BỘ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG VIỆN KHOA HỌC ĐỊA CHẤT VÀ KHOÁNG SẢN BÁO CÁO TỔNG KẾT ĐỀ TÀI KHOA HỌC CÔNG NGHỆ NGHIÊN CỨU CƠ SỞ KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN XÁC ĐỊNH TIÊU CHÍ PHÂN VÙNG KHAI THÁC, VÙNG HẠN CHẾ KHAI THÁC, VÙNG CẤM KHAI THÁC NƯỚC DƯỚI ĐẤT ÁP DỤNG THỬ NGHIỆM CHO VÙNG HẠ LƯU SƠNG ĐỒNG NAI - SÀI GỊN Chủ nhiệm đề tài: NGUYỄN TRỌNG HIỀN; NGUYỄN HỒNG QUANG Cơ quan chủ trì: VIỆN KHOA HỌC ĐỊA CHẤT VÀ KHỐNG SẢN 7996 Hà Nội, 2009 BỘ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG VIỆN KHOA HỌC ĐỊA CHẤT VÀ KHOÁNG SẢN -Tập thể tác giả: KS Nguyễn Trọng Hiền ThS Nguyễn Hồng Quang ThS Nguyễn Thạc Cường KS Tống Thị Thu Hà PGS TS Phạm Quý Nhân TS Bùi Trần Vượng TS Đặng Đình Phúc BÁO CÁO TỔNG KẾT ĐỀ TÀI KHOA HỌC CÔNG NGHỆ NGHIÊN CỨU CƠ SỞ KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN XÁC ĐỊNH TIÊU CHÍ PHÂN VÙNG KHAI THÁC, VÙNG HẠN CHẾ KHAI THÁC, VÙNG CẤM KHAI THÁC NƯỚC DƯỚI ĐẤT ÁP DỤNG THỬ NGHIỆM CHO VÙNG HẠ LƯU SƠNG ĐỒNG NAI - SÀI GỊN VIỆN KHOA HỌC ĐỊA CHẤT VÀ KHOÁNG SẢN CHỦ NHIỆM ĐỀ TÀI Nguyễn Trọng Hiền Hà Nội, 2009 MỤC LỤC MỞ ĐẦU .7 TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI MỤC TIÊU CỦA ĐỀ TÀI NỘI DUNG NGHIÊN CỨU PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU CÁC SẢN PHẨM CHỦ YẾU .9 ĐỊA CHỈ ỨNG DỤNG KINH PHÍ VÀ THỜI GIAN THỰC HIỆN TỔ CHỨC THỰC HIỆN .9 LỜI CẢM ƠN 10 PHẦN I CƠ SỞ KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN XÁC LẬP TIÊU CHÍ PHÂN VÙNG KHAI THÁC, VÙNG HẠN CHẾ VÀ VÙNG CẤM KHAI THÁC NƯỚC DƯỚI ĐẤT TRONG MỘT SỐ ĐIỀU KIỆN ĐIỂN HÌNH KHÁC NHAU 11 Chương TỔNG QUAN CÁC TIÊU CHÍ PHÂN VÙNG KHAI THÁC NƯỚC DƯỚI ĐẤT Đà ĐƯỢC ÁP DỤNG TRÊN THẾ GIỚI VÀ Ở VIỆT NAM 12 1.1 Trên giới 12 1.2 Ở Việt Nam .14 CHƯƠNG HIỆN TRẠNG KHAI THÁC NƯỚC DƯỚI ĐẤT Ở VIỆT NAM 16 2.1 Sơ lược tài nguyên nước đất Việt Nam .16 2.2 Hiện trạng khai thác nước đất Việt Nam .17 Chương ẢNH HƯỞNG TIÊU CỰC CỦA KHAI THÁC NƯỚC DƯỚI ĐẤT .19 3.1 Khai thác, sử dụng bền vững nước đất .19 3.2 Các ảnh hưởng tiêu cực việc khai thác nước đất mức .20 3.2.1 Hạ thấp mực nước, giảm lưu lượng nguồn lộ dịng dịng sơng suối khối nước mặt 21 3.2.2 Sụt lún bề mặt 24 3.2.3 Thay đổi thành phần dòng chảy dẫn đến suy giảm chất lượng nước 27 3.3 Đánh giá khả gây tác động tiêu cực việc khai thác nước đất mức 28 3.3.1 Tác động khai thác mức 28 3.3.2 Khái niệm mức độ nhạy cảm tầng chứa nước khai thác mức 29 3.4 Rủi ro suy thoái nước đất khai thác mức lựa chọn để giảm thiểu tác động 30 3.5 Tác động hạ thấp mực nước đất đến xã hội .33 Chương TIÊU CHÍ PHÂN VÙNG KHAI THÁC NƯỚC DƯỚI ĐẤT Ở MỘT SỐ VÙNG ĐẶC TRƯNG CỦA VIỆT NAM 34 4.1 Đồng Bắc Bộ 34 4.1.1 Các vấn đề nước đất vùng đồng Bắc Bộ 34 4.1.2 Các tiêu phân vùng khai thác, hạn chế khai thác cấm khai thác .35 4.1.3 Lựa chọn tiêu phân vùng khai thác 36 4.2 Vùng duyên hải miền Trung .38 4.2.1 Tổng quan nguồn nước đất 38 4.2.2 Xác lập tiêu chí phân vùng khai thác, hạn chế khai thác, cấm khai thác 39 4.2.2.1 Các vấn đề lên quan tới cạn kiệt suy giảm chất lượng nước đất vùng 39 4.2.2.2 Lựa chọn tiêu chí để phân vùng khai thác, hạn chế khai thác cấm khai thác 41 4.3 Tây Nguyên .43 4.3.1 Đặc điểm khai thác nước đất .43 4.3.2 Suy giảm chất nguồn nước đất .44 4.3.3 Suy giảm lượng nguồn nước đất 45 4.3.4 Các tác động môi trường khai thác nước đất 46 4.3.5 Các tiêu chí phân vùng khai thác nước đất 48 4.4 Tây Nam Bộ 48 4.4.1 Đặc điểm khai thác nước đất .48 4.4.2 Suy giảm lượng nguồn nước đất 48 4.4.3 Ô nhiễm nguồn nước đất 49 4.4.4 Nhiễm mặn nước đất 49 4.4.5 Các tác động môi trường khai thác nước đất 49 KẾT LUẬN 51 PHẦN II ÁP DỤNG THỬ NGHIỆM PHÂN VÙNG KHAI THÁC, VÙNG HẠN CHẾ VÀ VÙNG CẤM KHAI THÁC NƯỚC DƯỚI ĐẤT VÙNG HẠ LƯU SÔNG ĐỒNG NAI - SÀI GÒN 52 MỞ ĐẦU .53 Chương KHÁI QUÁT VÙNG NGHIÊN CỨU 54 1.1 Điều kiện tự nhiên 54 1.1.1 Đặc điểm địa lý tự nhiên 54 1.1.1.1 Vị trí địa lý, ranh giới địa lý hành .54 1.1.1.2 Đặc điểm địa hình 55 1.1.1.3 Đặc điểm thủy văn 55 1.1.2 Đặc điểm khí tượng, khí hậu 56 1.2 Điều kiện kinh tế - xã hội 57 1.2.1 Dân cư 57 1.2.2 Kinh tế 57 1.2.3 Giao thông 58 1.3 Tình hình nghiên cứu địa chất, địa chất thuỷ văn .58 Chương ĐẶC ĐIỂM TÀI NGUYÊN NƯỚC .61 2.1 Nước mặt 61 2.1.1 Đặc điểm dòng chảy mặt 61 2.1.3 Hiện trạng chất lượng nước mặt 63 2.1 Xâm nhập mặn chua phèn 67 2.1.4.1 Xâm nhập mặn 67 2.1.4.2 Đặc điểm chua phèn 69 2.2 Nước đất 69 2.2.1 Tầng chứa nước lỗ hổng trầm tích nhiều nguồn gốc holocen (qh) 69 2.2.2 Tầng chứa nước lỗ hổng trầm tích pleistocen (qp3) .70 2.2.3 Tầng chứa nước lỗ hổng trầm tích pleistocen - (qp2-3) .71 2.2.4 Tầng chứa nước lỗ hổng trầm tích pleistocen (qp1) 72 2.2.5 Tầng chứa nước lỗ hổng trầm tích pliocen (n22) 72 2.2.6 Tầng chứa nước lỗ hổng trầm tích pliocen (n21) 73 2.2.7 Tầng chứa nước lỗ hổng trầm tích miocen (n13) 74 2.2.8 Tầng chứa nước khe nứt đá trầm tích phun trào jura - kreta (j3-k) 75 2.2.9 Tầng chứa nước khe nứt đá trầm tích jura (j1 – 3) .75 Chương TRỮ LƯỢNG KHAI THÁC TIỀM NĂNG NƯỚC DƯỚI ĐẤT 77 3.1 Phân loại nước đất 77 3.2 Phương pháp đánh giá trữ lượng khai thác tiềm NDĐ 77 3.3 Kết đánh giá trữ lượng khai thác tiềm nước đất: 79 3.3.1 Trữ lượng động 79 3.3.2 Trữ lượng tĩnh khai thác 79 3.3.3 Trữ lượng khai thác tiềm nước đất 79 Chương ĐÁNH GIÁ HIỆN TRẠNG NHIỄM MẶN, NHIỄM BẨN NƯỚC DƯỚI ĐẤT .81 4.1 Tầng chứa nước pleistocen (qp3) .81 4.1.1 Hiện trạng nhiễm mặn 81 4.1.2 Hiện trạng nhiễm bẩn .82 4.2 Tầng chứa nước pleistocen - (qp2-3) 83 4.2.1 Hiện trạng nhiễm mặn 83 4.2.2 Hiện trạng nhiễm bẩn .84 4.3 Tầng chứa nước pleistocen (qp1) 85 4.3.1 Hiện trạng nhiễm mặn 86 4.3.2 Hiện trạng nhiễm bẩn .87 4.4 Tầng chứa nước lỗ hổng trầm tích pliocen (n22) 88 4.4.1 Hiện trạng nhiễm mặn 88 4.4.2 Hiện trạng nhiễm bẩn .89 4.5 Tầng chứa nước lỗ hổng trầm tích pliocen (n21) .90 4.5.1 Hiện trạng nhiễm mặn 90 4.5.2 Hiện trạng nhiễm bẩn .91 4.6 Tầng chứa nước lỗ hổng trầm tích miocen (n13) 92 4.6.1 Hiện trạng nhiễm mặn 92 4.6.1 Hiện trạng nhiễm bẩn .93 Chương HIỆN TRẠNG KHAI THÁC, SỬ DỤNG TÀI NGUYÊN NƯỚC DƯỚI ĐẤT .95 5.1 Thành phố Hồ Chí Minh 95 5.2 Tỉnh Bình Dương 98 5.3 Tỉnh Đồng Nai 100 5.4 Tỉnh Long An 104 5.5 Tỉnh Tiền Giang 111 Chương PHÂN VÙNG KHAI THÁC NƯỚC DƯỚI ĐẤT 113 6.1 Ảnh hưởng khai thác nước đất .113 6.1.1 Hạ thấp mực nước 113 6.1.2 Xâm nhập mặn 116 6.1.3 Sụt lún bề mặt 118 6.2 Tính nhạy cảm tầng chứa nước tác động tiêu cực khai thác nước .120 6.3 Lựa chọn tiêu chí phân vùng khai thác 122 6.4 Phân vùng khai thác nước đất .123 6.4.1 Tầng chứa nước lỗ hổng trầm tích pleistocen - (qp2-3) .123 6.4.2 Tầng chứa nước lỗ hổng trầm tích pleistocen (qp1) .125 6.4.3 Tầng chứa nước lỗ hổng trầm tích pliocen (n22) 127 6.4.4 Tầng chứa nước lỗ hổng trầm tích pliocen (n21) 129 6.4.5 Phức hệ chứa nước lỗ hổng trầm tích miocen (n13) 130 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 133 Kết luận 133 Kiến nghị 134 TÀI LIỆU THAM KHẢO 135 CÁC THUẬT NGỮ VÀ ĐỊNH NGHĨA Phân vùng khai thác nước đất xác định, khoanh định diện tích vùng khai thác, vùng hạn chế vùng cấm khai thác nước đất Vùng cấm khai thác vùng cấm xây dựng cơng trình khai thác nước đất, tăng lưu lượng cơng trình khai thác nước đất có Vùng hạn chế khai thác vùng hạn chế xây dựng cơng trình khai thác nước đất Ô nhiễm nguồn nước đất biến đổi chất lượng nguồn nước đất thành phần vật lý, hóa học, sinh học làm cho nguồn nước khơng phù hợp với tiêu chuẩn Việt Nam tiêu chuẩn nước Nhà nước Việt Nam cho phép áp dụng Suy thoái nguồn nước suy giảm chất lượng số lượng nguồn nước Sự suy giảm số lượng nguồn nước đất hiểu giảm mực nước đất, giảm lưu lượng tầng chứa nước, giảm lưu lượng giếng khoan khai thác… Trữ lượng khai thác tiềm trữ lượng khai thác vùng lượng nước khai thác từ tầng chứa nước chứa nước yếu vùng mà khơng làm suy thối, cạn kiệt nguồn nước biến đổi môi trường vượt mức cho phép Quan trắc nước đất trình đo đạc, theo dõi cách có hệ thống mực nước, lưu lượng tiêu chất lượng nguồn nước đất nhằm cung cấp thông tin phục vụ việc đánh giá trạng, diễn biến số lượng, chất lượng tác động khác đến nguồn nước đất MỞ ĐẦU Cùng với phát triển kinh tế đất nước, nhu cầu nước cho ăn uống sinh hoạt, sản xuất nhu cầu khác xã hội ngày tăng Để khai thác hiệu vững bền tài nguyên nước đất cần tiến hành quản lý, xác lập biện pháp khai thác hiệu lâu dài, vững bền tài nguyên nước đất Tài nguyên nước đất Việt Nam khai thác phục vụ yêu cầu ăn uống, sinh hoạt quy mô vừa lớn cho số vùng Tổng trữ lượng nước đất Việt Nam 132 triệu m3/ngày.đêm, tức khoảng 48 km3/năm, nghĩa chiếm 5% tổng lượng dòng chảy chung hay 25% lượng dòng mặt phát sinh lãnh thổ Việt Nam Song nước đất khai thác khoảng 5% tổng trữ lượng Điều chứng tỏ nước đất tài nguyên dồi cần khai thác nhiều để phục vụ phát triển kinh tế - xã hội đất nước Tuy nhiên, khả cung cấp tài nguyên nước đất cơng suất cơng trình lấy nước phụ thuộc vào thông số địa chất thủy văn đất đá, cấu trúc địa chất, điều kiện thủy động lực phụ thuộc chặt chẽ vào phân bố kết cấu cơng trình khai thác nước Vì thiếu quản lý, bố trí cơng trình khai thác khơng hợp lý gây hậu không mong muốn như: i) Mực nước hạ thấp mức; ii) Suy thoái chất lượng nước (nhiễm bẩn, xâm nhập mặn); iii) Sụt lún mặt đất; iv) Tranh chấp đơn vị khai thác Trong quản lý tài nguyên nước đất quy hoạch nước đất cần tiến hành phân vùng khai thác nước đất Phân vùng khai thác nước đất sở kỹ thuật quan trọng để xác định biện pháp khai thác hữu hiệu nước đất, biện pháp bảo vệ nước đất sở để cấp phép khai thác tài nguyên nước đất Để phục vụ tốt công tác quản lý nước đất nhằm khai thác vững bền nước đất việc phân vùng phải thực sở tiêu thiết lập cách khoa học Đề tài nghiên cứu khoa học công nghệ “Nghiên cứu sở khoa học thực tiễn xác định tiêu chí phân vùng khai thác, vùng hạn chế khai thác, vùng cấm khai thác nước đất Áp dụng thử nghiệm cho vùng hạ lưu sông Đồng Nai - Sài Gòn” thực nhằm đáp ứng yêu cầu nêu TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI Nước ta thời công nghiệp hóa, đại hóa đất nước Nhu cầu sử dụng nước, đặc biệt nước đất ngày gia tăng nhiều khu vực đô thị khu công nghiệp Hàng năm số lượng đề án thăm dị ngày nhiều, theo số lượng cấp phép khai thác tăng lên đáng kể Để có sở quản lý cấp phép khai thác hợp lý nhằm bảo vệ tài nguyên nước đất đòi hỏi phải xây dựng qui trình phân vùng khai thác nước đất MỤC TIÊU CỦA ĐỀ TÀI - Xác lập phương pháp luận, tiêu chí phân vùng khai thác, vùng hạn chế vùng cấm khai thác nước đất; - Đề xuất phương pháp xác định tiêu chí phân vùng số điều kiện điển hình khác NỘI DUNG NGHIÊN CỨU - Phân tích, lựa chọn tiêu chí để xác định vùng khai thác, vùng hạn chế khai thác vùng cấm khai thác nước đất; - Xây dựng tiêu chí phân vùng khai thác sử dụng hợp lý nước đất thuộc hạ lưu sơng Đồng Nai - Sài Gịn PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Để thực nhiệm vụ trên, đề tài áp dụng phương pháp sau : Phương pháp kế thừa truyền thống: Là phương pháp áp dụng tài nguyên nước đất lãnh thổ Việt Nam khai thác sử dụng rộng rãi có nhiều cơng trình nghiên cứu, đánh giá phục vụ cho mục đích khác Vì vậy, tác giả tổng hợp, tiếp thu kế thừa thành dự án, cơng trình nghiên cứu từ trước đến để phục vụ cho mục tiêu đề tài Phương pháp điều tra, khảo sát bổ sung, kiểm chứng: Đề tài tiến hành 01 đợt khảo sát thực địa nhằm bổ sung kiểm chứng thông tin tiềm nước đất, trạng khai thác sử dụng nhu cầu sử dụng nước ảnh hưởng việc phát triển kinh tế - xã hội đến tài nguyên nước đất Phương pháp chuyên gia: Phạm vi đề tài thực toàn lãnh thổ Việt Nam, nên đề tài tập hợp xin ý kiến chuyên gia nước thuộc lĩnh vực khác liên quan tới việc đánh giá tiềm năng, khai thác sử dụng tính bền vững Đây phương pháp đem lại hiệu cao suốt trình thực đề tài Phương pháp xác suất thống kê: Đề tài tập hợp, thống kê toàn trạng khai thác sử dụng tài nguyên nước đất 64 tỉnh thành phạm vi tồn quốc Phương pháp mơ hình số, mơ hình hóa: Được áp dụng việc tính tốn đánh giá trữ lượng nước đất vùng đơn vị cụ thể Phương pháp phân tích thí nghiệm: Đã áp dụng việc phân tích kiểm tra, bổ sung đánh giá chất lượng nước đất vùng, khu vực thiếu số liệu số liệu chưa rõ ràng Các phương pháp đánh giá ảnh hưởng tác động môi trường: Được áp dụng việc phân tích, đánh giá tác động hoạt động phát triển kinh tế xã hội đến tài nguyên môi trường nước đất Sử dụng thông tin GIS: Được áp dụng để phân tích, đánh giá thơng tin, xây dựng đồ, sơ đồ, biểu đồ cần thiết cho đề tài Phương pháp chồng ghép: Phương pháp áp dụng khâu phân vùng khai thác sử dụng bảo vệ tài nguyên nước đất CÁC SẢN PHẨM CHỦ YẾU - Báo cáo thuyết minh kết nghiên cứu đề tài - Dự thảo quy trình phân vùng khai thác, hạn chế khai thác cấm khai thác nước đất - Bản đồ phân vùng khai thác, vùng hạn chế khai thác, vùng cấm khai thác nước đất vùng hạ lưu sơng Đồng Nai - Sài Gịn ĐỊA CHỈ ỨNG DỤNG - Kết sản phẩm đề tài chuyển giao cho quan quản lý Nhà nước hoạt động khoa học công nghệ theo quy định (Bộ Khoa học Công nghệ Bộ Tài nguyên Môi trường) - Chuyển giao quan quản lý Nhà nước tài nguyên nước đất để tiếp tục hồn thiện ban hành quy trình phân vùng khai thác nước đất KINH PHÍ VÀ THỜI GIAN THỰC HIỆN Đơn vị: triệu đồng Nguồn kinh phí Tổng kinh phí Trong - Năm thứ nhất: - Năm thứ hai: Trong Cơng lao Ngun, Tổng Thiết động vật liệu, số bị máy (khoa móc học, lượng phổ thông) 690,304 515,724 14 12,15 150,000 83,2 540,304 438,524 7,1 6,9 Xây dựng, sửa chữa nhỏ Chi khác 148,43 12,15 59,7 88,73 Thời gian thực hiện: 24 tháng (từ tháng 1/2008 đến hết tháng 12/2009) TỔ CHỨC THỰC HIỆN Cơ quan chủ trì: Viện Khoa học Địa chất Khoáng sản Chủ nhiệm đề tài: ThS Nguyễn Hồng Quang (từ tháng tháng năm 2008 đến tháng năm 2009) KS Nguyễn Trọng Hiền (từ tháng năm 2009 đến tháng 12 năm 2009) Các cán tham gia nghiên cứu: (Viện Khoa học Địa chất Khoáng sản) ThS Nguyễn Thạc Cường KS Tống Thị Thu Hà ThS Dương Mạnh Hùng KS Tạ Hùng Cường Bảng II.6.1 Bảng kết tính tốn xâm nhập mặn khu vực TPHCM lân cận Tầng chứa nước Bề dày Chiều dài Lượng nước trung bình ranh mặn mặn (m /ngày) (m) (m) Khoảng cách dịch chuyển (m) Ngày Năm 2035 Pleistocen 109.088 25 61.259 0,071 712,3 Pliocen 66.918 55 88.587 0,014 137,3 Pliocen 60.537 40 68.078 0,022 222,3 Miocen 16.497 65 30.500 0,008 83,2 - Tầng chứa nước pliocen Tầng chứa nước pliocen tồn dải nước mặn hình… Lượng nước mặn di chuyển qua ranh mặn vào vùng nước nhạt 60.537m3/ngày, nghĩa ngày hình thành đới nước mặn dày 0,022m Đến năm 2035 đới nước mặn đạt đến bề dày 222,3m - Tầng chứa nước miocen Tầng chứa nước miocen tồn dải nước mặn Lượng nước mặn di chuyển qua ranh mặn vào vùng nước nhạt 16.497m3/ngày, nghĩa ngày hình thành đới nước mặn dày 0,008m Đến năm 2035 đới nước mặn đạt đến bề dày 83,2m 6.1.3 Sụt lún bề mặt Khu vực tây nam vùng nghiên cứu nơi tập trung khai thác làm mực nước tầng chứa nước hạ thấp không hồi phục với tốc độ ÷ 2m/năm Hiện tượng ngập lụt cục thủy triều ngày trầm trọng, tượng trồi ống chống giếng khoan xuất tiếp diễn Việc khai thác nước đất thành phố chắn nguyên nhân gây lún cho khu vực Kết nghiên cứu lún mặt đất Những kết nghiên cứu giới nước ta cho thấy dấu hiệu ban đầu thường gặp vùng chịu lún khai thác nước đất tượng ngập lụt cục ngày trầm trọng, trồi ống chống giếng khoan nứt, phá hủy cơng trình dân dụng nhà cửa, đường giao thơng, hệ thống cung cấp nước, cung cấp nhiên liệu khác Tình trạng ghi nhận nhiều nơi giới sau chứng minh nguyên nhân gây lún mặt đất khai thác nước đất Băng Cốc - Thái Lan, Tokyo - Nhật Bản, California - Mỹ, Hà Nội - Việt Nam Các kết nghiên cứu bước đầu cho thấy: - Tình trạng ngập lụt cục bộ: Trong năm gần đây, tình hình ngập Thành phố Hồ Chí Minh khu vực nghiên cứu ngày trầm trọng Theo số liệu Sở Giao thông Công chính, số điểm ngập năm 1998 122 45 điểm, năm 1999 134 điểm Mặc dù Thành phố đầu tư lớn cho cơng tác xóa ngập năm 2000 xóa 36 điểm ngập Tính đến tháng 6/2003 số điểm ngập lại 91 điểm Nhưng báo cáo số điểm ngập lại tăng lên 112 điểm Nhiều khu vực có địa hình cao không ngập trước xuất điểm ngập (quận Tân Bình, quận 3, quận Hóc Mơn, quận 12) độ sâu ngập ngày tăng (quận 8, quận 6) - Hiện tượng trồi ống chống: Qua tài liệu có, tài liệu theo dõi trồi ống chống thực tế cho thấy vùng bị lún mặt đất nằm trọn vùng phân bố phễu hạ thấp mực nước, diện tích ảnh hưởng lún khoảng 200km2 độ lún thay từ 10 đến 22cm (Bảng II.6.2) Bảng II.6.2 Độ cao trồi ống chống giếng khoan vùng nghiên cứu STT Vị trí Cơng ty Bình Tiên - P.10, Quận C.ty cấp nước thành phố - P11, Q6 C.ty cấp nước thành phố - P10, Q6 Công ty phát triển nhà - P10, Q6 Trạm quan trắc - Quận Bình Tân Cơng ty Nam Long - Quận Bình Tân Độ cao trồi ống (cm) 7/2004 3/2005 Tổng cộng 17,5 4,5 22,0 5,0 5,0 10,0 6,0 5,0 11,0 20,0 14,0 8,0 22,0 14,0 3,5 17,5 Dự báo lún mặt đất khai thác nước đất Các tài liệu dự báo lún mặt đất khai thác nước lấy theo báo cáo "Quy hoạch quản lý nguồn nước ngầm thành phố Hồ Chí Minh" TS Đỗ Tiến Hùng làm chủ biên năm 2002 Do vùng nghiên cứu rộng, tài liệu để phục vụ cho dự báo lún mặt đất hạn chế điều kiện địa chất vùng phức tạp, nên để dự báo lún mặt đất khai thác nước đất chọn khu vực có dấu hiệu xảy tượng trồi ống chống giếng khoan lớn Để đơn giản hóa dự báo lún, điều kiện dự báo lún sau: dự báo lún khai thác nước từ tầng chứa nước pliocen thay đổi mực áp lực tầng chứa nước khai thác không tác động đến mực nước mực áp lực tầng chứa nước khác Thời gian dự báo đến năm 2020 lấy tốc độ hạ thấp mực nước trạm quan trắc Q015030 thị trấn An Lạc Bình Tân ÷ 2m/năm Trên sở tài liệu trồi ống chống đo thời gian nghiên cứu để dự báo lún mặt đất theo tốc độ trồi ống chống (Bảng II.6.3) Bảng II.6.3 Tốc độ trồi ống chống độ lún mặt đất năm 2020 STT Vị trí Cơng ty Bình Tiên - P.10, Quận Cơng ty Cấp nước Thành phố - P11, Q6 Công ty Cấp nước Thành phố - P10, Q6 46 Tốc độ trồi ống chống (cm/năm) 6,72 7,44 7,44 Độ lún mặt đất năm 2020 (cm) 100,80 111,60 111,60 STT Tốc độ trồi ống chống (cm/năm) 12,00 5,16 Vị trí Trạm quan trắc - Quận Bình Tân Cơng ty Nam Long - Quận Bình Tân Độ lún mặt đất năm 2020 (cm) 180,00 77,40 Bảng II.6.4 Tốc độ lún mặt đất khai thác nước số khu vực giới so với vùng nghiên cứu (cm/năm) Nhật Bản Ý Mexico Thái Lan Mỹ Tp.HCM 1,3 ÷ 27,0 1,4 ÷ 24,0 9,0 ÷ 12,0 4,4 4,0 ÷ 22,0 5,16 ÷ 12,0 Dự báo lún theo tỷ lệ lún mặt đất: Tỷ lệ lún mặt đất tỷ số độ lún với mực nước hạ thấp (bảng II.6.5) Bảng II.6.5 Tỷ lệ lún mặt đất khai thác nước số nước so với vùng nghiên cứu Nhật Bản Ý Mexico Thái Lan Mỹ Tp.HCM 0,025 ÷ 0,094 0,018 ÷0,027 0,050 0,016 0,022 ÷ 0,08 0,005 ÷ 0,011 1/11 ÷ 1/40,5 1/37,5 ÷ 1/54 1/22 1/61 1/13 ÷ 1/46 1/90,9 ÷ 1/200 6.2 Tính nhạy cảm tầng chứa nước tác động tiêu cực khai thác nước Như phần I phân tích, tiềm tác động tiêu cực kèm theo khai thác nước đánh giá theo cách chung biết số thông tin định lượng địa chất thủy văn tầng chứa nước quan tâm (xem bảng II.6.6) Bảng II.6.6 Các yếu tố ảnh hưởng tới tính nhạy cảm tầng chứa nước tác động tiêu cực việc khai thác nước mức Yếu tố Hệ số truyền áp Tính chất trữ nước tầng chứa nước Cột áp tầng chứa nước Mực nước tĩnh Khoảng cách tới ranh giới mặn nhạt Hệ số nén lún tầng cách nước liên quan Tính nhạy cảm tầng chứa nước tác động tiêu cực khai thác nước mức Trung Thấp Rất thấp Cao bình 100.000 1000 100 10 Ký hiệu Đơn vị T/S m2/ngày S/R - 0,1 0,01 0,001 0,0001 H M 10 20 50 100 h M 10 50 200 L Km 0,1 10 100 a m2/N 10-6 10-7 10-8 10-9 T Hệ số dẫn tầng chứa nước (m2/ngày); S Hệ số trữ nước; R Lượng bổ cập trung bình hàng năm (mm/năm) 47 Trong cơng tác đánh giá tính nhạy cảm tác động tiêu cực khai thác nước mức cần xét đến bán kính ảnh hưởng R cơng trình khai thác nước Có nhiều cơng thức kinh nghiệm để xác định bán kính ảnh hưởng cơng trình khai thác nước Trong đó, cơng thức Coden có xem xét tương đối toàn diện yếu tố để xác định bán kính ảnh hưởng R sau: R= 12t QK µ π ,m Trong đó: R- bán kính ảnh hưởng (m); t- thời gian hút nước (giờ); µ- hệ số nhả nước; Q- lưu lượng bơm (m3/h); K- hệ số thấm (m/s); Sử dụng công thức trên, bán kính ảnh hưởng cơng trình khai thác nước với lưu lượng 1000m3/ngày từ tầng chứa nước tính tốn thống kê bảng II.6.7 Các thơng số địa chất thủy văn tầng chứa nước nêu tổng hợp bảng II.6.7 II.6.8 (số liệu lấy theo Báo cáo đề tài “Ứng dụng phương pháp mơ hình đánh giá trữ lượng nước đất khu vực thành phố Hồ Chí Minh lân cận”) Bảng II.6.7 Xác định thông số thông số ĐCTV theo vùng Thông số theo báo cáo trước Bán kính ảnh hưởng cơng trình bơm hút nước với lưu lượng 1000m3/ngày (m) Tầng chứa nước Km (m2/ng) m (m) K (m/ng) µ qp3 391,5 15,0 26,1 0,19 4,70E-03 10,0 - 22,0 979 qp2-3 181,7 23,0 7,9 0,16 3,20E-03 10,0-75,0 791 qp1 471,3 32,5 14,5 0,17 3,10E-03 10,0-100,0 894 n22 546,0 35,0 15,6 0,17 3,10E-04 10,0-150,0 910 n21 540,0 36,0 15,0 0,17 2,10E-05 90,0-210,0 901 n13 670,0 67,0 10,0 0,16 5,10E-05 150,0-270,0 839 µ∗ 48 H (m) Bảng II.6.8 Tổng hợp chiều sâu bề dày tầng chứa nước vùng Các thơng số tầng qp2-3 qp1 n22 n21 n13 qh qp Sét Cát Sét Cát Sét Cát Sét Cát Sét Cát Diện phân Từ, m 0,0 0,0 0,0 1,0 11,3 27,6 43,9 50,5 91,5 98,3 129,0 252,4 bố (m) đến, m 26,8 69,0 48,7 95,0 89,5 150,0 141,5 211,3 211,3 281,6 298,4 330,0 Lớn 26,8 57,2 31,2 84,0 21,3 96,2 22,7 114,7 11,8 70,3 16,8 54,6 Bề dày (m) Nhỏ 1,0 1,0 1,2 1,5 0,3 7,3 1,7 9,8 0,8 19,7 2,8 31,6 Trung bình 9,0 20,6 7,1 34,5 10,7 41,7 10,0 60,4 5,7 45,1 9,8 43,1 Diện phân bố Bảng II.6.9 Tổng hợp yếu tố đánh giá tính nhạy cảm tầng chứa nước tiêu cực khai thác mức Các tầng chứa nước Hệ số truyền áp (T/S, m2/ngày) Tính chất trữ nước tầng chứa nước (S/R) Độ hạ thấp mực nước (m) Mực nước tĩnh (m) Cột áp tầng chứa nước (H, m) qp3 2061 0,00116 1,1-20,7 0,67-6,6 10,0 - 22,0 qp2-3 1136 0,00097 1,0-20,8 1,6-2,56 10,0-75,0 qp1 2772 0,00104 8,9-32,3 1,4-23,0 10,0-100,0 n22 3212 0,00093 2,6-32,3 0,17-23 10,0-150,0 n21 3176 6,8-29,7 1,5-14,7 90,0-210,0 Qua bảng cho thấy, xét tiêu hệ số truyền áp, tính chất trữ nước cột áp lực tầng chứa nước, mức độ nhạy cảm ảnh hưởng tiêu cực khai thác nước đất tầng chứa nước vùng nghiên cứu mức trung bình đến thấp 6.3 Lựa chọn tiêu chí phân vùng khai thác Các tiêu chí trực tiếp Mức phát triển: tỷ số tổng lượng nước khai thác trữ lượng khai thác vùng Mực nước hạ thấp cho phép Chất lượng nước trạng ô nhiễm, xâm nhập mặn Các tiêu chí gián tiếp Các tiêu chí gián tiếp tiêu chuẩn không phản ảnh cách trực tiếp trữ lượng khai thác, trạng khai thác song có liên quan tới việc xem xét điều kiện cung cấp, nguồn hình thành trữ lượng khai thác, khả nhiễm, suy thối số lượng chất lượng nước Các tiêu chí gián tiếp gồm: 49 Chiều sâu nằm điều kiện cung cấp Dựa theo tiêu chuẩn để đánh giá định tính điều kiện cung cấp, khả ô nhiễm, suy thoái số lượng, chất lượng nước Chiều dày, tầng chứa nước, thành phần thạch học, hệ số thấm, tỷ lưu lượng dựa theo tiêu chuẩn đánh giá khả nguồn nước, khả khai thác Mực nước gồm: cao độ mực nước, trị số hạ thấp, tốc độ hạ thấp, biên độ hạ thấp, tốc độ giảm biên độ hạ thấp Theo tài liệu trị số hạ thấp, tốc độ hạ thấp, biên độ hạ thấp kết hợp với tài liệu trạng khai thác có dự đốn sơ vùng có nguy khai thác mức Sụt lún bề mặt: việc khai thác nước đất dẫn đến mực nước hạ thấp lớn làm giảm áp tầng chứa nước đồng thời áp lực thẳng đứng lớp đất nằm tầng chứa nước đè xuống làm bề mặt đất hạ thấp xuống Dựa vào tài liệu quan trắc mực nước vùng có tượng sụt lún bề mặt sơ xác định ảnh hưởng việc khai thác nước tới sụt lún Tiêu chí chất lượng nước Sử dụng tài liệu chất lượng nước để phân vùng: vùng nước mặn, vùng nước nhạt với độ khống hóa khác nhau, vùng độ mặn tăng, vùng nằm gần biên mặn, vùng tầng chứa nước bị mặn Ngoài sử dụng tài liệu chất lượng nước để xác định vùng nước bị ô nhiễm nên hạn chế khai thác 6.4 Phân vùng khai thác nước đất Phân vùng khai thác, vùng hạn chế khai thác vùng cấm khai thác nước đất tiến hành tầng chứa nước có ý nghĩa khai thác với lưu lượng đáng kể, bao gồm: - Tầng chứa nước lỗ hổng trầm tích pleistocen - (qp2-3) - Tầng chứa nước lỗ hổng trầm tích pleistocen (qp1) - Tầng chứa nước lỗ hổng trầm tích pliocen (n22) - Tầng chứa nước lỗ hổng trầm tích pliocen (n21) - Phức hệ chứa nước lỗ hổng trầm tích miocen (n13) Bản đồ phân vùng khai thác nước tầng chứa nước thể hình vẽ từ II.6.9 đến II.6.13 50 50 60 70 80 90 00 10 50 20 60 70 12 36 80 90 00 S 47 12 50 ph−íc vÜnh dÇu tiÕng 02 Giai S 47 54 28 20 50 50 ph−íc vÜnh dÇu tiÕng 10 36 50 102 Giai 54 28 82 82 58 58 Đà Đà su ối su ối S S 23 23 40 40 40 40 T T h h 52 Þ Þ 52 124 124 s« g n BÐ T T s« g BÐ n Ý Ý n n h h mü Ph−íc mü Ph−íc 78 T rÞ An 30 78 TrÞ An 30 30 30 76 76 32 32 vÜnh An vÜnh An Sg Sg Sà i Sà i Gòn Gòn uyên hng tràng Bảng uyên hng tràng Bảng 73 73 54 54 20 20 20 Sg 63 §å ng N a i Sg Tha Sg Tha o o Sg Sg củ chi trảng bom Sà i thủ dầu 10 10 trảng bom biên hòa An Thạnh dĩ an lái thiêu thủ dầu Gòn n Gò biên hòa An Thạnh Sà i củ chi 10 20 Sg 63 §å n N g S g 10 dĩ an lái thiêu S L g L ¸ ¸ B hËu NghÜa u u hãc M«n Sg 38 Sg hãc M«n B hËu NghÜa 38 n n g §å g §å ng ng 00 00 00 00 Na i Na i đức hòa đức hòa 74 74 90 90 90 Sg Sg C¶ C¶ i è Vµm m Vµ su long thµnh su K ng Xă an lạc Sg Sg Đô ng an lạc Đô n g ng Xă 22 22 K Cây Kh o K Câ y Kh o Nhµ Nh nhµ bÌ BÌ nhµ bÌ Bè Nhơn Trạch Nhơn Trạch 80 80 80 80 Sg Sg L òng tàu tàu ng Lò R M− ¬ n g i g Sg Sg S g « S« g n c n Giué c CÇ Sg n Giué CÇ s ông Nhà Sg Vải Dừa r Chỉ dẫn a n h è B Sát tân trụ m Sát Vàm Và Sg tân an cần đớc Hồ nớc a Dòng chảy mặt a Thờng xuyên b Theo mùa b 60 60 Cỏ Cỏ Và m tầm vu Đờng đồng mức địa hình Đờng đồng mức địa hình cần BÃi rác tập trung 00 cần BÃi rác tập trung Ranh giới mặn (đờng có độ tổng khoáng hóa 1g/l) 90 Đờng sắt s ông Và m s ông tầm vu 60 Đờng giao thông Đờng sắt 50 Vùng cấm khai thác nớc dới đất tầng chứa nớc pleistocen - Vùng hạn chế khai thác nớc dới đất tầng chứa nớc pleistocen - Vùng khai thác nhạt tầng chứa nớc pleistocen - Sông suối Sg Vùng cấm khai thác nớc dới đất tầng chứa nớc pleistocen - Vùng hạn chế khai thác nớc dới đất tầng chứa nớc pleistocen - Vùng khai thác nhạt tầng chứa nớc pleistocen - Đờng giao thông 80 T Vải h Dòng chảy mặt a Thờng xuyên b Theo mïa b 70 70 n g n g n Hå nớc a 60 Th ị Đ Th ị ô Dừa T a è B cần đớc 60 50 R Mơng i phó mü S § 70 70 ng s ông Nhà tân trụ i ả cần giuộc thủ Thừa g Sô r Chỉ dẫn Sông suối tân an G S S phú mỹ cần giuộc 70 B bến lức i ả G g B bÕn løc thđ Thõa èi long thµnh Cá Cá K t.p.hå chÝ minh t.p.hå chÝ minh 90 Ranh giới mặn (đờng có độ tổng khoáng hóa 1g/l) 50 50 10 50 20 70 60 80 90 00 50 10 20 Hình II.6.9 Bản đồ phân vùng khai thác Hình II.6.10 Bản đồ phân vùng khai thác nước tầng chứa nước pleistocen - nước tầng chứa nước pleistocen (qp1) (qp2-3) 50 60 70 80 90 00 10 20 50 60 70 12 36 80 90 00 dÇu tiÕng 47 12 50 ph−íc vÜnh 02 Giai dÇu tiÕng S 47 54 28 20 50 ph−íc vÜnh S 10 36 50 50 102 Giai 54 28 82 82 58 58 Đà Đà su ối su èi S S 23 23 40 40 40 40 T T h h 52 Þ Þ 52 124 124 s« g BÐ n T T s« g BÐ n Ý Ý n n h h mü Ph−íc mü Ph−íc 78 T rÞ An 30 30 78 TrÞ An 30 76 30 76 32 32 vÜnh An vÜnh An Sg Sg Sà i Sà i Gòn Gòn uyên hng tràng Bảng uyên hng tràng Bảng 73 73 54 20 54 20 20 Sg 63 §å ng N a i Sg Tha Sg Tha o o Sg Sg cñ chi cñ chi 10 10 biên hòa An Thạnh dĩ an lái thiêu trảng bom thủ dầu n Gò n Gò biên hòa An Thạnh Sà i trảng bom thủ dầu Sà i 10 20 Sg 63 §å n N g S lái thiêu g 10 dĩ an S L 38 Sg u u hãc M«n B hËu Nghĩa B 38 Sg hóc Môn L á hËu NghÜa g n n g §å g §å ng ng 00 00 00 00 Na Na i i ®øc hòa đức hòa 74 74 t.p.hồ chí minh 90 90 Sg 90 Sg C¶ i è C¶ m Và m Và su long thành su Đô ng Sg Đô ng an lạc K ng Xă an lạc Sg ng Xă 22 K Câ y Kh o K Câ y Kh o 22 Nh µ Nh nhµ bÌ BÌ nhµ bÌ BÌ Nhơn Trạch Nhơn Trạch 80 80 Sg 80 80 Sg ng Lò ng Lò tàu tàu i ả R M− ¬ n g i B bÕn løc g Sg Sg S g « « 70 S« S« c n Giué CÇ Sg c n Giuộ Cầ h Sg Và tân trụ m Sát cần đớc Hồ nớc a b 60 60 Dòng chảy mặt a Thờng xuyên b Theo mùa Vùng cấm khai thác nớc dới đất tầng chứa nớc pleistocen - Vùng hạn chế khai thác nớc dới đất tầng chứa nớc pleistocen - Vùng khai thác nhạt tầng chứa nớc pleistocen - 60 Đờng giao thông Cỏ Cỏ n è B m Sát Và m Đờng sắt s ông s ông Và m a Sông suối tân an Đờng sắt tầm vu tầm vu Đờng đồng mức địa hình BÃi rác tập trung 90 00 Đờng đồng mức địa hình cần BÃi rác tập trung Ranh giới mặn (đờng có độ tổng khoáng hóa 1g/l) 50 80 r Chỉ dẫn Vải Dừa s ông Nhà Và Dòng chảy mặt a Thờng xuyên b Theo mùa Vùng cấm khai thác nớc dới đất tầng chứa nớc pleistocen - Vùng hạn chế khai thác nớc dới đất tầng chứa nớc pleistocen - Vùng khai thác nhạt tầng chứa nớc pleistocen - Đờng giao thông 70 T V¶i Dõa T Sg ng ng h Sg b 60 70 n g n g n Hå n−íc a 50 Th ị Đ Th ị Đ 70 a è B cần đớc 60 R Mơng i phú mỹ g s ông Nhà tân trụ i ả cần giuộc thủ Thừa S r Chỉ dẫn Sông suối tân an G S S phú mỹ cần giuộc 70 µ G µ g B bÕn løc thđ Thõa èi long thµnh Cá Cá K t.p.hå chÝ minh 90 10 50 cần Ranh giới mặn (đờng có độ tổng khoáng hóa 1g/l) 50 50 20 60 70 80 90 00 10 50 20 Hình II.6.11 Bản đồ phân vùng khai thác Hình II.6.12 Bản đồ phân vùng khai thác nước tầng chứa nước pliocen (n21) nước tầng chứa nước pliocen (n22) 51 50 60 70 80 90 00 10 20 12 36 50 50 ph−íc vÜnh dÇu tiÕng S 47 02 Giai 54 28 82 58 Đà su ối S 23 40 40 T h ị 52 124 T sô g BÐ n Ý n h mü Ph−íc 78 T rÞ An 30 30 76 32 vÜnh An Sg Sà i Gòn uyên hng tràng Bảng 73 54 20 20 Sg 63 §å n N g Sg Tha o Sg củ chi trảng bom thủ dầu Sà i biên hòa Gò n 10 An Thạnh 10 dĩ an lái thiêu S g L 38 Sg hãc M«n B hËu NghÜa u n g Đồ ng 00 00 Na i đức hòa 74 t.p.hồ chí minh 90 90 Sg Cả m Và su i ố long thành Cỏ ng Xă an lạc Sg Đô ng K 22 Nh K Câ y Kh o nhà bè Bè Nhơn Trạch 80 80 Sg ng Lò tàu B G i ả R M n g i g bÕn løc S phó mü Sg cÇn gic S thủ Thừa g Th ị Đ ô 70 n g 70 Sô ng c Cầ n Giuộ s ông Nhà Sg Vải Dừa T r Chỉ dÉn a n h Ì B S«ng si Sg tân an Và m Sát tân trụ cần đớc Hồ nớc a b 60 Dòng chảy mặt a Thờng xuyên b Theo mùa Vùng cấm khai thác nớc dới đất tầng chứa nớc pleistocen - Vùng hạn chế khai thác nớc dới đất tầng chứa nớc pleistocen - Vùng khai thác nhạt tầng chứa nớc pleistocen - 60 Cỏ Đờng giao thông s ông Và m Đờng sắt tầm vu Đờng đồng mức địa hình BÃi rác tập trung cần Ranh giới mặn (đờng có độ tổng khoáng hóa 1g/l) 50 50 60 70 80 90 00 10 50 20 Hình II.6.13 Bản đồ phân vùng khai thác nước tầng chứa nước miocen (n13) 6.4.1 Tầng chứa nước lỗ hổng trầm tích pleistocen - (qp2-3) Vùng cấm khai thác: phân bố dọc theo ranh giới mặn nhạt với bề rộng 800m khu vực phía đơng bắc huyện Đức Hòa – Long An qua khu vực tây nam huyện Hóc Mơn, khu vực phía nam thành phố Hồ Chí Minh vịng lên phía bắc qua trung tâm quận Thủ Đức dọc phía nam huyện Nhơn Trạch - Đồng Nai; khu vực nội thành Thành phố Hồ Chí Minh nơi có biểu sụt lún khai thác nước (đặc biệt phường 10, phường 11, quận 6, khu trung tâm quận Bình Tân, khu vực quận 11 12), khu vực với bề rộng 800m xung quanh bãi rác Đơng Thạnh (huyện Hóc Mơn), bãi rác Gị Cát (huyện Bình Chánh), bãi chơn rác Phước Hiệp (huyện Củ Chi), bãi rác nhỏ địa bàn huyện Bình Chánh, Cần Giờ, Củ Chi Vùng hạn chế khai thác nằm vùng cấm khai thác nói với bề rộng 800m; khu vực cịn lại nội thành Thành phố Hồ Chí Minh, nơi hình thành phễu hạ thấp mực nước, khoanh định vùng hạn chế khai thác Vùng khai thác nước đất bao gồm diện tích khơng nằm giới hạn nói Các cơng trình khai thác nên bố trí xa ranh giới với vùng hạn chế khai thác tốt Nên đưa lỗ khoan khai thác phía bắc (Củ Chi) Đây khu vực giàu nước, chất lượng tốt, xa ranh mặn Các giếng khai thác công nghiệp vào tầng nên đưa khu vực dọc sơng Sài Gịn, tầng nằm nông cung cấp lớn từ nước mưa nước mặt, đồng thời cần quan tâm đến chất lượng nước tầng vùng khai thác 6.4.2 Tầng chứa nước lỗ hổng trầm tích pleistocen (qp1) Vùng cấm khai thác phân bố dọc theo ranh giới mặn nhạt với bề rộng 700m từ phía bắc huyện Đức Hòa - Long An, qua khu vực phía tây huyện Hóc Mơn, qua trung tâm huyện Bình Chánh, vịng lên quận Thủ Đức kết thúc khu 52 vực sát sông Đồng Nai thuộc huyện Nhơn Trạch - Đồng Nai; khu vực nội thành Thành phố Hồ Chí Minh nơi có biểu sụt lún khai thác nước (đặc biệt phường 10, phường 11, quận 6, khu trung tâm quận Bình Tân, khu vực quận 11 12), khu vực với bề rộng 700m xung quanh bãi rác Đông Thạnh (huyện Hóc Mơn), bãi rác Gị Cát (huyện Bình Chánh), bãi chôn rác Phước Hiệp (huyện Củ Chi) Vùng hạn chế khai thác nằm vùng cấm khai thác nói với bề rộng 700 m; khu vực nằm phễu hạ thấp mực nước -10m bao gồm khu vực trung tâm thành phố, phần lớn diện tích huyện Hóc Mơn phần diện tích phía đơng nam huyện Bình Chánh; khu vực có tốc độ giảm mực nước lớn nằm phí đơng huyện Dĩ An - Bình Dương (trong vịng năm gần mực nước giảm 3,33m) Vùng khai thác nước đất bao gồm diện tích khơng nằm giới hạn nói Các cơng trình khai thác nên bố trí xa ranh giới vùng hạn chế khai thác tốt Nên đưa lỗ khoan khai thác phía bắc (Củ Chi) Đây khu vực giàu nước chất lượng tốt 6.4.3 Tầng chứa nước lỗ hổng trầm tích pliocen (n22) Vùng phân bố nước mặn: phân bố phần lớn diện tích có địa hình trũng thấp ven biển phía nam mở rộng phía đất liền từ BR-VT qua Nhơn Trạch, Nhà Bè đến Tân Trụ Vùng phân bố nước mặn phát triển rộng phía tây - nam sơng Vàm Cỏ Đông Vùng cấm khai thác: phân bố dọc theo ranh giới mặn nhạt với bề rộng 1000m; khu vực nội thành TP Hồ Chí Minh nơi có biểu sụt lún khai thác nước (đặc biệt phường 10, phường 11, quận 6, khu trung tâm quận Bình Tân), khu vực với bề rộng 1000m xung quanh bãi rác Đơng Thạnh (huyện Hóc Mơn), bãi rác Gị Cát (huyện Bình Chánh), bãi chơn rác Phước Hiệp (huyện Củ Chi), bãi rác nhỏ địa bàn huyện Bình Chánh, Cần Giờ, Củ Chi Vùng hạn chế khai thác: nằm vùng cấm khai thác nói với bề rộng 1000 m; khu vực nằm phễu hạ thấp mực nước -10m bao gồm khu vực cịn lại nội thành TP Hồ Chí Minh, khu vực huyện bình chánh, phía bắc huyện Cần Giộc; khu vực có tốc độ giảm mực nước lớn nằm phí đơng huyện Dĩ An Bình Dương (trong vịng năm gần mực nước giảm 3,48m) Vùng khai thác nước đất: bao gồm diện tích khơng nằm giới hạn nói Các cơng trình khai thác nên bố trí xa ranh giới với vùng hạn chế khai thác tốt Nên đưa lỗ khoan khai thác phía bắc (Củ Chi) Đây khu vực giàu nước chất lượng tốt 6.4.4 Tầng chứa nước lỗ hổng trầm tích pliocen (n21) Vùng phân bố nước mặn: phân bố phần lớn diện tích ven biển phía nam mở rộng phía đất liền từ phía tây nam Nhơn Trạch, Nhà Bè đến Tân Trụ Vùng phân bố nước mặn cịn phát triển rộng phía tây - nam sông Vàm Cỏ Đông Vùng cấm khai thác: dải hẹp với bề rộng 1000m phân bố dọc theo ranh giới mặn nhạt khu vực phía đơng nam huyện Đức Hòa - Long An qua ranh 53 giới phía tây huyện Hóc Mơn, Bình Chánh xuống khu vực phía nam thành phố Hồ Chí Minh vịng lên phía bắc dọc theo sơng Sài gịn đến khu vực tây bắc huyện Hóc Mơn; khu vực nội thành Thành phố Hồ Chí Minh nơi có biểu sụt lún khai thác nước (đặc biệt phường 10, phường 11, quận 6, khu trung tâm quận Bình Tân, khu vực quận 11 12); khu vực với bề rộng 800m xung quanh bãi rác Đơng Thạnh (huyện Hóc Mơn), bãi rác Gị Cát (huyện Bình Chánh), bãi chơn rác Phước Hiệp (huyện Củ Chi), bãi rác nhỏ địa bàn huyện Bình Chánh, Cần Giờ, Củ Chi Vùng hạn chế khai thác: nằm vùng cấm khai thác nói với bề rộng 1000m; khu vực cịn lại nội thành Thành phố Hồ Chí Minh, nơi hình thành phễu hạ thấp mực nước sâu (-20m); khu vực huyện Bình Chánh nơi có tốc độ hạ thấp mực nước lớn (14,5 m vòng năm gần đây) Vùng khai thác nước đất bao gồm diện tích khơng nằm giới hạn nói Các cơng trình khai thác nên bố trí xa ranh giới với vùng hạn chế khai thác tốt Nên đưa lỗ khoan khai thác phía bắc (Củ Chi) Đây khu vực giàu nước chất lượng tốt 6.4.5 Phức hệ chứa nước lỗ hổng trầm tích miocen (n13) Vùng cấm khai thác: phân bố dọc theo ranh giới mặn nhạt với bề rộng 1000m phía bắc huyện Đức Hịa dọc theo phía tây huyện Hóc Mơn, Bình Chánh quay phía tây huyện Bến Lức; dải thứ hai nằm khu vực phía nam vùng từ Tân An qua Tân Trụ sang Cần Giuộc; khu vực nội thành Thành phố Hồ Chí Minh nơi có biểu sụt lún khai thác nước (đặc biệt phường 10, phường 11, quận 6, khu trung tâm quận Bình Tân, khu vực quận 11 12); bãi rác Gò Cát (huyện Bình Chánh), bãi chơn rác Phước Hiệp (huyện Củ Chi) Vùng hạn chế khai thác nằm vùng cấm khai thác nói với bề rộng 1000m Ngồi ra, khu vực lại nội thành Thành phố Hồ Chí Minh, nơi hình thành phễu hạ thấp mực nước tầng chứa nước phía nơi tập trung dân cư đông đúc, khoanh định vùng hạn chế khai thác Vùng khai thác nước đất bao gồm diện tích khơng nằm giới hạn nói Các cơng trình khai thác nên bố trí xa ranh giới với vùng hạn chế khai thác tốt Nên đưa lỗ khoan khai thác phía bắc Đây khu vực giàu nước, chất lượng tốt 54 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ Kết luận Phân vùng khai thác nước đất vùng hạ lưu sông Đồng Nai - Sài Gịn thực khn khổ đề tài “Nghiên cứu sở khoa học thực tiễn xác định tiêu chí phân vùng khai thác, vùng hạn chế khai thác, vùng cấm khai thác nước đất Áp dụng thử nghiệm cho vùng hạ lưu sơng Đồng Nai - Sài Gịn” Cơng tác phân vùng khai thác nước đất dựa tiêu chí bao gồm: Chiều sâu nằm điều kiện cung cấp: dựa theo tiêu chuẩn để đánh giá định tính điều kiện cung cấp, khả ô nhiễm, suy thoái số lượng, chất lượng nước Chiều dày, tầng chứa nước, thành phần thạch học, hệ số thấm, tỷ lưu lượng: dựa theo tiêu chuẩn đánh giá khả nguồn nước, khả khai thác Mực nước gồm: cao độ mực nước, trị số hạ thấp, tốc độ hạ thấp, biên độ hạ thấp, tốc độ giảm biên độ hạ thấp Theo tài liệu trị số hạ thấp, tốc độ hạ thấp, biên độ hạ thấp kết hợp với tài liệu trạng khai thác có dự đốn sơ vùng có nguy khai thác mức Sụt lún bề mặt: dựa vào tài liệu quan trắc mực nước vùng có tượng sụt lún bề mặt sơ xác định ảnh hưởng việc khai thác nước tới sụt lún Tiêu chí chất lượng nước: sử dụng tài liệu chất lượng nước để phân vùng: vùng nước mặn, vùng nước nhạt với độ khống hóa khác nhau, vùng độ mặn tăng, vùng nằm gần biên mặn, vùng tầng chứa nước bị mặn; vùng nước đất bị ô nhiễm Trên sở tiêu chí nêu trên, tầng chứa nước có ý nghĩa khai thác với quy mô lớn phân chia thành vùng khai thác, hạn chế khai thác cấm khai thác: Vùng cấm khai thác phân bố dọc theo ranh giới mặn nhạt với bề rộng từ 7001000m khu vực nội thành Thành phố Hồ Chí Minh nơi có biểu sụt lún khai thác; khu vực với bề rộng 700-1000m xung quanh bãi rác Đơng Thạnh (huyện Hóc Mơn), bãi rác Gị Cát (huyện Bình Chánh), bãi chơn rác Phước Hiệp (huyện Củ Chi), bãi rác nhỏ địa bàn huyện Bình Chánh, Cần Giờ, Củ Chi Vùng hạn chế khai thác nằm vùng cấm khai thác nói với bề rộng 700-1000m Ngồi khu vực lại nội thành Thành phố Hồ Chí Minh, nơi hình thành phễu hạ thấp mực nước từ -10 đến -20m; khu vực phía bắc huyện Bình Chánh, phía đơng huyện Dĩ An nơi có tốc độ hạ thấp mực nước lớn (từ đến 3m/năm), khoanh định vùng hạn chế khai thác Vùng khai thác nước đất bao gồm diện tích khơng nằm giới hạn nói Các cơng trình khai thác nên bố trí xa ranh giới với vùng hạn chế khai thác tốt Nên đưa lỗ khoan khai thác phía bắc (Củ Chi) khu vực dọc sông Đây khu vực giàu nước chất lượng tốt 55 Kiến nghị Khả cung cấp tài nguyên nước đất công suất cơng trình lấy nước phụ thuộc vào thông số ĐCTV đất đá, cấu trúc địa chất, điều kiện thủy động lực phụ thuộc chặt chẽ vào phân bố kết cấu cơng trình khai thác nước Vì thiếu quản lý, bố trí cơng trình khai thác khơng hợp lý gây hậu không mong muốn như: i) Mực nước hạ thấp mức; ii) Suy thoái chất lượng nước (nhiễm bẩn, xâm nhập mặn); iii) Sụt lún mặt đất; iv) Tranh chấp đơn vị khai thác Đề nghị số vần đề cần tập trung giải sau: - Xây dựng mạng quan trắc nước đất, quan trắc biến đổi số lượng chất lượng, kịp thời điều chỉnh lưu lượng khai thác cơng trình khai thác hữu; - Triển khai nghiên cứu chuyên đề : 1) Đánh giá trạng khai thác NDĐ hàng năm; 2) Nghiên cứu ảnh hưởng hồ chứa lớn vùng số lượng chất lượng NDĐ; 3) Nghiên cứu khai thác kết hợp nước mặt NDĐ cung cấp cho thành phố, thị trấn, khu công nghiệp; 4) Nghiên cứu cở sở khoa học bổ sung nhân tạo khả ứng dụng địa bàn vùng nghiên cứu; 5) Nghiên cứu quan hệ chất lượng NDĐ với loại hình sử dụng đất đá khác nhau; - Khuyến khích tái sử dụng nước sở sản xuất sử dụng nhiều nước; - Giám sát chặt chẽ hoạt động thăm dò, khai thác nước đất, ngăn chặn kịp thời vấn đề xâm nhật mặn hoạt động gây ra; - Điều tra mức sử dụng nước ngành sản suất sử dụng nước để bố trí, phân bổ cho hợp lý sở cân đối nguồn tài nguyên nước có khai thác; - Cập nhật thường xuyên, kịp thời thơng tin, số liệu cơng trình khai thác sử dụng nguồn nước; - Xây dựng sở liệu tài nguyên nước; - Giám sát chặt chẽ hoạt động xả nước thải vào nguồn nước, đặc biệt khu vực bảo vệ nguồn nước xác lập quy hoạch; - Tăng cường công tác tra, kiểm tra tài nguyên nước xả nước thải vào nguồn nước; - Tăng cường công tác phối hợp địa phương lân cận khai thác, sử dụng bảo vệ nguồn nước 56 TÀI LIỆU THAM KHẢO Bộ Công nghiệp, 2001 Quy phạm hút nước thí nghiệm điều tra địa chất thuỷ văn (Ban hành theo Quyết định số 46 /2000/QĐ-BCN ngày 07 tháng năm 2000 Bộ trưởng Bộ Công nghiệp) Bộ Công nghiệp, 2001 Hướng dẫn phương pháp hút nước thí nghiệm chỉnh lý tài liệu (Ban hành kèm theo Quyết định số 46/2000/QĐ-BCN ngày 7/8/2000 Bộ trưởng Bộ Công nghiệp) Bộ Công nghiệp, 2001 Hướng dẫn kỹ thuật lập đồ địa chất thủy văn tỷ lệ 1:50.000 (1:25.000) (Ban hành kèm theo Quyết định số 53/2000/QĐ-BCN ngày 14/9/2000 Bộ trưởng Bộ Công nghiệp) Bộ Công nghiệp, 2001 Tập phụ lục kèm theo quy chế lập đồ địa chất thủy văn tỷ lệ 1:50.000 (1:25.000) (Ban hành kèm theo Quyết định số 53/2000/QĐBCN ngày 14/9/2000 Bộ trưởng Bộ Công nghiệp) Bộ Tài nguyên Môi trường, 2007 Quy định việc điều tra, đánh giá tài nguyên nước đất (Ban hành kèm theo Quyết định số 13/2007/QĐ-BTNMT ngày 4/9/2007 Bộ trưởng Bộ Tài nguyên Môi trường) Bộ Tài nguyên Môi trường, 2008 Quy định bảo vệ tài nguyên nước đất (Ban hành kèm theo Quyết định số 15/2008/QĐ-BTNMT ngày 31 tháng 12 năm 2008 Bộ trưởng Bộ Tài nguyên Môi trường) Bộ Tài nguyên Môi trường, 2008 Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia môi trường (Ban hành kèm theo Quyết định số 16/2008/QĐ-BTNMT ngày 31 tháng 12 năm 2008 Bộ trưởng Bộ Tài nguyên Môi trường) Bộ Tài nguyên Môi trường, 2008 Quy định Bảo vệ tài nguyên nước đất (Ban hành kèm theo Quyết định số 15/2008/QĐ-BTNMT ngày 31 tháng 12 năm 2008 Bộ trưởng Bộ Tài nguyên Môi trường) Nguyễn Hồng Bàng, 2004 Báo cáo nghiên cứu xác định hệ số thấm, hàm lượng sét độ tổng khống hóa nước đất vùng đồng Nam Bộ sở tổng hợp tài liệu địa vật lý Liên Đoàn ĐCTV-ĐCCT Miền Nam 10 Đoàn Văn Cánh nnk, 2004 Nghiên cứu xây dựng sở khoa học đề xuất giải pháp bảo vệ sử dụng hợp lý tài nguyên nước đất vùng Tây Nguyên Báo cáo tổng kết đề tài KC.08.05 Hà Nội 11 Đoàn Văn Cánh nnk, 2008 Thu gom nước mưa đưa vào lòng đất bổ sung nhân tạo nước đất chống úng ngập thành phố Nhà xuất khoa học kỹ thuật Hà Nội 12 Ngô Đức Chân, 2008 Ứng dụng phương pháp mơ hình đánh giá trữ lượng nước đất thành phố Hồ Chí Minh lân cận Liên Đoàn ĐT QH TN nước Miền Nam 13 Nguyễn Kim Cương, 1992 Nhiễm mặn, nhiễm bẩn phương pháp nghiên cứu Bài giảng cho lớp chủ phương án 14 Nguyễn Kim Cương, 1993 Điều tra ĐCTV nhằm phòng chống nhiễm bẩn nước đất Thông tin KHKT địa chất số 7-9-1993 57 15 Nguyễn Thạc Cường, 2009 Nghiên cứu, đánh giá trạng nhiễm mặn, nhiễm bẩn nước đất khả cung cấp nước sinh hoạt dải ven biển từ Bà Rịa Vũng Tàu đến Kiên Giang (Hà Tiên) Viện Khoa học Địa chất Khoáng Sản 16 Nguyễn Huy Dũng nnk, 2004 Phân chia địa tầng N - Q nghiên cứu cấu trúc địa chất đồng Nam Bộ; Lưu trữ địa chất 17 Nguyễn Quốc Dũng, 1997 Kết điều tra nguồn nước vùng sâu Nam Bộ Pha I; Lưu trữ địa chất 18 Nguyễn Quốc Dũng, 2003 Kết điều tra nguồn nước vùng sâu Nam Bộ Pha II; Lưu trữ địa chất 19 Bùi Thế Định, 1992 Bản đồ ĐCTV - ĐCCT Nam Bộ tỷ lệ 1/200000 Liên Đoàn ĐCTV-ĐCCT Miền Nam 20 Cao Duy Giang, 2008 Nghiên cứu, đánh giá trạng nhiễm mặn, nhiễm bẩn nước đất khả cung cấp nước sinh hoạt dải ven biển từ Bình Định đến Bà Rịa -Vũng Tàu Viện Khoa học Địa chất Khoáng sản 21 Bùi Học nnk, 2005 Đánh giá tính bền vững việc khai thác sử dụng tài nguyên nước đất lãnh thổ Việt Nam Định hướng chiến lược khai thác sử dụng hợp lý bảo vệ tài nguyên nước đất đến năm 2020 Báo cáo tổng kết đề tài độc lập cấp nhà nước, mã số 01-ĐLNN, Hà Nội 22 Đỗ Tiến Hùng, 1996 Sự hình thành thành phần hoá học nước đất ý nghĩa tiền đề tìm kiếm thăm dị khai thác nước đất trầm tích KAINOZOI đồng Nam Bộ, Luận án Tiến sỹ địa lý - địa chất Trường Đại học Mỏ Địa chất 23 Đỗ Tiến Hùng nnk, 2002 Quy hoạch sử dụng nước đất thành phố Hồ Chí Minh Sở Tài ngun Mơi trường thành phố Hồ Chí Minh 24 Đỗ Tiến Hùng nnk, 2004 Nghiên cứu điều tra bổ sung, biên hội loạt đồ ĐCTV tỉnh Đồng Nai quy hoạch quản lý khai thác bảo vệ bền vững tài nguyên nước đất Sở tài nguyên môi trường tỉnh Đồng Nai 25 Nguyễn Minh Khuyến nnk, 2007 Quy hoạch tổng thể tài nguyên nước đất tỉnh Long An đến năm 2015, tầm nhìn 2020 Sở Tài ngun Mơi trường tỉnh Long An 26 Cục Bảo vệ Môi trường, 2004 Tuyển tập quy định pháp luật bảo vệ môi trường NXB Thanh niên, Hà Nội 27 Phan Chu Nam, 2003 Sự hình thành trữ lượng khai thác nước đất vùng thành phố Hồ Chí Minh đề xuất giải pháp khai thác hợp lý, Luận văn Thạc sỹ Trường Đại học Mỏ - Địa Chất 28 Vũ Văn Nghi, nnk 1998 Nước đất đồng Nam Bộ Cục Địa chất Khoáng sản Việt Nam 29 Đặng Hữu Ơn, 7/1995 Cơ sở lý thuyết thực hành dịch chuyển chất bẩn nước đất Địa học Mỏ - Địa chất Hà Nội 58 30 Đỗ Trọng Sự, 1996 Nghiên cứu nhiễm bẩn nước đất vùng Hà Nội, Luận án PTS khoa học địa lý - địa chất 31 Phạm Văn Thanh, 2006 Nghiên cứu, đánh giá trạng nhiễm mặn, nhiễm bẩn khả cung cấp nước sinh hoạt dải ven biển miền Trung từ tỉnh Quảng Bình đến tỉnh Quảng Ngãi Viện Khoa học Địa chất Khoáng sản 32 Trần Anh Tuấn nnk, 2009 Điều tra trạng, quy hoạch khai thác xây dựng sở liệu phục vụ quản lý tài nguyên nước đất tỉnh Bình Dương 33 Thiềm Quốc Tuấn nnk, 2007 Tìm hiểu chế gây lún mặt đất khai thác nước đất khu công nghiệp Hiệp Bình Phước quận Thủ Đức, thành phố Hồ Chí Minh Tạp chí phát triển KH&CN, tập 10, số 06 - 2007 34 Nguyễn Hữu Trinh, 2002 Báo cáo địa chất địa chất thủy văn phục vụ cho quy hoạch tổng hợp đồng Sơng Cửu Long Đồn Địa chất 806 35 Nguyễn Trác Việt, 2006 Đánh giá trạng xây dựng sở liệu đề xuất biện pháp bảo vệ, khai thác nước đất tỉnh Kiên Giang Sở Tài nguyên Môi trường tỉnh Kiên Giang 36 Jaroslav Vrba and Annukka Lipponen, 2007 Groundwater Resources Sustainability Indicators UNESCO 37 Kruseman G P., Ridder N A., 1994 Analysis and evaluation of pumping test data International Institute for Land and Improvement, The Netherlands 38 Shinichiro Ohgaki, 2006 Sustainable groundwater management in Asian cities Institute for Global Environmental Strategies (IGES), Japan 39 Ramón Llamas, 2004 Use of Groundwater UNESCO 40 UNEP, 2003 Groundwater and its susceptibility to degradation: A global assessment of the problem and options for management 41 William C Walton, 1970 Groundwater resource evalution McGraw-Hill Book Company, NewYork 42 Joseph F Poland and others, 1984 Guidebook to studies of land subsidence due to ground-water withdrawal UNESCO 59 ... TÀI KHOA HỌC CÔNG NGHỆ NGHIÊN CỨU CƠ SỞ KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN XÁC ĐỊNH TIÊU CHÍ PHÂN VÙNG KHAI THÁC, VÙNG HẠN CHẾ KHAI THÁC, VÙNG CẤM KHAI THÁC NƯỚC DƯỚI ĐẤT ÁP DỤNG THỬ NGHIỆM CHO VÙNG HẠ LƯU SÔNG... tài nghiên cứu khoa học công nghệ ? ?Nghiên cứu sở khoa học thực tiễn xác định tiêu chí phân vùng khai thác, vùng hạn chế khai thác, vùng cấm khai thác nước đất Áp dụng thử nghiệm cho vùng hạ lưu. .. VÀ ĐỊNH NGHĨA Phân vùng khai thác nước đất xác định, khoanh định diện tích vùng khai thác, vùng hạn chế vùng cấm khai thác nước đất Vùng cấm khai thác vùng cấm xây dựng cơng trình khai thác nước