Mở ĐầU Lý chọn đề tài 1 Cơ sở lý luận Hiến pháp nớc Cộng hòa xà hội chủ nghĩa Việt Nam đà khẳng định: Giáo dục đào tạo quốc sách hàng đầu ( Điều 35 - Hiến pháp năm 1992) Để phát triển giáo dục - đào tạo, chiến lợc phát triển kinh tế - xà hội 2001 - 2010 Đảng ta đà rõ: "Để đáp ứng yêu cầu ngời nguồn nhân lực nhân tố định phát triển đất nớc thời kỳ công nghiệp hoá đại hoá, cần tạo chuyển biến bản, toàn diện giáo dục đào tạo" [10; 201] Một giải pháp chủ yếu để thực định hớng chiến lợc phát triển giáo dục - đào tạo thời kỳ công nghiệp hoá, đại hoá mà nghị Hội nghị lần thứ hai Ban chấp hành Trung ơng Đảng khoá VIII đà nêu rõ phải đổi công tác quản lý giáo dục, cần:" Tăng cờng công tác dự báo kế hoạch hoá phát triển giáo dục Đa giáo dục vào quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xà hội nớc địa phơng"[11; 42] Trong nghiệp phát triển giáo dục phát triển giáo dục trung học phổ thông có vai trò quan trọng hệ thống giáo dục quốc dân nói chung giáo dục phổ thông nói riêng Vì để đạt mục tiêu giáo dục trung học phổ thông nh điều 27 Luật giáo dục 2005 đợc Quốc hội níc Céng hßa x· héi chđ nghÜa ViƯt Nam khãa XI, kỳ họp thứ thông qua ngày 14 tháng năm 2005 đà nêu: "Giáo dục trung học phổ thông nhằm giúp hoc sinh củng cố phát triển kết giáo dục trung học sở, hoàn thiện học vấn phổ thông có hiểu biết thông thờng kỹ thuật hớng nghiệp, có điều kiện phát huy lực cá nhân để lựa chọn hớng phat triển, tiếp tục học đại học, cao đẳng, trung cấp, học nghề vào sống lao động [20; 21] cần phải thực nhiều giải pháp, giải pháp đổi công tác quản lý giáo dục cần phải: Tăng cờng chất lợng công tác lập kế hoạch; tiến hành dự báo thờng xuyên tăng cờng cung cấp thông tin nhu cầu nhân lực xà hội cho ngành cấp, sở giáo dục để điều tiết quy mô, cấu ngành nghề trình độ đào tạo cho phù hợp với nhu cầu sử dụng [29; 18] theo yêu cầu chiến lợc phát triển giáo dục 2001-2010 ban hành theo định số 201/2001/QĐ-TTg ngày 28 tháng 12 năm 2001 cđa Thđ tíng ChÝnh phđ C¬ së thùc tiễn Từ trớc đến đà có nhiều tác giả nớc nghiên cứu vấn đề lý luận giúp nhà quản lý giáo dục t cách xây dựng kế hoạch việc xác định trạng thái tơng lai giáo dục đào tạo Song nớc ta, tỉnh, thành phố, khu vực có hoàn cảnh địa lý đặc điểm kinh tế - xà hội khác nên việc xây dựng kế hoạch vận dụng phơng pháp xây dựng kế hoạch phát triển giáo dục - đào tạo khác Hơn sau có chiến lợc phát triĨn gi¸o dơc 2001-2010 cđa ChÝnh phđ, Bé gi¸o dơc đào tạo đà có chơng trình hành động chung để thực chiến lợc trên, nhng Bộ giáo dục đào tạo cha có hớng dẫn cho tỉnh, thành phố địa phơng việc xây dựng kế hoạch phát triển giáo dục đào tạo cách cụ thể Do địa phơng gặp phải nhiều khó khăn, lúng túng việc xây dựng kế hoạch phát triển giáo dục đào tạo cho phù hợp với tình hình phát triển kinh tế xà hội địa phơng Đối với tỉnh Bình Dơng, vấn đề xây dựng kế hoạch phát triển giáo dục đào tạo tỉnh đà có thực hiện, nhng thuờng thực việc xây dựng kế hoạch theo chế từ xuống quan tâm mặt lý luận lẫn thực tiễn việc xây dựng kế hoạch phát triển giáo dục đào tạo địa bàn tỉnh Bình Dơng tỉnh thuộc miền Đông Nam Bộ có tiềm phát triển kinh tế lớn (gấp lần so với trung bình nớc; gấp 1, lần trung bình vùng kinh tế trọng điểm phía Nam; nhng lại chiếm 5% tổng GDP toàn vùng) Vì yêu cầu tiêu xà hội cao, cụ thể nh: bình quân năm thời kỳ 2006 - 2010 tăng khoảng 40 ngàn lao động Chất lợng nguồn nhân lực tỉnh đạt 35% lao động có kỹ thuật Dự kiến lao động có việc làm so với số ngời độ tuổi lao động năm 2005 đạt 91, 5%; năm 2010 đạt 92, 5% (Nguồn: Các tiêu kinh tế xà hội theo định hớng phát triển kinh tế - xà hội tỉnh Bình Dơng giai đoạn 2005-2010) Vì việc chuẩn bị nguồn nhân lực đợc đào tạo để đạt tiêu trên, yêu cầu cấp quản lý giáo dục tỉnh Bình Dơng phải làm tốt công tác xây dựng kế hoạch, đặc biệt kế hoạch phát triển giáo dục trung học phổ thông, lực lợng tiếp tục học lên Cao đẳng, Đại học, Trung cấp, học nghề để vào sống lao động nhu cầu cấp thiết Trong năm qua, theo yêu cầu Bộ Giáo dục - Đào tạo UBND Tỉnh Bình Dơng, ngành giáo dục đào tạo tỉnh đà có qui hoạch tổng thể theo kế häach ph¸t triĨn kinh tÕ - x· héi chung cđa tỉnh Nhng từ trớc đến cha có công trình nghiên cứu khoa học nghiên cứu riêng việc xây dựng kế hoạch phát triển giáo dục trung học phổ thông tỉnh Bình Dơng Vì cần xác định sở lý luận dựa quan điểm đạo Đảng Nhà nớc giáo dục, tổng kết thực tiễn phong trào giáo dục tỉnh để xây dựng kế hoạch phát triển giáo dục trung học phổ thông địa bàn tỉnh Bình Dơng giai đoạn tới cấp thiết có ý nghĩa thực tiễn Vì vậy, đà chọn đề tài luận văn "Xây dựng kế hoạch phát triển giáo dục trung học phổ thông tỉnh Bình Dơng giai đoạn 2006 -2010" Mục đích nghiên cứu Trên sở nghiên cứu lý luận phân tích, đánh giá thực trạng trình phát triển giáo dục trung học phổ thông tỉnh Bình Dơng giai đoạn 1977 2005 vừa qua; nghiên cứu xây dựng kế hoạch phát triển giáo dục trung học phổ thông tỉnh Bình Dơng giai đoạn 2006 -2010 phù hợp với phát triển chung ngành giáo dục - đào tạo ®iỊu kiƯn kinh tÕ - x· héi cđa tØnh B×nh Dơng Nhiệm vụ nghiên cứu Nghiên cứu sở lý luận việc xây dựng kế hoạch phát triển giáo dục - đào tạo nói chung xây dựng kế hoạch phát triển giáo dục trung học phổ thông nói riêng Đánh giá thực trạng giáo dục THPT tỉnh Bình Dơng giai đoạn từ 1997 đến 2005 3 Xây dựng kế hoạch phát triển giáo dục trung học phổ thông tỉnh Bình Dơng giai đoạn 2006 - 2010 đề xuất số giải pháp để thực kế hoạch Khách thể nghiên cứu Hệ thống giáo dục trung học phổ thông tỉnh Bình Dơng Đối tợng nghiên cứu Giáo dục trung học phổ thông tỉnh Bình Dơng giai đoạn 1997-2005 xây dựng kế hoạch phát triển giáo dục trung học phổ thông tỉnh Bình Dơng 2006 - 2010 Giả thuyết khoa học Nếu hệ thống giáo dục trung học phổ thông tỉnh Bình Dơng đợc xây dựng kế hoạch phát triển có sở khoa học sát hợp với thực tiễn đáp ứng đợc nhu cầu học tập trung học phổ thông em nhân dân tỉnh Bình Dơng, góp phần vào việc phát triển ngành giáo dục- đào tạo phát triển kinh tế - xà hội tỉnh Bình Dơng Phạm vi nghiên cứu Hệ thống giáo dục trung học phổ thông, bao gồm trờng THPT thuộc hệ công lập công lập tỉnh Bình Dơng Các phơng pháp nghiên cứu Nhóm phơng pháp nghiên cứu lý luận Nghiên cứu, phân tích, tổng hợp hệ thống hóa thị Nghị Đảng Cộng Sản Việt Nam, Chỉ thị, Nghị định, Quyết định Nhà nớc, ngành Giáo dục Đào tạo, Tỉnh đảng Bình Dơng sách, báo tài liệu khoa học có liên quan đến vấn đề nghiên cứu Nhóm phơng pháp nghiên cứu thực tiễn - Khảo sát, thu thập số liệu, t liệu thực tiễn quan, trờng trung học phổ thông có liên quan đến vấn đề nghiên cứu - Phơng pháp chuyên gia - Phơng pháp điều tra xà hội học Nhóm phơng pháp khác - Phơng pháp toán học để xử lý số liệu - Phơng pháp so sánh - Các phơng pháp dự báo bao gồm: + Phơng pháp dùng phần mềm Bộ GD&ĐT + Phơng pháp ngoại suy xu + Phơng pháp dự báo theo tiêu Tỉnh Bình Dơng Cấu trúc luận văn Mở đầu Chơng Cơ sở lý luận việc xây dựng kế hoạch phát triển giáo dục trung học phổ thông Chơng 2: Phân tích đánh giá thực trạng giáo dục trung học phổ thông tỉnh Bình Dơng giai đoạn 1997 - 2005 Chơng 3: Xây dựng kế hoạch giải pháp thực kế hoạch phát triển giáo dục THPT tỉnh Bình Dơng giai đoạn 2006 -2010 - Kết luận khuyến nghị - Tài liệu tham khảo - Phần phụ lục chơng I Cơ sở lý luận việc xây dựng kế hoạch phát triển giáo dục trung học phổ thông 1 sơ lợc Lịch sử nghiên cứu vấn đề + Về công tác kế hoạch hóa xây dựng chiến lợc phát triển giáo dục trung học phổ thông đà đợc nhà nghiên cứu nhà quản lý giáo dục quan tâm nghiên cứu, qua sách tạp chí đà có số viết, tham luận nh: - Bài viết Về kế hoạch hóa giáo dục đăng trang 21 tạp chí Nghiên cứu giáo dục số 11/1980 tác giả Trần Lê Nghĩa đà nêu nhiệm vụ kế hoạch hóa, yêu cầu việc kế hoạch hóa - Bài tham luận: Tiên tới xây dựng chiến lợc phát triển giáo dục trung học phổ thông PGS TS Đặng Bá LÃm đà nêu lên trình xây dựng yêu cầu chiến lợc giáo dục đào tạo; khái niệm cấu trúc chiến lợc đào tạo; bối cảnh nớc giới phát triển giáo dục đào tạo nớc ta khoảng 20 năm tới; quan điểm đạo phát triển giáo dục đào tạo 1; - Bài tham luận: Một số vấn đề cần quan tâm xây dựng chiến lợc phát triển giáo dục trung học phổ thông đến năm 2020 PGS TS Lê Khanh đà nêu rõ mục tiêu đào tạo bậc trung học phổ thông; nội dung, phơng pháp phơng thức đào tạo trung học phổ thông; xây dựng đội ngũ giáo viên trung học phổ thông; xà hội hóa giáo dục trung học phổ thông; xây dựng đội ngũ cán quản lý trung học phổ thông 1; 21 +Công tác xây dựng kế hoạch, đặc biệt xây dựng kế hoạch phát triển GD &ĐT từ kế hoạch hóa tập trung sang chế thị trờng có quản lý Nhà nớc theo định hớng XHCN vấn đề lớn khó Do việc đổi toàn diện nhận thức, nội dung, hệ thống tiêu, quy trình phơng pháp xây dựng kế hoạch tổ chức thực kế hoạch, kiểm tra đánh giá tình hình thực kế hoạch cần phải đợc nghiên cứu đầy đủ có hệ thống mặt lý luận nh thực tiễn Trong nhng năm gần số đề tài nghiên cứu chuyên ngành QLGD; đà có đề tài nghiên cứu công tác lập kế hoạch phát triển GD & ĐT nớc ta nh : Báo cáo tổng kết đề tài Những giải pháp đổi công tác lập kế hoạch phát triển GD&ĐT hiên nớc ta (tháng năm 2003), m· sè: B2001 – 52 – 07 cña TiÕn sĩ Phan Tùng Mậu - Viện nghiên cứu phát triển giáo dục (nay Viện chiến lợc chơng trình giáo dục), đề tài đà đề xuất giải pháp đổi công tác lập kế hoạch phát triển GD&ĐT điều kiện chuyển đổi kinh tế sang chế thị trờng nớc ta Nhìn chung viết, đề tài nêu đà góp phần bổ sung nhằm hoàn thiện sở lý luận thực tiễn công tác kế hoạch hóa nói chung công tác lập kế hoạch phát triển GD&ĐT nói riêng Tuy nhiên, việc nghiên cứu xây dựng kế hoạch phát triển giáo dục trung học phổ thông địa phơng giai đoạn 2006 2010 cha có đề tài sâu nghiên cứu Một số khái niệm liên quan đến kế hoạch xây dựng kế hoạch Chiến lợc, quy hoạch, dự báo kế hoạch có mối quan hệ mật thiết với nhau; quy hoạch bớc cụ thể hóa chiến lợc, kế hoạch bớc cụ thể hóa quy hoạch nhằm thực quan điểm, mục tiêu đờng lối đợc xây dựng sở kết dự báo Do muốn tìm hiểu khái niệm kế hoạch xây dựng kế hoạch ta cần lần lợt tìm hiểu khái niệm dự báo, chiến lợc, quy hoạch, kế hoạch xây dựng kế hoạch Dự báo - Theo TS Đỗ văn Chấn hiểu dự báo là: tiên đoán có khoa học, mang tính chất xác suất mức độ, nội dung, mối quan hệ, trạng thái, xu hớng phát triển đối tợng nghiên cứu cách thức thời hạn đạt đợc mục tiêu định đề tơng lai 6; Xét mặt phản ánh luận, dự báo phản ánh trớc thực Dự báo dựa sở nhận thức qui luật vận động, phát triển tự nhiên, xà hội t Dự báo khâu quan trọng nối liền lý luận thực tiễn Mục tiêu cuối công tác dự báo phải thể đợc cách tổng hợp kết dự báo theo phơng án khác nhau, đợc xu phát triển đối tợng dự báo tơng lai, tạo tiền đề, luận chứng cho việc xây dựng chiến lợc, quy hoạch kế hoạch phát triển có khoa học 2 Chiến lợc: cụ thể hóa ®êng lèi ë møc ®é toµn hƯ thèng nh»m thùc đợc mục tiêu đề ra, cần phải xem xét kỹ mối quan hệ mục tiêu điều kiện không gian thời gian định, xếp mục tiêu theo thứ tự u tiên, xác định mục tiêu có tính khả thi cho giai đoạn, định hớng đạo có bớc thích hợp cho việc phân bố nguồn lực, điều kiện cho hoạt động; đề giải pháp, huy động nguồn lực để đạt đợc mục tiêu đề Chiến lợc đờng dự định tới tơng lai mong muốn bối cảnh cụ thể, chiến lợc tốt phải đợc lựa chọn dựa dự báo có khách quan khoa học Trong chiến lợc vạch mốc cần đạt đợc tiến trình để tới mục tiêu cuối Vì vậy, kế hoạch với t cách chơng trình hành động để đạt tới mục tiêu đà định phải dựa vào lựa chọn kỹ - chiến lợc Hay nãi c¸ch kh¸c c¸c mèc trung gian mét chiÕn lợc mục tiêu đặt để xây dựng kế hoạch Quy hoạch: Cho đến nay, tất nớc giới khẳng định quy hoạch vấn đề có ý nghĩa quan trọng, mục đích quy hoạch tạo sở khoa học cho việc xây dựng sách, chơng trình phát triển KT-XH Tuy nhiên mục đích quy hoạch đặc điểm riêng KT-XH có đặc điểm khác nhau, quan niệm quy hoạch nớc giới có điểm khác - Liên Xô nớc Đông Âu (cũ): quan niệm quy hoạch tổng sơ đồ phát triển phân bố lực lợng sản xuất - Đối với nớc công nghiệp phát triển nh: + Anh quan niệm quy hoạch phân bố có trật tự, tiến hoá có kiểm soát đối tợng không gian định + Pháp quan niệm quy hoạch dự báo phát triển tổ chức thực theo lÃnh thổ - Đối với nớc phát triển nh: + Hàn Quốc cho nhiệm vụ quy hoạch xây dựng sách phát triển với hai nội dung dự báo phát triển xếp hợp lý hoạt động hệ thống theo thời gian không gian nhằm đạt đợc mục tiêu đề + Trung Quốc quan niệm quy hoạch dự báo kế hoạch phát triển, chiến lợc định hoạt động để đạt tới mục tiêu, qua định mục tiêu biện pháp - Theo từ điển Tiếng Việt Viện nghiên cứu ngôn ngữ học xuất năm 1998 định nghĩa: Quy hoạch bố trí săp xếp toàn theo trình tự hợp lý thời gian làm sở cho việc lập kế hoạch dài hạn Nh hiểu quy hoạch phát triển KT-XH quy hoạch phát triển KT-XH nớc, địa phơng, vùng lÃnh thổ hay ngành luận chứng khoa học phát triển KT-XH tổ chức không gian hợp lý Quy hoạch phát triển KT-XH có nhiệm vụ góp phần phát triển KT-XH, tăng cờng sở khoa học thực tiễn cho việc định, hoạch định sách, phục vụ cho việc xây dựng kế hoạch, đồng thời làm nhiệm vụ điều khiển điều chỉnh công tác quản lý đạo Tóm lại quy hoạch bớc cụ thể hóa chiến lợc KÕ ho¹ch: HiƯn cã rÊt nhiỊu quan niƯm kế hoạch: - TS Bùi văn Quân cho rằng: Kế hoạch vận động vật, công việc theo lôgic xác định, đầy đủ yếu tố thời gian, địa điểm, nguồn lực mục đích cuèi cïng cña nã ” 31; 3 -TS Phan Tïng Mậu cho rằng: Kế hoạch hoạt dộng tơng lai nhằm thực mục đích đà đợc định trớc thông qua việc sử dụng tối u c¸c ngn lùc cã thĨ cã ” 23; 12 - TS Đỗ văn Chấn quan niệm: Kế hoạch tiên đoán kiện cụ thể, chi tiết tơng lai, việc xác định mục tiêu cụ thể xác Đó hệ thống nhiệm vụ cần thực để đạt đợc mục đích đinh Trong kế hoạch nêu rõ đờng phơng tiện phát triển phù hợp với nhiệm vụ đà đề Kế hoạch có đặc trng xác định đơn trị 6; - Theo giáo trình bồi dỡng hiệu trởng trờng THCS (tập 3)của Sở Giáo dục đào tạo Hà Nội cho rằng: Kế hoạch toàn điều vạch cách có hệ thống công việc dự định làm thời gian định với mục tiêu, cách thức, trình tự, thời hạn tiến hành 24; 107 - Theo D Gvisianhi V Linishkin định nghĩa: Kế hoạch hệ thống đựoc qui định trớc biện pháp, xét trớc đến trình tự thời gian hoàn thành c«ng viƯc ” 8; 46 - Harold Koontz, Cyril O’Donnell, Heinz Weihrich cho rằng: Kế hoạch phơng án hành động tơng lai cho toàn cho phận, xác định phơng thức để đạt đợc mục tiêu 19; 86 Nh hiểu kế hoạch chơng trình hành động nhằm đạt đợc mục tiêu cụ thể tơng lai việc thực mục tiêu không gian, thời gian nguồn lực định Trong kế hoạch phải nêu rõ mục tiêu cần đạt, thực hiện, thực nh nào, thực với điều kiện, nguồn lực dựa vào tiêu chí để đánh giá kết đạt đợc theo mục tiêu đà đặt Hay nói cách tổng quát kế hoạch cụ thĨ hãa cđa qui ho¹ch Mèi quan hệ đờng lối, chiến lợc, quy hoạch, kế hoạch dự báo Khi nghiên cứu việc xây dựng kế hoạch ta xem xét cách độc lập, mà ta phải đặt mối quan hệ với số khái niệm có liên quan Có thể nói rằng: Dự báo công cụ, phơng tiện cho việc xây dựng quy hoạch, kế hoạch Kết dự báo sở khoa học cho việc vạch chiến lợc phát triển Chiến lợc tảng để xây dựng kế hoạch Nếu chiến lợc cách để thực mục tiêu điều kiện, nguồn lực cho phép, không gian thời gian định quy hoạch cụ thể hóa chiến lợc, giải pháp, cách thức xếp, bố trí thực chiến lợc đà định nhằm đạt đợc mục tiêu chiến lợc Kế hoạch cụ thể hoá quy hoạch Quy hoạch sở để kế hoạch đợc xây dựng thực Quy hoạch làm cho kế hoạch trở thành thể thống nhất, hợp lý trình vận hành thực mục tiêu Nếu mục tiêu chiến lợc mục tiêu tổng quát mà hệ thống KT-XH tiểu hệ thống phải đạt vòng 10 năm 20 năm quy hoạch mục tiêu tổng quát đợc phân hoạch thành hệ thống mục tiêu cho giai đoạn xếp nguồn lực hợp lý để thực hệ thống mục tiêu Còn mục tiêu kế hoạch nhằm thực nội dung quy hoạch thờng thực không gian hẹp thời gian ngắn Mối quan hệ đờng lối, chiến lợc, quy hoạch, kế hoạch dự báo đợc biểu diễn theo sơ đồ sau: Sơ đồ 1 Đờng lối Chiến lợc Quy hoạch Kế hoạch Dựyêu báocầu việc xây dựng kế hoạch Nguyên tắc, mục đích Xây dựng kế hoạch chức tất nhà quản lý dù tính chất phạm vi khác cấp quản lý khác Do việc xây dựng phải tuân theo nguyên tắc phải đạt đợc mục đích yêu cầu sau đây: Nguyên tắc a) Kế hoạch phải quán triệt đờng lối, quan điểm, chủ trơng, phơng hớng phát triển giáo dục Đảng Nhà nớc Các đờng lối chủ trơng đợc thể chiến lợc phát triển giáo dục Chính phủ, quy hoạch phát triển giáo dục địa phơng Việc xây dựng kế hoạch nhằm thực mục tiêu nhằm phục vụ sách phát triển nguồn nhân lực theo định hớng XHCN, ngời mang đậm sắc dân tộc Việt Nam có khả hòa nhập vào cộng đồng giới b) Kế hoạch phải đợc xây dựng có sở khoa học, sát thực tiễn Trong kế hoạch cần có thông tin bản, dự báo có khoa học số rõ ràng, thông tin tình hình địa phơng, dân số, trạng đội ngũ, nhiêm vụ cần đạt mà quan cấp đạo, định hớng c) Kế hoạch phải cân đối, toàn diện có trọng tâm Kế hoạch phải xác định đợc nhiệm vụ trọng tâm mơc tiªu u tiªn theo thø tù 1, 2, Một kế hoạch mà không xác định nhiệm vụ trọng tâm chẳng khác ngời bơi biển khơi mà không xác định đợc phơng hớng Nhiệm vụ trọng tâm giúp ngời quản lý đầu t công sức, vật lực, tài lực vào để thực thắng lợi kế hoạch đề Kế hoạch phải cân đối nhu cầu khả năng, cân đối hoạt động giáo dục kế hoạch phải mang tính toàn diện Phải đề cập đến tất