Hình thành và phát triển một số kỹ năng thích nghi trí tuệ cho học sinh trung học thông qua dạy học Hình học
1 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC VINH NGUYỄN VIẾT DŨNG HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN MỘT SỐ KỸ NĂNG THÍCH NGHI TRÍ TUỆ CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG QUA DẠY HỌC HÌNH HỌC LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC NGHỆ AN, 2014 2 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC VINH NGUYỄN VIẾT DŨNG HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN MỘT SỐ KỸ NĂNG THÍCH NGHI TRÍ TUỆ CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG QUA DẠY HỌC HÌNH HỌC Chuyên ngành: Lý luận và Phƣơng pháp dạy học bộ môn Toán Mã số: 62. 14. 01. 11 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC HỌC Hƣớng dẫn khoa học: GS.TS. ĐÀO TAM NGHỆ AN, 2014 3 LỜI CAM ĐOAN Nguyễn Viết Dũng 4 DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN ÁN Viết tắt Viết đầy đủ 3. GV : Giáo viên 5. HS 6. KN 7. TNTT 8. KT 9. PP 10. SGK : Sách giáo khoa 11. THPT 12. TN 13. TNSP 5 MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU 1 1 4 4 4 4 4 5 5 5 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỂN 6 1.1. Năng lực và kỹ năng 6 6 7 9 1.2. Kỹ năng thích nghi trí tuệ 10 10 11 18 25 1.3. Hình thành và rèn luyện kỹ năng thích nghi trí tuệ cho học sinh 38 38 44 1.4. Rèn luyện kỹ năng thích nghi trí tuệ thể hiện trong một số phƣơng pháp dạy học tích cực 54 54 55 6 57 58 1.5. Khảo sát thực trạng dạy học theo hƣớng hình thành và phát triển kỹ năng thích nghi trí tuệ cho học sinh ở trƣờng THPT 61 61 62 62 64 1.6. Kết luận chƣơng 1 65 Chƣơng 2 MỘT SỐ BIỆN PHÁP HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN KỸ NĂNG THÍCH NGHI TRÍ TUỆ CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC HÌNH HỌC Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 66 2.1. Vai trò của môn hình học trong việc hình thành và phát triển kỹ năng thích nghi trí tuệ 66 66 67 68 68 2.2. Những định hƣớng trong việc đề ra các biện pháp nhằm hình thành và phát triển kỹ năng thích nghi tuệ cho học sinh 69 2.3. Một số biện pháp hình thành và phát triển kỹ năng thích nghi trí tuệ cho học sinh trong dạy học hình học ở trƣờng THPT 72 2.3.1. 1: 72 7 86 99 2.3.4. 4: 117 gian 128 2.3.6. 6: 142 2.4. Kết luận chƣơng 2 153 Chƣơng 3 THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM 154 154 154 154 3.4. 156 158 159 3.7. 180 KẾT LUẬN 181 182 183 PHỤ LỤC 190 8 DANH MỤC SƠ ĐỒ, BẢNG BIỂU, BIỂU ĐỒ TT Ký hiệu Tên sơ đồ, bảng biểu, biểu đồ Trang Sơ đồ 1 1.1 2 1.2 25 3 1.3 30 4 1.4 39 5 1.5 58 6 1.6 59 7 1.7 74 Bảng biểu 8 2.1 84 9 2.2 89 10 2.3 90 11 2.4 không gian 90 12 2.5 92 13 2.6 95 14 2.7 131 15 3.1 160 16 3.2 TNSP vòng 1 163 17 3.3 163 9 18 3.4 167 19 3.5 sau khi TN vòng 2 172 20 3.6 172 21 3.7 177 22 3.8 178 23 3.9 TNTT cho HS THPT 179 Biểu đồ 24 3.1 161 25 3.2 163 26 3.3 2 173 10 Sơ đồ 1.1. SƠ ĐỒ LÔGIC CỦA LUẬN ÁN thông qua các phương pháp dạy học tích cực hóa và g xâm g Các giai thành và thích nghi trí tuệ Các rèn luyện kỹ năng thích nghi trí tuệ n hóa các liên tưởng pháp 1 pháp 2 pháp 3 pháp 4 pháp 5 pháp 6 [...]... Toán 3 Đối tƣợng và khách thể nghi n cứu 3.1 Đối tượng nghi n cứu Sự hình thành và phát triển kỹ năng TNTT trong dạy học Hình học ở trường THPT 3.2 Khách thể nghi n cứu Các HĐ dạy học nội dung hình học ở trường THPT 4 Giả thuyết khoa học Nếu xác định được một số kỹ năng TNTT và đề xuất một số biện pháp nhằm hình thành và phát triển một số kỹ năng TNTT cho học sinh THPT qua dạy học hình học thì sẽ góp... những lý do nói trên, chúng tôi chọn đề tài nghi n cứu: "Hình thành và phát triển một số kỹ năng thích nghi trí tuệ cho học sinh trung học phổ thông qua dạy học Hình học" 2 Mục đích nghi n cứu Nghi n cứu để nhằm xây dựng các biện pháp bồi dưỡng và luyện tập các kỹ 3 năng TNTT cho học sinh THPT thông qua việc dạy học Hình học Từ đó góp phần đổi mới việc dạy học Toán trong giai đoạn hiện nay nhằm đáp... các kỹ năng TNTT trong dạy học Hình học 5.3 Đề xuất các giải pháp luyện tập, hình thành và phát triển các kỹ năng TNTT cho học sinh THPT qua dạy học Hình học 5.4 Tổ chức thực nghi m sư phạm các biện pháp sư phạm đã đề xuất 6 Phƣơng pháp nghi n cứu 6.1 Phương pháp nghi n cứu lý luận: Nghi n cứu lý luận về tâm lý học, triết học, lý luận dạy học Toán liên quan đến khái niệm TNTT và việc luyện tập kỹ năng. .. được các giai đoạn hình thành và phát triển kỹ năng TNTT 7.3 Nêu được các biểu hiện của quá trình TNTT, các dạng HĐ nhằm luyện tập kỹ năng TNTT, những biểu hiện của TNTT thông qua các PP dạy học tích cực và qua việc dạy học khái niệm, dạy học định lý, dạy học giải bài tập Toán 7.4 Xây dựng được sáu biện pháp để hình thành và phát triển kỹ năng TNTT nhằm nâng cao hiệu quả dạy học Hình học ở trường THPT... nhằm hình thành và phát triển một số kỹ năng TNTT trong dạy học Hình học ở trường THPT rấ t cầ n thiế t và khả thi 9 Cấu trúc của luận án Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Phụ lục, Danh mục tài liệu tham khảo, nội dung luận án trình bày gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn Chương 2: Các biện pháp luyện tập hình thành và phát triển một số kỹ năng thích nghi trí tuệ cho học sinh trung học. .. của học sinh (HS) Chương trình giáo dục phổ thông hiện nay thể hiện rất rõ định hướng vận dụng các PP dạy học hiện đại, có tính năng động và có tính xã hội hóa cao, có chức năng tích cực hóa người học, khuyến khích học tập, phát triển kỹ năng (KN) xã hội của người học Đây là cơ sở để HS hình thành và phát triển KN học tập hiệu quả, KN sống và trong HĐ thực tiễn Kỹ năng sống và KN vận dụng kiến thức vào... trí tuệ thông qua quá trình điều ứng để chuyển một tình huống trong thực tiễn về tình huống trong nội tại bản thân toán học Đây là một kỹ năng TNTT được hình thành trong quá trình HĐ phát hiện ra “cái bị che lấp” ẩn dấu trong các tình huống thực tiễn mà nó có mối quan hệ với toán học 1.2.4 Những biểu hiện của kỹ năng thích nghi trí tuệ trong dạy học toán 1.2.4.1 Biểu hiện của kỹ năng thích nghi trí tuệ. .. được quan tâm đúng mức về việc hình thành và phát triển KN thích nghi trí tuệ (TNTT) trong quá trình giải quyết vấn đề (GQVĐ) Trong khi đó, nội dung bộ môn Hình học cấp THPT chứa đựng những yếu tố thích hợp để hình thành và phát triển kỹ năng TNTT trong quá trình dạy học Hơn nữa như Phạm Minh Hạc trong lời tựa cuốn “Tuyển tập tâm lý học J Piaget” đã viết: “Tất cả học sinh bình thường đều có 2 năng. .. được phát sinh và phát triển (tự phát) như thế nào, chứ chưa quan tâm đến vấn đề làm thế nào để phát triển nó Từ đây, xuất hiện quan niệm cho rằng dạy học không phải là những tác động nhằm “đốt cháy” các giai đoạn phát triển, mà làm cách nào để cho chúng được phát triển theo đúng như là nó phải có, cả về phương diện mức độ, vừa là mục tiêu của nó Dạy học và phát triển có mối quan hệ song hành và là... nay, việc hình thành và phát triển kỹ năng TNTT cho HS trong dạy học toán là một đề tài được nhiều nhà khoa học, nhà giáo quan tâm Trong tài liệu PP dạy học môn Toán được tái bản lần thứ 4, Nguyễn Bá Kim nhiều lần đề cập đến học tập bằng thích nghi: “Người học xây dựng kiến thức cho mình bằng cách thích nghi với môi trường sinh ra những mâu thuẫn, những khó khăn và những sự mất cân bằng”, “Điều quan trọng . 2.2. Những định hƣớng trong việc đề ra các bi n pháp nhằm hình thành v phát tri n kỹ n ng thích nghi tuệ cho học sinh 69 2.3. Một số bi n pháp hình thành v phát tri n kỹ n ng thích nghi. lu n chƣơng 1 65 Chƣơng 2 MỘT SỐ BI N PHÁP HÌNH THÀNH V PHÁT TRI N KỸ N NG THÍCH NGHI TRÍ TUỆ CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC HÌNH HỌC Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 66 2.1. Vai trò của m n. DỤC V ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC VINH NGUY N VIẾT DŨNG HÌNH THÀNH V PHÁT TRI N MỘT SỐ KỸ N NG THÍCH NGHI TRÍ TUỆ CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG QUA DẠY HỌC HÌNH