Untitled 21 Soá 2 naêm 2018 Diễn đàn khoa học công nghệ Trường đại học trong hoàn cảnh cạnh tranh như là doanh nghiệp Trong bối cảnh hiện nay của các nền kinh tế trên thế giới, có 2 yếu tố chính chi p[.]
Diễn đàn khoa học - công nghệ Hướng tới Mô HìnH Đại HọC doanH ngHiệP TS Trần Văn Tùng trường Đại học Khoa học xã hội Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội Áp lực thúc trường đại học chuyển sang mơ hình đại học doanh nghiệp ngân sách phủ ngày hạn hẹp, công nghệ đổi mới, thị trường lao động đòi hỏi nguồn nhân lực chất lượng cao tham gia vào thị trường cạnh tranh, giá trị trường đại học thừa nhận nhờ có đóng góp cho cộng đồng tham gia vào chuỗi cung ứng giá trị toàn cầu Sự chuyển đổi cách thức đáp ứng yêu cầu thực tế có tính tất yếu Việc chuyển đổi mơ hình đại học truyền thống sang mơ hình đại học doanh nghiệp trở thành trào lưu giới, đặc biệt nước công nghiệp phát triển, lẽ, trường đại học hoạt động hiệu có tác động tích cực tới phát triển kinh tế - xã hội Trường đại học hoàn cảnh cạnh tranh doanh nghiệp Trong bối cảnh kinh tế giới, có yếu tố chi phối hoạt động giáo dục bậc đại học: Thứ nhất, phúc lợi nhà nước đứng trước nguy khủng hoảng (các khoản đầu tư công cho giáo dục, y tế giảm đi); thứ hai, giáo dục (đặc biệt giáo dục đại học) hoàn cảnh phải cạnh tranh gay gắt để cung cấp sản phẩm hàng hoá, dịch vụ trước yêu cầu thay đổi thị trường lao động Cạnh tranh khủng hoảng ngân sách nhà nước buộc trường đại học phải tự chủ tìm nguồn vốn bên Như vậy, câu hỏi đặt kiến thức có phải hàng hố khơng? Xét từ mối quan hệ quan cung cấp kiến thức với người sử dụng kiến thức giống người sản xuất sản phẩm người tiêu thụ sản phẩm đó, cơng nhận kiến thức trao đổi, trở thành sức mạnh trình hoạt động sản xuất Cạnh tranh kinh tế thời đại ngày buộc trường đại học phải ưu tiên phát triển ngành có tiềm lợi cạnh tranh Từ quan niệm kiến thức trao đổi hàng, trường đại học nhanh chóng nhập vào guồng máy thị trường, trở thành đại học thị trường, phục vụ thị trường (từ hoạt động đào tạo đến nghiên cứu) Đại học hiểu sở sản xuất môi trường tự cạnh tranh, sinh lợi, nói cách khác, đại học giống doanh nghiệp Chương trình học, nội dung giảng dạy, hoạt động nghiên cứu, cách tuyển chọn giáo sư dựa vào tiêu chuẩn có sinh lợi nhuận hay khơng Đại học công tồn tại, sống ngân sách nhà nước cung cấp dịch vụ công Tuy nhiên, lợi ích tư có từ thị trường khiến cho đại học cơng bắt đầu có thay đổi cách thức tổ chức hoạt động Với quyền tự trị ngày lớn, đại học công đại học tư đua tìm nguồn vốn từ bên ngồi, săn đón hợp đồng, liên kết với doanh nghiệp, mở chi nhánh đào tạo, đổi chương trình, cải cách hoạt động nghiên cứu, quảng cáo tiếp thị, ứng xử doanh nghiệp Hình thức trường đại học Mỹ châu Âu đại học doanh nghiệp, thực chức (bên cạnh hai chức đào tạo nghiên cứu) phát triển kinh - tế xã hội Nhân danh chức thứ ba, đại học biến trung tâm nghiên cứu thành “xí nghiệp” trường Mục tiêu trung tâm tổ chức dây chuyền từ khâu khảo sát, nghiên cứu, sản xuất tiêu thụ sản phẩm cuối Các đại học công trước ý nhiều tới cơng xã hội, cịn đại học ngày ý tới hiệu hoạt động, nâng cao tính nhân cách thức tiếp thị Xã hội tri thức cần đại học hiệu để giành thắng lợi Soá năm 2018 21 Diễn đàn Khoa học - Cơng nghệ môi trường cạnh tranh Quyền học đại học công nhận quyền người Đây chỗ dựa cho người bảo vệ đại học công theo kiểu truyền thống tranh luận Thực tế cho thấy, hầu giới, đại học công tư tồn tại, loại hình thay dựa vào thái độ trị nước Tại châu Âu, đại học công thắng thế, ngược lại Mỹ đại học tư lại chiếm đa số đóng góp phần lớn cho q trình phát triển Một trường đại học chủ yếu phục vụ cơng ích chắn khơng có nhà nước đảm đương nguồn tài đầu tư Ngược lại, ngân sách nghiêng hẳn vào nguồn tài tư liệu đại học có cịn hướng tới mục tiêu chung khơng? Nhiều quốc gia trình chuyển tiếp để vừa bảo vệ giá trị truyền thống vừa nâng cao hiệu kinh tế - xã hội trường đại học Hệ thống đại học biến đổi hồn tồn hay khơng để thành thị trường giống hệ thống khác kinh tế vấn đề đáng quan tâm Đại học doanh nghiệp: Mục tiêu, chức - nhiệm vụ Các tranh luận đại học doanh nghiệp bắt đầu tiến hành vào đầu thập niên 90 kỷ trước Đa số học giả thống nhóm mục tiêu số chức nhiệm vụ Mục tiêu: (1) Hoạt động đào tạo nghiên cứu không tạo thêm khả cho sinh viên tìm việc làm trước yêu cầu khắt khe 22 thị trường lao động mà nguồn lực tạo thêm việc làm cho người khác; (2) Quản trị đại học phải giống quản trị doanh nghiệp, gắn liền với việc giải khó khăn q trình phát triển để hướng tới hoạt động nghiên cứu hợp tác liên ngành; (3) Nghiên cứu kết nghiên cứu để xuất mà trở thành nguồn lực cho đổi mới, đóng góp cho phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời khơi nguồn cho ý tưởng hoạt động nghiên cứu kinh doanh Chức - nhiệm vụ: Thúc đẩy hoạt động quản lý tổ chức cách tự chủ, tập trung mức cao; tăng cường thiết lập quan hệ với đối tác bên ngồi; tìm kiếm đa dạng hoá nguồn vốn hỗ trợ; tạo môi trường học thuật tự khích lệ Các chức thực nằm nhiệm vụ chính: Một là, phải đào tạo sinh viên thành doanh nhân - người muốn triển khai ý tưởng kinh doanh; hai là, phải tiến hành hoạt động theo phương thức doanh nghiệp Hướng tới mơ hình đại học doanh nghiệp: Những điều kiện tảng Thay đổi tổ chức: Một câu hỏi đặt là, mơ hình đại học doanh nghiệp có phải tốt khơng? Từ kinh nghiệm hoạt động trường đại học Mỹ châu Âu, khẳng định rằng, trường đại học doanh nghiệp tích cực tối đa hóa lợi nhuận nhờ thương mại hoá kết nghiên cứu trường tạo giá trị xã hội mà khơng làm ảnh hưởng tới giá trị Số naêm 2018 truyền thống đại học giáo dục hoạt động học thuật Các trường đại học Mỹ huy động vốn từ bên chiếm tới 7080% tổng nguồn vốn Các trường đại học chủ động tham gia với đối tác cộng đồng nhiều hình thức tư vấn, đào tạo, nghiên cứu triển khai, chuyển giao công nghệ, ươm tạo công nghệ tham gia dự án Điều giải thích trường đại học có trách nhiệm với cộng đồng, đặc biệt trường đại học Mỹ giúp cho kinh tế bang phát triển, thu hút nguồn tài từ bang khơng phải từ quyền liên bang Khi nhận khoản tài trợ, trường phải cam kết thực trách nhiệm với nhà tài trợ, thị trường, bên liên quan quyền bang Nhiều nghiên cứu cho rằng, tổ chức trường phải thay đổi theo hướng ln thích ứng với yêu cầu thị trường, gắn kết với hội Clark (2004) [1] cho rằng, cần phải tăng cường khả tự chủ hoạt động khoa Theo ơng, khoa, phịng, ban cần có người lãnh đạo có đầu óc doanh nghiệp Việc gắn kết đào tạo hướng nghiệp với thị trường phải phổ biến đến nhân viên khoa, phòng, ban Các trung tâm nghiên cứu, hoạt động giáo dục cho sinh viên đại học, sau đại học cần ý nhiều tới hoạt động nghiên cứu có tính liên ngành Với định hướng cam kết này, mục tiêu hướng doanh nghiệp trở thành chiến lược trường đại học Kết cuối tạo văn hoá doanh nghiệp trường đại học, sẵn sàng thích ứng Diễn đàn khoa học - công nghệ với thay đổi, ln hoạt động tìm kiếm, giành giật hội để phát triển Cải cách chương trình đào tạo: Các trường đại học kinh doanh thường trọng hoạt động quản lý, thực kế hoạch kinh doanh hoạch định sẵn Như vậy, hiệu hoạt động giáo dục thấp, không thu kiến thức hoạt động thực tế doanh nghiệp không hiểu hết giá trị kiến thức qua đào tạo Ở Mỹ, có thay đổi đáng kể chương trình đào tạo, bên chương trình trường kinh doanh, bên chương trình đại học doanh nghiệp Chương trình trường đại học doanh nghiệp thường độc lập hơn, có góp sức hội đồng tư vấn (là nhà khoa học thuộc lĩnh vực công nghệ, công nghiệp, chủ doanh nghiệp) hướng tới mục tiêu xây dựng nên chương trình đào tạo thúc đẩy hoạt động đổi mới, kết hợp nghiên cứu liên ngành để giải vấn đề kinh tế - xã hội Ví dụ, Đại học Taxas có 16 mơn học tín số môn tự chọn, bao gồm vấn đề tư vấn, kinh doanh, công nghệ thông tin, phát triển cộng đồng, phát triển khả tư khoa học nhận biết xu hướng phát triển KH&CN tương lai Ngồi ra, kỹ viết, trình bày vấn đề ý đặc biệt Chương trình đào tạo phải đạt tới giá trị cốt lõi: Tầm nhìn khả phát hiện; tư cách làm chủ tinh thần trách nhiệm; suy nghĩ hành động theo hướng hội nhập; hợp tác làm việc theo nhóm Chủ động tạo hội, khai thác hội theo đuổi hoạt động đổi mới: Mặc dù có nhiều cách triển khai mơ hình đại học doanh nghiệp Mỹ, châu Âu, để thực mơ hình thành cơng cần chủ động tạo hội, khai thác hội theo đuổi hoạt động đổi Nói cách khác phải hình thành đối tác, điều kiện quan trọng để giải vấn đề mối quan hệ tương tác hoạt động nghiên cứu liên ngành với hoạt động triển khai Xã hội nhận thức rằng, trí tuệ tổng hợp trường đại học tài sản quý giá Học thuật trường đại học tác nhân phá vỡ rào cản nghiên cứu triển khai, đóng góp cho phát triển cộng đồng Khi mà uy tín trường đại học nâng cao, trường khai thác nguồn tài từ quỹ cho chương trình đổi mới, nghiên cứu, đào tạo trình độ bậc cao, nâng cấp thiết bị… Phát triển đội ngũ giảng viên để giảng dạy chương trình đại học doanh nghiệp: Quá trình phát triển cần phải hỗ trợ từ nguồn tài trường từ đối tác, thơng qua số quỹ Chương trình trường đại học xây dựng dựa vào kiến nghị khoa Một số trường đại học tham khảo chương trình đào tạo đại học danh tiếng khác Muốn có chương trình đào tạo có chất lượng, phải ưu tiên (ưu đãi) tài cho người xây dựng chương trình giảng viên có khả phát triển chương trình đạt hiệu cao Theo quan điểm nhà nghiên cứu giáo dục Gibb (2007) [2], nỗ lực trường đại học Mỹ định hướng chương trình học thuật trường đại học kinh doanh Điều dẫn tới việc hợp pháp hoá hoạt động nghiên cứu đào tạo theo hướng doanh nghiệp Nghĩa trường đại học tìm kiếm cơng nhận cho ngành học phản ánh qua mục tiêu nghề nghiệp, điều kiện thị trường lao động ln thay đổi Tại Mỹ, có quỹ đầu tư lớn cho trường đại học doanh nghiệp Kauffman Coleman Cả vị chủ tịch quỹ cho rằng, vận hành theo kiểu doanh nghiệp phong cách, phương thức chung cho hoạt động kỹ kinh doanh Các quỹ chấp nhận rủi ro, coi thất bại kinh nghiệm tiếp tục đầu tư cho dự án, ý tưởng Sứ mạng quỹ phát triển kinh doanh mà hỗ trợ cho giáo dục kinh doanh, giúp cho trường đại học chuyển sang mơ hình đại học doanh nghiệp, phục vụ yêu cầu cộng đồng? TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] B.r clark (2004), “sustaining change in Universities”, Society for Resarch in to Higher Education, Open University Press [2] allan gibb (2007), “Entrepreneurship: Unique solution for Unique Environments is it possible to achieve this with the existing paradigm?”, Inter national Jour nal of Entrepreneurship Education Số năm 2018 23 ... hành hoạt động theo phương thức doanh nghiệp Hướng tới mơ hình đại học doanh nghiệp: Những điều kiện tảng Thay đổi tổ chức: Một câu hỏi đặt là, mơ hình đại học doanh nghiệp có phải tốt không? Từ... lực trường đại học Mỹ định hướng chương trình học thuật trường đại học kinh doanh Điều dẫn tới việc hợp pháp hoá hoạt động nghiên cứu đào tạo theo hướng doanh nghiệp Nghĩa trường đại học tìm kiếm... kinh doanh, bên chương trình đại học doanh nghiệp Chương trình trường đại học doanh nghiệp thường độc lập hơn, có góp sức hội đồng tư vấn (là nhà khoa học thuộc lĩnh vực công nghệ, công nghiệp,