Chuyên đề tốt nghiệp Học viện ngân hàng - MỞ ĐẦU Tính cấp thiết đề tài Vấn đề xố đói giảm nghèo Chính phủ nước coi sách xã hội quan trọng hàng đầu quốc gia Xố đói giảm nghèo thường gắn liền với phát triển kinh tế nông nghiệp, nông thôn Việc thành lập riêng định chế tài Chính phủ nhằm hỗ trợ vốn cho người nghèo nông thôn, vùng sâu, vùng xa, vùng phát triển cấp thiết Trong tiến trình đổi đất nước, Đảng Nhà nước Việt Nam dành quan tâm đặc biệt vào cơng xố đói giảm nghèo Mục tiêu thực nhiều chương trình lớn Chính phủ đạt thành tựu đáng khích lệ, nhân dân tích cực hưởng ứng cộng đồng quốc tế đánh giá cao Việc thành lập Ngân hàng phục vụ người nghèo tháng năm 1995 tạo kênh tín dụng dành cho đối tượng hộ nghèo vay vốn với lãi suất điều kiện tín dụng ưu đãi Đây bước tiến quan trọng góp phần nâng cao hiệu xố đói giảm nghèo, nâng cao đời sống nhân dân nông thôn đặc biệt vùng sâu, vùng xa, vùng phát triển Từ ngày 04/10/2002 định 131/2002/QĐ-TTg Thủ tướng Chính phủ ban hành, lịch sử Ngân hàng Việt Nam thức chứng kiến hình thành định chế tài tín dụng đặc thù Nhà nước Ngân hàng Chính sách xã hội Được thành lập sở tổ chức lại Ngân hàng phục vụ người nghèo góp phần thực mục tiêu quốc gia xố đói giảm nghèo thực mục tiêu kinh tế trị - xã hội Hoạt động Ngân hàng Chính sách xã hội hoạt động khơng mục tiêu lợi nhuận, phục vụ đối tượng hộ nghèo, học sinh, sinh viên có hồn cảnh khó khăn, giải việc làm theo chương trình 120, cho vay đối tượng sách lao động có thời hạn nước ngồi sách ưu tiên khác, nhằm mục đích tập trung quản lý thống chương trình ưu đãi, phối hợp lồng ghép có hiệu qu d ỏn h Sinh viên: Trần Thị Hồng Nhung -1- Lớp: K32B Chuyên đề tốt nghiệp Học viện ngân hµng trợ xố đói, giảm nghèo, tạo việc làm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực phát triển thị trường lao động Lào Cai tỉnh vùng cao bên giới phía Bắc, có huyện thành phố, tổng dân số năm 2009 620 nghìn người, có 27 dân tộc anh em sinh sống, điều kiện kinh tế - xã hội, giao thơng, sở vật chất cịn nhiều khó khăn Lào Cai có số xã vùng sâu, vùng xa, xã đặc biệt khó khăn 146 xã/162 xã phường, thị trấn, tỷ lệ đói nghèo cịn cao, có 88% dân số sống vùng nơng thơn, đời sống kinh tế chưa cao, trình độ dân trí thấp Tuy nhiên bên cạnh khó khăn Lào Cai ban phát tiềm như: khu du lịch Sa Pa, Bắc Hà, mỏ quặng Apatit, mỏ đồng…cùng với cửa quốc tế thuận tiện cho việc thông thương với nước bạn Trung Quốc Ngân hàng Chính sách xã hội tỉnh Lào Cai thành lập góp phần vào chương trình xố đói giảm nghèo Nhưng tín dụng hộ nghèo nhiều vấn đề cần bàn quy trình thẩm định sao, vấn đề uỷ thác cho tổ chức xã hội, thực giải ngân xã, kiểm tra sử dụng vốn vay, thực thu lãi thu nợ để phù hợp nâng cao hiệu sử dụng vốn, nâng cao chất lượng tín dụng, bước xố đói giảm nghèo địa bàn Nhận thức tầm quan trọng vấn đề này, qua trình thực tập Ngân hàng Chính sách xã hội tỉnh Lào Cai chọn đề tài: “Giải pháp nâng cao chất lượng tín dụng hộ nghèo Ngân hàng Chính sách xã hội tỉnh Lào Cai” nhằm mục đích đưa giải pháp có khoa học thực tiễn góp phần giải vấn đề cịn tồn nâng cao chất lượng tín dụng hộ nghèo NHCSXH tỉnh Lào Cai Mục đích nghiên cứu đề tài Phân tích, đánh giá thực trạng chất lượng tín dụng hộ nghèo NHCSXH tỉnh Lào Cai để phát vấn đề cịn tồn tại, tìm Sinh viên: Trần Thị Hồng Nhung -2- Lớp: K32B Chuyên đề tốt nghiệp Học viện ngân hàng nguyên nhân biện pháp, kiến nghị nhằm củng cố nâng cao chất lượng tín dụng hộ nghèo để góp phần thực mục tiêu quốc gia xóa đói, giảm nghèo Đối tượng phạm vi nghiên cứu Khóa luận tập trung nghiên cứu chất lượng tín dụng hộ nghèo NHCSXH tỉnh Lào Cai với số liệu sử dụng phân tích giai đoạn từ năm 2006 - 2008 Ý nghĩa khoa học thực tiễn đề tài Khóa luận sử dụng vấn đề mang tính chất lý luận phân tích chất lượng tín dụng hộ nghèo NHCSXH tỉnh Lào Cai để phát vấn đề cịn tồn tại, tìm nguyên nhân biện pháp, kiến nghị nhằm nâng cao chất lượng tín dụng hộ nghèo Góp phần thực nhiệm vụ Đảng Nhà nước xóa đói, giảm nghèo, đồng thời nâng cao uy tín NHCSXH với nhân dân, với Đảng Nhà nước Kết cấu khóa luận Ngồi phần mở đầu kết luận, khóa luận gồm chương: Chương 1: Tín dụng chất lượng tín dụng NHCSXH hộ nghèo Chương 2: Thực trạng chất lượng tín dụng hộ nghèo NHCSXH tỉnh Lào Cai Chương 3: Giải pháp kiến nghị nhằm nâng cao chất lượng tín dụng hộ nghèo NHCSXH tỉnh Lào Cai Sinh viªn: Trần Thị Hồng Nhung -3- Lớp: K32B Chuyên đề tốt nghiệp Học viện ngân hàng - Chương TÍN DỤNG VÀ CHẤT LƯỢNG TÍN DỤNG CỦA NHCSXH ĐỐI VỚI HỘ NGHÈO 1.1 TÍN DỤNG VÀ VAI TRỊ CỦA TÍN DỤNG ĐỐI VỚI HỘ NGHÈO 1.1.1 Khái niệm tín dụng ngân hàng 1.1.1.1 Khái niệm chung * Tín dụng: (Credit) xuất phát từ chữ La tinh có nghĩa tin tưởng, tín nhiệm (Credo), thực tế sống thuật ngữ tín dụng hiểu theo nghĩa khác Tùy theo bối cảnh cụ thể mà thuật ngữ có nội dung khác - Xét góc độ chuyển dịch quỹ cho vay từ chủ thể thặng dư tiết kiệm sang chủ thể thiếu hụt tiết kiệm tín dụng coi phương pháp chuyển dịch quỹ từ người cho vay sang người vay - Trong quan hệ tài cụ thể tín dụng giao dịch tài sản sở có hồn trả hai chủ thể Phổ biến giao dịch ngân hàng định chế tài khác với doanh nghiệp cá nhân thể hình thức cho vay, tức ngân hàng cấp tiền vay cho bên vay sau thời hạn định người vay phải toán gốc lãi - Khi xem xét tín dụng chức Ngân hàng tín dụng hiểu sau: Tín dụng giao dịch tài sản (tiền hàng hóa) bên cho vay (Ngân hàng định chế tài khác) bên vay (cá nhân, doanh nghiệp chủ thể khác) bên cho vay chuyển giao tài sản cho bên vay sử dụng thời hạn định theo thỏa thuận, bên vay có trách nhiệm hồn trả gốc lãi cho bên cho vay đến hạn tốn Sinh viªn: Trần Thị Hồng Nhung -4- Lớp: K32B Chuyên đề tốt nghiệp Học viện ngân hàng 1.1.1.2 Khái niệm tín dụng Ngân hàng hộ nghèo * Tiêu chí nghèo Thủ tướng Chính Phủ qui định chuẩn nghèo giai đoạn 2006-2010 Quyết định số 170/TTg-QĐ, ngày 08/7/2005 sau: + Khu vực nơng thơn: Những hộ có mức thu nhập bình quân từ 200.000 đồng/người/tháng ( 2.400.000 đồng/người/năm) trở xuống hộ nghèo + Khu vực thành thị: Những hộ có mức thu nhập bình quân từ 260.000 đồng/người/tháng ( 3.120.000 đồng/người/năm ) trở xuống hộ nghèo Tín dụng hộ nghèo đối tượng sách khác việc sử dụng nguồn lực tài ngân hàng huy động người nghèo đối tượng sách khác vay ưu đãi phục vụ sản xuất, kinh doanh, tạo việc làm, cải thiện đời sống, góp phần thực chương trình mục tiêu quốc gia xóa đói, giảm nghèo, ổn định xã hội Tín dụng hộ nghèo hình thức cấp tín dụng ưu đãi Đây đặc trưng riêng có NHCSXH, hoạt động NHCSXH khơng mục đích lợi nhuận, nhà nước đảm bảo khả tốn, có tỷ lệ trữ bắt buộc 0%, tham gia bảo hiểm tiền gửi, miễn thuế khoản phải nộp ngân sách nhà nước * Tín dụng hộ nghèo NHCSXH NHCSXH thực cấp tín dụng ưu đãi với đối tượng như: Hộ nghèo, sinh viên học sinh có hồn cảnh khó khăn, đối tượng vay vốn để giải việc làm, đối tượng lao động có thời hạn nước ngồi Tuy nhiên NHCSXH thực cho vay với 10 đối tượng, để nghiên cứu tồn hoạt động tín dụng NHCSXH phải có thời gian dài Do thời gian có hạn nên em nghiên cứu hoạt động tín dụng chất lượng hoạt động tín dụng h nghốo Sinh viên: Trần Thị Hồng Nhung -5- Lớp: K32B Chuyên đề tốt nghiệp Học viện ngân hàng Tín dụng hộ nghèo NHCSXH thực số khâu quy trình tín dụng, số khâu thực theo phương thức ủy thác phần cho tổ chức tín dụng đồn thể, trị-xã hội Hộ nghèo vay vốn NHCSXH để sử dụng vào sản xuất, kinh doanh dich vụ, giải phần nhu cầu thiết yếu sinh hoạt như; Sửa chữa nhà ở, nước sạch, điện thắp sáng Tuy nhiên hộ nghèo vay vốn ưu đãi phải thỏa mãn điều kiện sau: + Điều kiện để vay vốn: Hộ nghèo phải có địa cư trú hợp pháp phải có tên danh sách hộ nghèo UBND cấp xã định theo chuẩn nghèo Bộ LĐ-TBXH công bố, tổ tiết kiệm vay vốn bình xét, lập thành danh sách có xác nhận UBND cấp xã + Thời hạn cho vay: Thời hạn cho vay phải vào luân chuyển vốn đối tượng đầu tư từ bắt đầu đến tiêu thụ sản phẩm Thời hạn cho vay tối đa 60 tháng +Mức cho vay: Mức cho vay tùy thuộc vào nhu cầu xin vay, khả điều kiện sử dụng vốn, phương án sản xuất kinh doanh, khă trả nợ hộ vay mức cho vay tối đa NHCSXH Khi xem xét thẩm định định cho vay không nên chia đều, sẻ mỏng, không phù hợp với nhu cầu thực tế hộ vay, ảnh hưởng tới hiệu sử dụng vốn vay + Lãi suất cho vay: Áp dụng mức lãi suất cho vay ưu đãi Thủ tướng Chính phủ Quyết định thời kỳ Hiện nay, lãi suất cho vay áp dụng hộ nghèo 0,65%/tháng + Quy trình thủ tc vay vn: Sinh viên: Trần Thị Hồng Nhung -6- Lớp: K32B Chuyên đề tốt nghiệp Học viện ngân hàng Hộ nghèo có nhu cầu vay vốn cần viết " Giấy đề nghị vay vốn " ( Mẫu số 01/CVHN) theo mẫu in sẵn NHCSXH cấp, sau nộp cho tổ tiết kiệm vay vốn ( TK&VV) Khi tổ chức hội cấp xã ban quản lý tổ TK&VV tổ chức họp tất tổ viên để bình xét cơng khai, dân chủ số vay, số tiền vay, đối tượng vay thời hạn cho vay cụ thể hộ Lập " Danh sách hộ nghèo đề nghị vay vốn" theo mẫu số 03/CVHN ( Đây nguyên tắc mà có NHCSXH) NHCSXH nhận vốn từ Ngân sách Nhà nước cấp tín dụng ưu đãi theo chương trình định Nhà nước với nguyên tắc quản lý vốn tín dụng ưu đãi phải cơng khai cho dân biết, dân làm, dân kiểm tra Khi danh sách 03 lập tổ TK&VV gửi danh sách kèm giấy đề nghị vay vốn tổ viên cho ban xóa đói giảm nghèo cấp xã xác nhận UBND cấp xã phê duyệt trực tiếp vào Mẫu số 03/CVHN Sau UBND cấp xã phê duyệt tổ TK&VV gửi Mẫu số 03/CVHN cho NHCSXH để phê duyệt cho vay NHCSXH nhận hồ sơ xin vay tổ chức kiểm tra tính hợp lệ, hợp pháp hồ sơ xin vay Nếu hồ sơ xin vay khơng quy chế NHCSXH gửi lại tổ TK&VV để chỉnh sửa Với hồ sơ thủ tục, quy trính hợp lệ, hợp pháp trình Giám đốc Ngân hàng phê duyệt cho vay tổ chức " thông báo kết phê duyệt danh sách hộ nghèo vay vốn", thông báo địa điểm thời gian giải ngân xã Thông báo gửi cho UBND cấp xã, phường biết thông báo cho tổ chức hội, đoàn thể cấp xã, phường đạo tổ TK&VV thông báo cho hộ đến địa giao dịch nhận tiền vay Trong thời gian hộ nghèo vay vốn NHCSXH tổ chức thu nợ, thu lãi theo định kỳ thỏa thuận NHCSXH kí hợp đồng ủy nhiệm cho tổ trưởng tổ TK&VV thu tổ viên đem nộp NHCSXH điểm giao dịch NHCSXH trực tiếp thu tổ viên đem nộp NHCSXH điểm giao dịch có tham gia đơn đốc ban quản lý tổ TK&VV Cùng với công tác thu nợ thu lãi NHCSXH đơn đốc tổ trưởng tổ TK&VV tổ chức hộ kiểm tra định kỳ đột xuất việc sử dụng vốn Sinh viªn: Trần Thị Hồng Nhung -7- Lớp: K32B Chuyên đề tốt nghiệp Học viện ngân hàng vay tổ viên ( Lập phiếu kiểm tra_ Mẫu số 06/CVHN) để đảm bảo tổ viên sử dụng vốn vay mục đích xin vay, có rủi ro xảy sản xuất đời sống tổ TK&VV phải thông báo kịp thời cho Hội, UBND phường, xã NHCSXH nơi phục vụ để kiểm tra chỗ, lập biên xác định mức độ thiệt hại, tìm nguyên nhân quy trách nhiệm trình cấp xem xét, xử lý theo quy định Chính Phủ 1.1.2 Vai trị tín dụng hộ nghèo Từ ngày đầu thành lập nước, Chủ tịch Hồ Chí Minh ý đến tình trạng đói nghèo nhân dân ta Người đề nhiệm vụ phải diệt giặc đói để đồng bào ta " có cơm ăn, áo mặc, học hành, hưởng sống ấm no, tự do, hạnh phúc " Người kêu gọi toàn dân sức tham gia sản xuất, thực hành tiết kiệm, nhường cơm, xẻ áo cho nhau, quyên góp gạo để cứu đói Vào đầu năm 1990, Đảng ta có chủ trương " Phải hỗ trợ giúp người nghèo cách cho vay vốn, hướng dẫn cách làm ăn, tranh thủ nguồn tài trợ nhân đạo ngồi nước, phấn đấu tăng hộ giàu đơi với xóa đói, giảm nghèo" Đảng Nhà nước tiến hành nhiều giải pháp nhằm hỗ trợ giảm nghèo đầu tư xây dựng sở hạ tầng, thực chương trình định canh, định cư; chương trình hỗ trợ việc làm; chương trình chuyển giao kỹ thuật, khuyến lâm, khuyến ngư, khuyến nông mở rộng quan hệ hợp tác quốc tế với Chính phủ, tổ chức phi Chính phủ, tìm kiếm nguồn vốn, chương trình hỗ trợ kỹ thuật, hỗ trợ vốn để đầu tư sản xuất, kinh doanh thơng qua sách ưu đãi Vào tháng 3/1995, quỹ cho vay ưu đãi hộ nghèo thiết lập dựa sáng kiến Ngân hàng nông nghiệp phát triển nông thôn Việt Nam Số vốn ban đầu quỹ 400 tỷ đồng huy động từ ba ngân hàng: Ngân hàng Nông nghiệp phát triển nông thôn Việt Nam, Ngân hàng ngoại thương Việt Nam, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam Với quỹ hộ nghèo thiếu vốn sản Sinh viªn: Trần Thị Hồng Nhung -8- Lớp: K32B Chuyên đề tốt nghiệp Học viện ngân hàng xuất cho vay với lãi suất ưu đãi thấp lãi suất cho vay Ngân hàng thương mại, thủ tục vay vốn đơn giản Sau tháng thực Đảng quyền cấp đồng tình, người dân lao động hộ nghèo vui mừng nhiều người dân miền đất nước đề đạt nguyện vọng vay vốn ưu đãi Quỹ cho vay ưu đãi hộ nghèo lúc khơng cịn thích hợp nguồn vốn quỹ nhỏ bé so với nhu cầu dân Từ cần phải có tổ chức để huy động sức mạnh tổng hợp toàn xã hội hướng nghiệp cứu trợ, giúp đỡ hộ nghèo Theo Quyết định số 230/QĐ-NH% năm 1995 Ngân hàng phục vụ người nghèo thành lập Sau năm hoạt động, đến năm 2002 Ngân hàng phục vụ người nghèo có tổng nguồn vốn 7.086 tỷ đồng vốn điều lệ Nhà nước cấp: 1.015 tỷ đồng, vay Ngân hàng Nhà nước 1.009 tỷ đồng, vay Ngân hàng thương mại:4.032 tỷ đồng, vay nước ngoài:151 tỷ đồng,vốn nhận ủy thác:555 tỷ đồng,vốn huy động cộng đồng người nghèo:51 tỷ đồng Trong năm ( từ 19952002) doanh số cho vay đạt: 14.695 tỷ đồng, doanh số thu nợ đạt: 7.816 tỷ đồng; dư nợ: 6.832 tỷ đồng Số lượt hộ nghèo vay vốn 7.717 ngàn hộ Số hộ dư nợ thường xuyên là: 2,755 hộ; mức dư nợ bình quân: 2,48 triệu đồng/hộ Số hộ thoát nghèo là: 633 ngàn hộ, chuyển sang vay vốn phát triển sán xuất hàng hóa Ngân hàng thương mại Ngân hàng phục vụ người nghèo thực góp phần tích cực vào cơng xóa đói giảm nghèo, cầu nối củng cố khối liên minh công nông, phù hợp với ý Đảng lòng dân NHCSXH thành lập sở kế thừa năm hoạt động Ngân hàng phục vụ người nghèo Từ ngày đầu vào hoạt động NHCSXH nhận quan tâm, đạo sát Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Đảng quyền cấp, Bộ, Ban ngành, tổ chức đồn thể trị -xã hội từ Trung ương đến địa phương đặc biệt đón nhận hàng triệu hộ nghèo đối tượng sách phạm vi nước Sinh viên: Trần Thị Hồng Nhung -9- Lớp: K32B Chuyên đề tốt nghiệp Học viện ngân hàng Về nguồn vốn NHCSXH: Vốn điều lệ 50.000 tỷ đồng, sau năm hoạt động nguồn vốn đến 31/12/2008 đạt: 53.840 tỷ đồng.Tổng dư nợ đạt: 52.400 tỷ đồng Hoạt động xóa đói giảm nghèo thực có trọng tâm, trọng điểm tỉnh đặc biệt khó khăn, có tỷ lệ đói nghèo cao, nguy tái nghèo lớn Mức vốn cho vay bình quân hộ, chương trình chưa nhiều bước đầu mang lại hiệu thiết thực, góp phần giảm tỷ lệ đói nghèo tồn quốc Nhìn chung, nhờ có sách cấp tín dụng ưu đãi hộ nghèo, tạo điều kiện để hộ nghèo nghèo tỷ lệ hộ nghèo giảm nhanh phạm vi nước Có thể nói NHCSXH nói chung NHCSXH nói riêng tỉnh Lào Cai địa tin cậy hộ nghèo, đơn vị tích cực tham gia đạt hiệu cao công tác thực chủ trương xóa đói giảm nghèo 1.2 CHẤT LƯỢNG TÍN DỤNG ĐỐI VỚI HỘ NGHÈO 1.2.1 Quan niệm cần thiết nâng cao chất lượng tín dụng hộ nghèo 1.2.1.1 Quan niệm chất lượng tín dụng hộ nghèo Hoạt động tín dụng NHCSXH hộ nghèo hoạt động hỗ trợ, giúp đỡ Chính phủ, đồn thể, tổ chức kinh tế-chính trị-xã hội hoạt động tín dụng Ngân hàng thương mại với chủ thể kinh doanh khác phải đảm bảo chất lượng tín dụng-một tiêu để đánh giá Ngân hàng Theo chất lượng tín dụng hiểu đáp ứng nhu cầu hộ nghèo phù hợp với phát triển kinh tế-xã hội, đồng thời phải đảm bảo tồn phát triển Ngân hàng Chất lượng tín dụng khái niệm vừa cụ thể ( thể qua tiêu chí tính tốn như: Doanh số cho vay, doanh số thu nợ, nợ hạn ), vừa trừu tượng ( thể qua tiêu: tác động đến kinh tế- xã hội ) Sinh viªn: Trần Thị Hồng Nhung - 10 - Lớp: K32B