LỜI MỞ ĐẦU Ngày 28/11/1982, vùng đất Phong Châu lịch sử, Nhà máy Giấy Bãi Bằng – cơng trình tình hữu nghị, hợp tác Việt Nam – Thụy Điển thức khánh thành vào sản xuất, mở tranh lịch sử ngành công nghiệp giấy Việt Nam Trong 25 năm qua, công ty Giấy Bãi Bằng trải qua chặn đường nhiều gian nan, thử thách, đầy kiêu hãnh, tự hào để trở thành chim đầu đàn Tổng công ty Giấy Việt Nam Giấy Bãi Bằng trở thành thương hiệu tiếng, đạt giải Sao vàng Đất Việt, hàng Việt Nam chất lượng cao Áp dụng hệ thống quản lý chất lượng theo tiêu chuẩn ISO 9001:2000, sản phẩm Giấy Bãi Bằng ngày nâng cao chất lượng, mẫu mã đa dạng, đáp ứng nhu cầu sử dụng nước xuất Giấy Bãi Bằng có nhiều đóng góp cho kinh tế đất nước phát triển kinh tế địa phương Thơng qua đóng góp ngân sách, giảm nhập hàng hố, kích thích sản xuất ngun liệu, góp phần xóa đói giảm nghèo cho nơng dân tỉnh trung du, miền núi phía bắc; hình thành số ngành công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp liên quan đến sản xuất gia công chế biến sẩn phẩm từ giấy, nhà máy tham gia giải việc làm cho hàng vạn lao động xã hội Bài luận văn thử nghiệm nghiên cứu định lượng tình hình sản xuất kinh doanh cơng ty Giấy Bãi Bằng Tổng công ty Giấy Việt Nam Số liệu lấy từ nhà máy Giấy Tổng công ty Số liệu tổ chức thành hai khối trình sản xuất bột giấy q trình sản xuất giấy Tổng cơng ty ba năm 2006, 2007 2008 Bằng phương pháp thống kê thích hợp, luận văn phác thảo phần thực trạng sản xuất Tổng công ty ba năm Sau lời mở đầu, luận văn có chương danh mục tài liệu tham khảo Chương trình bày mục đích nghiên cứu luận văn Chương dành để giới thiệu sở lý thuyết phương pháp phân tích thống kê sử dụng q trình phân tích số liệu Chương đưa kết phân tích hoạt động sản xuất Tổng cơng ty, tìm điểm bất hợp lý việc phối hợp thành phần nguyên vật liệu, đề xuất phương án sử dụng nguyên vật liệu tiết kiệm cho trình sản xuất Tại phương pháp thống kê áp dụng cách phù hợp để đưa kết luận có tính thuyết phục, đảm bảo tính khoa học Phần cuối chương đề xuất số kiến nghị ban lãnh đạo Tổng công ty việc phối hợp sử dụng nguyên vật liệu cách thích hợp trình sản xuất để nâng cao hiệu sản xuất kinh doanh Luận văn hoàn thành Viện Tốn học, Viện Khoa Học Cơng Nghệ Việt Nam hướng dẫn Tiến sỹ Hồ Đăng Phúc Tơi xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc quan tâm dẫn đầy nhiệt tình thầy Tôi xin chân thành cảm ơn thầy Ban lãnh đạo Viện Tốn học, thầy, tham gia giảng dạy lớp cao học khóa 15, thầy cô Trung tâm đào tạo sau đại học Viện Tốn học giúp đỡ tơi suốt thời gian học tập Tôi xin giửi lời cảm ơn tới anh chị em cao học khóa 15, nhóm Semina Xác suất Thống kê, bạn đồng nghiệp gia đình nhiệt tình đóng góp ý kiến, động viên, giúp đỡ suốt trình học tập hồn thành luận văn Đặc biệt, xin giửi lời cảm ơn sâu sắc tới Lãnh đạo Tổng công ty giấy Việt Nam, lãnh đạo anh em nhà máy giấy nhiệt tình nghiêm túc cung cấp liệu xác quý báu, mà thiếu nguồn số liệu nghiên cứu thực Tuy có nhiều cố gắng luận văn khơng tránh khỏi thiếu sót, tác giả mong có tham gia đóng góp ý kiến thầy cô giáo, nhà nghiên cứu Xác suất Thống kê, nghiên cứu kinh tế độc giả quan tâm đến luận văn Hà Nội, ngày 25 tháng 08 năm 2009 Lã Phan Trúc Quỳnh Chương MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU Quá trình sản xuất bao gồm hai cơng đoạn cơng đoạn sản xuất bột giấy công đoạn sản xuất giấy Trước tiên ta đề cập đến công đoạn sản xuất bột giấy với chức gia công loại nguyên liệu thô (gỗ, tre nứa, v.v.) thành bột giấy, làm nguyên liệu đầu vào cho công đoạn sản xuất giấy tiếp sau Quy trình sản xuất bột giấy Quy trình sản xuất bột giấy tóm tắt thành sơ đồ khối Hình 1.1 Hình 1.1 Sơ đồ khối trình sản xuất bột giấy Mảnh Nồi nấu nước Bể chứa dịch trắng dịch trắng lọc dịch trắng Bùn vôi Rửa bùn vôi Bể chứa dịch yếu Tháp phóng Bể xút hóa Lọc bùn vơi Vơi Rửa bột Tơi vơi Bột Lị vơi dịch đen Bể hịa lỗng dịch đen Bể chứa dịch xanh nước cặn Chưng bốc dịch đen Lọc dịch xanh Rửa cặn Cặn dịch xanh Bể chứa dịch đen đặc Nồi thu hồi nóng chảy Bể hịa tan dịch nóng chảy dịch yếu Bể dịch yếu Dăm mảnh (gỗ) sau xử lý cách thích hợp chuyển đến nồi nấu Ở đây, dăm mảnh gia công nhiệt, thẩm thấu dịch nhiệt độ Bột nấu chín chuyển sang tháp phóng bột, từ tháp phóng bột bột chuyển sang khu vực rửa bột Bột sau rửa chuyển sang khu vực sản xuất giấy Hình 1.2 Sơ đồ cơng nghệ hệ thống chuẩn bị bột Bể bột giấy rách thu hồi Bể chứa bột hỗn hợp tẩy trắng MC Bể chứa bột Cô đặc Nghiền đĩa DD Bể chứa bột Bể chứa bột nghiền Đánh tơi, nghiền (kiểu vít ép) Máy làm HD Phụ gia Bể phối trộn hệ thống tiếp cận Toàn nước rửa bột (dịch đen) thu hồi vào bể dịch đen loãng Dịch đen chuyển đến tháp chưng bốc để đặc đến nồng độ thích hợp Sau cô đặc dịch đen chuyển đến bể chứa dịch, chuyển đến nồi thu hồi Ở nồi thu hồi, dịch đen đun để tạo thành dịch nóng chảy tạo Hơi chuyển sang khu vực sản xuất giấy để sử dụng tiếp Dịch nóng chảy hịa tan chuyển thành dịch xanh Dịch xanh sau lọc chuyển vào bể chứa dịch xanh Bước tiếp theo, cho dịch xanh vào với vôi ta thu dịch trắng Chuyển dịch trắng sang bể xút hóa, dịch trắng lọc cặn để thu dịch trắng Dịch trắng lại dùng vào để nấu bột thay cho dịch nấu Hình 1.3 Sơ đồ hệ thống tiếp cận máy xeo MÁY XEO Phần sấy sau tráng Cán lô Dịch tráng Hoàn thành Bộ tráng phấn Cuộn giấy 3000 Tháp điều tiết bột Phần sấy trước tráng Bộ phận ép Máy làm cấp Bể bột + bơm quạt Bộ phận lưới Máy làm cấp Sàng áp lực cấp Hòm phun bột Máy làm cấp Sàng áp lực cấp Máy làm cấp Dịch trắng sau lọc thải cặn (bùn vôi) Bùn vôi mang rửa lọc, chuyển vào lị vơi để tơi thành đá vôi lại mang dịch xanh Cơng nghệ giấy vịng tuần hồn khép kín, lượng thải mơi trường khơng đáng kể, lợi nhuận nhà máy giấy lớn ta làm tốt công đoạn thu hồi dịch Quy trình sản xuất giấy Quá trình sản xuất giấy, sử dụng bột giấy có từ cơng đoạn (hoặc mua từ nguồn khác) để sản xuất thành loại giấy thành phẩm, tiến hành thông qua giai đoạn chuẩn bị bột giấy giai đoạn xử lý hệ thống tiếp cận máy xeo Các giai đoạn tóm tắt thành sơ đồ khối Hình 1.2 1.3 Trong giai đoạn đầu, bột giấy chuyển sang hệ thống chuẩn bị bột để nghiền Bột giấy sau nghiền có thơng số đặc tính thích hợp với loại bột định sản xuất độ nước, kích thước sơ sợi, Lúc đó, bột giấy chuyển sang hệ thống tiếp cận máy xeo Tại hệ thống tiếp cận, bột giấy làm nhiều cấp Sau làm sạch, bột chuyển sang phận sàng để sàng lấy bột hợp cách, bột hợp cách chuyển sang máy xeo để làm thành giấy thành phẩm giấy thành phẩm chuyển sang khu vực hoàn thành để gia công thành sản phẩm bán thị trường Mục đích nghiên cứu Mục tiêu nghiên cứu luận văn xác định nguyên vật liệu đưa vào sản xuất bột giấy sản xuất giấy nguyên vật liệu có tác động ảnh hưởng đến q trình sản xuất, từ có ảnh hưởng đến doanh thu hoạt động sản xuất kinh doanh Tổng công ty Qua việc phân tích xử lý số liệu, xem xét trình sản xuất Tổng cơng ty có yếu tố bất hợp lý việc phối hợp dùng nguyên vật liệu để đưa kiến nghị sử dụng định mức tiết kiệm nguyên vật liệu, giúp Tổng công ty xây dựng phương án điều hành hợp lý, hạ giá thành sản xuất, hạ giá thành sản phẩm làm cho hoạt động kinh doanh Tổng cơng ty có hiệu Mô tả số liệu Nghiên cứu thực số liệu thu thập nhà máy giấy Bãi Bằng Số liệu lấy từ nhà máy Giấy Tổng công ty Số liệu tổ chức thành hai khối trình sản xuất bột giấy q trình sản xuất giấy Tổng cơng ty ba năm 2006, 2007 2008 Mỗi tuần Tổng công ty sản xuất lô bột giấy lơ giấy có thơng số kỹ thuật khác bột giấy trắng cao, bột giấy trắng thấp, giấy trắng cao giấy trắng thấp Bảng 1.1 Danh sách biến sử dụng q trình phân tích Q trình sản xuất bột giấy Tên biến Mô tả biến NlieuthoTB Ngun liệu thơ trung bình TreTB Khối lượng tre trung bình BodeTB Khối lượng bồ đề TB BdanTB Khối lượng bạch đàn TB VoiTB Khối lượng vơi trung bình CloTB Khối lượng Clo trung bình H2O2TB Khối lượng H2O2 TB Na2SO4TB Khối lượng Na2SO4 TB OxyTB Khối lượng Oxy trung bình CphabotTB Lượng chất phá bọt TB CPTNhuatTB Lượng chất phân tán nhựa trung bình CDCanTB Lượng chất đóng cặn TB DienTB Khối lượng điện trung bình HoiTB Khối lượng trung bình NuocTB Khối lượng nước TB XuTCTB Khối lượng xút trung bình Tên biến botgiaytb botgiaytsxtb botngoaitb keoakdtb betonittb botdatb tinhbottb botbemattb chatbaoluutb keopvatb phammautb Qúa trình sản xuất giấy Mô tả biến Khối lượng bột giấy trung bình (TB) Khối lượng bột giấy tự sản xuất TB Khối lượng bột giấy ngoại TB Khối lượng keo akd trung bình Khối lượng betonit trung bình Khối lượng bột đá trung bình Khối lượng tinh bột trung bình Khối lượng bột bề mặt trung bình Khối lượng chất bảo lưu trung bình Khối lượng Oxy trung bình Khối lượng phẩm màu trung bình tangtrangtb luoitrongtb luoingoaitb luoidaitb chaf1tb chaf2tb chaf3tb dientb hoitb nuoctb Khối lượng chất tăng độ trắng TB Số lưới trung bình Số lưới ngồi trung bình Số lưới dài trung bình Số chăn F1 trung bình Số chăn F2 trung bình Số chăn F3 trung bình Khối lượng điện trung bình Khối lượng trung bình Khối lượng nước trung bình Trong năm Tổng cơng ty có thời gian ngừng sản xuất để sửa chữa bảo dưỡng máy móc nên số liệu thu cụ thể năm 2006 42 tuần tương ứng với 42 lô bột giấy 42 lô giấy Năm 2007 Tổng công ty sản xuất 47 tuần ứng với 47 lô bột giấy 47 lô giấy Đối với năm 2008 số lô bột giấy số lô giấy sản xuất 48 lô Khối lượng sản phẩm lô bột giấy hay lô giấy không giống Sau thu thập số liệu, để tiến hành nghiên cứu phân tích số liệu có, lấy số ngun liệu đưa vào sản xuất lô bột giấy hay lô giấy chia cho sản lượng tuần để số nguyên vật liệu trung bình để sản xuất bột giấy giấy tương ứng Các biến sử dụng phân tích trình sản xuất bột giấy giấy cho Bảng 1.1 Phương pháp phân tích Trước hết, sử dụng phương pháp nghiên cứu thành phần để xem tổ hợp nguyên liệu đưa vào sản xuất bột giấy giấy, tìm yếu tố yếu tố chi phối chủ đạo trình sản xuất Tiếp theo, tách riêng hai loại bột giấy giấy có thơng số kỹ thuật khác bột trắng cao, bột trắng thấp, giấy trắng cao, giấy trắng thấp tách riêng năm, dùng phép kiểm định t – Student để so sánh giá trị trung bình ngun liệu đầu vào xem có khác hay khơng, từ tìm yếu tố chưa hợp lý trình sản xuất Tổng cơng ty Từ việc tìm yếu tố chưa hợp lý q trình sản xuất nói trên, đưa kiến nghị tiêu chuẩn sử dụng nguyên vật liệu để vừa đảm bảo chất lượng cho trình sản xuất vừa tiết kiệm ngun vật liệu từ giúp Tổng cơng ty hạ giá thành sản xuất, hạ giá thành sản phẩm giúp hoạt động kinh doanh Tổng công ty có hiệu Trong tính tốn để đưa định mức kiến nghị chất phụ gia, khoảng tin cậy 95% giá trị trung bình chất phụ gia dùng để xác định mức tối đa chất phụ gia dùng sản xuất bột giấy hay giấy CHƯƠNG CƠ SỞ LÝ THUYẾT CỦA CÁC PHƯƠNG PHÁP PHÂN TÍCH THỐNG KÊ I Phương pháp phân tích thành phần Giới thiệu tốn phân tích thành phần Khi nghiên cứu tổng thể bao gồm cá thể mang nhiều đặc trưng khác nhau, người ta áp dụng hai cách tiếp cận gọi phân tích dọc phân tích ngang Phân tích dọc có mục đích đặc tính hay dấu hiệu khác tồn tổng thể có quan hệ với nào, phân tích ngang lại nghiên cứu cá thểvới dấu hiệu nói mối quan hệ xét theo cặp hay nhóm cá thể Hãy xét thí dụ sau: Các doanh nghiệp vừa nhỏ thành phố A thường xem xét cá thể tổng thể Để mô tả doanh nghiệp người ta dùng tiêu - Giá trị tài sản cố định, - Lượng lao động thường xuyên sử dụng, - Tỷ lệ lợi nhuận thô, - Lương tháng bình quân người lao động Rõ ràng hệ thống tiêu dùng so sánh doanh nghiệp cho biết quan hệ tiêu phạm vi xét, chẳng hạn lượng lao động giá trị tài sản cố định quan hệ chặt chẽ với chiều giá trị tài sản cố định lương bình quân quan hệ chặt chẽ lại ngược chiều Điều với doanh nghiệp vừa nhỏ thành phố A mà không với doanh nghiệp vừa nhỏ thành phố B Về phía doanh nghiệp, với báo cụ thể người ta muốn định vị doanh nghiệp vừa nhỏ thành phố A từ thấy khác biệt doanh nghiệp so với doanh nghiệp khác Để làm phân tích người ta có thể dùng phương pháp phân tích tương quan nhiều chiều, nhiên điều khơng giải cơng cụ thơng thường Việc giải tốn dựa tư tưởng sau đây: Mỗi cá thể coi phần tử tổng thể (P) với số phần tử (M) hữu hạn hay vô hạn, tiêu coi biến, số đo hay đặc trưng cá thể Mỗi cá thể xác định véc tơ p chiều mà thành phần véc tơ giá trị biến Trong nghiên cứu tổng thể với biến trên, nhiều người ta cần tìm cách tổ hợp biến, tức tổ hợp p véc tơ M chiều, lại thành véc tơ đôi trực giao Mỗi véc tơ coi thành phần hay biến mới, đo lường cá thể mặt Với số tổ hợp xác định trước, thu hệ thống báo (nói chung khơng có thực) Trong hệ thống này, tiêu ban đầu, biến ban đầu, có phần đóng góp tạo nên báo Chẳng hạn với p tiêu thức (biến) ban đầu ta lập Yk = uk1 X1 + uk2X2 + + ukpXp Mỗi số (véc tơ) uk xác định biến yk tương ứng với Yk ta có giá trị tương ứng cá thể Mỗi cá thể biểu diễn véc tơ mà thành phần véc tơ hệ số phân tích qua biến (gọi thành phần chính) Nhờ đó, ta mơ tả quan hệ cá thể Thí dụ Trong thí dụ thành phần khơng hình thành theo tiêu chuẩn khách quan mà hình thành theo ý tưởng chủ quan người thiết kế Trong Bảng 1.a số liệu 13 nước với tiêu: P tổng số dân (1000 người), F mật độ dân số (người/km2) U tỉ lệ dân thành thị Bảng 1.a Số dân, mật độ dân số tỷ lệ dân thành thị P E U