phần mở đầu Trong điều kiện toàn cầu hoá khu vực hoá đời sống kinh tế giới hớng tới kỷ XXI, không quốc gia phát triển kinh tế mà không tham gia vào trình hội nhập quốc tế vlao động khu vực, điều không loại trừ Việt Nam đặc biệt làtrong nghiệp công nghiệp hoá đại hoá đất nớc nay, Nghị Đại hội Đảng cộng sản Việt Nam lần thứ VIII tiếp tục khẳng định đờng lối đổi mở cửa kinh tế, thực chiến lợc CNH_HĐH hớng mạnh vào xuất Để tăng xuất thời gian tới, Việt Nam chủ trơng kết hợp xuất mặt hàng mà đất nớc có lợi tơng đối (những mặt hàng xuất truyền thống: hàng nông lâm thuỷ sản, khoáng sản, nhiên liêụ hàng dệt may) số hàng có hàm lợng kỹ thuật công nghệ cao Hàng thuỷ sản mặt hàng xuất truyền thống Việt Nam, kim ngạch xuất năm1996 đạt 670 triệu USD, đến năm 1997 đà tăng lên 776 triệu đô la chiếm % tổng kim ngạch xuất Việt Nam mặt hàng có kim ngạch xuất lớn thứ sau dầu thô, gạo, dệt may, giầy da xuất tịnh lớn thứ sau dầu thô, gạo, năm 1999 kim ngạch xuất 950 triệu USD.Trong thời gian tới, có thay đổi mặt hàng xt khÈu chÝnh u cđa ViƯt Nam, nhng thủ s¶n mặt hàng xuất lớn đất nớc Hơn ngành thuỷ sản giữ vai trò quan trọng cấu tổng sản phẩm quốc nội Việt Nam góp phần quan trọng việc giải công ăn việc làm cho hàng triệu ng dân đảm bảo an ninh xà hội cho đất nớc nh góp phần thoả mÃn nhu cầu thực phẩm ngày tăng thị trờng nội địa.Do đó, ngành thuỷ sản ngành kinh tế quan trọng, nhng nhạy cảm " nên vai trò quản lý nhà nớc thiếu đợc Nhận biết đợc tầm quan trọng xuất khÈu thủ s¶n cđa ViƯt Nam thêi gian tíi, em đà chọn nghiên cứu đề tài " Những giải pháp quản lý vĩ mô nhằm phát triển xuất thuỷ sản Việt nam đến năm 2005" Trong viết em đề cập đến vài vấn đề chđ u cã tÝnh hƯ thèng gióp chóng ta cã tầm nhìn chiến lợc tiềm triển vọng ngành thuỷ sản Những giải pháp quản lý vĩ mô nhằm phát triển ngành xuất thuỷ sản việt nam Việt Nam tơng lai nh định hớng, giải pháp phát triển ngành thuỷ sản xuất Tuy nhiên, trình độ hiểu biết có nhiều hạn chế không tránh khỏi thiếu sót Em mong muốn nhận đợc góp ý, bảo thầy cô, chuyên viên bạn bè để em có tiến sau tập Mục đích nghiên cứu nhiệm vụ chuyên đề thực - Hệ thống cách khái quát vấn đề sách vĩ mô, lý luận ngoại thơng, xuất nhập - Đánh giá tình hình sản xuất xuất thuỷ sản Việt Nam thời gian qua từ rút kết luận - Đa phơng hớng chiến lợc giải pháp vĩ mô nhằm tăng sản lợng thuỷ sản xuất Việt Nam từ đến năm 2005 Đối tợng, phạm vi, phơng pháp nghiên cứu chuyên đề Bài viết nghiên cứu hoạt động ngành thuỷ sản Việt Nam, qua đánh giá tình hình sản xuất xuất thuỷ sản Việt Nam thời gian qua số lợng, chất lợng, giá cả, công nghiệp chế biến nh hiệu sản xuất kinh doanh mà ngành thuỷ sản mang lại cho đất nớc năm vừa qua Để hoàn thành tốt viết này, em đà sử dụng kết hợp phơng pháp phân tích kinh tế sau: Phơng pháp vật biện chứng lịch sử, Phơng pháp lô gíc, Phơng pháp phân tích thống kê, phơng pháp dự báo, Phơng pháp phân tích tổng hợp Nội dung nghiên cứu chuyên đề: Nội dung nghiên cứu vấn đề là: Những vấn đề tổng quan xuất thuỷ sản Việt Nam năm gần Thực trạng sản xuất xuất thuỷ sản Việt Nam Những giải pháp quản lý vĩ mô nhằm phát triển ngành xuất thuỷ sản việt nam Xác định mục tiêu, định hớng phát triển thuỷ sản Việt Nam, đề xuất giải pháp nhằm phát triển xuất thuỷ sản đến năm 2005 Phần thúc đẩy xuất thuỷ sản góp phần trình phát triển kinh tế vệt nam I Xuất hàng hoá - Một phận quan cấu thành thơng mại quốc tế Khái niệm xuất hàng hoá : Xuất hàng hoá hoạt động kinh doanh buôn bán phạm vi quốc tế Thực chất, xuất không hành vi buôn bán riêng lẻ mà hệ thống quan hệ mua bán thơng mại tổ chức nhằm mục đích đẩy mạnh sản xuất hàng hoá, chuyển đổi cấu kinh tế, ổn định bớc nâng cao đời sống vật chất tinh thần nhân dân Do vậy, bên cạnh lợi ích kinh tế mang lại cao hoạt ®éng xt khÈu cịng rÊt dƠ ®a ®Õn nh÷ng hËu khó lờng hết đợc phải đối đầu với toàn hệ thống kinh rế nớc tham gia xuất Đây hoạt động n»m sù kiĨm so¸t cđa c¸c qc gia xt loại mặt hàng, khả khống chế quốc gia riêng biệt vô khó khăn Xuất khẩu, việc bán sản phẩm hàng hoá sản suất nớc nớc nhằm thu ngoại tệ, tăng tích luỹ cho ngân sách Nhà nớc, đồng thời phát triển sản suất kinh doanh nâng cao đời sống cho nhân dân Hoạt động xuất phức tạp nhiều so với việc buôn bán sản phẩm thị trờng nội địa, hoạt động diễn thị trờng vô rộng lớn, đồng tiền toán ngoại tệ mạnh, hàng hoá đợc vận chuyển ta khỏi quốc gia đặc biệt quan hệ buôn bán với ngời nớc Do vậy, quốc gia tham gia vào hoạt động buôn bán giao dịch quốc tế phải tuân thủ theo thông lệ quốc tế hành Vai trò xuất Đối với tất quốc gia giới, hoạt động xuất đóng vai trò thiếu đợc mục tiêu phát triển kinh tế xà hội đất nớc Hoạt động Những giải pháp quản lý vĩ mô nhằm phát triển ngành xuất thuỷ sản việt nam xuất phản ánh hình thức mối quan hệ xà hội sù phơ thc lÉn vỊ kinh tÕ gi÷a nh÷ng ngời sản xuất hàng hoá riêng biệt quốc gia Hoạt động xuất nớc ta vấn đề đặt cấp thiết vai trò ý nghĩa quan trọng Không thể xây dựng mét nỊn kinh tÕ hoµn chØnh mµ mang tÝnh tù cung tù cÊp bëi sÏ rÊt tèn kÐm c¶ vỊ vật chất thời gian Ngay nớc giàu có hùng mạnh nh Nhật, Mỹ không đủ sức thực mục tiêu đầy tham vọng Vì vậy, cần nâng cao hiệu kinh doanh xuất khẩu, mở rộng ngoại thơng sở" hợp tác, bình đẳng, không phân biệt thể chế trị xà hội, đôi bên có lợi " nh Đại hội VII Đảng đà khẳng định Đối với phạm vi quốc gia phạm vi doanh nghiệp xuất nớc ta, hoạt động xuất có vai trò sau: * Xt khÈu t¹o ngn vèn chđ u cho nhập tích luỹ phát triển sản xuất phục vụ công nghiệp hoá đất nớc Công nghiệp hoá đất nớc theo bớc thích hợp đờng tất yếu để khắc phục tình trạng nghèo nàn chậm phát triển nớc ta Để công nghiệp hóa đất nớc đòi hỏi phải có số vốn lớn để nhập máy móc, thiết bị, kỹ thuật, công nghệ tiên tiến Nhập nh vốn đầu t đất nớc thờng dựa vào nguồn chủ yếu: đầu t nớc ngoài, viện trợ, vay xuất Ngày Đông Âu tan rÃ, Liên Xô xụp đổ viện trợ hạn chế nguồn vốn đầu t nớc ngoài, vay quan trọng nhng phải trả cách hay c¸ch kh¸c ë thêi kú sau Do vËy, xuÊt tạo nguồn vốn quan trọng để thoả mÃn nhu cầu nhập t liệu sản xuất thiết yếu phục vụ cho công công nghiệp hoá ®Êt níc Trong thùc tiƠn xt khÈu vµ nhËp khÈu cã mèi quan hƯ mËt thiÕt víi nhau, võa lµ kết vừa tiền đề nhau, đẩy nhanh xuất để tăng cờng nhập để mở rộng tăng khả xuất Có thể nói, xuất định quy mô tốc độ tăng nhập Những giải pháp quản lý vĩ mô nhằm phát triển ngành xuất thuỷ sản việt nam Trong tơng lai, nguồn vốn bên tăng lên nhng hội đầu t vay nợ từ nớc tổ chức quốc tế chủ đầu t ngời cho vay thấy đợc khả xuất khẩu, nguồn vốn để trả nợ thành thực * Xuất đóng góp vào việc chuyển dịch cấu kinh tế thúc đẩy sản xuất phát triển Cơ cấu sản xuất tiêu dùng giới đà thay đổi vô mạnh mẽ Đó thành cách mạng khoa học, công nghiệp đại Sự chuyển dịch cấu kinh tế trình công nghiệp hoá phù hợp với xu hớng phát triển kinh tế giới tất yếu Có hai cách nhìn nhận tác động xuất sản xuất chuyển dịch cấu kinh tế: Một là, xuất việc tiêu thụ sản phẩm thừa sản xuất vợt nhu cầu nội địa Trong trờng hợp kinh tế lạc hậu chậm phát triển nh nớc ta, sản xuất cha đủ tiêu dùng, nÕu chØ thơ ®éng chê ë sù " thõa ra" sản xuất xuất nhỏ bé tăng trởng chậm chạp, sản xuất thay đổi cấu chậm Hai là, coi thị trờng đặc biệt thị trờng giới hớng quan trọng để tổ chức sản xuất Quan điểm xuất phát từ nhu cầu thị trờng giới để tổ chức sản xuất Điều có tác động tích cực đến chuyển dịch cấu kinh tế, thúc đẩy sản xuất phát triển Cụ thể là: Xuất tạo điệu kiện cho ngành khác có hội phát triển thuận lợi Chẳng hạn phát triển ngành dệt xuất tạo hội đầy đủ cho việc phát triển ngành sản xuất nguyên liệu nh hay thuốc nhuộm Sự phát triển ngành chế biến thực phẩm xuất ( gạo, dầu thực vật, cafe ) cã thĨ kÐo theo sù ph¸t triĨn cđa ngành công nghiệp chế tạo thiết bị phục vụ Xuất tạo khả mở rộng thị trờng tiêu thụ góp phần cho sản xuất phát triển ổn định Những giải pháp quản lý vĩ mô nhằm phát triển ngành xuất thuỷ sản việt nam Xuất tạo điều kiện mở rộng khả cung cấp đầu vào cho sản xuất, nâng cao lực sản xuất nớc Xuất tạo tiền đề kinh tế, kỹ thuật nhằm cải tạo nâng cao lực sản xuất nớc Điều muốn nói đến xuất phơng tiện quan trọng tạo vốn kỹ thuật , công nghệ từ giới bên vào Việt Nam nhằm đại hóa kinh tế đất nớc tạo lực Thông qua xuất khẩu, hànghoá củanớc ta tham gia vào canh tranh thị trờng giới giá chất lợng Cuộc canh tranh đòi hỏi phải tổ chức lại sản xuất, hình thành cấu sản xuất thích nghi đợc với thị trờng Xuất đòi hỏi doanh nghiệp phải có đổi hoàn thiện công tác quản trị sản xuất kinh doanh * Xuất có tác động tích cực đến việc giải công ăn việc làm cải thiện đời sống nhân dân Tác động xt khÈu ®Õn ®Õn ®êi sèng bao gåm rÊt nhiỊu mặt.Trớc hết sản xuất hàng xuất nơi thu hút hàng triệu lao động vào làm việc có thu nhập không thấp Xuất tạo nguồn vốn ®Ĩ nhËp khÈu vËt phÈm tiªu dïng thiÕt u phơc vụ đời sống đáp ứng ngày phong phú thêm nhu cầu tiêu dùng nhân dân * Xuất sở để mở rộng thúc đẩy quan hệ kinh tế đối ngoại nớc ta Ta thấy rõ xuất quan hệ kinh tế đối ngoại có tác động tích cực, qua lại phụ thuộc lẫn nhau, xuất hoạt động kinh tế đối ngoại Có thể hoạt động xuất có sớm hoạt động kinh tế đối ngoại khác, tạo điều kiện thúc đẩy quan hệ phát triển Chẳng hạn xuất công nghiệp sản xuất hàng xuất thúc đẩy quan hệ tín dụng, đầu t, mở rộng vận tải quốc tế mặt khác quan hệ kinh tế đối ngoại vừa kể lại tạo tiền đề cho mở rộng xuất Những giải pháp quản lý vĩ mô nhằm phát triển ngành xuất thuỷ sản việt nam Tóm lại, đẩy mạnh xuất đợc coi vấn đề có ý nghĩa chiến lợc để phát triển kinh tế thực công nghiệp hoá đất nớc II.vai trò xuất thuỷ sản với phát triển kinh tế Việt Nam Đặc điểm ngành thuỷ sản nớc ta Việt Nam có tiềm tài nguyên biển phong phú: dầu khí, thuỷ sản, dịch vụ hàng hải, du lịch, tài nguyên khoáng sản vên biển đặc biệt thuỷ sản đà có vai trò ngày quan trọng nghiệp phát triển kinh tế - xà hội, công nghiệp hoá, đại hoá ViƯt Nam cã bê biĨn dµi 3260 km víi 112 cửa sông, lạch, vùng đặc quyền kinh tế rộng khoảng triệu km2 4000 đảo lớn nhỏ tạo nên nhiều eo, vịnh đầm phá Theo số liệu điều tra cha đầy đủ hàng năm khai thác 1,2-1,4 triệu hải sản loại mà không ảnh hởng đến tiềm nguồn lợi Ngoài khai thác hàng trăm ngàn nhuyễn thể vỏ cứng có giá trị cao nh: nghêu, sò, điệp, ốc Tiềm phát triển nuôi trồng thuỷ sản lớn, có khoảng 1,4 triệu mặt nớc nội địa, gần 30 vạn bÃi triều, gần 40 vạn hồ chứa, sông suối, 60 vạn ao, hồ nhỏ, ruộng trũng Ngoài có 800.000 eo, vụng,vịnh biển, đầm phá tự nhiên sử dụng vào nuôi trồng thuỷ sản Với đặc điểm trên, tơng lai ngành thuỷ sản Việt Nam tiếp tục giữ vị trí quan trọng kinh tế quốc dân Kinh tế giới ngày đà đạt đến phát triển cao dới tác động mạnh cách mạng khoa học công nghệ đại chịu ảnh hởng không nhỏ xuất hớng khu vực hoá toàn cầu hoá Trên đờng ®ỉi míi kinh tÕ ViƯt Nam ®· nhanh chãng n¾m bắt đợc xu phát triển khách quan này, từ nhận thức đợc tiềm năngquý giá yếu tố quan trọng góp phần phát triển kinh tế đất nớc sớm đa Việt Nam hoà nhập với nớc khu vực toàn giới Vai trò xuất thuỷ sản tăng trởng phát triển kinh tế 2.1 Ngành thủy sản xuất tác động tới tăng tr ởng kinh tế Những giải pháp quản lý vĩ mô nhằm phát triển ngành xuất thuỷ sản việt nam Từ lâu thuỷ sản đà đợc coi ngành hàng thiết yếu đựơc a chuộng đợc tiêu dùng nhiều nớc giới Nớc ta có vị trí địa lý điều kiện tự nhiên u đÃi giúp thuận lợi cho việc khai thác, nuôi trồng thuỷ sản Với 3260 km bờ biển vùng biển đặc quyền kinh tế rộng triệu số vuông Mặc dù cha có đủ điều kiện cần thiết để điều tra đánh giá đầy đủ nguồn lợi, đặc biệt khơi, nhng theo số liệu thống kê hàng năm cho thấy Việt Nam khai thác đợc khoảng 1,2-1,4 triệu thuỷ sản Trong cá có khoảng 50-60 nghìn tôm biển, 30-40 nghìn mực nhiều đặc sản có giá trị kinh tế cao Xuất phát từ tiềm thiên nhiên to lớn, vai trò quan trọng cuả ngành thuỷ sản phát triển kinh tế xà hội 15 năm qua với mật độ phát triển kinh tế nhanh chóng sản lợng gía trị xuất , ngành kinh tế thuỷ sản ngày đợc xác định rõ ngành kinh tế mũi nhọn hớng u tiên nghiệp công nghiệp hoá đại hoá đất nớc Những năm qua giai đoạn tăng trởng liên tục ngành thuỷ sản mặt, từ khâu tạo nguyên liệu đến tiếp thị Năng lực sản xuất có đà tạo cho nghề cá truyền thống nớc ta trình đổi đất nớc, đạt tổng sản lợng tăng 2,13 lần ( Trong sản lợng nuôi trồng tăng 2,45 lần ), giá kim ngạch xuất thuỷ sản tăng 49 lần giai đoạn 81-94, đa ngành thuỷ sản thực ngành kinh tế quốc dân đóng góp 7% GDP, thu hút gần triệu lao động nớc, góp phần bảo đảm an ninh quốc phòng vùng biển tổ quốc Bảng số 1: thành phần Các lĩnh vực kinh tế Nông nghiệp( kể thuỷ sản) Công nghiệp Thơng mại Xây dựng Các ngành khác Dự tính GDP Tỷ lệ GDP Mức đóng góp tính tỷ đô la 51,0 8,1 20,0 18,0 4,0 8,0 3,2 2,8 0,6 1,3 Những giải pháp quản lý vĩ mô nhằm phát triển ngành xuất thuỷ sản viƯt nam Tỉng céng 100,0 16,0 Ngn : Bé Th¬ng mại, Tổng cục thống kê Dự đoán tổng sản phẩm quốc nội địa ngành thuỷ sản đạt 1,2 tỷ đô la Mü, chiÕm 7% GDP cđa ViƯt Nam NÕu GDP, ngành thuỷ sản đóng góp tơng đối yếu thuỷ sản ngành đà có bù đắp lại đóng góp mạnh mẽ vào xuất Các xí nghiệp thuộc ngành thuỷ sản nằm số xí nghiệp đợc hởng lợi ích đầy đủ tõ viƯc ChÝnh phđ cho phÐp tù hãa c¸c xí nghiệp nhà nớc Điều dẫn đến việc hình thành ngành xuất động Việt Nam Xuất thuỷ sản chủ yếu tôm số lợng lớn mực nang mực đông, mặt hàng xuất chủ lực lớn thứ Việt Nam( sau dầu hàng may mặc) Năm 1995, tổng sản lợng xuất đạt 116.000 tấn, tăng 135% so với 1990, đạt kim ngạch xuất khoản 550 triệu USD Xuất đà tăng dần năm gần dự đoán ngành thuỷ sản thêi gian tíi sÏ tiÕp tơc lµ mét bé phËn quan träng xt khÈu cđa ViƯt Nam 2.2 Ngành thuỷ sản xuất tác động đến chuyển dịch cấu kinh tế Nhìn lại chặng đờng phát triển ngành thuỷ sản thời gian qua, tăng trởng đánh dấu số nêu trên, dễ thấy biến đổi chất thực tiềm tàng cho lớn mạnh tiếp tục ngành * Nghề thuỷ sản từ tự cung tự cấp đà trở thành nghề nuôi hàng hoá đáng kể sản lợng tôm phục vụ xuất nớc ta đà đứng vào khoảng thứ giới Từ chỗ nuôi trồng phục vụ cho nhu cầu cá tơi nội địa, đến tôm, thuỷ đặc sản xuất đà đợc xác định đối tợng chủ yếu để phát triển nuôi trồng * Công nghiệp chế biến thuỷ sản xuất mà chủ yếu công nghiệp đông lạnh thuỷ sản với 164 sở với tổng công suất 760 ngàyđà đóng vai trò to lớn hàng đầu công nghiệp chế biến thực phẩm Những giải pháp quản lý vĩ mô nhằm phát triển ngành xuất thuỷ sản việt nam nớc thu hút nguyên liệu để sản xuất hàng hoá xuất * Sự đóng góp đáng kể khoa học công nghệ Các hoạt động thành tựu khoa học công nghệ bật đợc xây dựng áp dụng 15 năm qua, trớc hết phải kể đến kỹ thuật sinh sản nhân tạo để tạo nguồn tôm giống vào cuối năm 80, cung cấp hàng năm tỷ tôm giống cỡ Trong đánh cá tạo công nghệ để chuyển dịch cấu nghề khai thác theo hớng hiệu thấp, du nhập nghề từ nớc để vơn khai th¸c xa bê Trong chÕ biÕn, tiÕp cËn HACCP đa chất lợng doanh nghiệp nhà nớc nh doanh nghiệp * Hoạt động hợp tác quốc tế xét ba mặt : thị trờng xuất khẩu, nguồn vốn nớc chuyển giao công nghệ đạt kết khích lệ Từ chế lấy phát triển xuất để tự cân đối, tự trang trải, tạo vốn đầu t cho khai thác nuôi trồng, qua thời kỳ nhà nớc thực sách mở cửa, đến sản phẩm thuỷ sản nớc ta đến đà có mặt 25 nớc với số sản phẩm bắt đầu có uy tín thị trờng quan trọng 2.3 Ngành thuỷ sản xuất tác động đến xà hội - Tạo thêm công ăn việc làm, tăng thu nhập mức sống cộng đồng đánh bắt nuôi trồng thuỷ sản - Tăng đóng góp ngành thuỷ sản vào phát triển kinh tế xà hội nớc, bao gồm ổn định xà hội an ninh quốc gia - Cải thiện tiêu chuẩn dinh dỡng nhân dân cách cung cấp cá hải sản cho tiêu thụ nội địa - Tăng xuất thu ngoại tệ - Đẩy mạnh đại hoá công nghiệp hoá ngành thuỷ sản Dự kiến toàn số dân dự kiến sống dựa vào nghề cá tăng lên từ 6,2 triệu ngời năm 1995 lên 8,1 triệu ngời vào năm 2000 Hơn thu nhập trực tiếp ngời lao động thờng xuyên nghề cá nuôi trồng thuỷ sản dự tính tăng trung bình 16% năm thời gian nêu trên, 1,2 triệu ngời hộ gia đình phụ thuộc vào nghề cá nuôi trồng thuỷ sản có thªm