TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƢƠNG KHOA KINH TẾ VÀ KINH DOANH QUỐC TẾ CHUYÊN NGÀNH KINH TẾ ĐỐI NGOẠI *** KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP Đề tài: THỰC TRẠNG ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI VÀO LĨNH VỰC PHÂN PHỐI BÁN LẺ CỦA VIỆT NAM Sinh viên thực hiện : Phạm Thị Thúy Hằng Lớp : Nhật 1 Khoá : 43 Giáo viên hƣớng dẫn : ThS. Phạm Thị Mai Khanh Hà Nội - 2008 MỤC LỤC LỜI MỞ ĐẦU 1 CHƢƠNG 1: KHÁI QUÁT VỀ LĨNH VỰC PHÂN PHỐI BÁN LẺ CỦA VIỆT NAM 11 I. PHÂN PHỐI BÁN LẺ VÀ VAI TRÒ CỦA PHÂN PHỐI BÁN LẺ TRONG NỀN KINH TẾ QUỐC DÂN 11 1. Phân phối bán lẻ 11 1.1. Định nghĩa 11 1.2. Vị trí của bán lẻ 12 1.2.1. Vị trí của phân phối bán lẻ trong ngành dịch vụ phân phối 12 1.2.2. Vị trí của bán lẻ trong kênh phân phối 13 1.3. Những kiểu tổ chức phân phối bán lẻ chính 14 2. Vai trò của phân phối bán lẻ trong nền kinh tế quốc dân 15 II. KHÁI QUÁT VỀ LĨNH VỰC PHÂN PHỐI BÁN LẺ CỦA VIỆT NAM 20 1. Doanh thu và tốc độ tăng trƣởng 20 2. Chủ thể tham gia vào lĩnh vực phân phối bán lẻ 21 3. Hàng hóa lƣu thông trên thị trƣờng 25 4. Các hệ thống phân phối bán lẻ 26 4.1. Hệ thống chợ truyền thống 26 4.2. Hệ thống siêu thị, trung tâm thương mại 29 4.3. Hệ thống cửa hàng bán lẻ tự chọn 30 4.4. Hệ thống các hộ kinh doanh nhỏ lẻ 31 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG ĐẦU TƢ TRỰC TIẾP NƢỚC NGOÀI VÀO LĨNH VỰC PHÂN PHỐI BÁN LẺ CỦA VIỆT 33 I. SỰ CẦN THIẾT PHẢI MỞ CỬA THU HÚT FDI VÀO LĨNH VỰC PHÂN PHỐI BÁN LẺ CỦA VIỆT NAM 33 1. Thực hiện cam kết gia nhập WTO 33 2. Thị trƣờng bán lẻ Việt Nam cần đƣợc phát triển hơn phù hợp với nhu cầu tiêu dùng của ngƣời dân 35 3. Nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp trong nƣớc 38 4. Hạn chế độc quyền trong lĩnh vực phân phối, lành mạnh hoá thị trƣờng, đối phó tốt hơn khi tình hình kinh tế thế giới biến động 39 II. THỰC TRẠNG ĐẦU TƢ TRỰC TIẾP NƢỚC NGOÀI VÀO LĨNH VỰC PHÂN PHỐI BÁN LẺ CỦA VIỆT NAM 40 1. Quy mô vốn FDI vào lĩnh vực phân phối bán lẻ 41 2. Cơ cấu vốn FDI vào lĩnh vực phân phối bán lẻ của Việt Nam 45 1.1. Xét theo đối tác đầu tư 45 1.2. Xét theo địa bàn đầu tư 47 III. ĐÁNH GIÁ HOẠT ĐỘNG FDI VÀO LĨNH VỰC PHÂN PHỐI BÁN LẺ CỦA VIỆT NAM 49 1. Tác động tích cực 49 1.1. Tốc độ tăng trưởng lĩnh vực phân phối bán lẻ thay đổi 49 1.2. Mang đến những phương thức quản lý và trình độ tổ chức kinh doanh hiện đại 51 1.3. Thúc đẩy các doanh nghiệp trong nước phải nâng cao năng lực cạnh tranh 52 1.4. Phục vụ người tiêu dùng tốt hơn 54 1.4.1. Về giá cả 54 1.4.2. Về số lượng 55 1.4.3. Về chất lượng 55 1.4.4. Về những dịch vụ chăm sóc khách hàng 56 1.5. Hỗ trợ nông dân và các doanh nghiệp sản xuất hàng hóa 56 2. Tác động tiêu cực 58 2.1.Biến đổi trong tình trạng việc làm 58 2.2.Biến đổi trong tình trạng thu nhập của các nhóm đối tượng trong xã hội 59 2.3. Các doanh nghiệp FDI tạo ra sự lũng đoạn thị trường 60 CHƢƠNG 3: GIẢI PHÁP NHẰM TẬN DỤNG TỐT NHẤT DÒNG VỐN FDI VÀO LĨNH VỰC PHÂN PHỐI BÁN LẺ CỦA VIỆT NAM 62 I. THỜI CƠ VÀ THÁCH THỨC TỚI VIỆC THU HÚT FDI VÀO LĨNH VỰC PHÂN PHỐI BÁN LẺ CỦA VIỆT NAM 62 1. Thời cơ 62 1.1. Xu hướng đầu tư của thế giới 62 1.2. Xu hướng chi tiêu cá nhân của người tiêu dùng Việt Nam 64 1.3. Cam kết và việc thực hiện cam kết 65 2. Thách thức 68 2.1.Cơ sở hạ tầng yếu kém 68 2.2. Phong cách tiêu dùng của người dân vẫn mang nặng tính truyền thống 68 2.3.Mâu thuẫn giữa các nhà sản xuất trong nước và các nhà bán lẻ nước ngoài 70 2.4. Năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp bán lẻ trong nước hạn chế 71 II. GIẢI PHÁP NHẰM TẬN DỤNG TỐT NHẤT DÒNG VỐN FDI VÀO LĨNH VỰC PHÂN PHỐI BÁN LẺ CỦA VIỆT NAM 71 1. Giải pháp về phía nhà nƣớc 71 1.1. Thực hiện mở cửa thị trường hàng hóa và dịch vụ phân phối bán lẻ hàng hóa theo các cam kết quốc tế 71 1.2. Nhà nước cần có các biện pháp xây dựng và quy hoạch tổng thể về thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào lĩnh vực phân phối bán lẻ 72 1.3. Nhà nước cần có các biện pháp hoàn thiện môi trường đầu tư 73 1.4. Hỗ trợ các doanh nghiệp sản xuất tiếp cận với nguồn vốn 78 1.5. Hỗ trợ các doanh nghiệp kinh doanh lĩnh vực phân phối bán lẻ 78 2. Giải pháp về phía doanh nghiệp 82 2.1. Doanh nghiệp cần chủ động huy động vốn từ mọi hình thức 82 2.2. Tận dụng tối đa hiểu biết về thị trường trong nước 83 2.3. Đổi mới khâu tổ chức và quản lý 84 2.4. Nâng cao chất lượng sản phẩm 85 2.5. Nâng cao chất lượng lao động 85 2.6. Mở rộng thị trường tới khu vực nông thôn 86 KẾT LUẬN 87 DANH MỤC BẢNG Bảng 1: Vị trí của dịch vụ bán lẻ trong ngành dịch vụ phân phối 13 Bảng 2: Vị trí của nhà bán lẻ trong kênh phân phối 13 Bảng 3: Tổng hợp các chỉ tiêu về mạng lưới chợ trên cả nước đến năm 2006 28 Bảng 4: Tổng hợp số liệu về siêu thị trên cả nước đến năm 2006 30 Bảng 5: So sánh tổng mức bán lẻ hàng hóa với quỹ tiêu dùng cuối cùng thời kỳ 1996-2005 35 Bảng 6: FDI vào lĩnh vực phân phối bán lẻ của Việt Nam xét theo thời gian nhận vốn đầu tư 41 Bảng 7: FDI vào lĩnh vực phân phối bán lẻ của Việt Nam xét theo đối tác đầu tư tính đến tháng 3/2008 46 Bảng 8: FDI vào lĩnh vực phân phối bán lẻ của Việt Nam xét theo địa bàn đầu tư tính đến tháng 3/2008 48 DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 1: Doanh thu và tốc độ tăng trưởng trong lĩnh vực phân phối bán lẻ 20 Biểu đồ 2: Tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng theo các khu vực kinh tế giai đoạn 2002- 2005 42 Biểu đồ 3: Cơ cấu tổng mức bán lẻ hàng hóa và dịch vụ giai đoạn 2002-2005 43 Biểu đồ 4: Các loại hình phân phối bán lẻ của Việt Nam trong giai đoạn 2002 - 2005 69 LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Có lẽ cho đến bây giờ các doanh nghiệp kinh doanh trên thị trường vẫn chưa quên câu chuyện của Công ty TNHH Tân Hiệp Phát. Một câu chuyện về sự thất bại trong kinh doanh chỉ vì không chủ động trong kênh phân phối bán lẻ cho sản phẩm của mình. Khi ấy, công ty chuẩn bị tung ra thị trường sản phẩm bia tươi Laser với những bước đầu tư lớn về chất lượng sản phẩm (đầu tư khoảng 3 tỉ đồng để nhập dây chuyền & công nghệ sản xuất), liên tục marketing bằng các mẫu quảng cáo ấn tượng trên truyền hình và đạt yếu tố là sản phẩm lạ (bia tươi đóng chai đầu tiên tại Việt Nam) đã tạo dấu ấn ngay đối với người tiêu dùng và là mối đe dọa của các đại gia nước ngoài. Thế nhưng chỉ sau hơn một tuần xuất hiện, Laser đã không tìm được chỗ đứng, không thể tiếp cận được khách hàng. Hầu hết các cửa hàng, quán bia, đại lý tại các tỉnh thành lớn như TP. HCM, Bạc Liêu, Vũng Tàu đều không nhận bán bia Laser. Thậm chí không dám trưng mẫu quảng cáo có hình ảnh bia Laser vì Tiger, Heineken, Bivina đã ký hợp đồng độc quyền với họ, yêu cầu không được bán, trưng bày bất kỳ thương hiệu bia nào khác, đổi lại, họ được nhận một khoản tiền tài trợ hàng trăm triệu đồng. Bia Laser đã không đến được với người tiêu dùng do không có người bán lẻ. Câu chuyện bán lẻ giờ đây không chỉ dành cho nhà môi giới, mà chính các doanh nghiệp cũng phải tự chủ động trong kênh phân phối của riêng mình. Câu chuyện của 4 năm về trước ấy càng có ý nghĩa hơn trong thời gian hiện tại khi nước ta đang dần mở cửa lĩnh vực phân phối bán lẻ theo tiến trình của cam kết gia nhập WTO. Mở cửa thị trường, thu hút vốn FDI là một việc rất cần thiết trong sự nghiệp phát triển kinh tế xã hội của nước ta. Tuy nhiên, lĩnh vực phân phối bán lẻ được coi là huyết mạch của nền kinh tế do nó liên quan đến cả sản xuất và tiêu dùng. Nguồn vốn FDI vào lĩnh vực phân phối bán lẻ không chỉ tác động về mặt kinh tế mà còn tạo ra không ít những tác động về mặt xã hội ở Việt Nam. Làm thế nào để vừa thu hút được vốn đầu tư nước ngoài vào lĩnh vực này để tận dụng được những ảnh hưởng tích cực lại vừa hạn chế những ảnh hưởng tiêu cực của dòng vốn ấy chính là chìa khóa cho sự phát triển kinh tế nước ta. Trước câu hỏi đó, người viết chọn đề tài “Thực trạng đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài vào lĩnh vực phân phối bán lẻ của Việt Nam” làm đề tài khóa luận. 2. Mục đích nghiên cứu Đánh giá thực trạng phát triển lĩnh vực phân phối bán lẻ của Việt Nam Nghiên cứu thực trạng đầu tư trực tiếp nước ngoài vào lĩnh vực phân phối bán lẻ của Việt Nam từ đó đánh giá những kết quả đạt được và những tồn tại Đưa ra những giải pháp nhằm tận dụng tốt nhất dòng vốn FDI vào lĩnh vực phân phối bán lẻ của Việt Nam trong thời gian tới. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu Khóa luận tập trung nghiên cứu hoạt động FDI vào lĩnh vực phân phối bán lẻ của Việt Nam giai đoạn từ năm 1996 tới đầu năm 2008 trong bối cảnh phát triển lĩnh vực phân phối bán lẻ nói chung. 4. Phƣơng pháp nghiên cứu Nghiên cứu này được thực hiện chủ yếu dựa trên các phân tích, đánh giá định lượng và định tính thông qua một số phương pháp nghiên cứu như: phương pháp so sánh, phương pháp thống kê, phương pháp tổng hợp - phân tích, biểu đồ để làm sáng tỏ, phong phú thêm lý luận nhằm giải quyết các nhiệm vụ đã đề ra. 5. Kết cấu khóa luận Ngoài phần mở đầu và kết luận, khóa luận gồm ba chương là: Chương 1: Khái quát về lĩnh vực phân phối bán lẻ của Việt Nam Chương 2: Thực trạng FDI vào lĩnh vực phân phối bán lẻ của Việt Nam Chương 3: Giải pháp nhằm tận dụng tốt nhất dòng vốn FDI vào lĩnh vực phân phối bán lẻ của Việt Nam CHƢƠNG 1: KHÁI QUÁT VỀ LĨNH VỰC PHÂN PHỐI BÁN LẺ CỦA VIỆT NAM I. PHÂN PHỐI BÁN LẺ VÀ VAI TRÒ CỦA PHÂN PHỐI BÁN LẺ TRONG NỀN KINH TẾ QUỐC DÂN 1. Phân phối bán lẻ 1.1. Định nghĩa Theo danh mục phân loại ngành dịch vụ của tài liệu số TN.GNS/W/120 (W/120) của vòng đám phán Uruguay của tổ chức thương mại thế giới (WTO) và danh mục sản phẩm trung tâm tạm thời của Liên hợp quốc (CPC) định nghĩa: Dịch vụ bán lẻ là hoạt động bán các hàng hóa cho người tiêu dùng hoặc các hộ tiêu dùng từ một địa điểm cố định (cửa hàng, kiốt) hay một địa điểm khác (bán trực tiếp) và các dịch vụ phụ liên quan. Ngoài ra còn có khá nhiều định nghĩa khác nhau về bán lẻ. Trong cuốn sách “Quản trị Marketing” Philip Kotler đã định nghĩa bán lẻ như sau: Bán lẻ bao gồm tất cả những hoạt động liên quan đến việc bán hàng hóa hay dịch vụ trực tiếp cho người tiêu dùng cuối cùng để họ sử dụng vào mục đích cá nhân, không kinh doanh 1 . Mọi tổ chức làm công việc bán hàng này, cho dù là người sản xuất, người bán sỉ hay người bán lẻ, đều là làm công việc bán lẻ, bất kể là hàng hóa hay dịch vụ đó được bán như thế nào (trực tiếp, qua bưu điện, qua điện 1 Philip Kotler (2003), Quản trị Marketing, NXB Thống Kê, Hà Nội, trang 628 [...]... VÀO LĨNH VỰC PHÂN PHỐI BÁN LẺ CỦA VIỆT NAM 1 Thực hiện cam kết gia nhập WTO Cũng như các ngành dịch vụ khác, các cam kết của Việt Nam trong lĩnh vực dịch vụ phân phối thể hiện mức độ mở cửa thị trường và mức độ đối xử quốc gia mà Việt Nam dành cho nhà cung cấp dịch vụ nước ngoài đối với hoạt động kinh doanh dịch vụ phân phối tại Việt Nam Theo phân loại của WTO, dịch vụ phân phối được chia làm 4 phân. .. nghiệp Việt Nam chỉ có 18 lao động với số vốn trung bình 6 tỉ đồng Khu vực kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài hoạt động trong lĩnh vực bán lẻ hàng hoá và dịch vụ vẫn đóng góp ở mức rất khiêm tốn trong lĩnh vực phân phối bán lẻ 10 CBRE, từ cửa hàng mặt tiền điến trung tâm mua sắm toàn cảnh thị trường bán lẻ Việt Nam, 2007 Khu vực kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài, khi mới xuất hiện trên thị trường Việt Nam vào. .. doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài cùng hoạt động trong lĩnh vực này - Nhóm đối tư ng thứ hai - Các tập đoàn phân phối nước ngoài hoạt động tại Việt Nam Trong những năm qua, các tập đoàn phân phối nước ngoài đã bắt đầu tiếp cận, xâm nhập vào thị trường Việt Nam và đã nhanh chóng có những đóng góp không nhỏ tạo nên một thị trường kinh doanh hàng hóa và dịch vụ nội địa của Việt Nam đa dạng, phong phú... đất nước đang hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế thế giới, lĩnh vực phân phối bán lẻ cần được quan tâm phát triển hơn nữa để thích ứng trong điều kiện mớ cửa nền kinh tế 9 Bộ thương mại (2006), Đề án phát triển thương mại trong nước 2006-2010, định hướng đến năm 2020, Hà Nội CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG ĐẦU TƢ TRỰC TIẾP NƢỚC NGOÀI VÀO LĨNH VỰC PHÂN PHỐI BÁN LẺ CỦA VIỆT I SỰ CẦN THIẾT PHẢI MỞ CỬA THU HÚT FDI VÀO... kênh phân phối Dù sử dụng kênh phân phối nào đi chăng nữa thì bán lẻ cũng luôn nằm ở vị trí cuối cùng của kênh phân phối đó Nói cách khác, người bán lẻ là cầu nối giữa nhà sản xuất với người tiêu dùng cuối cùng Bảng 2: Vị trí của nhà bán lẻ trong kênh phân phối Như vậy, người bán lẻ sẽ trực tiếp nhận hàng hóa từ nhà sản xuất, nhà nhập khẩu, hoặc nhà bán sỉ rồi chuyển tới người tiêu dùng Nhà bán lẻ là... bình của thế giới chỉ là 97 điểm, Việt Nam được tập đoàn tư vấn AT Kearney xếp hạng về độ hấp dẫn của thị trường bán lẻ là vị trí thứ 3 năm 2006 và vị trí thứ 4 năm 2007 5 Tiềm năng đầy hứa hẹn đó kết hợp với việc mở cửa thị trường phân phối sẽ thúc đẩy hơn nữa sự phát triển của lĩnh vực phân phối bán lẻ Và chúng ta có quyền hy vọng trong một tư ng lai không xa, Việt Nam sẽ có dịch vụ phân phối bán lẻ. .. hoặc nhà bán sỉ rồi chia nhỏ và bán cho người tiêu dùng nhằm phục vụ nhu cầu cá nhân hay gia đình 1.2 Vị trí của bán lẻ 1.2.1 Vị trí của phân phối bán lẻ trong ngành dịch vụ phân phối Theo phân ngành dịch vụ của WTO, dịch vụ phân phối được chia thành 5 tiểu ngành, phân phối bán lẻ là một trong 5 tiểu ngành đó (5 tiểu ngành đó gồm có: Dịch vụ đại lý hoa hồng; Dịch vụ bán buôn; Dịch vụ bán lẻ; Cấp phép;... gia thị trường phân phối đối với các doanh nghiệp nước ngoài Với những cam kết khá mạnh mẽ và cởi mở của Việt Nam, chắc hẳn trong thời gian tới sẽ có thêm không ít các tập đoàn phân phối nước ngoài vào kinh doanh tại thị trường Việt Nam Để phân tích chi tiết hơn nữa các chủ thể tham gia lĩnh vực này ta xét tới ba chủ thể chính sau: - Nhóm đối tư ng thứ nhất - Các công ty phân phối trong nước, bao gồm... tập đoàn bán lẻ, phân phối quốc tế có mặt ở Việt Nam, trong đó có nhiều tập đoàn lớn như Metro Cash & Carry, Parkson, Big C đã kinh doanh khá thành công và đang đẩy nhanh quá trình củng cố, mở rộng hệ thống phân phối của mình tại Việt Nam Nhìn chung, các doanh nghiệp nước ngoài hoạt động trong lĩnh vực phân phối hàng hóa ở Việt Nam có những lợi thế nổi trội so với các doanh nghiệp trong nước về năng... 6…Thêm vào đó là việc hội nhập ngày càng sâu sắc và toàn diện với nền kinh tế thế giới, Việt Nam đã và sẽ tiếp tục triển khai thực hiện những cam kết của mình trong lĩnh vực dịch vụ phân phối, đặc biệt là những cam kết trong khuôn khổ của WTO Theo đó, các nhà phân phối nước ngoài sẽ từng bước được tham gia vào thị trường dịch vụ này ở Việt Nam một cách ngày càng rộng rãi hơn Đến năm 2009, Việt Nam sẽ . ĐẦU TƢ TRỰC TIẾP NƢỚC NGOÀI VÀO LĨNH VỰC PHÂN PHỐI BÁN LẺ CỦA VIỆT NAM 40 1. Quy mô vốn FDI vào lĩnh vực phân phối bán lẻ 41 2. Cơ cấu vốn FDI vào lĩnh vực phân phối bán lẻ của Việt Nam 45. nghiên cứu Đánh giá thực trạng phát triển lĩnh vực phân phối bán lẻ của Việt Nam Nghiên cứu thực trạng đầu tư trực tiếp nước ngoài vào lĩnh vực phân phối bán lẻ của Việt Nam từ đó đánh giá những. về lĩnh vực phân phối bán lẻ của Việt Nam Chương 2: Thực trạng FDI vào lĩnh vực phân phối bán lẻ của Việt Nam Chương 3: Giải pháp nhằm tận dụng tốt nhất dòng vốn FDI vào lĩnh vực phân phối bán