1 BỘ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ VIỆN CHIẾN LƯỢC VÀ CHÍNH SÁCH, KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ ================================================================= BÁO CÁO TỔNG HỢP Đề tài cấp Bộ 2009-2010 Nghiên cứu phân tích và đánh giá chính sách đổi mới công nghệ cho doanh nghiệp ngành công nghiệp (Nghiên cứu doanh nghiệp ở 03 ngành công nghiệp ph ầ n m ề m, dệt may và chế biến thực phẩm) Chủ nhiệm đề tài: Ths.Nguyễn Việt Hoà Cùng các thành viên: Ths. Nguyễn Mạnh Quân TS. Nguyễn Quang Tuấn TS. Lê Ngọc Hùng Ths. Nguyễn Quang Thắng KS. Phan Thị Hiền CN. Nguyễn Hồng Anh CN. Nguyễn Hoài Anh 8918 Hà nội, năm 2011 2 MỤC LỤC Trang Lời nói đầu Phần thứ nhất. Mở đầu 1 1. Luận giải sự cần thiết, tính cấp bách, ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài 1 2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu 1 3. Phạm vi nghiên cứu 2 4. Nội dung nghiên cứu 3 5. Cách tiếp cận, phương pháp nghiên cứu, kỹ thuật sử dụng 3 6. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài 5 Phần thứ hai. Nội dung nghiên cứu Chương I. Nhữ ng vấn đề lý luận và thực tiễn về xây dựng chính sách đổi mới công nghệ cho các doanh nghiệp ngành công nghiệp 10 1. Sự cần thiết hình thành chính sách đổi mới công nghệ cho các doanh nghiệp ngành công nghiệp 10 1.1. Lý luận về chính sách đổi mới, chính sách đổi mới công nghệ cho doanh nghiệp ngành công nghiệp 10 1.2. Vị trí, vai trò của doanh nghiệp ngành công nghiệp trong nền kinh tế quốc dân và hoạt động KH&CN 12 1.3. Đặc điểm các doanh nghiệp ngành công nghiệp (nghiên cứu doanh nghi ệp 03 ngành công nghiệp phần mềm, dệt may và chế biến thực phẩm) 16 2. Thực tiễn về xây dựng chính sách đổi mới công nghệ cho các doanh nghiệp ngành công nghiệp 19 2.1. Kinh nghiệm của các nước trong xây dựng chính sách đổi mới công nghệ cho các doanh nghiệp ngành công nghiệp (Nhật Bản, Hàn Quốc, Thái Lan, Malaysia, Đài Loan) 19 2.2. Mục tiêu, các điều kiện xây dựng chính sách đổi mới công nghệ 29 2.3. Nội hàm của chính sách đổi mới công nghệ (đổi mớ i sản phẩm, qui trình công nghệ) 33 2.4. Cách thức phổ biến chính sách đổi mới công nghệ đến doanh nghiệp ngành công nghiệp 35 2.5. Cơ chế thực thi chính sách đổi mới công nghệ đối với doanh nghiệp ngành công nghiệp 38 3. Khung phân tích và tiêu chí đánh giá chính sách đổi mới công nghệ cho các doanh nghiệp ngành công nghiệp 40 3.1. Khung phân tích đánh giá tác động của chính sách đổi mới công nghệ cho các doanh nghiệp ngành công nghiệp 40 3.2. Tiêu chí đánh giá tác động chính sách đổi mới công nghệ cho các doanh nghiệp ngành công nghi ệp 47 Kết luận Chương I 50 Chương II. Đánh giá hiện trạng của chính sách đổi mới công nghệ tác động đến các doanh nghiệp ngành công nghiệp Việt Nam 51 1. Hệ thống hoá các chính sách đổi mới công nghệ cho doanh nghiệp ngành công nghiệp (giai đoạn 2001-2010) 51 2. Phân tích tác động của các loại chính sách đổi mới công nghệ đến hoạt động đổi mới về tổ chức và quản lý doanh nghiệp ngành công nghiệp (nghiên cứu trường hợp 3 ngành công nghi ệp phần mềm, dệt may và chế biến thực phẩm) 54 2.1. Chính sách đổi mới doanh nghiệp ngành công nghiệp tác động đến việc đưa ra cơ cấu tổ chức mới của doanh nghiệp ngành công nghiệp. 54 2.2. Chính sách đổi mới cơ chế quản lý KH&CN tác động đến việc đổi mới cơ chế quản lý các đơn vị, nhân lực của doanh nghiệp ngành công nghiệp. 61 3 2.3. Chính sách quản lý chất luợng và môi truờng tác động đến việc thực hiện các kỹ thuật quản lý tiên tiến như Hệ thống quản lý (HTQL) chất lượng ISO 9000; HTQL an toàn thực phẩm HACCP/ISO 2200:2005; HTQL chất lượng môi trường ISO 14000: 2004…. 63 2.4. Chính sách hội nhập và cạnh tranh quốc tế tác động đến việc thực hiện các định hướng chiến lược mới của doanh nghiệp ngành công nghiệp. 66 2.5. Đánh giá những thành công và hạ n chế của chính sách đổi mới đến hoạt động đổi mới về tổ chức và quản lý của doanh nghiệp ngành công nghiệp. 73 3. Phân tích tác động của chính sách đổi mới công nghệ đến hoạt động đổi mới công nghệ của doanh nghiệp ngành công nghiệp (nghiên cứu trường hợp 3 ngành công nghiệp phần mềm, dệt may và chế biến thực phẩm) 75 3.1. Chính sách đầu tư tài chính đến các hoạt động 75 3.2. Chính sách phát triể n thị trường công nghệ tác động đến các hoạt động 81 3.3. Chính sách phát triển nhân lực NC&PT, chính sách giáo dục-đào tạo nhân lực tác động đến việc tổ chức thu hút, sử dụng, đào tạo và quản lý nhân lực trong doanh nghiệp. 87 3.4. Chính sách hội nhập và cạnh tranh quốc tế tác động đến các hoạt động 91 3.5. Các chính sách hỗ trợ, ưu tiên, ưu đãi cơ sở hạ tầng tác động đến các hoạt động 92 3.6. Đánh giá những nhân tố hỗ trợ hoặc cản trở hoạt động đổi mới công nghệ doanh nghiệp ngành công nghiệp. 95 3.7. Đánh giá những thành công và hạn chế của chính sách đổi mới công nghệ đến hoạt động đổi mới công nghệ doanh nghiệp ngành công nghiệp. 97 4. Đánh giá mặt được và hạn chế của các chính sách đổi mới công nghệ đến doanh nghiệp ngành công nghiệp giai đoạn 2001-2010 (nghiên cứu trườ ng hợp 3 ngành công nghiệp phần mềm, dệt may và chế biến thực phẩm) 98 4.1. Đánh giá mặt được và hạn chế của chính sách đổi mới công nghệ ở cấp vĩ mô 98 4.2. Đánh giá mặt được và hạn chế của chính sách đổi mới công nghệ ở cấp vi mô 101 4.3. Đánh giá mặt được và hạn chế của chính sách đổi mới công nghệ trong việc hướng dẫn, khuyến khích đổi mới công ngh ệ 102 4.4. Đánh giá mặt được và hạn chế trong việc dự báo đổi mới công nghệ 103 4.5. Đánh giá mặt được và hạn chế của phương thức tác động của chính sách đổi mới 104 4.6. Đánh giá mặt được và hạn chế về tổ chức xây dựng và thực thi chính sách đổi mới 105 Kết luận Chương II 107 Chương III. Đề xuất xây dựng và giải pháp thực thi chính sách đổi mới cho các doanh nghiệp ngành công nghiệp giai đoạn 2011-2020 109 1. Đưa ra quan điểm, định hướng xây dựng chính sách đổi mới công nghệ cho các doanh nghiệp ngành công nghiệp giai đoạn 2011-2020 109 2. Đề xuất xây dựng và giải pháp thực thi chính sách đổi mới cho các doanh nghiệp ngành công nghiệp giai đoạn 2011-2020. 110 3. Kết luận và khuyến nghị đối với các doanh nghiệp ngành công nghiệp và trường hợp cụ thể 3 ngành công nghiệp phần mềm, dệt may và chế biế n thực phẩm 116 Tài liệu tham khảo 119 Phụ lục 4 DANH NHỮNG TỪ VIẾT TẮT ĐƯỢC SỬ DỤNG KH&CN Khoa học và công nghệ NCKH&ĐMCN Nghiên cứu khoa học và đổi mới công nghệ KT-XH Kinh tế-Xã hội OECD Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế WTO Tổ chức thương mại thế giới SHTT Sơ hữu trí tuệ SHCN Sở hữu công nghiệp CNH Công nghiệp hoá HĐH Hiện đại hoá DN Doanh nghiệp DNNCN Doanh nghiệp ngành công nghiệp CNPM Công nghiệp phần mềm DNNN Doanh nghiệp Nhà nước NC&PT Nghiên cứu và phát triển SMEs Doanh nghiệp vừa và nh ỏ EU Cộng đồng Châu Âu DNNN Doanh nghiệp nhà nước DNCN Doanh nghiệp công nghiệp SP&QTCN Sản phẩm và qui trình công nghệ SP&QT Sản phẩm và qui trình QTCN Qui trình công nghệ NCKH&PTCN Nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ NCUD Nghiên cứu ứng dụng CCCS Cơ chế chính sách NL Năng lực NLCN Năng lực công nghệ NLCT Năng lực cạnh tranh NLĐM Năng lực đổi mới NLĐMCN Năng lực đổi mới công nghệ CNTT Công nghệ thông tin 5 Lời nói đầu Đề tài “Nghiên cứu phân tích và đánh giá chính sách đổi mới công nghệ cho doanh nghiệp ngành công nghiệp (Nghiên cứu doanh nghiệp ở 03 ngành công nghiệp phần mềm, dệt may và chế biến thực phẩm)” bắt đầu thực hiện từ tháng 05 năm 2009, kết thúc vào tháng 12 năm 2010. Trong quá trình thực hiện đề tài luôn nhận được sự động viên, giúp đỡ từ Lãnh đạo Bộ Khoa học và Công nghệ, Lãnh đạo Viện Chiến lược và Chính sách Khoa học và Công nghệ, Lãnh đạ o Ban nghiên cứu Chiến lược và Dự báo, các bạn đồng nghiệp trong và ngoài Viện, các doanh nghiệp ở 03 ngành công nghiệp phần mềm, dệt may và chế biến thực phẩm. Chủ nhiệm đề tài và các thành viên xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ của các cấp lãnh đạo, các bạn đồng nghiệp và cộng tác của các doanh nghiệp đã giành thời quý báu trả lời phỏng vấn, cung cấp thông tin, điền phiếu điều tra. Trong quá trình nghiên cứu, tậ p thể tác giả đã có nhiều cố gắng, song không thể tránh được những sai sót, rất mong các nhà quản lý và các bạn đồng nghiệp đóng góp ý kiến và chia xẻ các vấn đề nghiên cứu cùng tập thể tác giả. Trân trọng cảm ơn Tập thể đề tài 6 PHẦN THỨ NHẤT. MỞ ĐẦU 1. Luận giải về sự cần thiết, tính cấp bách, ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài. Trước hết, đổi mới công nghệ là nhu cầu thường xuyên, cấp bách của nhiều doanh nghiệp ngành công nghiệp ở các quốc gia trên thế giới và Việt Nam. Thực tế cho thấy các quốc gia thành công trong đổi mới công nghệ là những quốc gia có chính sách đổi mới công nghệ có tính đột phá, tiên phong và đúng với xu thế phát triển của toàn cầu, thúc đẩy hoạt động đổi mới công nghệ, hoạt động sản xuất kinh doanh ở các doanh nghiệp ngành công nghiệp đạt hiệu quả cao, nhanh chóng, không những làm tăng qui mô, năng suất sản xuất mà còn tạo ra những biến đổi to lớn về KH&CN, KT-XH. Thứ hai, xu thế thay đổi cách tiếp cận trong nghiên cứu và hoạch định chính sách KH&CN. Chuyển từ cách tiếp c ận chính sách công theo khung cứng nhắc hoặc tách rời các chính sách sang cách tiếp cận “tổ hợp” và “tập hợp” các chính sách dựa trên nguyên lý đổi mới để xây dựng và hoạch định chính sách đổi mới (Innovation Policy) về KH&CN trở nên phổ biến, cách tiếp cận này chỉ ra rằng, không nhất thiết phải có đầy đủ các nhân tố và yếu tố có trong hệ thống đổi mới quốc gia để hoàn thiện chính sách KH&CN cho các doanh nghiệp, vấn đề then chố t đó là cách thức ‘tập hợp’ các điều kiện cần và chưa đủ để giúp các doanh nghiệp tự tiến hành đổi mới, nâng cao năng lực đổi mới và cạnh tranh. Việt Nam là nước tiếp cận nghiên cứu sau, với thực trạng đổi mới công nghệ hiện nay còn nhiều bất cập và không có hiệu quả, thiết nghĩ việc nghiên cứu là cần thiết nhằm cung cấp luận cứ cho vi ệc xây dựng chính sách đổi mới công nghệ trong thời gian tới. Thứ ba, năng lực cạch tranh của doanh nghiệp ngành công nghiệp dưới mức trung bình so với doanh nghiệp các nước, bởi nhân tố về sáng tạo và phát triển gồm 2 trụ cột là trình độ phát triển của doanh nghiệp và năng lực sáng tạo của doanh nghiệp Việt Nam còn yếu và thấp. Từ ba vấn đề cấp bách trên việc nghiên cứu phân tích và đánh giá chính sách đổi mới cho doanh nghiệp ngành công nghiệp nhằm mục tiêu phục vụ trực tiếp công tác quản lý nhà nước về KH&CN của Bộ KH&CN giai đoạn 2011-2020 tốt hơn trên cơ sở nghiên cứu phân tích nội dung của chính đổi mới công nghệ, đánh giá làm rõ sự thành công và hạn chế của chính sách đổi mới công nghệ cho các doanh nghiệp ngành công nghiệp trong thời gian qua. Đề xuất các giải pháp xây dựng và thực thi chính sách đổi mới công nghệ cho các doanh nghiệp ngành công nghiệp giai đoạn 2011-2020 để nâng cao hiệu quả hoạt động và năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp ngành công nghiệp là cần thiết. 2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục tiêu nghiên cứu Mục tiêu chung: Cung cấp luận cứ khoa học về chính sách đổi mới công nghệ cho các doanh nghiệp ngành công nghiệp trên cơ sở phân tích và đánh giá 7 chính sách đổi mới công nghệ của Việt Nam tác động đến doanh nghiệp ngành công nghiệp ở hai mặt hiệu quả và không hiệu quả. Đưa ra được tư vấn xây dựng và thực thi chính sách đổi mới công nghệ để nâng cao hiệu quả hoạt động và năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp ngành công nghiệp giai đoạn 2011-2020. Mục tiêu cụ thể: • Phân tích những vấn đề lý luận và thực tiễn trong xây dự ng, hoạch định và thực thi chính sách đổi mới công nghệ cho các doanh nghiệp ngành công nghiệp. • Đánh giá tác động chính sách đổi mới công nghệ cho các doanh nghiệp ngành công nghiệp giai đoạn 2001-2010 để rút ra được những thành công và hạn chế của chính sách đổi mới công nghệ cho các doanh nghiệp ngành công nghiệp giai đoạn 2011-2020. • Đưa ra quan điểm, định hướng xây dựng chính sách đổi mới công nghệ cho các doanh nghiệp ngành công nghiệp giai đoạn 2011-2020. • Đề xu ất các giải pháp xây dựng và thực thi chính sách đổi mới công nghệ cho các doanh nghiệp ngành công nghiệp giai đoạn 2011-2020. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Nghiên cứu lý luận về xây dựng chính sách đổi mới công nghệ cho các doanh nghiệp ngành công nghiệp bao gồm: làm rõ khái niệm và nội dung trên cở nghiên cứu lý thuyết chung và thực tiễn của các nước. Nghiên cứu thực tiễn: Hiện trạng của chính sách đổi mới công nghệ tác động đến doanh nghiệp ngành công nghiệp để: Phân tích tác động của các loại chính sách đổi mới công nghệ đến hoạt động đổi mới về tổ chức và quản lý doanh nghiệp ngành công nghiệp; Phân tích tác động của chính sách đổi mới công nghệ đến hoạt động đổi mới công nghệ của doanh nghiệp ngành công nghiệp; Đánh giá mặt được và hạn chế của các chính sách đổi mới công nghệ đến doanh nghiệp ngành công nghiệp giai đoạn 2001-2010 qua nghiên cứu trường hợp 3 ngành công nghi ệp (phần mềm, dệt may và chế biến thực phẩm) trên cơ sơ đó Đề xuất các giải pháp xây dựng và thực thi chính sách đổi mới công nghệ cho các doanh nghiệp ngành công nghiệp giai đoạn 2011-2020. 3. Phạm vi nghiên cứu 3.1. Không gian nghiên cứu: Địa điểm: Hà Nội, một số tỉnh Miền Bắc-Trung, TP.Hồ Chí Minh. Thời gian nghiên cứu: 5/2010-12/2011. 3.2. Giới hạn nghiên cứu -Qui mô và địa bàn điều tra: Đề tài điề u tra 620 doanh nghiệp ở 3 ngành công nghiệp (phần mềm, dệt may và chế biến thực phẩm) có khả năng phát huy lợi thế cạnh tranh, công nghiệp công nghệ cao khu vực Nhà nước và tư nhân trên địa bàn khu vực miền Bắc, Trung, Nam. 8 -Mục đích/yêu cầu: Làm rõ vai trò của chính sách đổi mới công nghệ của Nhà nước đối với doanh nghiệp ở 3 ngành công nghiệp (phần mềm, dệt may và chế biến thực phẩm) trên cơ sở khảo sát/điều tra các doanh nghiệp đang tiến hành hoạt động đổi mới trong 3 năm qua, làm rõ doanh nghiệp ngành công nghiệp nào chịu tác động của chính sách đổi mới công nghệ nhiều nhất và ít nhất. Tìm ra nhu cầu, yêu cầu m ới đặt ra, những vấn đề mới phát sinh của doanh nghiệp ngành công nghiệp. -Đối tượng và tiêu chí lựa chọn doanh nghiệp điều tra: Các doanh nghiệp ở 3 ngành công nghiệp (phần mềm, dệt may và chế biến thực phẩm) ở hai khu vực Nhà nước và Tư nhân có quy mô lớn (tập đoàn, tổng công ty,) vừa và nhỏ; có hoạt động đổi mới công nghệ trong 3 năm gần đây, hoạt động hợp pháp. -Nộ i dung: Đánh giá mức độ và phạm vi tác động của chính sách đổi mới công nghệ đối với doanh nghiệp ở 3 ngành công nghiệp (phần mềm, dệt may và chế biến thực phẩm) ở hai khu vực Nhà nước và Tư nhân trên hai hoạt động chính tổ chức và quản lý, hoạt động đổi mới công nghệ. Doanh nghiệp sẽ đánh giá mặt được, hạn chế và nguyên nhân của các chính sách đổi mới. 4. Nội dung nghiên cứu của đề tài tập trung vào 03 nhóm vấn đề chính: • Những vấn đề lý luận và thực tiễn về xây dựng chính sách đổi mới công nghệ cho các doanh nghiệp ngành công nghiệp • Đánh giá hiện trạng của chính sách đổi mới tác động đến các doanh nghiệp ngành công nghiệp • Đề xuất xây dựng và giải pháp thực thi chính sách đổi mới công nghệ cho các doanh nghiệp ngành công nghiệp giai đoạn 2011-2020 5. Cách tiếp cậ n, phương pháp nghiên cứu, kỹ thuật sử dụng 5.1. Cách tiếp cận Trong nghiên cứu này tập trung vào cách tiếp cận đổi mới, cụ thể hoạt động đổi mới ở cơ quan hoạch định chinh sách đổi mới công nghệ và hoạt động đổi mới ở doanh nghiệp công nghiệp. Cách tiếp cận đổi mới mang tính toàn diện, có hệ thống sẽ lấp được những ‘khoảng trống’ trong quá trình hoạch định chính sách, chiến lược phát triển KH&CN, sản xuất, kinh doanh trên nguyên tắc và phương pháp ‘tập hợp’ nhân tố và yếu tố có hoặc không có bên trong quốc gia để xác định các hướng ưu tiên, mục tiêu phát triển. 5.2. Phương pháp nghiên cứu, kỹ thuật sử dụng Căn cứ vào hợp đồng thực hiện đề tài nghiên cứu thuộc phạm vi khoa học xã hội và khoa học quản lý cấp Bộ được ký ngày 04 tháng 5 năm 2009. Đề tài đã thực hiện đầy đủ các yêu cầu đề ra trong Hợp đồng nghiên cứu. Đề tài đã kết hợp phương pháp định tính, định lượng với các phương pháp nghiên cứu khác, tham khảo từ các công trình sau: “Hướng dẫn thực hiện nghiên cứu định tính-Doing Qualitative Research-A pracatical Handbook” của David Silverman năm 2001; Tài liệu hướng dẫn Frascati 2002 và Oslo 2004 của OECD; 9 Hệ thống đổi mới công nghệ (Charles Edquist, 1997); Tiêu chuẩn của chính sách quốc gia-đầu tư NC&PT của công và tư (Báo cáo tài chính của EU, 2002); SMEs và DN (OECD, 2005); Hướng dẫn của Oslo về chỉ số đổi mới công nghệ; Báo cáo Năng lực cạnh tranh toàn cầu 2010-2011 của WEF. Ngoài ra trong nghiên cứu này sử dụng tài liệu về Hệ thống văn bản qui phạm pháp luật về KH&CN, nghiên cứu kinh nghiệm của các nước. Đặc biệt là thực tiễn hiệ n nay của các DN ngành công nghiệp để phân tích tác động của chính sách công đến việc DN đổi mới công nghệ. 5.2.1. Các phương pháp nghiên cứu định tính và các yếu tố định tính: Phân tích các quan điểm về công nghệ, đổi mới công nghệ, chính sách đổi mới công nghệ; Quan sát các sự kiện, giai đoạn tác động chính sách đổi mới công nghệ; Phân tích tác động chính sách đổi mới công nghệ; Đề xuất xây dựng và giải pháp thực thi chính sách đổi mới cho các doanh nghiệp ngành công nghiệ p. 5.2.2. Phương pháp tiếp cận đối tượng, điều tra, thiết kế phiếu hỏi -Phương pháp tiếp cận đối tượng: Phương pháp chính được sử dụng là phương pháp chủ thể (subjective) và khách thể (objective). Hai cách tiếp cận này chú trọng các cộng đồng khoa học, doanh nghiệp thuộc đối tượng tác động của cơ chế, chính sách Nhà nước. -Phương pháp chọn mẫu: Chọn doanh nghiệp ở 03 ngành công nghiệp (phần mềm, dệt may và chế biến thực phẩm) ở hai khu vực Nhà nước và tư nhân hoạt động sản xuất-kinh doanh, cách chọn mẫu ngẫu nhiên có hệ thống và theo đối tượng nghiên cứu đề tài đã chọn 620 DN để gửi phiếu hỏi. Tổng số phiếu gửi đi là 620 phiếu. -Đối tượng và phạm vi điều tra: Các DN có hoạt động sản xuất kinh doanh, tạo ra hàng hóa bán trên thị tr ường ở 3 ngành công nghiệp (phần mềm, dệt may và chế biến thực phẩm), có hoạt động NC&PT, đổi mới và sử dụng dịch KH&CN một cách thường xuyên và không thường xuyên trong cả nước. -Danh mục phân loại doanh nghiệp công nghiệp dựa vào danh mục quản lý của Bộ Công Thương, các DN đã đăng ký thành lập và hoạt động sản xuất kinh doanh theo Luật DN. -DN trong lĩnh vực công nghiệp sản xuất: thực phẩ m, đồ uống; Công nghệ Tin học-Truyền thông; Dệt may. -Đơn vị thống kê và báo cáo: Nguồn dữ liệu về tình hình chung của DN được lấy từ Tổng Cục Thống kê Việt Nam, Bộ Công thương. Lập phiếu hỏi, xử lý số liệu điều tra, thống kê, phân tích do tập thể đề tài thực hiện. -Phương pháp điều tra và thiết kế phiếu hỏi: Thu thập thông tin, khảo sát và đánh giá nhanh; Quét các t ư liệu có liên quan và phân tích tư liệu dựa trên các nguồn từ Internet và Thư viện; Kiểm tra thông tin; Gửi thư và phiếu hỏi điều tra qua đường bưu điện, E-mail và phỏng vấn cá nhân, khảo sát một số DN và gửi trực tiếp. Phiếu hỏi được thiết kế và thử nghiệm vào tháng 6-7 năm 2009 trước khi sử dụng rộng rãi vào tháng 8-9-10 năm 2009. 10 5.2.3. Các phương pháp nghiên cứu định lượng và số liệu định lượng Phương pháp Điểm đặc trưng Các yếu tố cần có Điều tra định lượng Lấy mẫu ngẫu nhiên Đo lường các biến số Đại diện: các DN 3 ngành công nghiệp (phần mềm, dệt may và chế biến thực phẩm) hoạt động động theo Luật DN bao gồm Cty TNHH, Cty cổ phần, Cty hợp danh và DNTN, DNNN, Cty cổ phần; Tập đoàn. Thử nghiệm Thử nghiệm phiếu hỏi ở 06 DN trước khi gửi phiếu chính thức Kiểm tra giả thuyết và nội dung trên phiếu hỏi, mức độ nhận biết và sự hiểu biết những vấn đề từ Phiếu điều tra của DN. Trên cơ sở đó, điều chỉnh và phổ biến rộng rãi. Thống kê Phân tích các dữ liệu đã có và sau cuộc điều tra Qui mô của dữ liệu: Theo qui định trong điều tra, qui mô tối thiểu được chấp nhận theo loại hình NC mô tả cần có 10% tổng số phiếu. Số phiếu gửi đến các DN là 620 phiếu. Số phiếu trả lại là 50 phiếu do DN chuyển địa chỉ khác, giải thể. Số phiếu thu về là 156/620 phiếu đạt >25%. Xử lý, phân tích số liệu trên SPSS Phỏng vấn sâu Ghi chép các quan sát dựa trên kế hoạch làm việc tại một số DN Tin cậy của việc quan sát: Nhật ký, phỏng vấn, mô tả, các văn bản và nhiều phương pháp khác Phân tích nội dung Phân loại trước các nội dung của các sản phẩm trung gian Tin cậy của việc đo lường: Trong tổng số phiếu gửi đi là 620. Để đảm bảo tính khoa học, đề tài đã liên hệ trao đổi, tọa đàm hỏi thêm ý kiến và sử dụng các nguồn tài liệu khác để phân tích. -Phương pháp ước tính được sử dụng để hỗ trợ cho công việc điều tra, theo khuyến nghị của OECD, việc trả lời các phiếu điều tra thường không được đầy đủ dù phương pháp điều tra được dùng là gì. Trong trường hợp của nghiên cứu này, có hai tình huống xảy ra đã được kiểm tra lại (1) nhiều DN không quan tâm đến cơ chế, chính sách công, mặc dù trước đây họ đã đượ c hoặc chưa được hưởng lợi từ cơ chế, chính sách công để đầu tư vào KH&CN, hiện nay họ được nhiều nguồn khác hỗ trợ (2) có những DN có mong muốn được quan tâm nhưng cho đến thời điểm điều tra họ chưa được hưởng lợi bất cứ cơ chế, chính sách công nào, đồng thời bản thân không rõ thời gian tới họ sẽ đổi mới công nghệ hay không. Khắc ph ục nhược điểm này, đề tài sử dụng nhiều nguồn thông tin từ các cuộc điều tra trước đây, của Bộ Công thương và Tổng Cục Thống Kê. -Thiết kế phiếu điều tra: Nguyên tắc dựa vào mục tiêu, nội dung nghiên cứu để thu thập thông tin từ thực tế. Các câu hỏi ở hai dạng đóng và mở. 6. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài: Nước ngoài: Trong nhiều năm qua, doanh nghiệ p là một trong những đối tượng được nhiều học giả nghiên cứu dưới nhiều khía cạnh khác nhau. Hoạt động đổi mới ở doanh nghiệp được nghiên cứu ở nhiều khu vực, quốc gia và cả phạm vi quốc tế đặc biệt trong bối cảnh hội nhập và cạnh tranh quốc tế. Xét theo tiến trình lịch sử, hoạt động đổi mới được hình thành và phát triển từ những nă m 60, tuy nhiên thực sự mạnh mẽ trở thành hiện tượng phổ biến ở nhiều khu vực và các quốc gia khác nhau vào những năm 90 khi mà Mỹ tiến hành hoạt động đổi mới cả hai mặt phi công nghệ (đổi mới về tổ chức và quản lý) và công nghệ ở doanh nghiệp, ngành công nghiệp và những hoạt động đổi mới ở lĩnh vực KH&CN (đầu [...]... DUNG NGHIÊN CỨU Chương I NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ XÂY DỰNG CHÍNH SÁCH ĐỔI MỚI CÔNG NGHỆ CHO CÁC DOANH NGHIỆP NGÀNH CÔNG NGHIỆP 1 Sự cần thiết hình thành chính sách đổi mới công nghệ cho các doanh nghiệp ngành công nghiệp 1.1 Lý luận về chính sách đổi mới, chính sách đổi mới công nghệ cho doanh nghiệp ngành công nghiệp 1.1.1 Quan điểm công nghệ, đổi mới công nghệ Quan điểm công nghệ: Công nghệ. .. nghiệp Hoạt động đổi mới mang tính nội sinh cao, sự khác nhau giữa hoạt động đổi mới chứng minh rằng, phần lớn thành tựu đổi mới đạt được đều bắt nguồn từ công tác nghiên cứu do doanh nghiệp tự tiến hành, tức là nguồn từ bên trong doanh nghiệp 20 1.3 Đặc điểm các doanh nghiệp ngành công nghiệp (nghiên cứu doanh nghiệp 03 ngành công nghiệp phần mềm, dệt may và chế biến thực phẩm) Công nghiệp, là một bộ... đại hóa Các ngành công nghiệp sử dụng nhiều hàm lượng tri thức vào hoạt động sản xuất nhằm đổi mới sản phẩm thông qua việc đầu tư nhiều vào NC&PT như các ngành: Công nghiệp nhẹ -công nghiệp nặng, công nghiệp chuyên sâu, công nghiệp hóa chất, công nghiệp dầu mỏ, công nghiệp đóng gói, công nghiệp chế biến, ngành công nghiệp phần mềm, công nghiệp giấy, công nghiệp bán dẫn… Bảng 1 Ngành công nghiệp toàn... và chính sách đổi mới công nghệ nói riêng cho doanh nghiệp, một cách chung nhất là đề cập đến chính sách đổi mới quốc gia cho doanh nghiệp Bởi khu vực công (nhà nước) mới có chức năng, nhiệm vụ xây dựng, hoàn thiện hệ thống các quy phạm pháp luật, hình thành và thực thi cơ chế, chính sách đầu tư, hợp tác quốc tế, khuyến khích, hỗ trợ cho các doanh nghiệp Để hoạt động đổi mới công nghệ ở các doanh nghiệp. .. năng lực đổi mới công nghệ Năm 2009, Nguyễn Hoàng Anh đã đề xuất 12 tiêu chí đánh giá năng lực đổi mới công nghệ của doanh nghiệp sản xuất công nghiệp: Ý tưởng về đổi mới công nghệ của doanh nghiệp trong 5 năm; Năng lực của nhân lực; Năng lực vốn cho đổi mới công nghệ; Năng lực hạ tầng công nghệ; Năng lực nghiên cứu và triển khai; Năng lực thông tin công nghệ; Năng lực cải tiến quy trình công nghệ; Năng... học Ngành dệt may xuất và công nghiệp chế biến thực phẩm xuất phát từ ngành tiểu thủ công nghiệp truyền thống đòi hỏi nhân lực nhiều hơn tài lực nhưng đòi hỏi sự đổi mới công nghệ không ngừng Ba ngành công nghiệp lựa chọn nghiên cứu trường hợp có đặc điểm quan trọng là nhu cầu đổi mới công nghệ không ngừng, ngành công nghiệp phần mềm đòi hỏi sản phẩm công nghệ mới để cạnh tranh và phát triển, ngành công. .. tiêu cho NC&PT mà gắn với các tác nhân khác trong hệ thống đổi mới quốc gia Chính sách đổi mới có nội hàm tương đối rộng vì đặc điểm căn bản của chính sách đổi mới là tổ hợp” các chính sách Chính sách đổi mới công nghệ thường không tách khỏi các chính sách đổi mới khác Bên cạnh đấy bản thân công nghệ là sự tập hợp nhiều yếu tố, do đó chính sách đổi mới công nghệ được hiểu là sự tập hợp các chính sách. .. về chính sách đổi mới Chính sách đổi mới liên quan đến các yếu tố khoa học, công nghệ và chính sách công nghiệp, mục đích rõ ràng đó là thúc đẩy sự phát triển, truyền bá hiệu quả việc sử dụng sản phẩm, dịch vụ và qui trình mới trong thị trường hoặc bên trong các tổ chức công và tư Chính sách đổi mới có mục tiêu rộng hơn chính sách khoa học, chính sách công nghệ, bao gồm cả các chính sách thay đổi. .. chính sách kinh tế (cả 16 vĩ mô, trung mô và vi mô), chính sách công nghiệp, chính sách KH&CN, chính sách đào tạo và phát triển nguồn nhân lực, chính sách kinh doanh, cạnh tranh bao trùm các hoạt động liên quan đến đổi mới công nghệ, đổi mới SP&QTCN Thường Chính sách đổi mới công nghệ mang tính đột phá, đổi mới công nghệ luôn phá vỡ một thị trường hiện tại, đổi mới để cải thiện một sản phẩm hoặc dịch... trọng của chính sách đổi mới là thúc đẩy và khuyến khích các ngành công nghiệp phát triển và đóng góp vào tăng trưởng GDP và phát triển xã hội Việc một ngành nào đó không đóng góp lớn và không phát triển theo mục tiêu đề ra cần tìm hiểu nguyên nhân căn bản, từ đó đề xuất chính sách mới phù hợp 2 Thực tiễn về xây dựng chính sách đổi mới công nghệ cho các doanh nghiệp ngành công nghiệp Xu hướng chính trong . Nghiên cứu phân tích và đánh giá chính sách đổi mới công nghệ cho doanh nghiệp ngành công nghiệp (Nghiên cứu doanh nghiệp ở 03 ngành công nghiệp ph ầ n m ề m, dệt may và chế biến thực phẩm). doanh nghiệp ngành công nghiệp (nghiên cứu doanh nghi ệp 03 ngành công nghiệp phần mềm, dệt may và chế biến thực phẩm) 16 2. Thực tiễn về xây dựng chính sách đổi mới công nghệ cho các doanh nghiệp. ngành công nghiệp phần mềm, dệt may và chế biến thực phẩm) 98 4.1. Đánh giá mặt được và hạn chế của chính sách đổi mới công nghệ ở cấp vĩ mô 98 4.2. Đánh giá mặt được và hạn chế của chính sách