, đời sống người dân cải thiện có nhu cầu vật chất tinh thần thay đổi Họ không muốn sống nhà to đẹp, khang trang đầy đủ tiện nghi, có vị trí thuận lợi mà cịn mong muốn khu vực sinh sống có đầy đủ loại dịch vụ giúp thư giãn nghỉ ngơi sau làm việc căng thẳng công viên, vườn hoa cảnh, khu vui chơi giải trí, khách sạn, nhà hàng, bể bơi, sân vận động… Hơn với phát triển kinh tế dân số ngày tăng, số lượng gia đình hệ chung sống ngày lớn nhu cầu sử dụng đất để xây dựng nhà cửa cơng trình khác phục vụ nhu cầu xã hội ngày gia tăng 3.4 Cơng tác đền bù GPMB góp phần thực quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đai, xây dựng phát triển nhà