BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN Nguyễn Hoàng Phong TÁC ĐỘNG CỦA CẠNH TRANH ĐẾN HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ HÀ NỘI – 2019 Nguyễn Hoàng Phong TÁC ĐỘNG CỦA CẠNH TRANH ĐẾN HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM Chuyên ngành: Tài - Ngân hàng Mã số: 9340201_TC LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Phan Thị Thu Hà HÀ NỘI – 2019 iii LỜI CAM ĐOAN Tôi đọc hiểu hành vi vi phạm trung thực học thuật Tôi cam kết danh dự cá nhân nghiên cứu thực không vi phạm yêu cầu trung thực học thuật Hà Nội, ngày 11 tháng 07 năm 2019 Người hướng dẫn Tác giả luận án PGS TS Phan Thị Thu Hà Nguyễn Hoàng Phong LỜI CẢM ƠN Trước hết, xin trân trọng cảm ơn thầy cô giáo trường Đại học Kinh tế quốc dân, Viện Ngân hàng - Tài chính, Viện Đào tạo Sau đại học giảng dạy trang bị cho kiến thức, kỹ nghiên cứu suốt khóa học Đặc biệt, tơi xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc PGS.TS Phan Thị Thu Hà, người tận tình giúp đỡ hướng dẫn, đóng góp ý kiến q báu cho tơi suốt trình thực luận án Sau xin chân thành cảm ơn giúp đỡ, động viên gia đình đồng nghiệp suốt trình học tập hồn thành luận án Hà Nội, ngày 11 tháng 07 năm 2019 Tác giả luận án Nguyễn Hoàng Phong MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN i LỜI CẢM ƠN ii MỤC LỤC iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT vi DANH MỤC BẢNG viii DANH MỤC HÌNH ix MỞ ĐẦU CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU 1.1 Quá trình cạnh tranh ngành ngân hàng Việt Nam 1.2 Tình hình cạnh tranh hiệu hoạt động ngành NH Việt Nam 11 1.3 Tổng quan nghiên cứu hiệu hoạt động ngân hàng 15 1.3.1 Tình hình nghiên cứu nước 15 1.3.2 Tình hình nghiên cứu nước 22 1.4 Tổng quan nghiên cứu tác động cạnh tranh đến hiệu hoạt động ngân hàng 29 1.4.1 Tình hình nghiên cứu nước ngồi .29 1.4.2 Tình hình nghiên cứu nước 34 1.5 Khoảng trống nghiên cứu 37 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT 40 2.1 Khái quát hiệu 40 2.1.1 Khái niệm hiệu 40 2.1.2 Hiệu biên 40 2.1.3 Phân loại hiệu 41 2.2 Lý thuyết tác động cạnh tranh đến hiệu hoạt động ngân hàng .47 2.2.1 Lý thuyết tân cổ điển 47 2.2.2 Giả thuyết “Structure – Conduct – Performance” (SCP) 47 2.2.3 Giả thuyết “Relative Market Power” (RMP) 48 2.2.4 Giả thuyết “Efficiency – Structure” (ES) 49 2.2.5 Giả thuyết “Contestable Markets” (CM) 50 2.2.6 Giả thuyết “Quiet Life” (QL) 51 2.2.7 Giả thuyết “Banking Specificities” (BS) 52 2.3 Một số yếu tố khác tác động đến hiệu hoạt động ngân hàng 53 2.3.1 Các yếu tố bên ngân hàng 54 2.3.2 Các yếu tố kinh tế vĩ mô 57 2.4 Khung lý thuyết nghiên cứu 60 CHƯƠNG PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 62 3.1 Cạnh tranh mơ hình đo lường cạnh tranh 62 3.1.1 Mơ hình Cấu trúc Ngành (IO) 62 3.1.2 Mơ hình Cấu trúc Ngành Thực nghiệm (NEIO) 64 3.1.3 Lựa chọn mơ hình đo lường cạnh tranh 69 3.2 Các mơ hình đo lường hiệu 71 3.2.1 Phương pháp đo lường hiệu phần 73 3.2.2 Phương pháp đo lường hiệu biên 82 3.3 Mơ hình nghiên cứu 99 3.4 Phương pháp ước lượng 102 3.5 Dữ liệu nghiên cứu 104 CHƯƠNG KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 108 4.1 Kết ước lượng hiệu 108 4.1.1 Thống kê mô tả biến ước lượng hiệu 108 4.1.2 Kết ước lượng số hiệu 110 4.2 Thống kê mơ tả biến mơ hình nghiên cứu 111 4.3 Phân tích tương quan biến giải thích 113 4.4 Kết ước lượng tác động cạnh tranh đến hiệu 115 CHƯƠNG THẢO LUẬN VÀ MỘT SỐ HÀM Ý CHÍNH SÁCH .120 5.1 Thảo luận kết nghiên cứu 120 5.1.1 Tác động cạnh tranh đến hiệu ngân hàng 120 5.1.2 Tác động yếu tố phi cạnh tranh đến hiệu ngân hàng 122 5.1.3.Các yếu tố điều chỉnh tác động cạnh tranh đến hiệu ngân hàng 125 5.2 Một số hàm ý sách 125 5.2.1 Đối với Chính phủ Ngân hàng Nhà nước 126 5.2.2 Đối với ngân hàng thương mại 130 5.3 Hạn chế Luận án số gợi ý cho nghiên cứu 134 KẾT LUẬN 136 DANH MỤC CÁC CƠNG TRÌNH NGHIÊN CỨU ĐÃ CƠNG BỐ CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN 138 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 139 PHỤ LỤC 160 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Nội dung ACB Ngân hàng Thương mại cổ phần Á Châu Agribank Ngân hàng Nông nghiệp Phát triển Nông thôn Việt Nam ASEAN Association of Southeast Asian Nations – Hiệp hội quốc gia Đông Nam Á BIDV Ngân hàng Thương mại cổ phần Đầu tư & Phát triển Việt Nam CAR Capital Adequacy Ratio – Tỷ lệ an tồn vốn CP Chính phủ EU European Union – Liên minh Châu Âu Eximbank Ngân hàng Thương mại cổ phần Xuất Nhập Khẩu Việt Nam GDP Gross Domestic Product - Tổng sản phẩm quốc nội HOSE Sở Giao dịch Chứng khốn Thành phố Hồ Chí Minh HQHĐ Hiệu hoạt động HNX Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội LVPB Ngân hàng Thương mại cổ phần Bưu điện Liên Việt IMF International Monetary Fund – Quỹ Tiền tệ Quốc tế M&A Merger & Acquisition – Mua bán sáp nhập NĐ Nghị định NH Ngân hàng NHNN Ngân hàng Nhà nước NHNNg Ngân hàng nước NHTM Ngân hàng thương mại NNg Nước PCA Principal Component Analysis – Phương pháp phân tích thành phần QĐ Quyết định SCB Ngân hàng Thương mại cổ phần Sài Gòn TCTD Tổ chức tín dụng Techcombank Ngân hàng Thương mại cổ phần Kỹ thương Việt Nam TTg Thủ tướng VIB Ngân hàng Thương mại cổ phần Quốc tế Việt Nam Vietcombank Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam Vietinbank Ngân hàng thương mại cổ phần Công thương Việt Nam VPBank Ngân hàng Thương mại cổ phần Việt Nam Thịnh vượng DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1 Mô tả số nghiên cứu HQHĐ ngân hàng nước ngồi 17 Bảng 1.2 Mơ tả số nghiên cứu hiệu hoạt động ngân hàng Việt Nam 26 Bảng 1.3 Mô tả số nghiên cứu tác động cạnh tranh đến HQHĐ ngân hàng nước 31 Bảng 1.4 Mô tả số nghiên cứu tác động cạnh tranh đến hiệu hoạt động ngân hàng Việt Nam .35 Bảng 2.1 Kỳ vọng các giả thuyết tác động cạnh tranh 53 Bảng 3.1 Các số đo lường hiệu theo CAMELS 78 Bảng 3.2 Các giá trị thống kê liên quan đến PCA OPI 81 Bảng 3.3 Các phương pháp tiếp cận hiệu hoạt động ngân hàng .86 Bảng 3.4 Tóm tắt biến sử dụng để ước tính hiệu NH 87 Bảng 3.5 Giải thích biến mơ hình nghiên cứu 100 Bảng 3.6 Tổng hợp ngân hàng mẫu nghiên cứu 105 Bảng 4.1 Thống kê mô tả biến dùng để tính hiệu biên 108 Bảng 4.2 Thống kê mô tả số đo lường hiệu tổng hợp .110 Bảng 4.3 Điểm hiệu chi phí trung bình theo phương pháp đo lường 111 Bảng 4.4 Thống kê mô tả biến nghiên cứu 112 Bảng 4.5 Kiểm định đa cộng tuyến .113 Bảng 4.6 Ma trận hệ số tương quan biến giải thích .114 Bảng 4.7 Kết ước lượng mô hình nghiên cứu với biến hiệu DEA_CE 115 Bảng 4.8 Kết ước lượng mơ hình nghiên cứu với biến hiệu SFA_CE 117 Bảng 4.9 Kết ước lượng mơ hình nghiên cứu với biến hiệu OPI 118 Bảng 5.1 Xu hướng tác động biến Lerner đến hiệu NH 121 Bảng 5.2 Xu hướng tác động biến Adj_Lerner đến hiệu NH 122 Bảng 5.3 Tóm tắt kết ước lượng mơ hình nghiên cứu 123 PHỤ LỤC Phụ lục Phân tích thành phần (PCA) biến hiệu tổng hợp (OPI) Phụ lục Ước lượng mơ hình hiệu chi phí biên theo phương pháp SFA Phụ lục Ma trận hệ số tương quan biến độc lập Phụ lục Kiểm định đa cộng tuyến (VIF) Phụ lục Ước lượng mơ hình nghiên cứu với biến phụ thuộc DEA_CE Mơ hình với biến cạnh tranh Lerner khơng có biến tương tác Mơ hình với biến cạnh tranh Lerner có biến tương tác Mơ hình với biến cạnh tranh Adj_Lerner khơng có biến tương tác Mơ hình với biến cạnh tranh Adj_Lerner có biến tương tác Phụ lục Ước lượng mơ hình nghiên cứu với biến phụ thuộc SFA_CE Mơ hình với biến cạnh tranh Lerner khơng có biến tương tác Mơ hình với biến cạnh tranh Lerner có biến tương tác Mơ hình với biến cạnh tranh Adj_Lerner khơng có biến tương tác Mơ hình với biến cạnh tranh Adj_Lerner có biến tương tác Phụ lục Ước lượng mơ hình nghiên cứu với biến phụ thuộc OPI Mơ hình với biến cạnh tranh Lerner khơng có biến tương tác Mơ hình với biến cạnh tranh Lerner có biến tương tác Mơ hình với biến cạnh tranh Adj_Lerner khơng có biến tương tác Mơ hình với biến cạnh tranh Adj_Lerner có biến tương tác ... Techcombank Ngân hàng Thương mại cổ phần Kỹ thương Việt Nam TTg Thủ tướng VIB Ngân hàng Thương mại cổ phần Quốc tế Việt Nam Vietcombank Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam Vietinbank Ngân. .. cứu hiệu hoạt động ngân hàng Việt Nam 26 Bảng 1.3 Mô tả số nghiên cứu tác động cạnh tranh đến HQHĐ ngân hàng nước 31 Bảng 1.4 Mô tả số nghiên cứu tác động cạnh tranh đến hiệu hoạt. ..Nguyễn Hoàng Phong TÁC ĐỘNG CỦA CẠNH TRANH ĐẾN HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM Chuyên ngành: Tài - Ngân hàng Mã số: 9340201_TC LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH