TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƢƠNG KHOA KINH TẾ VÀ KINH DOANH QUỐC TẾ CHUYÊN NGÀNH KINH TẾ ĐỐI NGOẠI *** KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP Đề tài: PHÂN TÍCH CÁC RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ THƢƠNG MẠI QUỐC TẾ ĐỐI VỚI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN NGOẠI THƢƠNG VIỆT NAM Sinh viên thực hiện : Đinh Thị Hà Thu Lớp : Anh 10 Khoá : 45 Giáo viên hướng dẫn : PGS, TS Đặng Thị Nhàn Hà Nội, tháng 5/2010 MỤC LỤC DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT DANH MỤC BẢNG, SƠ ĐỒ CHƢƠNG I: TỔNG QUAN VỀ HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ THƢƠNG MẠI QUỐC TẾ VÀ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ THƢƠNG MẠI QUỐC TẾ ĐỐI VỚI CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI 3 I. Những vấn đề chung về hoạt động tài trợ thƣơng mại quốc tế 3 1. Sự cần thiết của hoạt động thương mại quốc tế 3 2. Nhu cầu tài trợ cho hoạt động thương mại quốc tế 4 3. Khái niệm tài trợ thương mại quốc tế 5 4. Phân loại tài trợ thương mại quốc tế 5 4.1.Theo nguồn tài trợ 5 4.2. Theo mục đích tài trợ 6 5. Vai trò của tài trợ thương mại quốc tế 6 5.1. Đối với bên nhận tài trợ 6 5.2. Đối với bên tài trợ (ngân hàng thương mại) 6 5.3. Đối với nền kinh tế 7 6. Một số hình thức tài trợ thương mại quốc tế của các NHTM 8 6.1. Bảo lãnh 8 6.2. Chiết khấu bộ chứng từ 10 6.3. Bao thanh toán Factoring và Forfaiting 11 6.4. Biên lai tín thác 14 6.5. Cho vay tài trợ xuất nhập khẩu 15 6.6 Mở thư tín dụng (L/C) thanh toán hàng NK 16 6.7. Tín dụng thuê mua 17 6.8. Đồng tài trợ 18 II. Những vấn đề chung về rủi ro và rủi ro trong hoạt động tài trợ thƣơng mại quốc tế 19 1. Rủi ro và rủi ro trong thương mại quốc tế 19 1.1. Rủi ro 19 1.2. Rủi ro trong thương mại quốc tế 20 2. Rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế 21 2.1. Khái niệm 21 2.2. Đặc điểm của rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế 22 2.3. Các loại rủi ro xảy ra trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế 22 2.4. Các chỉ tiêu phản ánh rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế 24 2.5. Nguyên nhân của rủi ro trong tài trợ hoạt động thương mại quốc tế 27 CHƢƠNG II: THỰC TRẠNG RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ THƢƠNG MẠI QUỐC TẾ TẠI NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƢƠNG VIỆT NAM 31 I. Một số nét về Ngân hàng TMCP Ngoại Thƣơng Việt Nam (Vietcombank) 31 1. Quá trình hình thành và phát triển 31 2. Mô hình tổ chức 34 3. Tình hình hoạt động kinh doanh của Vietcombank trong năm 2009 34 II. Thực trạng hoạt động tài trợ thƣơng mại quốc tế tại Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam 40 1. Bảo lãnh 40 2. Chiết khấu bộ chứng từ 44 3. Phát hành L/C 46 4. Bao thanh toán 48 5. Cho vay vốn tài trợ XNK 50 III. Phân tích thực trạng rủi ro trong hoạt động tài trợ thƣơng mại quốc tế tại Vietcombank 53 1. Phân tích thực trạng rủi ro trong tài trợ thương mại quốc tế tại Vietcombank 53 1.1. Phân tích thực trạng rủi ro tín dụng tín dụng nói chung của Vietcombank 53 1.2. Phân tích thực trạng rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế tại Vietcombank 56 2. Ảnh hưởng của rủi ro tài trợ thương mại quốc tế tại VCB 61 3. Nguyên nhân của rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam 61 3.1. Nguyên nhân khách quan 61 3.2. Nguyên nhân từ phía Vietcombank 62 3.3. Nguyên nhân từ phía người nhận tài trợ 63 4. Thực trạng công tác phòng ngừa và xử lý rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế tại Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam 66 4.1. Thực trạng công tác phòng ngừa và hạn chế rủi ro 66 4.2. Thực trạng công tác xử lý nợ xấu 69 CHƢƠNG III: GIẢI PHÁP PHÒNG NGỪA VÀ HẠN CHẾ RỦI RO HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ THƢƠNG MẠI QUỐC TẾ TẠI NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƢƠNG VIỆT NAM 72 I. Định hƣớng phòng ngừa và hạn chế rủi ro tài trợ thƣơng mại quốc tế tại Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam 72 1. Định hướng chung của Vietcombank 72 2. Định hướng hoạt động tài trợ thương mại quốc tế của Vietcombank 74 3. Định hướng về phòng ngừa và hạn chế rủi ro tài trợ thương mại quốc tế tại Vietcombank 77 II. Một số giải pháp cụ thể để phòng ngừa và hạn chế rủi ro trong hoạt động tài trợ thƣơng mại quốc tế đối với Vietcombank 78 1. Các giải pháp phòng ngừa rủi ro 78 2. Các giải pháp nhằm hạn chế rủi ro 84 III. Một số kiến nghị với các bên có liên quan 86 1. Những kiến nghị với Chính phủ và các ngành 86 2. Những kiến nghị với Ngân hàng Nhà nước 87 3. Những kiến nghị với Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam 89 4. Những kiến nghị đối với các doanh nghiệp 92 KẾT LUẬN 94 TÀI LIỆU THAM KHẢO 95 DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT BL Bảo lãnh BLNH Bảo lãnh ngân hàng BTT Bao thanh toán LNH Liên Ngân hàng NHNN Ngân hàng Nhà nước NH TMCP Ngân hàng thương mại cổ phần NK Nhập khẩu NQH Nợ quá hạn TCKT Tổ chức kinh tế TMQT Thương mại quốc tế VCB Vietcombank (Tên tiếng Anh của Ngân hàng Ngoại thương) XK Xuất khẩu XNK Xuất nhập khẩu DANH MỤC BẢNG, SƠ ĐỒ BẢNG Bảng 2.1:Tình hình huy động vốn của Vietcombank trong hai năm 2008-2009 35 Bảng 2.2: Số liệu dư nợ tín dụng năm 2008 và 2009 36 Bảng 2.3: Doanh số mua bán ngoại tệ tại Vietcombank năm 2009 37 Bảng 2.4: Tình hình kinh doanh thẻ tại Vietcombank 38 Bảng 2.5: Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh của Vietcombank 39 Bảng 2.6: Tình hình hoạt động bảo lãnh Vietcombank năm 2008 và 2009 43 Bảng 2.7: Tỷ trọng các loại bảo lãnh trong doanh số phát hành BL năm 2009 43 Bảng 2.8: Tình hình hoạt động chiết khấu bộ chứng từ tại VCB 46 Bảng 2.9: Tình hình mở L/C thanh toán tiền hàng nhập khẩu tại VCB 47 Bảng 2.10: Doanh số bao thanh toán quốc tế tại Vietcombank năm 2008-2009 50 Bảng 2.11: Dư nợ cho vay tài trợ xuất nhập khẩu tại Vietcombank 2009 53 Bảng 2.12: Tổng dư nợ tín dụng và nợ quá hạn tại Vietcombank từ năm 2006 đến nay 54 Bảng 2.13: Bảng tổng hợp phân loại nợ của Vietcombank 55 Bảng 2.14: Tình hình nợ quá hạn trong nghiệp vụ bảo lãnh của Vietcombank 57 Bảng 2.15: Tình hình nợ quá hạn trong nghiệp vụ thanh toán L/C của VCB 58 Bảng 2.16: Tình hình nợ quá hạn của Vietcombank từ năm 2006 đến nay 60 Bảng 2.17: Nguyên nhân rủi ro tín dụng từ phía khách hàng 64 SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1: Quy trình nghiệp vụ bảo lãnh ngân hàng 10 Sơ đồ 1.2: Quy trình nghiệp vụ Factoring 12 Sơ đồ 1.3: Qui trình nghiệp vụ Forfaiting 13 Sơ đồ 2.1: Cơ cấu tổ chức của Vietcombank 34 Sơ đồ 2.2: Qui trình bao thanh toán xuất khẩu của Vietcombank 48 Sơ đồ 2.3: Qui trình bao thanh toán nhập khẩu của Vietcombank 49 1 LỜI MỞ ĐẦU 1. Lý do lựa chọn đề tài Hoạt động thương mại quốc tế đóng một vai trò hết sức quan trọng trong sự nghiệp công nghiệp hoá và hiện đại hoá của Việt Nam. Thực tiễn gần 25 năm đổi mới của nước ta đã minh chứng cho điều đó. Thông qua thương mại quốc tế, Việt Nam không những phát huy được lợi thế so sánh của mình mà còn tận dụng được tiến bộ khoa học kỹ thuật cùng kinh nghiệm quản lý của các nước từ đó nâng cao năng suất lao động, đẩy mạnh tăng trưởng kinh tế và cải thiện đời sống nhân dân. Để tham gia có hiệu quả vào hoạt động thương mại quốc tế, rất nhiều doanh nghiệp Việt Nam cần sự hỗ trợ tài chính từ bên ngoài để trang trải cho nhu cầu về vốn phát sinh trong suốt quá trình xuất nhập khẩu. Nhận thức được nhu cầu của các doanh nghiệp, nhiều ngân hàng thương mại đã và đang triển khai hoạt động tài trợ thương mại quốc tế. Trong số các ngân hàng này, ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam (Vietcombank) nổi lên như là ngân hàng đi đầu trong lĩnh vực tài trợ. Hiện nay, hoạt động tài trợ thương mại quốc tế đang là một trong những hoạt động đem lại nhiều lợi nhuận nhất cho Vietcombank. Tuy nhiên, cũng giống như các hoạt động kinh doanh ngân hàng khác, hoạt động tài trợ thương mại quốc tế luôn tiềm ẩn những rủi ro. Với mong muốn làm rõ những rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế đối với Vietcombank và đề xuất một số giải pháp phòng ngừa cũng như hạn chế những rủi ro đó, em đã quyết định lựa chọn đề tài: "Phân tích các rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế đối với Ngân hàng Thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam" làm đề tài khoá luận của mình. 2 2. Mục đích nghiên cứu: Mục đích nghiên cứu của đề tài này là làm rõ một số vấn đề lý luận cơ bản về rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế; phân tích thực trạng và nguyên nhân rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế đối với Ngân hàng Thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam, trên cơ sở đó, đề xuất một số giải pháp nhằm phòng ngừa và hạn chế các rủi ro này. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là các rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế. Phạm vi nghiên cứu: - Về không gian: Tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam. - Về thời gian: Từ năm 2006 - 2009. Giải pháp đề xuất đến năm 2015. 4. Phƣơng pháp nghiên cứu: Người viết sử dụng phương pháp phân tích, thống kê và so sánh nhằm làm rõ mục đích nghiên cứu của đề tài. 5. Nội dung nghiên cứu: Ngoài lời mở đầu và kết luận, đề tài chia thành 3 chương: Chương 1: Tổng quan về hoạt động tài trợ thương mại quốc tế và rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế đối với các ngân hàng thương mại. Chương 2: Thực trạng rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế tại ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam. Chương 3: Giải pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế tại ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam. 3 CHƢƠNG I TỔNG QUAN VỀ HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ THƢƠNG MẠI QUỐC TẾ VÀ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ THƢƠNG MẠI QUỐC TẾ ĐỐI VỚI CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI I. Những vấn đề chung về hoạt động tài trợ thƣơng mại quốc tế 1. Sự cần thiết của hoạt động thương mại quốc tế Ngày nay, không một quốc gia nào trên thế giới có thể phát triển và phồn thịnh nếu không có sự giao lưu kinh tế với bên ngoài. Trên thực tế, các quốc gia càng phát triển, nhu cầu của người dân càng tăng cao thì các quan hệ thương mại quốc tế càng được mở rộng. Thương mại quốc tế đem lại lợi ích cho tất cả các bên tham gia. Các quốc gia có thể tận dụng lợi thế so sánh của mình về tài nguyên thiên nhiên, nguồn nhân lực giá rẻ hay khoa học kỹ thuật hiện đại để tiến hành chuyên môn hóa sản xuất một vài loại hàng hóa và dịch vụ nhất định rồi đem trao đổi lấy những hàng hóa mà nước mình sản xuất kém hiệu quả hơn. Nhờ vậy, mỗi nước có thể giảm chi phí sản xuất, tận dụng được tính kinh tế theo qui mô đồng thời vẫn đáp ứng nhu cầu tiêu dùng nội địa. Thương mại quốc tế bao gồm hai hoạt động chính: xuất khẩu và nhập khẩu mà mỗi hoạt động đều có vai trò rất quan trọng đối với nền kinh tế. Xuất khẩu (XK) đem lại nguồn thu về ngoại tệ, tạo điều kiện đẩy mạnh quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, góp phần thúc đẩy quá trình chuyển dịch cơ cấu nền kinh tế và tạo điều kiện cho nhập khẩu diễn ra thuận lợi hơn. Nhập khẩu (NK) giúp bù đắp lượng hàng hóa thiếu hụt do trong nước chưa sản xuất được hay sản xuất chưa có hiệu quả nhằm đáp ứng nhu cầu của sản xuất và tiêu dùng; đẩy nhanh quá trình xây dựng cơ sở hạ tầng, đổi mới công nghệ tạo tiền đề cho sản xuất. Bên cạnh đó, NK còn có tác dụng hỗ trợ [...]... những ngân hàng không nhận được thanh toán từ phía bên nhập khẩu mà còn mất uy tín với khách hàng của mình 2.4 Các chỉ tiêu phản ánh rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế Bản chất của hoạt động tài trợ thương mại quốc tế là một hình thức cấp tín dụng của ngân hàng đối với các doanh nghiệp xuất nhập khẩu Do vậy, khi đo lường rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế, các ngân hàng. .. tăng, các vấn đề xã hội trở nên trầm trọng Chính vì những lý do trên mà công tác phòng ngừa và hạn chế rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế là vô cùng cấp thiết 21 2.2 Đặc điểm của rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế - Rủi ro mang tính gián tiếp: Rủi ro trong hoạt động thương mại quốc tế phụ thuộc vào tình hình tài chính, sự thiện chí trả nợ của khách hàng và môi trường kinh tế. .. tài trợ của các tổ chức tín dụng 18  Có thêm nhiều cơ hội đầu tư vào các dự án vốn lớn mà độ rủi ro lại giảm bớt do có nhiều ngân hàng cùng tham gia đồng tài trợ  Đối với ngân hàng đầu mối thì có thể thu phí trung gian và các khoản khác mà chưa cần sử dụng đến vốn II Những vấn đề chung về rủi ro và rủi ro trong hoạt động tài trợ thƣơng mại quốc tế 1 Rủi ro và rủi ro trong thương mại quốc tế 1.1 Rủi. .. một trong những hoạt động tiềm ẩn nhiều rủi ro nhất của ngân hàng Rủi ro tài trợ thương mại quốc tế khi xảy ra không chỉ ảnh hưởng tới các ngân hàng thương mại nói riêng mà còn ảnh hưởng tới toàn bộ nền kinh tế nói chung vì các ngân hàng thương mại có thể coi là những trung tâm tài chính thu nhỏ của cả nền kinh tế Do đó, khi ngân hàng gặp rủi ro thì tất yếu sẽ gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đối với. .. ngân hàng cũng không nằm ngoài sự tác động của rủi ro Không có loại nghiệp vụ nào, không có loại dịch vụ nào của ngân hàng lại không tiềm ẩn nhiều rủi ro Do vậy, các ngân hàng cần nắm vững tính chất của rủi ro là có thể đo lường được để đề ra các giải pháp phòng ngừa và hạn chế các rủi ro đó 1.2 Rủi ro trong thương mại quốc tế Hoạt động thương mại quốc tế có nhiều nét khác biệt so với thương mại nội... của rủi ro để có những biện pháp xử lý thích hợp - Rủi ro mang tính tất yếu khách quan, luôn tồn tại và gắn liền với hoạt động tài trợ của ngân hàng: Tình trạng thông tin bất cân xứng khiến cho ngân hàng không thể nắm bắt và lường trước được các rủi ro một cách toàn diện và đầy đủ, điều này làm cho hoạt động tài trợ luôn tiềm ẩn nhiều rủi ro 2.3 Các loại rủi ro xảy ra trong hoạt động tài trợ thương mại. .. ngân hàng giúp doanh nghiệp mua được những lô hàng giá trị lớn với mức giá vừa phải 5.2 Đối với bên tài trợ (ngân hàng thương mại) Tài trợ thương mại quốc tế đem đến một nguồn thu đáng kể góp phần tăng lợi nhuận cho ngân hàng vì ngân hàng thu phí trên mỗi công đoạn dịch 6 vụ thực hiện cho khách hàng Bên cạnh đó, ngân hàng cũng có thể tăng doanh thu thông qua lãi suất Trong tài trợ thương mại quốc tế, ... hợp đồng theo cách riêng của mình dẫn đến hậu quả khôn lường Do vậy, những người làm xuất nhập khẩu cần nắm rõ các thuật ngữ thương mại chuyên ngành để tránh những hiểu lầm đáng tiếc 2 Rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế 2.1 Khái niệm: Rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế là những biến cố không mong đợi, xảy ra khi ngân hàng tiến hành hỗ trợ về mặt tài chính cho các doanh nghiệp... là hình thức tài trợ nhằm hỗ trợ cho nhà xuất khẩu trước, trong và sau khi thực hiện đơn hàng với nhà nhập khẩu - Tài trợ nhập khẩu: Đây là hình thức tài trợ nhằm hỗ trợ cho nhà nhập khẩu trong vấn đề tài chính và uy tín để họ có thể nhập khẩu hàng hoá từ nước ngoài thuận tiện và nhanh chóng 5 Vai trò của tài trợ thương mại quốc tế 5.1 Đối với bên nhận tài trợ Tài trợ thương mại quốc tế giúp đáp ứng... trường kinh tế khách quan - Rủi ro có tính chất đa dạng và phức tạp: Hoạt động thương mại quốc tế hết sức đa dạng và phức tạp do đó khi tiến hành tài trợ thương mại quốc tế, các ngân hàng thương mại cũng phải đối phó với các rủi ro có nguyên nhân, hình thức và hậu quả rất đa dạng, phức tạp Do vậy, khi phòng ngừa và hạn chế rủi ro, các ngân hàng cần phải chú ý đến mọi dấu hiệu rủi ro, phải xuất phát từ nguyên . động tài trợ thương mại quốc tế và rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế đối với các ngân hàng thương mại. Chương 2: Thực trạng rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế. quốc tế 19 1.1. Rủi ro 19 1.2. Rủi ro trong thương mại quốc tế 20 2. Rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế 21 2.1. Khái niệm 21 2.2. Đặc điểm của rủi ro trong hoạt động tài trợ. những rủi ro đó, em đã quyết định lựa chọn đề tài: " ;Phân tích các rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế đối với Ngân hàng Thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam& quot; làm đề tài