PHẦN 1: ĐẶT VẤN ĐỀ 1.1. Tính cấp thiết của đề tài Hiện nay, cùng với sự tăng trưởng của nền kinh tế, ngành NTTS đã có những bước phát triển nhảy vọt, tạo ra giá trị kinh tế cao với kim ngạch xuất khẩu hằng năm đạt hơn 1 tỷ USD, phát triển NTTS đã và đang được coi như một trong những ngành kinh tế mũi nhọn trong chiến lược phát triển kinh tế, góp phần giải quyết việc làm cho đại đa số người dân ven biển, tăng hiệu quả thu nhập, đem lại một nguồn ngoại tệ lớn cho đất nước. Thừa Thiên Huế là một tỉnh ven biển thuộc miền Trung Việt Nam, có bờ biển dài với diện tích hơn 22.000ha mặt nước (chiếm khoảng 20% tổng diện tích mặt nước toàn quốc) và một hệ thống đầm phá rộng lớn, là một tiềm năng to lớn để phát triển NTTS. Trong hệ thống này, đầm phá Tam Giang được xem là đầm phá lớn nhất ở Châu Á về diện tích mặt nước và là nơi cư trú của nhiều loài sinh vật thủy sinh, cung cấp thực phẩm, đóng một vai trò kinh tế, sinh thái quan trọng trong sinh kế của người dân sống dọc treo vùng đầm phá. Tuy nhiên, sức ép gia tăng dân số, bùng nổ dân số, sự khai thác quá mức và sự phát triển không cân đối giữa các hoạt động kinh tế trong cùng một khu vực dẫn đến sự suy giảm nguồn lợi ở hệ đầm phá Thừa Thiên Huế nói chung và phá Tam Giang nói riêng. Xã Hương Phong là một xã bãi ngang nằm phía Tây Bắc huyện Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế, với tổng diện tích mặt nước là 532,08ha phục vụ cho việc đánh bắt và NTTS. Đây được xem như là ngành kinh tế chính để cải thiện sinh kế của xã trong những năm gần đây[8]. Trước năm 2007, hình thức NTTS chủ yếu ở đây là nuôi tôm chuyên canh. Tuy nhiên, do các nguyên nhân như: thời tiết không thuận lợi, ô nhiễm môi trường, dịch bệnh bùng phát ngày càng nhiều, số lượng cũng như chất lượng thủy sản ở đây ngày càng suy giảm…Từ thực trạng đó, một vấn đề đang đặt ra là làm thế nào vừa khai thác hợp lý tiềm năng vùng đầm phá, vừa bảo vệ, bảo tồn nguồn lợi sinh học, cảnh quan môi trường và đảm bảo yêu cầu phát triển bền vững. Một trong những hướng giải quyết đặt ra cho vấn đề này và đã được sự nhất trí cao giữa các tổ chức nghiên cứu quốc tế và trong nước là áp dụng hình thức nuôi xen ghép 1 (nuôi ghép nhiều đối tượng). Hình thức nuôi này sẽ giúp người dân quản lý ao nuôi dễ dàng hơn và tận dụng tốt hơn nguồn thức ăn sẵn có cho đối tượng nuôi, đồng thời đảm bảo tốt bền vững trong NTTS. Trong những năm trước đây, mô hình này đã được phát triển trên địa bàn tuy nhiên chỉ là phương thức nuôi trồng mang tính tự phát, dựa trên kinh nghiệm của người dân, chưa được hệ thống và tương xứng với tiềm năng của nó. Do đó, việc xem xét hình thức nuôi này có thực sự là giải pháp cho việc phát triển NTTS, đáp ứng mục tiêu trong quản lý, khai thác hiệu quả, tiềm năng của địa phương trong những năm tới hay không thì rất cần phải đánh giá hiệu quả kinh tế của hình thức nuôi này. Xuất phát từ tình hình thực tế đó, tôi đã quyết định chọn đề tài: “Hiệu quả kinh tế của mô hình nuôi tôm xen ghép tại xã Hương Phong- huyện Hương Trà- tỉnh Thừa Thiên Huế” 1.2. Mục tiêu - Tìm hiểu, mô tả tình hình phát triển và kết quả nuôi thủy sản xen ghép trên vùng đầm phá xã Hương Phong- Hương Trà - Thừa Thiên Huế. - Đánh giá hiệu quả kinh tế của hình thức nuôi thủy sản xen ghép. - Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến kết quả và hiệu quả nuôi tôm xen ghép tại xã Hương Phong. 2 PHẦN 2. TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1. Các khái niệm cơ bản 1.1.1. Nuôi trồng thủy sản 1.1.1.1. Khái niệm nuôi trồng thủy sản Ngành nuôi trồng thủy sản là ngành sản xuất vật chất sử dụng nguồn tài nguyên thiên nhiên như đất đai, diện tích mặt nước, thời tiết khí hậu…để sản xuất ra các loại sản phẩm thủy sản phục vụ cho nhu cầu đời sống của con người. Căn cứ vào độ mặn của vùng nước người ta phân ngành nuôi trồng thủy sản thành nuôi trồng thủy sản nước ngọt, nuôi trồng thủy sản nước lợ và nuôi trồng thủy sản nước mặn; căn cứ vào đối tượng nuôi trồng mà người ta chia thành các ngành: Nuôi cá, nuôi giáp xác, nuôi nhuyễn thể và trồng các loại rong biển. Ngành nuôi trồng thủy sản có khả năng sản xuất nhiều loại thực phẩm giàu dinh dưỡng cho nhân loại, cung cấp nhiều loại nguyên liệu, dược liệu cho các ngành công nghiệp, làm thức ăn cho chăn nuôi gia súc. Pillay, 1990, NTTS là một khái niệm dùng để chỉ tất cả các hình thức nuôi trồng động thực vật thủy sinh ở các môi trường nước ngọt lợ, mặn.[1] The FAO (2008) thì nuôi trồng thủy sản (tiếng anh: aquaculture) là nuôi các thủy sinh vật trong môi trường nước ngọt và lợ/mặn, bao gồm áp dụng các kỹ thuật vào qui trình nuôi nhằm nâng cao năng suất; thuộc sở hữu cá nhân hay tập thể. Một số tác giả khái niệm nuôi thủy sản đơn giản hơn đó là nuôi hay canh tác động và thực vật dưới nước do xuất xứ từ thật ngữ aqua (nước) + culture (nuôi). Như vậy, NTTS là ngành sản xuất vật chất sử dụng nguồn tài nguyên thiên nhiên nhiên như đất đai, diện tích mặt nước, thời tiết khí hậu…để sản xuất ra các loại sản phẩm phục vụ cho nhu cầu đời sống con người.[2] 1.1.2.2. Vai trò và đặc điểm của ngành nuôi trồng thủy sản 1.1.2.2.1. Vai trò của ngành nuôi trồng thủy sản - Cung cấp thực phẩm. Sản phẩm thủy sản là thực phẩm giàu dinh dưỡng rất được mọi người yêu thích. Từ xưa tới nay, con người luôn coi sản phẩm thủy sản là thực phẩm 3 lý tưởng nhất. Trong đó, có các đặc điểm như hàm lượng protein cao, lượng mỡ va cholesteron thấp, có nhiều loại vitamin, dễ tiêu hóa và hấp thụ đối với con người, đẩy mạnh quá trình trao đổi chất. Đây là đặc điểm khiến cho các loại thịt không thể so sánh được với sản phẩm thủy sản. Hơn nữa sản phẩm thủy sản còn là nguồn cung cấp protein thích hợp nhất cho sức khỏe của con người. Rất nhiều nước trên thế giới luôn coi việc sử dụng mặt nước biển là khởi nguồn quan trọng để cung cấp protein cho con người. Theo tính toán của khoa học, trong các loại protein của động vật mà con người dễ hấp thu nhất, khoảng một nữa có nguồn gốc từ sản phẩm thủy sản. Theo kết quả phân tích, cứ mỗi cân cá Trắm đen chứa 195 gram hàm lượng protein, trong khi 1kg thịt lợn chỉ chứa 95 gram hàm lượng protein; 1kg thịt gà có chứa 163 gram hàm lượng protein; 1kg thịt vịt có chứa 147 gram hàm lượng protein. Các loại tôm và sinh vật nhuyễn thể, tảo cũng đều là những loại thực phẩm thủy sản hàm lượng protein cao và hàm lượng chất béo thấp. Trong các loại sinh vật nhuyễn thể thì loại Hàu được coi là “ sữa bò biển”. Hàm lượng protein có trong thịt của loài Hàu lên đến 45%- 57%. Một số động vật thủy sản kinh tế khác như: ba ba, rùa, tôm, cua, ếch….là những thực phẩm bổ dưỡng. Việt Nam là một nước đang phát triển, đất chật, người đông, tài nguyên ít. Lương thực vẫn là thức ăn chính cho người dân Việt Nam, tỷ lệ chất protein và lipid động vật trong thức ăn vẫn còn thấp hơn rất nhiều so với mức bình quân trên thế giới. Hiện nay mức tiêu dùng của người Việt Nam đối với các loại thủy sản ước tính chiếm khoảng 50% về tiêu dùng thực phẩm chứa Prôtêin. Riêng về cá đã cung cấp khoảng 8kg/người /năm, trong đó nuôi trồng chiếm khoảng 30%. Những năm tới xu thế đời sống nhân dân ngày một khá lên, mức tiêu dùng thực phẩm sẽ tăng. Điều đáng quan tâm là ngày nay nhân dân có xu thế thiên về sử dụng thực phẩm ít béo. Do đó, tôm, cá và các sản phẩm có nguồn gốc thủy sản được dùng làm thực phẩm chiếm phần quan trọng. Trong đó các sản phẩm cá nuôi cung cấp tại chỗ, chi phí vận chuyển ít, đảm bảo được tươi sống lại càng có vai trò quan trọng hơn. 4 Theo chiến lược phát triển kinh tế– xã hội của ngành thủy sản, đến năm 2010 tổng sản lượng thủy sản Việt Nam sẽ đạt khoảng trên 3,5 triệu tấn. Trong đó ưu tiên cho xuất khẩu khoảng 40% và theo số liệu của FAO sản phẩm thủy sản dành cho chăn nuôi 30%, thì sản lượng còn lại dành cung cấp thực phẩm cho người. Nếu so với lượng tiêu dùng thủy sản bình quân đầu người trên thế giới theo ước tính của FAO là 19,1 kg/người vào năm 1994 và so với mức 27 kg/người /năm của các nước đang phát triển hiện nay thì ở nước ta chưa đáp ứng được. - Cung cấp thức ăn cho chăn nuôi, phân bón cho công nghiệp. Sản phẩm phụ của nghành nuôi trồng thủy sản ( các loại tôm cá tạp ), các phụ, phế phẩm của các nhà máy chế biến thủy sản làm nguyên liệu cho các nhà máy chế biến thức ăn gia súc, gia cầm và một số loại thức ăn cho tôm cá và theo số liệu của FAO sản phẩm thủy sản dành cho chăn nuôi chiếm khoảng 30%. Hàng năm ở Việt Nam đã sản xuất ra khoảng 40000- 50000 tấn bột cá làm cho nguyên liệu các nhà máy chế biến thức ăn chăn nuôi gia súc cho các ngành công nghiệp. - Cung cấp nguyên liệu cho các ngành công nghiệp. Phát triển ngành nuôi trồng thủy sản có thể cung cấp nguyên vật liệu cho các ngành khác như công nghiệp, nông nghiệp, y dược và công nghiệp quốc phòng, thúc đẩy sự phát triển của các ngành nghề liên quan. Các sản phẩm của ngành nuôi trồng thủy sản ngoài chức năng làm thực phẩm cho con người còn được sử dụng nhiều trong các lĩnh vực khác. Rất nhiều mặt hàng thủy sản là nguyên liệu cho các nhà máy chế biến đông lạnh như: tôm, cá, nhuyễn thể, v.v…, nguyên liệu cho các xí nghiệp dược phẩm như: rong mơ, rong câu, rong thuốc giun.v.v…sản xuất keo alginate, Aga aga, Iod, cồn, thuốc tẩy giun sán. Hải mã, hải long, vỏ bào ngư là nguồn dược liệu quý và nổi tiếng, rất nhiều loại sinh vật nhuyễn thể có thể làm nguyên liệu để sản xuất đồ mỹ nghệ xuât khẩu như: sản phẩm khảm trai, ngọc trai, đồi mồi. Cùng với sự phát triển của khoa học kỹ thuật, đời sống nhân dân ngày càng được nâng cao thì các sản phẩm nuôi trồng thủy sản ngày càng có xu hướng được sử dụng rộng rãi hơn. Đồng thời, sự phát triển của ngành NTTS cũng kéo theo sự phát triển của các ngành liên quan. Phát triển nghề nuôi trồng 5 thủy sản không chỉ hoàn thiện được cơ cấu sản xuất nông nghiệp, duy trì cân bằng hệ sinh thái mà còn hình thành lên chiến lược khai thác, sử dụng tổng hợp tài nguyên trên lãnh thổ Việt Nam. Phát triển nghề nuôi trồng thủy sản khuyến khích các vùng nông thôn ven biển thực hiện việc kinh doanh tổng hợp như: nông- lâm- chăn nuôi- nuôi trồng thủy sản tạo điều kiện thuận lợi cho việc chuyển đổi cơ cấu sản xuất, nâng cao hiệu quả trong sản xuất kinh doanh. Đồng thời, sự phát triển của ngành nuôi trồng thuỷ sản cũng kéo theo sự phát triển của các ngành liên quan như công nghiệp chế biến thức ăn, công nghiệp cơ khí, chế biến thực phẩm, tiêu thụ sản phẩm, du lịch chữa bệnh và các hoạt động dịch vụ. v. v… - Tạo nguồn hàng xuất khẩu, tăng thu ngoại tệ cho đất nước. Sản phẩm thủy sản thương phẩm là sản phẩm xuất khẩu quan trọng của Việt Nam, có tỉ suất thu đổi ngoại tệ cao. Theo dự tính của các ngành hữu quan, nếu thu đổi được 1 USD đối với các sản phẩm công nông nghiệp bình thường giá thành bình quân thu đổi từ 0,7- 0,9 USD. Trong khi đó, giá thành thu đổi các mặt hàng nuôi trồng thủy sản tương đối thấp từ 0,3- 0,5 USD. Cùng với các chính sách cải cách và mở cửa của nền kinh tế, mối quan hệ giữa sự phát triển ngành thủy sản việt Nam và thị trường quốc tế ngày càng trở nên mật thiết. Các ngành NTTS địa phương đã chủ trương phát triển kinh tế hướng ngoại để tham gia vào thị trường cạnh tranh quốc tế, đẩy mạnh ngành nuôi trồng thủy sản phát triển tạo ra ngoại tệ mạnh cho đất nước. Hiện nay hàng thủy sản xuất khẩu của Việt Nam ngày càng được ưa chuộng ở nhiều nước trên thế giới và trong khu vực. Năm 1997 đã xuất khẩu sang 46 nước, năm 1998 là 50 nước, năm 2004 là 60 nước, năm 2005 là 105 nước, năm 2007 là 150 nước. Kim ngạch xuất khẩu thủy sản vào các thị trường lớn cũng ngày một tăng. Năm 1999 kim ngạch xuất khẩu của ngành thủy sản đạt 761,5 triệu USD, năm 2005 đạt 2.650 triệu USD và năm 2006 đạt 3.400 triệu USD. Đáng quan tâm trong cơ cấu hàng thủy sản xuất khẩu, nhóm sản phẩm tôm vẫn là mặt hàng chủ lực chiếm tỷ lệ ngày càng cao, trong đó tôm nuôi chiếm tỷ trọng tương đối cao. Năm 2004 tỷ lệ tôm chiếm 27,5% về khối lượng và 53% về giá trị kim ngạch xuất khẩu. 6 Các đối tượng khác như: nhuyễn thể, cá song, cá hồng, cá ba sa, cá sặc rằn, cá quả, lươn, ba ba, ếch. v. v… xuất sống, phi lê đông lạnh cũng được các thị trường ưa chuộng. Ở Nhật xu thế tiêu dùng hàng thủy sản thay cho thịt bình quân 71,5 kg/người và còn tiếp tục tăng. Thị trường Mỹ và EU cũng có xu thế như vậy: Bảng 1: Sản lượng và giá trị sản phẩm thủy sản xuất khẩu chính ngạch từ năm 1997-2005. Năm Sản lượng (tấn) Giá trị (USD) 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 206.397,7 200.555,9 229.963,6 291.922,7 375.490,7 458.657,9 482.066,8 531.325,8 761.457.413 817.989.276 938.871.697 1.478.609.549 1.777.485.754 2.022.820.916 2.199.576.806 2.400.781.114 2.650.000.000 3.400.000.000 (Nguồn: Niên giám thống kê). Dự kiến năm 2005-2010 cơ cấu sản phẩm thủy sản của Việt Nam xuất sang Nhật sẽ là 32÷34%, châu Á (kể cả Trung Quốc) là 20÷22%, Bắc Mỹ 20÷22%, EU 16÷18%, thị trường khác là 8÷10%. Dưới góc độ biến động về giá hàng thủy sản trên thế giới cho thấy giá tôm và các loài cá này dự kiến tiếp tục tăng vào năm 2005 và 2010.[2] 1.1.2.2.2. Đặc điểm của ngành nuôi trồng thủy sản - Nuôi trồng thủy sản là một ngành phát triển rộng và tương đối phức tạp hơn so vơi các ngành sản xuất vật chất khác. Đối tượng sản xuất của ngành NTTS là các loại động vật máu lạnh, sống trong môi trường nước, chịu ảnh hưởng trực tiếp của rất nhiều các yếu tố môi trường như thủy lý, thủy hóa, thủy sinh do đó muốn cho các đối tượng nuôi trồng phát triển tốt con người phải tạo được môi trường sống phù hợp cho 7 từng đối tượng. Các biện pháp kỹ thuật sản xuất chỉ khi nào phù hợp với các yêu cầu sinh thái, phù hợp với quy luật sinh trưởng phát triển và sinh sản của các đối tượng nuôi trồng thì mới giúp đối tượng nuôi phát triển tốt, đạt được năng suất, sản lượng cao và ổn định. Hơn nữa, hoạt động NTTS là hoạt động sản xuất ngoài trời, các điều kiện sản xuất như khí hậu, thời tiết, các yếu tố môi trường… và sinh vật có ảnh hưởng, tác động qua lại lẫn nhau đồng thời luôn có sự biến đổi khôn lường. Sức lao động cùng bỏ ra như nhau nhưng chỉ gặp năm thời tiết thuận lợi (mưa thuận, gió hòa) mới có thể đạt được năng suất, sản lượng cao. Mặt khác bờ biển Việt Nam khá dài, điều kiện khí hậu thời tiết của từng vùng có sự khác nhau do đó cùng một đối tượng nuôi nhưng ở những địa phương khác nhau thì mùa vụ sản xuất khác nhau và hiệu quả kinh tế của nó cũng không giống nhau, hơn nữa mức độ đầu tư cơ sở hạ tầng cũng quyết định khả năng sản xuất và trình độ thâm canh của nghề nuôi trồng thủy sản. Vì vậy, trong quá trình sản xuất, ngành nuôi trồng thủy sản vừa chịu sự chi phối của quy luật tự nhiên, vừa phải chịu sự chi phối của quy luật kinh tế. Do đó nuôi trồng thủy sản là một hoạt động sản xuất rất phức tạp. Tính chất rộng khắp của ngành nuôi trồng thủy sản thể hiện nghề nuôi trồng thủy sản phát triển ở khắp các vùng trong nước từ đồng bằng, trung du, miền núi cho đến các vùng ven biển, ở đâu có đất đai diện tích mặt nước là ở đó có thể phát triển nghề nuôi trồng thủy sản: từ hồ ao sông ngòi đến đầm phá eo, vịnh … Mỗi vùng có điều kiện địa hình, khí hậu, thời tiết khác nhau, do đó dẫn tới sự khác nhau về đối tượng sản xuất, về quy trình kỹ thuật, về mùa vụ sản xuất. Do đó trong công tác quản lý và chỉ đạo sản xuất của ngành cần lưu ý đến các vấn đề như: xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật, xây dựng các chỉ tiêu kế hoạch, chính sách giá cả, đầu tư cho phù hợp đối với từng khu vực, từng vùng lãnh thổ. - Trong NTTS đất đai, diện tích mặt nước vừa là tư liệu sản xuất chủ yếu vừa là tư liệu sản xuất đặc biệt không thể thay thế được. Đất đai là tư liệu sản xuất, song nó là tư liệu sản xuất đặc biệt, khác với các tư liệu sản xuất khác là: Diện tích của chúng có giới hạn, vị trí của chúng cố định, sức sản xuất của chúng thì không có giới hạn và nếu biết sử dụng hợp lý thì đất đai diện tích mặt nước không bị hao mòn đi mà còn tốt hơn (tức là 8 độ phì nhiêu, độ màu mỡ của đất đai diện tích mặt nước ngày một tăng) mặt khác đất đai, diện tích mặt nước là tư liệu sản xuất không đồng nhất về chất lượng do cấu tạo thổ nhưỡng, địa hình, vị trí dẫn đến độ màu mỡ của đất đai , diện tích mặt nước giữa các vùng thường là khác nhau. Chính vì vậy, khi sử dụng đất đai, diện tích mặt nước phải hết sức tiết kiệm, phải quản lý chặt chẽ trên cả ba mặt, pháp chế, kinh tế, kỹ thuật. + Về mặt pháp chế: Phải quản lý chặt chẽ các loại đất đai diện tích mặt nước có khả năng nuôi trồng thủy sản, phân vùng quy hoạch đưa vào sản xuất theo hướng thâm canh và chuyên canh. + Về mặt kỹ thuật: Cần xác định đúng đắn các đối tượng nuôi trồng, cho phù hợp với từng vùng, đồng thời cần quan tâm đến việc sử dụng, bồi dưỡng và nâng cao độ phì nhiêu của đất đai diện tích mặt nước. + Về mặt kinh tế: Mọi biện pháp quản lý sử dụng đất đai diện tích mặt nước phải đưa đến kết quả đất đai diện tích mặt nước cho năng xuất cao và không ngừng được cải tạo. Phát triển ngành nuôi trồng thủy sản không những không chiếm dụng đất nông nghiệp mà còn có thể tác động trợ giúp cho sự phát triển của các ngành khác như nông nghiệp, lâm nghiệp và chăn nuôi gia súc. Những năm gần đây, các tỉnh thuộc vùng duyên hải Việt Nam đã áp dụng cách thức “đào ao, cải tạo ruộng” để tiến hành khai thác tổng hợp. Việc làm này không phải lấn chiếm đất canh tác mà còn tạo ra đất canh tác, coi việc phát triển ngành nuôi trồng thủy sản làm động lực kéo theo các ngành khác cùng phát triển như: ngành trồng cây công nghiệp, ngành trồng cây ăn quả, ngành chăn nuôi gia súc và công nghiệp phụ trợ. Những bãi bồi ven biển và những vùng đất trũng phèn sau một số năm được cải tạo để nuôi trồng thủy sản đã biến thành những đồng ruộng màu mỡ, phì nhiêu có thể phục vụ cho sản xuất nông nghiệp. - Nuôi trồng thủy sản có tính thời vụ cao. Trong NTTS ngoài sự tác động trực tiếp của con người, các đối tượng còn chịu sự tác động của môi trường tự nhiên. Vì vậy trong NTTS , quá trình tái sản xuất kinh tế xen kẽ với quá trình tái sản xuất tự nhiên, thời gian lao động không hoàn toàn ăn khớp với thời gian sản xuất do đó nghề NTTS mang tính thời vụ rất rõ rệt. Theo Lê- nin: “Thời gian mà lao động có tác dụng đối 9 với sản phẩm, thời gian đó gọi là thời gian lao động, còn thời gian sản xuất tức là thời gian mà sản phẩm đang trong lĩnh vực sản xuất, nó bao hàm cả thời gian mà lao động không có tác dụng đối với sản phẩm ”. Nhân tố cơ bản quyết định tính thời vụ là quy luật sinh trưởng và phát triển của các đối tượng nuôi trồng, những biểu hiện chủ yếu của tính thời vụ trong nuôi trồng thủy sản là: - Đối với mỗi đối tượng nuôi trồng, các giai đoạn sinh trưởng, phát triển diễn ra trong các khoảng thời gian khác nhau của mùa vụ sản xuất đòi hỏi thời gian, hình thức và mức độ tác động trực tiếp của con người tới chúng khác nhau. Có thời gian đòi hỏi lao động căng thẳng, có thời gian ít căng thẳng. - Cùng một đối tượng nuôi trồng thủy sản nhưng ở những vùng có điều kiện khí hậu thời tiết khác nhau thường có mùa vụ sản xuất khác nhau. - Các đối tượng nuôi trồng thủy sản khác nhau có mùa vụ sản xuất khác nhau. Tính thời vụ của nuôi trồng thủy sản có su hướng dẫn tới tính thời vụ trong việc sử dụng các yếu tố sản xuất nhất là sức lao động, công cụ lao động và đất đai diện tích mặt nước. Do điều kiện lao động thủ công, điều kiện tự nhiên, thời tiết diễn biến bất thường, tính thời vụ trong nuôi trồng thủy sản càng gây lên nhiều vấn đề phức tạp trong tổ chức quản lý sản xuất và kinh doanh. Để giảm bớt tính chất thời vụ trong nuôi trồng thủy sản chúng ta cần lưu ý các vấn đề sau: - Nghiên cứu đặc điểm địa hình, khí hậu, thời tiết từng vùng để bố trí sắp xếp các đối tương nuôi trồng cho phù hợp nhằm sử dụng có hiệu quả đất đai diện tích mặt nước, lao động, cơ sở vật chất kỹ thuật … - Mở mang thêm ngành nghề, tạo thêm công ăn việc làm cho người lao động để thực hiện việc chuyên môn hóa sản xuất đi đôi với viêc phát triển tổng hợp các ngành sản xuất trong nuôi trồng thủy sản. - Vận dụng các thành tựu khoa học kỹ thuật, đăc biệt các thành tựu trong lĩnh vực sinh học như: Vận dụng quy luật tổng nhiệt cho cá đẻ tái phát dục, kỹ thuật nuôi tôm cắt mắt, kỹ thuật cấy ghép tinh cho tôm mẹ… để tăng thời gian sản xuất trong năm. 10 [...]... KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 4.1 Đặc điểm kinh tế, xã hội của vùng nghiên cứu 4.1.1 Thông tin chung tại vùng nghiên cứu 4.1.1.1 Điều kiện tự nhiên Vị trí địa lý điểm nghiên cứu: Xã Hương Phong, huyện Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế Xã Hương Phong là một xã bãi ngang nằm phía Tây Bắc, huyện Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế, cách thành phố Huế 12Km với hình tam giác thế chân kiềng Phía Bắc giáp xã hải... triển hình thức nuôi xen ghép 3.2.3 Đặc điểm của các hộ khảo sát - Nhân khẩu, lao động, tuổi, trình độ VH - Diện tích, thu nhập, chi tiêu 3.2.4 Kết quả và hiệu quả NTTS - Chi phí NTTS của các hộ khảo sát - Hiệu quả NTTS của các hộ khảo sát - Sự thay đổi qua 2 thời kỳ nuôi chuyên tôm và nuôi xen ghép - Thị trường tiêu thụ - Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến kết quả và hiệu quả NTTS xen ghép ở xã Hương. .. nhuận kinh tế bình 1000đ 2.377 9.243 12.068 quân/hộ GO/TC Lần 0,93 1,23 1,26 MI/TC Lần 0,14 0,56 0,58 EP/TC Lần -0,07 0,23 0,26 (Nguồn: Điều tra thực tế, 2011) 32 Khi nuôi tôm chuyên canh và nuôi tôm xen ghép, năng suất của mô hình nuôi chuyên tôm là cao hơn nuôi xen ghép, nguyên nhân là do nuôi xen ghép mật độ thấp Tuy nhiên, theo kết quả điều tra người dân cho biết: trong cùng một thời gian nuôi thì nuôi. .. gian nuôi thì nuôi xen ghép cho tỷ lệ tôm kích cỡ lớn hơn và do vậy, giá bán bình quân của nuôi xen ghép là cao hơn nuôi chuyên tôm Hơn nữa, ngoài sản phẩm tôm thì khi nuôi xen ghép còn có các sản phẩm cua, cá, việc nuôi xen ghép có tác dụng làm sạch môi trường ao nuôi hơn do thức ăn dư thừa của tôm được tận dụng cho cá và các loài nuôi khác Qua bảng 10, nếu tính trên 1ha diện tích ao nuôi Tổng giá trị... rệt Kết quả là tỷ lệ hộ nuôi có lãi cũng tăng đáng kể qua các năm, từ 35% năm 2006 lên 48% năm 2007 và đến năm 2010 tỷ lệ đó là 90%, tỷ lệ hộ lỗ giảm chỉ còn 2% trong năm 2010 Những kết quả trên cho thấy nuôi thủy sản xen ghép đang là một hướng đi đúng đắn của ngành NTTS tại xã Hương Phong Việc đưa mô hình nuôi xen ghép thay hình thức nuôi chuyên tôm, tuy hiệu quả kinh tế mang lại không cao bằng nuôi. .. lợi nhuận kinh tế (EP), GO/chí phí, MI/chi phí và EP/chi phí…Kết quả và hiệu quả kinh tế của công tác NTTS của các hộ khảo sát ở xã Hương Phong được thể hiện trên bảng 11 Bảng 11: Kết quả và hiệu quả NTTS của các hộ khảo sát Chỉ tiêu ĐVT Nuôi Nuôi xen ghép chuyên tôm 2009 2010 Tổng giá trị sản xuất 1000đ/ha 41.859 39.809 41.712 Thu nhập hỗn hợp 1000đ/ha 6.530 18.001 19.237 Lợi nhuận kinh tế 1000đ/ha... (do đa dạng đối tượng 33 nuôi nên thị trường tiêu thụ sản phẩm của mô hình nuôi xen ghép ổn định, ít bị ép giá) và rủi ro thấp là những nguyên nhân quan trọng tạo ra sự khác biệt về hiệu quả sản xuất giữa hai mô hình Với kết quả nuôi trồng như trên cho thấy mô hình nuôi thủy sản xen ghép đang là mô hình quan trọng, có khả năng mang lại hiệu quả cao Các mục tiêu đặt ra đều đạt được, các hộ không những... suất huy động tiền gửi của ngân hàng, cộng thêm việc chi phí đầu tư cho vụ nuôi tôm xen ghép được đầu tư dàn trải trong suốt vụ nuôi thay vì đầu tư một lần như nuôi chuyên tôm đã đảm bảo cho việc lựa chọn hình thức nuôi thủy sản xen ghép thay vì gửi ngân hàng là một lựa chọn đúng đắn Điều này phản ánh được xu hướng phát triển tích cực của mô hình nuôi xen ghép Các chỉ tiêu về hiệu quả cũng có sự khác... với nuôi chuyên tôm và nuôi xen ghép, bao gồm các chi phí nhiên liệu xăng dầu và các chi phí khác Trong quy trình nuôi, thời gian lao động kéo dài từ 3-4 tháng nuôi Trung bình thời gian nuôi chuyên tôm kéo dài từ 90-100 ngày còn nuôi xen ghép lớn hơn Nguyên nhân của sự khác biệt này là do quá trình khai thác khác nhau của hai hình thức nuôi Nếu nuôi chuyên tôm chỉ khai thác một lần vào cuối vụ thì nuôi. .. nước, máy sục khí…ít được áp dụng do nuôi xen ghép thì mật độ thấp hơn nhiều, các yếu tố nhân tạo cũng ít hơn, chủ yếu là sử dụng các điều kiện tự nhiên của vùng đầm phá 4.3.2 Hiệu quả NTTS của các hộ khảo sát Trên giác độ về kinh tế, hiệu quả sản xuất là yếu tố quyết định đến quy mô và loại hình đầu tư tại các hộ NTTS Để phân tích được kết quả và hiệu quả nuôi tôm, tôi đã sử dụng hệ thống các chỉ . hiệu quả kinh tế của hình thức nuôi này. Xuất phát từ tình hình thực tế đó, tôi đã quyết định chọn đề tài: Hiệu quả kinh tế của mô hình nuôi tôm xen ghép tại xã Hương Phong- huyện Hương Trà-. Trà- tỉnh Thừa Thiên Huế 1.2. Mục tiêu - Tìm hiểu, mô tả tình hình phát triển và kết quả nuôi thủy sản xen ghép trên vùng đầm phá xã Hương Phong- Hương Trà - Thừa Thiên Huế. - Đánh giá hiệu quả. Thiên Huế. - Đánh giá hiệu quả kinh tế của hình thức nuôi thủy sản xen ghép. - Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến kết quả và hiệu quả nuôi tôm xen ghép tại xã Hương Phong. 2 PHẦN 2. TỔNG QUAN