Báo cáo chuyên đề tốt nghiệp GVHD: Th.S Lương Văn Úc LỜI MỞ ĐẦU Lí chọn đề tài Trong doanh nghiệp nguồn nhân lực nguồn lực quan trọng Tất doanh nghiệp mong muốn có đội ngũ nhân lực dồi dào, có trình độ kĩ làm việc, ln gắn bó với phát triển doanh nghiệp Để thu hút giữ chân người lao động lại làm việc cho doanh nghiệp doanh nghiệp cần thực nhiều biện pháp liên quan đến người lao động Một biện pháp tiền lương Tiền lương ln vấn đề người quản lý doanh nghiệp người lao động quan tâm Tiền lương phù hợp giúp cho người lao động yên tâm làm việc, tạo điều kiện nâng cao suất, chất lượng công việc giúp cho doanh nghiệp thu hút nguồn lao động có trình độ đến với doanh nghiệp Đó lý tiền lương có vai trị quan trọng doanh nghiệp Trong q trình thực tập cơng ty CP Đồ hộp Hạ Long em nhận thấy cơng ty có quan tâm tới vấn đề xây dựng sách tiền lương, điều chỉnh sách tiền lương cho phù hợp với quy định nhà nước điều kiện sản xuất kinh doanh cơng ty Tuy nhiên cịn nhiều mặt hạn chế Với mong muốn sâu tìm hiểu hình thức trả lương cơng ty em lựa chọn đề tài: “Hồn thiện hình thức trả công lao động công ty CP Đồ hộp Hạ Long” Đối tượng nghiên cứu, phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: Các hình thức trả công lao động - Phạm vi nghiên cứu: Tiền lương cán công nhân viên công ty CP Đồ hộp Hạ Long Mục đích nghiên cứu - Tìm vấn đề cịn tồn hình thức trả cơng cơng ty - Tìm giải pháp để khắc phục tồn Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp khảo sát - Phương pháp phân tích liệu - Phương pháp vấn Kết cấu chuyên đề Chuyên đề chia làm ba phần: Phần I: Những vấn đề chung trả công lao động Doanh nghiệp Nguyễn Khắc Hoàng Lớp Quản Trị Nhân Lực 48 Báo cáo chuyên đề tốt nghiệp GVHD: Th.S Lương Văn Úc Phần II: Phân tích đánh giá cơng tác trả công lao động công ty CP Đồ hộp Hạ Long Phần III: Một số giải pháp nhằm hoàn thiện hình thức trả cơng lao động cơng ty CP Đồ hộp Hạ Long Nguyễn Khắc Hoàng Lớp Quản Trị Nhân Lực 48 Báo cáo chuyên đề tốt nghiệp GVHD: Th.S Lương Văn Úc PHẦN I NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ TRẢ CÔNG LAO ĐỘNG TRONG DOANH NGHIỆP 1.1 NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ TIỀN LƯƠNG 1.1.1 Khái niệm tiền lương Khái niệm tiền lương khái niệm bản, cần phải làm rõ nghiên cứu công tác trả công lao động doanh nghiệp Tiền lương thù lao mà người lao động nhận sở mức độ hoàn thành cơng việc Theo điều 55 Bộ luật lao động ban hành năm 1994 tiền lương định nghĩa là: “Tiền lương người lao động hai bên thỏa thuận hợp đồng lao động trả theo suất lao động, chất lượng hiệu công việc Mức lương mà người lao động nhận không thấp mức lương tối thiểu nhà nước quy định” Theo giáo trình Quản trị nhân lực Th Nguyễn Vân Điềm PGS.TS Nguyễn Ngọc Qn tiền lương tiền cơng định nghĩa sau: Tiền lương số tiền trả cho người lao động cách cố định thường xuyên theo đơn vị thời gian (tuần, tháng, năm) Tiền lương thường trả cho cán quản lý nhân viên chuyên môn, kỹ thuật Tiền công số tiền trả cho người lao động tùy thuộc vào số lượng thời gian làm việc thực tế (giờ, ngày), hay số lượng sản phẩm sản xuất ra, hay tùy thuộc vào khối lượng cơng việc hồn thành Tiền công thường trả cho công nhân sản xuất, nhân viên bảo dưỡng máy móc thiết bị, nhân viên văn phịng… Tuy nhiên thực tế hai thuật ngữ dùng để phần thù lao bản, cố định mà người lao động nhận tổ chức 1.1.2 Bản chất tiền lương Tiền lương phạm trù kinh tế, phản ánh giá sức lao động, hình thành sở giá trị sức lao động Tiền lương người sử dụng lao dộng trả cho người lao động sau q trình làm việc thơng qua thỏa thuận Tiền lương kinh tế khác mang chất khác Trong kinh tế tư chủ nghĩa, C.Mac rõ tiền lương giá sức lao động, biểu bên giá lao động Trong kinh tế kế hoạch hóa tập trung tiền lương phần thu nhập quốc dân biểu hình thức tiền tệ, nhà Nguyễn Khắc Hoàng Lớp Quản Trị Nhân Lực 48 Báo cáo chuyên đề tốt nghiệp GVHD: Th.S Lương Văn Úc nước phân phối cách có kế hoạch cho công nhân viên vào số lượng, chất lượng lao động mà họ cống hiến Trong kinh tế thị trường tiền lương số lượng tiền tệ mà người sử dụng lao động trả cho người lao động theo giá trị sức lao động mà họ hao phí sở thỏa thuận 1.1.3 Chức tiền lương Tiền lương có nhiều chức khác phạm vi đề tài nghiên cứu bốn chức tiền lương Thứ nhất, tiền lương có chức thước đo giá trị Tiền lương giá sức lao động, hình thành sở giá trị sức lao động, biểu tiền giá trị sức lao động Vì tiền lương phải phản ánh giá trị sức lao động, sức lao động khả làm việc người thể qua thể lực trí lực Khi giá trị sức lao động thay đổi tiền lương phải thay đổi theo cho phù hợp để phản ánh giá trị sức lao động cách xác Thứ hai, tiền lương có chức tái sản xuất sức lao động tức tái tạo lại sức lao động trình sản xuất Trong trình lao động người lao động phải tiêu hao lượng sức lực định để tạo sản phẩm mong muốn Để bù đắp lại q trình tiêu hao người lao động phải cung cấp lượng cho thể để tiếp tục lao động Vì tiền lương tiền lương phải đáp ứng yêu cầu trì mức sống, đáp ứng nhu cầu cần thiết người lao động không sức lao động họ bị giảm sút ảnh hưởng tới hiệu làm việc Thứ ba, tiền lương có chức kích thích sản xuất Tiền lương đủ để đáp ứng nhu cầu người lao động, đảm bảo chức tái sản xuất sức lao động cịn kích thích sản xuất Nếu tiền lương trả theo kết làm việc người lao động, đảm bảo cơng người lao động yên tâm làm việc đầu tư nhiều cho cơng việc tiền lương kích thích sản xuất Nhà quản lý phải biết áp dụng chức đòn bẩy kinh tế phục vụ hoạt động SXKD Thứ tư, tiền lương có chức tích lũy Người lao động không tiêu dùng cho nhu cầu hàng ngày mà phải tiêu dùng lúc ốm đau hay khó khăn sống Vì tiền lương khơng đủ cho tiêu dùng mà phải đủ phần dành cho việc tích lũy cho tương lai Nguyễn Khắc Hồng Lớp Quản Trị Nhân Lực 48 Báo cáo chuyên đề tốt nghiệp GVHD: Th.S Lương Văn Úc 1.1.4 Các nguyên tắc công tác trả lương 1.1.4.1 Nguyên tắc 1: Trả lương ngang cho lao động Nguyên tắc bắt nguồn từ nguyên tắc phân phối theo lao động “làm theo lực, hưởng theo lao động” Theo lao động có trình độ, chất lượng chuyên môn thực công việc với mức độ hồn thành cơng việc ngang nhận mức lương ngang mà không phân biệt tuổi tác, giới tính, tơn giáo, … Thực ngun tắc giúp cho doanh nghiệp đảm bảo tính cơng tổ chức Ngun tắc 2: Đảm bảo tốc độ tăng tiền lương bình quân phải nhỏ tốc độ tăng suất lao động Tiền lương bình quân tăng chủ yếu tăng suất lao động với yếu tố nâng cao trình độ lành nghề, giảm bớt thời gian tổn thất cho lao động Năng suất lao động tăng việc phụ thuộc vào yếu tố phụ thuộc vào: cải tiến quy trình sản xuất, áp dụng khoa học công nghệ mới, sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên, …Do đó, tăng suất lao động có sở khách quan để tăng nhanh tiền lương bình quân Khi đảm bảo thực nguyên tắc giúp cho doan nghiệp việc giảm giá thành, tăng sức cạnh tranh thị trường 1.1.4.2 Nguyên tắc 3: Đảm bảo mối quan hệ hợp lý tiền lương ngành, vùng đối tượng trả lương khác Theo nguyên tắc lao động có số lượng chất lượng khác phải trả lương khác Do đặc điểm ngành kinh tế, mức độ quan trọng, địa điểm làm việc, điều kiện lao động, …mà tiền lương trả khác cho phù hợp Vì trả lương phải đảm bảo hợp lý mức lương người có trình độ đào tạo làm ngành nghề khác để khuyến khích họ làm việc nguyên tắc biện pháp mà nhiều doanh nghiệp áp dụng để giữ chân nhân viên 1.1.5 Các yếu tố ảnh hưởng tới công tác trả lương 1.1.5.1 Các yếu tố thuộc xã hội nhà nước Hiện hội nhập quốc tế xu chung toàn cầu, quốc gia muốn phát triển cần mở cửa hội nhập với bên ngồi tình hình biến động kinh tế giới ảnh hưởng tới phát triển kinh tế nước Ở quốc gia tình hình phát triển kinh tế với tốc độ tăng trưởng kinh tế, ổn định kinh tế có ảnh hưởng đến công tác trả công lao động Khi mức tăng trưởng kinh tế cao, nguồn lực nhà nước dồi nhà nước tiến hành tăng lương để cải Nguyễn Khắc Hoàng Lớp Quản Trị Nhân Lực 48 Báo cáo chuyên đề tốt nghiệp GVHD: Th.S Lương Văn Úc thiện đời sống cho nhân dân Ngoài phát triển luật pháp đặc biệt luật lao động có ảnh hưởng tới việc trả cơng lao động 1.1.5.2 Các yếu tố thuộc thị trường Tình hình cung cầu lao động thị trường lao động yếu tố bên ngồi quan trọng nhât có ảnh hưởng tới tiền lương mà người lao động nhận Cung, cầu lao động thay đổi dẫn tới thay đổi giá sức lao động thay đổi tiền lương mà người lao động nhận Nếu Cung bé Cầu giá sức lao động cao, ngược lại giá sức lao động thấp Mức lương thịnh hành thị trường ảnh hưởng tới công tác trả công lao động Mức lương trả cho người lao động phải mang tính cạnh tranh, tùy theo yêu cầu doanh nghiệp mà người chủ doanh nghiệp lựa chọn mức lương ngang bằng, thấp hay cao mức lương thịnh hành thị trường để trả cho người lao động Ngoài biến động giá thị trường làm ảnh hưởng đến tiền lương Giá sức lao động thay đổi gắn liền với thay đổi giá tư liệu sinh hoạt khác Nếu giá tư liệu sinh hoạt tăng cao, tỉ lệ lạm phát cao dù có tăng lương cho người lao động tiền lương thực tế họ nhận không tăng bao 1.1.5.3 Các yếu tố thuộc tổ chức Tổ chức nơi mà người lao động làm việc hưởng sách đãi ngộ tổ chức Chính sách đãi ngộ thể thông qua quy chế trả lương, mức lương mà người lao động nhận Ngoài tiền lương nhận họ nhận khả tăng lương, khả thăng tiến cơng việc, sách hỗ trợ khác, …Tình hình hoạt động sản xuất kinh doanh tổ chức làm cho tiền lương mà người lao động nhận thay đổi Nếu doanh nghiệp hoạt động kinh doanh phát triển, ổn định tiền lương mà người lao động nhận ổn định có xu hướng tăng lên Ngồi CBCNV doanh nghiệp có trình độ phù hợp với cơng viêc, bố trí xếp cơng việc phù hợp tạo tập thể mạnh tác động tích cực vào q trình hoạt động sản xuất kinh doanh doanh nghiệp Đây sở để tiền lương người lao động tăng lên 1.1.5.4 Các yếu tố thuộc người lao động Trình độ chuyên mơn, khả hồn thành cơng việc yếu tố quan trọng thuộc người lao động có ảnh hưởng tới tiền lương mà họ nhận Người lao động có trình độ chun mơn cao, có kinh nghiệm, kỹ làm việc tốt,… trả lương cao Ngồi mức độ hồn thành cơng việc người lao động lớn, chất lượng hoàn thành cao mức lương họ nhận cao Thâm Nguyễn Khắc Hoàng Lớp Quản Trị Nhân Lực 48 Báo cáo chuyên đề tốt nghiệp GVHD: Th.S Lương Văn Úc niên công tác yếu tố xét tới trả lương cho người lao động Nếu công tác lĩnh vực lâu năm người lao động cống hiến nhiều hiểu sâu cơng việc họ thực họ giàu kinh nghiệm Tuy nhiên thâm niên yếu tố xem xét tới thâm niên cao trả lương cao cịn phải vào mức độ hồn thành cơng việc, hiệu làm việc 1.1.5.5 Các yếu tố thuộc công việc Các yếu tố thuộc công việc khối lượng cơng việc, mức độ phức tạp công việc phạm vi công việc Khi khối lượng công việc nhiều mức độ phức tạp cao, phạm vi cơng việc rộng người lao động cần phải bỏ nhiều công sức chất xám để hoàn thành chúng Do mà mức tiền lương họ nhận phải tương xứng với họ bỏ 1.2 CÁC HÌNH THỨC TRẢ CƠNG LAO ĐỘNG 1.2.1 Hình thức trả lương theo thời gian 1.2.1.1 Căn trả lương theo thời gian Căn trả lương theo thời gian thời gian làm việc thực tế công việc xác định với điều kiện người lao động phải đáp ứng tiêu chuẩn thực công việc tối thiểu xây dựng từ trước 1.2.1.2 Đối tượng trả lương theo thời gian Việc trả lương theo thời gian áp dụng cơng việc khó xác định mức cụ thể công việc cán quản lý, sửa chữa, phục vụ Các công việc mà suất chất lượng phụ thuộc vào máy móc Những cơng việc u cầu độ xác cao mà việc trả lương theo sản phẩm không đảm bảo chất lượng hiệu công việc Hoặc hình thức trả lương áp dụng hoạt động cần đảm bảo tuyệt đối mặt chất lượng thí nghiệm, … 1.2.1.3 Các chế độ trả lương theo thời gian Hình thức trả lương theo thời gian có hai chế độ trả lương theo thời gian giản đơn trả lương theo thời gian có thưởng a)Chế độ trả lương theo thời gian giản đơn Chế độ trả lương theo mức tiền lương hàng ngày (hoặc giờ) công việc số ngày (hoặc giờ) làm việc thực tế Cơng thức: TLtgi=MLi×Ttt Nguyễn Khắc Hoàng Lớp Quản Trị Nhân Lực 48 Báo cáo chuyên đề tốt nghiệp GVHD: Th.S Lương Văn Úc Trong đó: TLtgi: Tiền lương nhận cơng nhân bậc i MLi: Mức lương công nhân bậc I (theo giờ, ngày tháng) Ttt: Thời gian thực tế làm việc công nhân (giờ, ngày tháng) Mức độ xác giảm dần từ: trả lương theo giờ, theo ngày, theo tháng b)Chế độ trả lương theo thời gian có thưởng Chế độ trả lương theo thời gian đơn giản cộng thêm với tiền thưởng Công thức tính: TLi=TLtgi + Thưởng Trong đó: TLi: tiền lương nhận công nhân bậc i Tltgi: tiền lương theo thời gian công nhân bậc i Thưởng: khoản tiền tính cho tất sản phẩm sản xuất, tính cho số sản phẩm vượt mức cho mức độ hoàn thành công việc xuất sắc 1.2.1.4 Kết trả lương theo thời gian Hình thức trả lương theo thời gian áp dụng rộng rãi nhiều doanh nghiệp Do áp dụng hình thức trả lương theo thời gian nên hình thành quỹ lương thời gian, số CBCNV hưởng lương thời gian, tiền lương thời gian bình quân Ưu điểm: dể hiểu, dễ quản lý giải thích cho người lao động Nhược điểm: tiền lương mà người lao động nhận khơng liên quan trực tiếp đến đóng góp họ chu kỳ thời gian cụ thể Do khơng khuyến khích cơng nhân sử dụng hiệu thời gian làm việc Tuy nhiên nhược điểm hình thức trả lương theo thời gian giản đơn khắc phục chế độ trả lương theo thời gian có thưởng 1.2.2 Hình thức trả lương theo sản phẩm 1.2.2.1 Điều kiện trả lương theo sản phẩm Muốn tiến hành trả lương theo sản phẩm doanh nghiệp phải có điều kiện sau: - Phải xây dựng mức lao động có khoa học mức để tính đơn giá tiền lương, mức lao động để nghiệm thu sản phẩm đạt tiêu chuẩn chất lượng theo định mức đặt từ tính số sản phẩm đạt suất người lao động Mức lao động xây dựng dạng mức sản lượng, mức thời gian, mức phục vụ mức định biên Nguyễn Khắc Hoàng Lớp Quản Trị Nhân Lực 48 Báo cáo chuyên đề tốt nghiệp GVHD: Th.S Lương Văn Úc - Tổ chức tốt công tác phục vụ nơi làm việc để giảm thời gian ngừng việc khơng đáng có cơng nhân - Thực tốt công tác thống kê, kiểm tra, nghiệm thu sản phẩm quyền lợi người lao động ảnh hưởng trực tiếp tới tiền lương mà họ nhận - Làm tốt công tác đánh giá thực công việc công tác tuyên truyền giáo dục ý thức trách nhiệm cho người lao động nhằm tiết kiệm nguyên vật liệu, an toàn lao động, … 1.2.2.2 Căn trả lương theo sản phẩm Việc trả lương theo sản phẩm vào số lượng đơn vị sản phẩm sản xuất đơn giá tiền lương cho đơn vị sản phẩm Số lượng sản phẩm phải tính đảm bảo chất lượng Đơn giá sản phẩm số tiền quy định để trả cho công nhân làm sản phẩm đảm bảo chất lượng 1.2.2.3 Đối tượng trả lương theo sản phẩm Đối tượng hưởng lương theo sản phẩm người làm cơng việc định mức được, cơng việc có tính lặp lặp lại khơng địi hỏi trình độ lành nghề cao, cơng việc mà suất lao động phụ thuộc chủ yếu vào nỗ lực người lao động 1.2.2.4 Các chế độ trả lương theo sản phẩm a)Chế độ trả lương theo sản phẩm trực tiếp cá nhân Căn vào số lượng chất lượng sản phẩm mà công nhân tạo để trả lương cho họ Chế độ trả lương thường áp dụng với cơng việc định mức được, kiểm tra nghiệm thu sản phẩm cách cụ thể tách biệt người Cơng thức tính: TL = ĐG×Qtt ĐG = L : Q = L×T Trong đó: TL: tiền lương tính theo chế độ trả lương sản phẩm trực tiếp cá nhân ĐG: đơn giá sản phẩm Qtt: số lượng sản phẩm thực tế nghiệm thu L: mức lương cấp bậc công việc Q: mức sản lượng T: mức thời gian (tính theo giờ) Nguyễn Khắc Hồng Lớp Quản Trị Nhân Lực 48 Báo cáo chuyên đề tốt nghiệp GVHD: Th.S Lương Văn Úc Ưu điểm: Kích thích công nhân cố gắng nâng cao suất lao động cá nhân Nhược điểm: Hạn chế tính tập thể, cơng nhân quan tâm tới việc sử dụng tiết kiệm nguyên vật liệu, sử dụng máy móc hiệu quả, … b)Chế độ trả lương theo sản phẩm tập thể Việc trả lương vào kết hồn thành cơng việc nhóm Trên sở tiến hành chia lương cho người lao động thuộc tổ, nhóm Cơng thức tính: TL=ĐG×Qtt ĐG=∑Li:Q ĐG = ∑Li×Ti ĐG = L×T Trong đó: TL: tiền lương thực lĩnh nhóm ĐG: đơn giá tính theo sản phẩm tập thể Qtt: số lượng sản phẩm thực tế nghiệm thu ∑L: tổng mức lương cấp bậc nhóm Q: mức sản lượng nhóm Li: lương cấp bậc công việc bậc i Ti: mức thời gian công việc bậc i n: số công việc tổ L: mức lương cấp bậc công việc bình quân tổ T: mức thời gian sản phẩm Việc phân phối tiền lương tiến hành theo hai phương pháp: phương pháp hệ số điều chỉnh phương pháp - hệ số Ưu điểm: Khuyến khích cơng nhân nâng cao tinh thần tập thể, hợp tác nhóm để có hiệu cuối tốt Nhược điểm: Sản lượng công nhân không liên quan trực tiếp đến tiền lương họ địi hỏi việc chia lương phải xác có tác dụng tích cực c) Chế độ trả lương theo sản phẩm gián tiếp Chế độ áp dụng cơng nhân phục vụ cho cơng nhân làm lương sản phẩm mà kết làm việc họ ảnh hưởng nhiều đến kết làm việc cơng nhân Cơng thưc tính: TL = ĐG×Q1 ĐG = L:(M×Q) Trong đó: TL: tiền lương thực lĩnh cơng nhân phục vụ Nguyễn Khắc Hồng Lớp Quản Trị Nhân Lực 48