Giáo trình Bệnh nội khoa gia súc Ch−¬ng VI BƯnh cđa hƯ thÇn kinh HƯ thèng thÇn kinh thùc hiƯn thống hoạt động khí quan, tổ chức thể; giữ thăng thể ngoại cảnh Một thể bị bệnh năng, phản xạ bảo vệ hệ thần kinh rối loạn Bệnh phát sinh trình phát triển bệnh lý nhiều phản ánh trạng thái hoạt động hệ thần kinh Khi hệ thần kinh bị bệnh thờng dẫn đến: + Rối loạn thần kinh trung khu + Rối loạn chức vận động thể + Rối loạn ý thức + Rối loạn cảm giác phản xạ Bệnh cảm nắng (Insolatio) i Đặc điểm Bệnh thờng xảy vào mùa hè, ngày nắng gắt, thời điểm 11 - 12 tra Khi gia súc đợc chăn thả phải làm việc dới trời nắng to, gió, ánh nắng chiếu trực tiếp vào đỉnh đầu làm cho sọ hành tuỷ nóng lên, n o màng n o bị sung huyết gây trở ngại đến hệ thần kinh Hậu bệnh gây rối loạn toàn thân iI Nguyên nhân - Do vận chuyển gia súc với qu ng đờng dài phơng tiện vận chuyển mái che - Do chăn thả gia súc bắt gia súc làm việc dới trời nắng to, nắng chiếu trực tiếp vào đỉnh đầu - Những gia súc béo ăn no tiếp xúc với nắng dễ bị cảm nắng IIi chế sinh bệnh Do ánh nắng chiếu trực tiếp vào đỉnh đầu làm nhiệt độ vùng đầu tăng cao n o màng n o bị sung huyết gây tổn thơng đến tế bào thần kinh, từ gây ảnh hởng tới trung khu tuần hoàn, hô hấp điều hoà thân nhiệt làm cho vật chết nhanh iv TriƯu chøng Tïy theo møc ®é bƯnh 190 - NÕu bệnh nhẹ: Con vật có biểu choáng váng, đứng siêu vẹo, niêm mạc mắt tím bầm, có v mồ hôi, nuốt khó, thân nhiệt tăng cao, lợn chó có tợng nôn mửa - Nếu bệnh nặng: Con vật phát điên cuồng sợ h i, mắt đỏ ngầu, lồi ngoài, mạch nhanh yếu, tĩnh mạch cổ phồng to Gia súc khó thở (thở kiểu cheyne-stokes), không vững đổ ng tự nhiên Nhiệt độ thể lên tới 40-410C, da khô, đồng tử mắt lúc đầu mở rộng, sau thu hẹp lại cuối phản xạ thần kinh phản xạ toàn thân Con vật run rẩy, co giật råi chÕt - Mỉ kh¸m kiĨm tra bƯnh tÝch thÊy: N o, màng n o hành tuỷ bị sung huyết, xuất huyết, phổi nội ngoại tâm mạc bị xuất huyết v Chẩn đoán - Bệnh thờng xảy cấp tính, vật chết nhanh không kịp điều trị - Khi chẩn đoán cần phân biệt với bệnh cảm nóng so sánh với bệnh truyễn nhiễm cấp tính, bệnh phổi cấp tính Vi Điều trị Hộ lý - Đa vật vào chỗ râm mát, thoáng khí - Chờm nớc đá hay nớc lạnh lên vùng đầu, sau phun nớc lạnh lên toàn thân, thụt nớc lạnh vào trực tràng để làm giảm nhiệt độ thể - Xoa bóp toàn thân cho máu lu thông để chống sung huyết n o Dùng thuốc điều trị a Dùng thuốc tăng cờng tuần hoàn hô hấp cho thể: Dïng thc trỵ tim (Cafein natribenzoat 20%, Spactein, Spactocam, Ubarin Tiêm dới da tĩnh mạch) b.Dùng thuốc hạ thân nhiệt: Dùng loại thuốc sau (Pyramidon, Paracetamon, Anagin, Decolgen, ) c Dùng thuốc tiêm trợ lực: Dùng dung dịch glucoza 20-40% Tiêm truyền vào tĩnh mạch Chú ý: Nếu có tợng ứ huyết tĩnh mạch, n o bị sung huyết nặng phải chích máu tĩnh mạch cổ để lấy bớt máu 191 Giỏo trỡnh Bệnh nội khoa gia súc BƯnh c¶m nãng (Siriasis) I đặc điểm - Bệnh thờng xảy khí hậu nóng khô, ẩm ớt, làm cho trình trao đổi nhiệt thể môi trờng bên khó khăn tích nhiệt thể, gây sung huyết n o rối loạn tuần hoàn n o, làm rối loạn trung khu điều hoà thân nhiệt Hậu gây rối loạn toàn thân - Bệnh thờng phát với bệnh cảm nắng, mức độ bệnh thêm, vật chết nhanh II Nguyên nhân - Do khí hậu nóng bức, nhiệt độ môi trờng bên cao, ẩm ớt làm ảnh hởng tới trình thải nhiệt thể - Do chuồng trại phơng tiên vận chuyển chật chội - Do gia súc béo lại khát nớc, gia súc có lông dày, gia súc mắc bệnh tim phải làm việc thời tiết oi IiI Cơ chế Do nguyên nhân làm khả thải nhiệt thể giảm, nhiệt tích lại thể thân nhiệt tăng cao, gia súc v mồ hôi nhiều nên thể bị nớc muối rối loạn trình trao đổi chất mô bào Nhiệt độ thể tăng, ảnh hởng tới tuần hoàn hô hấp, mặt khác mô bào thể bị nớc (do tăng tiết mồ hôi) làm cho máu đặc lại, lợng nớc tiểu giảm, sản phẩm trung gian trình trao đổi chất ứ lại máu gây nhiễm độc, làm cho vật bị hôn mê, co giật iv Triệu chứng - Con vật thở khó, thân nhiệt tăng (410C), toàn thân v mồ hôi, mệt mỏi, niêm mạc tím bầm, tim đập nhanh, mạch nẩy, nhai môi co giật, nôn mửa Nếu nhiệt độ bên nóng thân nhiệt vật tăng tới 43- 440C, vật điên cuồng, tĩnh mạch cổ phồng to, đồng tử mở rộng sau hôn mê, co giật råi chÕt Khi chÕt vËt sïi bät mÐp, cã lẫn máu - Kiểm tra thấy máu khó đông, n o màng n o sung huyết, phổi bị sung huyết hay phù Ngoại tâm mạc phế mạc bị ứ huyết IV Tiên lợng Con vật thờng bị chết liệt tim, sung huyết phù thũng phổi Bệnh nặng vật chết nhanh Nếu phát kịp thời điều trị tốt vật có khả hồi phục 192 V Chẩn đoán Căn vào biểu chủ yếu: Con vật v mồ hôi, máu cô đặc, nớc, rối loạn trao đổi chÊt, sung hut vµ xt hut ë mét sè tỉ chức Con vật chết khó thở nhiễm độc Cần phân biệt với bệnh: Bệnh cảm nắng, bệnh viêm n o màng n o, bệnh nhiệt thán, VI Điều trị Nguyên tắc điều trị: Để cho gia súc yên tĩnh, tăng cờng việc thoát nhiệt để đề phòng tê liệt trung khu thần kinh Hộ lý Để gia súc nơi thoáng mát, dùng nớc lạnh đắp vào đầu toàn thân, cho gia súc uống dung dịch điện giải Dùng thuốc điều trị a Bổ sung nớc chất điện giải cho thể: Dùng dung dÞch n−íc mi sinh lý, glucoza hay dung dÞch ringerlactat Tiêm chậm vào tĩnh mạch b Dùng thuốc trợ tim: Cafein natribenzoat 20%; Spactein, Chó ý: Tr−êng hỵp tĩnh mạch cổ căng phải dùng biện pháp chích huyết Bệnh viêm nÃo màng nÃo (Meningo encephatitis) I Đặc điểm - Màng n o bao bọc hệ thần kinh trung ơng Màng n o gồm ba lá: + Màng cứng: màng xơ nằm sát vỏ xơng + Màng mềm: Phủ trực tiếp lên mô thần kinh, mô giầu mạch máu, phân phối khắp bề mặt n o + Màng nhện: Nằm hai màng trên, cách màng cứng khoảng ảo, cách màng mềm khoang dới nhện, khoang nơi lu thông nớc n o tuỷ - Quá trình viêm thờng bắt đầu màng nhện sau theo mạch quản lâm ba vào n o - Màng n o có liên quan trực tiếp tới vỏ n o dây thần kinh sọ n o Vì vậy, viêm n o màng n o gây tổn thơng đại n o dây thần kinh sä n o → Con vËt bÞ bƯnh th−êng bÞ rối loạn thần kinh, lâm sàng thờng thấy số triệu chứng chức thực thể định 193 Giáo trình Bệnh nội khoa gia súc II Nguyªn nhân a Thể nguyên phát - Do loại vi trùng (liên cầu trùng, song cầu trùng, tụ cầu trùng xâm nhập gây viêm) - Do n o bị chấn thơng - Do thời tiết nóng, lạnh (làm ảnh hởng tới tuần hoàn n o gây viêm) b Thể kế phát Thể hậu mét sè bƯnh nh−: BƯnh tơ hut trïng, bƯnh nhiƯt thán, bệnh dại, viêm hạch truyễn nhiễm, viêm phổi màng giả, ấu sán n o cừu Bệnh viêm lan từ nơi khác đến, nh: viêm xoang mặt, mũi, viêm tai III Cơ chế sinh bệnh Quá trình viêm lớp màng nhện sau theo máu dịch lâm ba xâm nhập vào n o Trong trình viêm, n o màng n o bị sung huyết, dịch thẩm xuất thoát làm tăng áp lực n o gây nên rối loạn thần kinh (rối loạn ý thức, rối loạn vận động) Nếu viêm n o màng n o có tính chất cục lâm sµng vËt biĨu hiƯn triƯu chøng cã tÝnh chÊt địa phơng Iv Triệu chứng Bệnh có biểu rối loạn: - Rối loạn thần kinh: Con vật uể oải, nhìn ngoại cảnh ngơ ngác, dửng dng nh hồn, phản xạ kém, có mẫn cảm Con vật loạng choạng, dễ ng Có có hng phấn làm cho vật điên cuồng, lồng lộn, lao đầu phía trớc, sau vật lại trạng thái ủ rũ - Rối loạn hô hấp: Con vật thở nhanh, mạch nhanh thêi kú h−ng phÊn, thë chËm, s©u, thë kiĨu cheyne-stokes thêi kú øc chÕ - Rèi lo¹n ăn uống: bỏ ăn, nôn mửa, có bị liệt họng lỡi - Rối loạn vận động: Nếu n o bị tổn thơng cục vật có biểu tê liệt vùng liệt nửa thân V Chẩn đoán Chẩn đoán bệnh phải vào triệu chứng lâm sàng vật, chủ yếu rối loạn thần kinh (ở mức độ toàn thân hay cục bộ), kết hợp với kiểm tra dÞch n o tủ, xÐt nghiƯm dÞch n o tuỷ thấy có nhiều bạch cầu Cần chẩn đoán phân biệt với số bệnh: + Bệnh dại: triƯu chøng vỊ thÇn kinh, vËt cã biĨu hiƯn sợ gió, sợ nớc, sợ tiếng động + Chứng ure hut: Con vËt th−êng đ rị, co giËt, h¬i thë cã mïi n−íc tiĨu + BƯnh n v¸n: Con vật bị co rút bắp, hàm nghiến chặt, mắt trợn ngợc, thân nhiệt không cao 194 + Chứng trúng độc: Ngoài triệu chứng thần kinh, vật bị viêm dày, ruột, nôn mửa, ỉa chảy VI Điều trị Hộ lý - Để gia súc vào nơi yên tĩnh, ánh sáng Trong chuồng cần trải cỏ khô, rơm rạ để độn lót Nếu gia súc bị liệt, dùng dầu nóng xoa nơi bị liệt thờng xuyên trở cho gia súc - Đắp nớc lạnh, nớc đá lên vùng đầu - Trờng hợp bị ứ huyết n o cần phải chích huyết Dùng thuốc điều trị a Dùng kháng sinh diệt vi khuẩn: (loại kháng sinh có tác dụng tốt điều trị bệnh viêm n o màng n o là: Ampixilin, Penixilin+Streptomycin; Tetraxilin) b Dùng thuốc làm giảm áp lực n o, lợi tiểu giải độc Thuốc Glucoza 20% Đại gia súc Tiểu gia súc Chó, lợn 150 - 300 ml - lÝt 300 - 500 ml Canxi clorua 10% 50 - 70 ml 30 - 40 ml ml Urotropin 10% 50 - 70 ml 30 - 50 ml 10 -15 ml Vitamin C 5% 20 ml 10 ml ml c Dïng thuèc trợ sức trợ lực: Cafein natribenzoat long n o kết hợp với vitamin B1 Tiêm bắp Chú ý: - Đối với chó dùng Spactein kết hợp với vitamin B1, B12 Terneurine - Trờng hợp gia súc hng phấn, dùng thuốc an thần - Nếu gia súc bị liệt, dùng thuốc tăng cờng trơng lực bổ thần kinh kết hợp với điện châm dùng dầu nóng xoa bóp nơi bị liệt Bệnh viêm tuỷ sống (Myelitis spinalis) i đặc điểm Quá trình viêm lan tràn giới hạn cục bộ, tổ chức thực thể tuỷ sống bị viêm thoái hoá gây rối loạn vận động Tuỳ theo tính chất viêm phân thành loại (viêm hoá mủ; viêm xuất huyết; viêm thực thể hay viêm tràn tơng dịch) Ii nguyên nhân - Do kế phát từ số bệnh truyền nhiễm: Bệnh dại, bệnh cúm, bệnh viêm phế mạc truyền nhiễm, - Do tróng ®éc mét sè ®éc tè cđa nÊm mèc (nÊm mốc thức ăn) - Do chấn thơng cột sống, gia súc phải làm việc sức - Do đực giống phối giống nhiều thời gian ngắn 195 Giáo trình Bệnh nội khoa gia súc iII C¬ chế sinh bệnh Vi khuẩn độc tố qua mạch quản dịch lâm ba tác dụng đến tuỷ sống làm cho tuỷ sống sung huyết tiết dịch, sau gây thoái hoá tế bào tuỷ sống làm tính đàn hồi tuỷ sống làm ảnh hởng đến trung khu vận động thể, gây nên biến đổi bệnh lý Trên lâm sàng thấy gia súc thờng bị liệt, từ kế phát bệnh khác (ví dụ kế phát chớng dày, viêm ruột ỉa chảy, viêm phổi, thối loét số vùng tổ chức thể), làm tình trạng bệnh nặng thêm Bò liệt viêm tđy sèng III TriƯu chøng - Con vËt bÞ rèi loạn vận động: Khi phát bệnh, kích thích viêm nên chịu chi phối tuỷ sống thờng phát sinh co giật, sau gây giảm trơng lực liệt lâm sàng gia súc có tợng liệt teo phần thân sau - Con vật cảm giác phản xạ - Con vật thờng bị liệt bàng quang, nớc tiểu tích lại bàng quang gây trúng độc cho gia sóc - Cã vËt cßn mÊt phản xạ đại, tiểu tiện, phân nớc tiểu tự động chảy IV Tiên lợng Bệnh khó håi phơc: ë thĨ cÊp tÝnh, gia sóc th−êng chÕt sau 3-4 ngày thể mạn tính gia súc thờng bị liệt teo cơ, gia súc bị liệt hàng tháng, sau thờng kế phát bệnh khác (viêm bàng quang, viêm ruột, thối loét da thịt, ) sau vật chết V Chẩn đoán - Căn vào triệu chứng lâm sàng điển hình: Con vật bị rối loạn vận động, vật cảm giác phản xạ, liệt teo phần thân sau - Cần chẩn đoán phân biệt với bệnh: + Viêm màng n o vµ n o: vËt sèt cao vµ sèt kÐo dµi, mÊt ý thøc + BƯnh ë khíp xơng, bệnh mềm xơng hay còi xơng gia súc VI Điều trị Hộ lý - Để gia súc nơi yên tĩnh, sẽ, thoáng mát, có đệm lót cỏ khô, rơm khô trở cho gia súc, đề phòng tợng viêm loét phận bị liệt - Cho gia súc ăn thức ăn dễ tiêu - Dùng dầu nóng xoa bóp nơi bị liệt ngày 2-3 lần, lần 15-20 phút Dùng thuốc điều trị a Dùng thuốc điều trị nguyên nhân: Tuỳ theo nguyên nhân gây bệnh dùng loại thuốc đặc hiệu để điều trị Có thể dùng đơn thuốc sau: 196 Thuốc Penicillin Urotropin 10% Nớc cất Đại gia súc 2.000.000 - 3.000.000 UI 7-10 g 30 ml TiĨu gia sóc 500.000 - 10.000.000 UI 1g 30 ml Chã 500.000 UI 0,5 g 30 ml Tiêm chậm vào tĩnh mạch ngày lần b Dùng thuốc kích thích trơng lực tăng cờng hoạt động thần kinh Thuốc Strychninsulfat 0,1% Vitamin B12 Vitamin B1 1,25% Đại gia súc - 10 ml/con 2000 - 3000 γ 10 - 20 ml TiÓu gia sóc - ml/con 500 γ ml Chã 0,5 - ml/con 1000 - 2000 γ ml Tiêm bắp ngày lần c Dùng thuốc trợ sức, trợ lực nâng cao sức đề kháng, tăng cờng giải độc thể Chú ý: + Nếu có điều kiện dùng biện pháp châm cứu vào huyệt thể (điện châm thuỷ châm) + Điều trị triệu chứng bệnh kế phát Chứng động kinh (Nervous signse) I Đặc điểm Chứng động kinh rối loạn chức thần kinh trung ơng phóng điện đột ngột, mức nơron Chứng động kinh thờng xảy theo chu kỳ, xuất đột ngột, gây rối loạn ý thøc, sinh co giËt, sïi bät mÐp sau ®ã ngất xỉu Trên lâm sàng nguyên phát kế phát gia súc thờng gặp thể kế ph¸t BƯnh th−êng diƠn biÕn qua hai thêi kú: + Thêi kú tiỊn ph¸t + Sau thêi kú tiỊn ph¸t II Nguyên nhân Nguyên nhân gây bệnh phức tạp - thể nguyên phát: Do vỏ đại n o trung khu dới vỏ đại n o bị kích thích tác động bên thể ngoại cảnh (ánh sáng, tiếng động, ) gây rối loạn hai trình hng phấn ức chế - thể kế phát: Chủ yếu bệnh n o, bệnh gây rối loạn trao đổi chất, bệnh tuyến nội tiết, bệnh gây rối loạn tuần hoàn, bệnh viêm phổi virus III Triệu chứng Chứng động kinh xuất đột ngột, gây ý thức tạm thời, sau động kinh gia súc lại khoẻ bình thờng Bệnh thờng diễn biến qua thời kú: - Tr−íc ®éng kinh: vËt cã thêi kú tiền phát Thời kỳ loài vật có biểu khác nhau: 197 Giỏo trỡnh Bnh ni khoa gia súc + ë ngùa th−êng đ rị, ph¶n xạ chậm hng phấn, vật hay lắc đầu, loạng choạng + dê, cừu hay quay vòng tròn + lợn hay kêu dí mũi húc đất + chó có tợng tỏ không yên, hay cắn xé - Sau thời kỳ tiền phát: Con vật tỏ sợ h i, không vững, thở mạnh, tai, vùng mặt, mí mắt co giËt, mÊt ý thøc råi ng , ch©n duỗi thẳng, niêm mạc mắt nhợt nhạt tím bầm, ®ång tư më réng, nh n cÇu rung, sïi bät mép, ngất xỉu Sau khoảng 30-60 giây chuyển sang co giật vùng đầu (cơ mặt, mũi, mồm ) lan toàn thân, nặng bốn chân gi y giụa, nghiến ken két, mồm ngậm chặt, tim đập nhanh, mạch cứng yếu Cơn co giật kéo dài vài phút sau trở lại bình thờng, gia súc mệt mỏi, ủ rũ Nếu động kinh nhẹ, bệnh xảy ngắn (con vật ý thức, co giật nhẹ) nhanh nên khó phát IV Tiên lợng Bệnh thờng hay tái phát, lúc đầu mắc bệnh, động kinh thờng cách xa nhau, thời gian sau động kinh xuất thờng xuyên Bệnh dạng mạn tính chữa không khỏi V Chẩn đoán Căn vào triệu chứng lâm sàng điển hình kết hợp với việc điều tra bệnh Cần chẩn đoán phân biệt với tợng co giật thiếu canxi (tr−êng hỵp co giËt thiÕu canxi, vËt cã rối loạn tuần hoàn hô hấp nhng rối loạn ý thức, không ngất xỉu) VI Điều trị Hộ lý - Để gia súc nơi yên tĩnh, thoáng mát với t đầu cao, đuôi thấp - Cho ăn thức ăn dễ tiêu hoá, giầu dinh dỡng Dùng thuốc điều trị a Tìm nguyên nhân điều trị theo nguyên nhân b Chữa theo triệu chứng: Chủ yếu dùng thuốc an thần trớc động kinh xuất c Khi gia súc lên động kinh: Dùng thuốc gây mê d Dùng loại thuốc trợ sức, trợ lực, nâng cao sức đề kháng thể 198 Chơng VII Bệnh máu hệ thống tạo máu (Diseases of blood and blood forming organs) M¸u cã quan hƯ mËt thiÕt tíi sù sèng cđa c¬ thĨ, nã vËn chun chÊt dinh dỡng đến tổ chức thải tiết sản phẩm sinh trình trao đổi chất Máu có nhiệm vụ trao đổi O2 CO2 phổi mô bào Máu làm nhiệm vụ điều tiết nhiệt cho thể, tham gia vào trình thực bào sản sinh kháng thể, vận chuyển chất nội tiết để làm cho khí quan thể liên hệ với chặt chẽ Hệ thống tạo máu gia súc trởng thành chủ yếu tuỷ xơng, hạch lâm ba, lách hệ thống nội bì võng mạc Tuỷ xơng tạo nên Proerythroblaste để sinh hồng cầu, Megacaryoblaste sinh huyết tiểu bạch cầu có hạt (Bạch cầu trung tính, bạch cầu a axit, bạch cầu u bazơ) Hạch lâm ba lách tạo nên Lymphoblaste để sinh lâm ba cầu Hệ thống nội bì võng mạc phân tán lách, hạch lâm ba tuỷ xơng sinh monocyte (bạch cầu đơn nhân) Thành phần hữu hình máu động vật ổn đinh, thay đổi chút phạm vi sinh lý Khi thể bị kích thích nội tác động từ bên làm thay đổi thành phần tính chất máu Sự thay đổi phụ thuộc vào tính chất bƯnh, møc ®é cđa bƯnh cịng nh− diƠn biÕn cđa trình bệnh Trong công tác chẩn đoán theo dõi bệnh, việc kiểm tra máu công việc thiếu đợc, quan tạo máu số bệnh triệu chứng lâm sàng cha kịp xuất song đ có thay đổi tính chất thành phần máu, điều giúp ta chẩn đoán sớm bệnh có biện pháp phòng trị hiệu Bệnh quan tạo máu nhiều nguyên nhân gây bệnh khác dẫn đến mÊt m¸u: nh− c¸c bƯnh trun nhiƠm, ký sinh trïng, trúng độc, ung th, bệnh rối loạn dinh dỡng trao đổi chất Khi máu quan tạo máu bị bệnh ảnh hởng nghiêm trọng tới thể Những tợng máu tan máu gây nên thiếu máu, nhân tố gây bại huyết làm thay đổi bệnh lý quan tạo máu chứng viêm, trình gây mủ, rối loạn nội tiết gây nên chứng tăng bạch cầu 199 Giỏo trỡnh Bnh ni khoa gia sỳc Ch−¬ng XI BƯnh cđa gia sóc non (Diseases of the suckling animal) Gia súc non thể phát triển, trình đồng hoá dị hoá tiÕn hµnh ë møc cao Song ë gia sóc non, chức hoạt động số quan thể dần hoàn chỉnh ổn định Vì vậy, giai đoạn thể gia súc non có đặc điểm khác với gia súc trờng thành Hệ tuần hoàn Cơ tim gia súc non mềm yếu, tần số tim đập nhanh hay bị loạn nhịp sinh lý Tốc độ máu nhanh, độ pH máu nghiêng toan Hàm lợng protein máu thấp (chỉ 1/2 gia súc trởng thành), lợng globulin máu ít, cân canxi, phospho thay đổi liên tục, nhu cầu Fe2+ cao để tạo máu tăng liên tục Hệ hô hấp Lỗ mũi gia súc non ngắn nhỏ, mao mạch niêm mạc lộ rõ, tổ chức phổi mềm yếu, hệ thống hạch phát triển kém, sức đề kháng Do lồng ngực nhỏ hẹp nên chúng thở nhanh, nông thở thể bụng Vì vậy, gia súc non dễ mắc bệnh đờng hô hấp Hệ tiêu hoá bê nghé dê r nh thực quản thờng đóng kín đến thứ t, đợc 9-10 tháng tuổi r nh mở rộng dần vật ăn đợc thức ăn thô Trong thời gian bú sữa, cỏ phát triển chậm, ruột yếu, đồng thời men tiêu hoá hình thành cha đầy đủ, khả giải độc Vì gia súc non dễ bị mắc bệnh đờng tiêu hoá, tỷ lệ chết cao Hệ tiết niệu Gia súc sơ sinh urobilinogen nớc tiểu, sau 3-10 ngày tuổi trở nên có nồng độ urobilinogen tăng dần, đến tháng tuổi giống gia súc trởng thành Khả điều tiết thân nhiệt Khả điều tiết thân nhiƯt cđa gia sóc non rÊt kÐm, ®ã nã nhạy cảm với thay đổi khí hậu bên ngoài, nhiệt độ lạnh dễ làm cho gia sóc non bÞ bƯnh ë gia sóc non tõ 15-20 ngày tuổi thân nhiệt dần ổn định Với tất đặc điểm trên, gia súc non dễ bị nhiễm bệnh gây ảnh hởng đến suất chất lợng đàn gia súc 242 Chứng suy dinh dỡng (Dystrophia) Gia súc non toàn đàn hay đàn có số gầy yếu, còi cọc, chậm lớn, tợng suy dinh dỡng I nguyên nhân - Do gia sóc mĐ thêi kú mang thai Ýt đợc bồi dỡng, thức ăn thiếu protein, khoáng, vitamin - Gia súc mẹ bị mắc bệnh làm ảnh hởng đến chất lợng sữa, phối giống đồng huyết làm trình trao đổi chất gia súc non giảm, dẫn đến còi cọc, chậm lớn - Gia súc non bị bệnh nh viêm ruột, viêm phổi, ký sinh trùng II Cơ chế sinh bệnh Quá trình dẫn đến suy dinh dỡng, thờng bắt đầu rối loạn tiêu hoá, làm khả vận động tiết dịch dày ruột giảm, từ chất đạm, khoáng, sinh tố đợc hấp thu Từ suy dinh dỡng làm cho trình hng phấn vỏ n o kém, khả điều chỉnh trung khu dới võ n o Mặt khác để trì sống, thể phải tiêu hao lợng thân chúng, làm thể ngày gầy yếu, sức đề kháng giảm, vật hay mắc bệnh suy nhợc mà chết III TriƯu chøng Con vËt bÞ suy dinh d−ìng th−êng chậm lớn, lông xù, niêm mạc nhợt nhạt, chân yếu, không vững, thích nằm chỗ có tợng phù Thở nhanh nông, tim đập nhanh, nhu động dày ruột giảm, thức ăn ruột tích lại lên men sinh ỉa chảy Thân nhiệt thờng thấp Kiểm tra máu: Hàm lợng huyết sắc tố giảm, số lợng hồng cầu bạch cầu giảm, tỷ lệ lâm ba cầu tăng, máu xuất dạng hồng cầu non Lợn còi cọc IV BƯnh tÝch Con vËt th−êng da kh«, l«ng xï, xuất thuỷ thũng dới hầu, trớc ngực, ©m nang Khi mỉ kh«ng thÊy líp mì d−íi da, thịt trắng bệch Cơ tim nh o, lớp mỡ vành tim bị thoái hoá keo Phổi teo lại, có đám bị xẹp, gan bị teo nhợt nhạt V phòng trị - Cải thiện chế độ dinh dỡng cho mẹ - Con đẻ phải cho bú sữa đầu - Giữ cho nhiệt độ chuồng nuôi ấm - Tập cho gia súc non ăn sớm 243 Giáo trình Bệnh nội khoa gia súc - CÇn bổ sung thêm phần ăn gia súc non loại khoáng vi lợng, loại vitamin (chú träng vitamin D) BƯnh viªm rt cđa gia sóc non (Dispepsia) Đây bệnh tiêu hoá dày ruột gia súc non Bệnh thờng gặp bệnh ỉa phân trắng lợn bê nghé Bệnh đợc chia làm hai thể: thể đơn giản mang tính chất viêm cata thông thờng thể nhiễm độc kế phát vi trùng có sẵn đờng ruột gây nên I nguyên nhân Do thân gia súc non - Do phát dục bào thai - Do đặc điểm sinh lý máy tiêu hoá gia súc non nh dày ruột lợn tuần đầu cha có khả tiết dịch vị, thức ăn trực tiếp kích thích vào niêm mạc mà tiết dịch, dịch vị cha có HCl, hàm lợng hoạt tính cđa men pepsin rÊt Ýt - Do hƯ thèng thÇn kinh gia súc non cha ổn định nên thích nghi với thay đổi ngoại cảnh - Gia sóc non thêi kú bó s÷a cã tèc độ phát triển thể nhanh, đòi hỏi phải cung cấp đầy đủ đạm, khoáng vitamin Trong sữa mẹ ngày giảm số lợng chất lợng, không bổ sung kịp thời, gia súc non dễ bị còi cọc nhiễm bệnh Do gia súc mẹ - Không đợc nuôi dỡng đầy ®đ mang thai - Trong thêi gian nu«i không đợc chăm sóc nuôi dỡng tốt bị bệnh - Cho ăn nhiều thức ăn khó tiêu - Gia súc mẹ động dục Do ngoại cảnh - Do vệ sinh kém, gia súc non đợc vận động tắm nắng - Do vi trùng xâm nhập - Do nhiễm ký sinh trùng Trong nguyên nhân kể yếu tố chăm sóc, nuôi dỡng đóng vai trò định II Cơ chế sinh bệnh Khi bị bệnh, dày giảm tiết dịch vị, nồng độ HCl giảm, làm giảm khả diệt trùng khả tiêu hoá protein Khi độ kiềm đờng tiêu hoá tăng cao tạo điều kiện cho loại vi khuẩn đờng ruột phát triển mạnh, làm thối rữa chất chứa đờng ruột sản sinh nhiều chất độc Những sản phẩm kích thích vào niêm mạch ruột làm tăng nhu động, vật sinh ỉa chảy Khi bệnh kéo dài, 244 vật bị nớc (do ỉa chảy) gây nên rối loạn trao đổi chất thể nh nhiễm độc toan cần chất điện giải, làm cho bệnh trở nên trầm trọng, gia súc chết III Triệu chứng Lợn ỉa phân trắng Lợn từ 5-25 ngày tuổi dễ mắc bệnh Trong 1-2 ngày đầu mắc bệnh, lợn bú chạy nhảy nh thờng Phân táo nh hạt đậu xanh, nhạt màu Sau phân lỏng dần, có màu vàng trắng, có bọt chất nhày, mùi khắm Con vật có bú bỏ bú, lông xù dựng, da nhăn nheo, nhợt nhạt, đuôi khoeo dính đầy phân Con vật bị bệnh từ 5-7 ngày, thể kiƯt søc dÉn ®Õn chÕt, nÕu gia sóc qua khái chậm lớn, còi cọc Bê nghé ỉa phân trắng Bê nghé thờng mắc bệnh sau sinh 10-15 ngày, chí sớm Con vật ỉa phân lỏng mùi chua nhng bú lại đợc Sau vài ngày vật biểu rõ triệu chứng toàn thân nh: sốt 40-410C, giảm ăn, thích nằm, phân lỏng, có màu xanh, mùi khắm, bụng chớng to, thở nông nhanh, tim đập nhanh yếu Bệnh nặng gia súc bị hôn mê, nhiệt độ hạ dần chết Lợn ỉa phân trắng Nghé ỉa phân trắng IV Điều trị Nguyên tắc điều trị: Chữa sớm tích cực Bệnh lợn ỉa phân trắng 1.1 Hộ lý Khi lợn mắc bệnh cần hạn chế bú mẹ, có điều kiện tách riêng lợn bị bệnh để theo dõi điều trị bệnh Kiểm tra lại vệ sinh chuồng trại chế độ chăm sóc, ý đến nhiệt độ ẩm độ chuồng nuôi 1.2 Dùng thuốc điều trị - Dùng thuốc làm se niêm mạc ruột + Cho uống chất có tanin để làm se niêm mạc ruột diệt khuẩn nh nớc ổi, hång xiªm xanh, bét tanin, bóp sim - Dïng kháng sinh cầm ỉa chảy (dùng loại kháng sinh sau) + Cho uống sulfaguanidin 0,5 -1 g/con/ngày + Tiêm sulfathiazon 10% vào dới da 2-5 ml/con 245 Giáo trình Bệnh nội khoa gia súc + Uèng Streptomycin 20-30 mg/kg, ngày lần, liên tục 2-3 ngày Khi dùng loại thuốc điều trị dễ gây còi cọc sau điều trị + Kanamycin tiêm bắp 10-15 mg/kg Tiêm lần/ngày, liên tục 3-5 ngày + Neomycin cho uống 25-50 mg/kg/ngày, cho uống liên tục 3-4 ngày Spectam tiêm bắp 25 mg/kg, lần/ngày, liên tục ngày + Norfloxacin, Enrofloxacin, - Dùng thuốc điều chỉnh cân b»ng hƯ vi sinh vËt ®−êng rt: Cho ng canh trùng B subtilis Bệnh bê nghé ỉa phân trắng 2.1 Hộ lý - Cách ly riêng bệnh, hạn chế cho bú (thậm chí bắt nhịn bú từ 8-12 giờ) cho uống nớc đờng pha muối dung dịch orezol 2.2 Dùng thuốc điều trị - Dùng thuốc kháng sinh chống nhiễm khuẩn đờng ruột (có thể dùng loại kháng sinh sau): + Sulfaguanidin 0,1-0,2g/kg, uống 2-3 lần ngày, liên tục 3-5 ngày + Streptomycin: tiêm bắp liều 10-15 mg/kg, ngày lần, liên tục 3-5 ngày Cho uống 20-30 mg/kg ngày lần, liên tục 2-3 ngày + Kanamycin: tiêm bắp ml/15-30 kg, ngày lần, liên tục 3-5 ngày + KMnO4 0,1%: cho uèng 500 ml/ngµy + Biomycin 0,02g/kg cho uống ngày lần, liên tục 2-3 ngày - Dùng thuốc tăng cờng trợ sức, trợ lực Thuốc Glucoza 20% LiỊu l−ỵng 300 - 400 ml Cafein natribenzoat 20% - 10 ml Canxi clorua 10% 30 - 40 ml Urotropin 10% 30 - 50 ml Vitamin C 5% 10 ml Tiêm chậm vào tĩnh mạch ngày lần - Trờng hợp bê nghé ỉa phân trắng giun đũa: dùng thuốc tẩy, tinh dầu giun, piperazin, santonin, mebendazol dùng 5-7 hạt cau 3-5 g diêm sinh đun víi n−íc cho ng V Phßng bƯnh - Chó ý phòng chống lạnh, ẩm bẩn cho gia súc non - Chăm sóc tốt gia súc mang thai, cho gia súc non tập ăn sớm, ý bổ sung thêm vào phần khoáng vi lợng vitamin Với lợn dùng Dextran sắt tiêm để kích thích sinh trởng phát triển 246 Bệnh viêm phổi gia súc non (Pneumonia of the suckling animal) I Đặc điểm - BƯnh viªm phỉi cđa gia sóc non th−êng ë dạng phế quản phế viêm thuỳ phế viêm - BƯnh tiÕn triĨn nhanh vµ gia sóc chÕt nhanh (gia súc thờng chết sau ngày mắc bệnh) II Nguyên nhân 2.1 Nguyên nhân nguyên phát Chủ yếu nuôi dỡng chăm sóc kém, dẫn đến sức đề kháng gia súc non giảm, vi trùng dễ xâm nhập vào thể gây bệnh 2.2 Nguyên nhân kế phát - Do kế phát từ bệnh truyền nhiễm (dịch tả, phó thơng hàn, tụ huyết trùng) - Do kế phát từ bệnh nội khoa (viêm dày, viêm ruột) - Do kÕ ph¸t tõ bƯnh ký sinh trïng (giun phổi, ấu trùng giun đũa di hành) III Cơ chế sinh bƯnh C¬ thĨ gia sóc non thÝch øng víi ngoại cảnh kém, điều kiện chăn nuôi chăm sóc không tốt làm cho sức đề kháng thể Khi vi trùng gây bệnh từ không khí vào thể vi sinh vật ký sinh sẵn đờng hô hấp phát triển, gây thành trình bệnh lý Do tác động cđa vi khn, gia sóc non sèt, c¬ thĨ mÊt nớc, muối, đồng thời sốt cao trình phân giải protein thể tăng làm độ pH máu gia súc giảm, gia súc dễ bị nhiễm độc toan Mặt khác chất phân giải thể với độc tố vi khuẩn gây rối loạn tuần hòan phổi gây sung huyết phổi viêm phổi Khi viêm phổi, thể thiếu oxy làm tim đập nhanh mạnh nên dẫn tới suy tim Do sốt làm tiết dịch vận động ruột giảm làm gia súc ¨n, bá ¨n Trong n−íc tiĨu xt hiƯn albumin niƯu Cuối kỳ bệnh, gia súc thờng bị bại huyết, điều tiết thần kinh trung khu giảm sút Cuối trung khu hô hấp tuần hoàn bị tê liệt làm cho gia súc chết IV Bệnh tích Bệnh tích viêm phổi thuộc thể phế quản phế viêm, thuỳ phế viêm hay hỗn hợp hai thể Bệnh thờng biểu nhiều thuỳ tim, thuỳ đỉnh thuỳ đáy phổi, có phổi bị dính vào lồng ngực Trong nhiều trờng hợp gia súc bị viêm ruột, hạch lâm ba sng xuất huyết 247 Giáo trình Bệnh nội khoa gia súc V TriƯu chứng Thể cấp tính Gặp gia súc vài tuần tuổi, gia súc sốt cao (41 C), uể oải, thích nằm, giảm ăn, mũi khô, đầu gục sát đất, lông xù ho Vật thở gấp, nông, có nớc mũi chảy hai bên lỗ mũi, nớc mũi lo ng hay đặc Khi bị chứng bại huyết toàn thân run rẩy, niêm mạc mắt, mũi, miệng lấm xuất huyết Tim đập nhanh, mạnh yếu dần Nếu kế phát viêm ruột gia súc ỉa phân thối khắm lẫn chất nhày Gõ vùng phổi thấy xuất vùng âm đục, nghe thấy âm phế quản bƯnh lý, tiÕng ran, tiÕng vß tãc Bê thở khó KiĨm tra X quang thÊy vïng phỉi ®Ëm ë th đỉnh thuỳ tim Kiểm tra máu, số lợng bạch cầu tăng, độ dự trữ kiềm giảm, cuối kỳ bệnh lợng hồng cầu huyết sắc tố giảm Thể mạn tính Gặp gia súc đ lớn Con vật sốt nhẹ, ho, gõ phổi không thấy xuất vùng âm đục, nghe phổi có thấy tiếng ran Gia súc chậm lớn, ngày gầy dần VI Tiên lợng - Nếu bệnh kéo dài 3-5 ngày không khỏi gia súc khó khỏi bệnh, thờng bị chết - Bệnh thể mạn tính kéo dài hàng tuần, hàng tháng - Nếu viêm phổi chuyển sang dạng bại huyết, kế phát viêm ruột viêm phổi hoá mủ khó chữa VII Điều trị Hộ lý - Cho gia súc nơi ấm áp, thoáng khí, tránh lạnh ẩm - Dùng dầu nóng xoa vào ngực Dùng thuốc điều trị a Dùng kháng sinh điều trị + Penicillin 10000- 15000 UI/kg/lần Tiêm bắp ngày lần, liên tục 3-5 ngày + Ampicillin Tiêm bắp 10 mg/kg/ngày, liên tục 3-5 ngày + Phối hợp Penicillin với Streptomycin dung dịch Novocain 0,5% phong bế hạch + Streptomycin tiêm bắp liều 10-15 mg/kg/lần, ngày lần, liên tục 3-5 ngày + Kanamycin tiêm bắp 10-15 mg/kg/ngày liên tục 3-5 ngày + Gentamycin tiêm bắp 10 mg/kg/ngày, liên tục 2-5 ngày 248 + Genta- tylo, Cephaxilin, Erythromyxin, b Dùng thuốc giảm sốt: dùng đơn sau tiêm tĩnh mạch Chlorua natri: 0,9g Piramydon: 2g Novocain: 3g N−íc cÊt: 100 ml Hc dïng Anagin 10% c Dùng thuốc trợ sức, trợ lực, tăng cờng sức đề kháng giải độc Thuốc Glucoza 20% Tiểu gia súc Chã, lỵn 300 - 400 ml 100 - 150 ml Cafein natribenzoat 20% - 10 ml - ml Canxi clorua 10% 30- 40 ml 5-10 ml Urotropin 10% 30 - 50 ml 10 - 15 ml Vitamin C 5% 10 ml - ml d Dïng phơng pháp protein liệu pháp để tăng cờng sức đề kháng thể: dùng máu tự thân máu vật khác tiêm cho vật bệnh e Dùng thuốc điều trị bệnh kế phát 249 Giỏo trỡnh Bnh ni khoa gia sỳc Tài liệu tham khảo Nguyễn Thị Minh An cộng Nội khoa sở (triệu chứng học nội khoa, tập I), Nhà xuất Y học, Hà Nội - 2001 Nguyễn Thị Minh An cộng Nội khoa sở (triệu chứng học nội khoa, tập II), Nhà xuất Y học, Hà Nội - 2001 Phùng Đức Cam Bệnh tiêu chảy, Nhà xuất Y học, Hà Nội - 2003 Nguyễn Đức Công cộng Bệnh học nội khoa, Nhà xuất Quân đội nhân dân, Hà Nội - 2002 Vũ Văn Đính cộng Điều dỡng nội khoa, Nhà xuất Y học, Hà Nội - 1999 Phạm Khắc Hiếu, Lê Thị Ngọc Diệp, Bùi Thị Tho Dợc lý học thú y, Nhà xuất Nông nghiệp, Hà Nội - 1997 Hoàng Tích Huyền cộng Hớng dẫn sử dụng kháng sinh, Nhà xuất Y học, Hà Nội - 2001 Nguyễn Ngọc Lanh, Văn Đình Hoa, Phan Thị Thu Oanh, Trần Thị Chính Sinh lý bệnh học, Nhà xuất Y học, Hà Nội - 2002 Nguyễn Đức Lu, Nguyễn Hữu Vũ Thuốc thú y cách sử dụng, Nhà xuất Nông nghiệp, Hà Nội - 1997 10 Hồ Văn Nam, Nguyễn Thị Đào Nguyên, Phạm Ngọc Thạch Bệnh nội khoa gia súc, Nhà xuất Nông Nghiệp, 1997 11 Hòa Phụng Phòng chữa ca ngộ độc thờng gặp, Nhà xuất Y học, 2004 12 Nguyễn Khánh Trạch cộng Điều trị học nội khoa tập I, Nhà xuất Y học, Hà Nội - 2002 13 Nguyễn Khánh Trạch cộng Điều trị học nội khoa tập II, Nhà xuất Y học, Hà Nội - 2002 14 Phạm Văn vinh Siêu âm tim bệnh lý tim mạch, Nhà xuất Y học - Thành phố Hồ Chí Minh - 2001 15 Vũ Đình Vinh, Lê Văn Hơng Sinh hóa lâm sàng (quyển một), Trờng đại học Quân y, 1971 16 Adam D.H, Adu D Non-steroidal antiimflamatory drugs and the kidney, Oxford textbook of clinical nephrology Vol 819-825 17 ARon D.C Tyrrell J.B Cushing syndrome problem in diagnosis medicine, Baltimore-1991 18 Brauwald Heart disease W.B-Sauders company, 1997 19 Brenner B.M, Mackenzie h.s Effects of nephron loss on renal excetory mechanism, Principles of internation medicine, MC graw-hill book company, 1998 20 Bradford P.Smith, DVM, Diplomate ACVIM Large animal internal medicine, The C.V.Mosby Company, 1990 250 21 Carl A.Osbrone, Jody W.publulich Kirk's current veterinary therapy XII (Small animal practice) W.B.Saunders company, 1999 22 J.H.Green Basic clinical physiology, Oxford University press, New York, Toronto 2000 23 Jonh K.Dunn, MVetSc, BVM&S, Dsam, Dipecvim, Mrcvs Textbook of small animal medicine, W.B.Saunders company, 1999 24 Harrision Principles of internation medicine, MC graw-hill book company, 1998 25 Stephen J.Ettinger, Edward C.Feldman, VDM Textbook of veterinary internal medicine (Diseases of the Dog and Cat), W.B.Saunders company, 1990 26 Timothy H.Ogilvie, DVM, MSc First edition, Large animal internal medicine, Willams & Wilkins a Waverly company, 1998 251 Giáo trình Bệnh nội khoa gia súc Mơc lơc Ch−¬ng I Phần mở đầu Khái niệm bệnh I Bệnh gì? II Xếp loại bệnh III Các thời kỳ bệnh Khái niệm môn học bệnh nội khoa gia súc Đại cơng điều trị học I Khái niệm điều trị học II Những nguyên tắc điều trị học III Các phơng pháp điều trị IV Phân loại điều trị Truyền máu truyền dung dịch I Truyền máu (tiếp máu) II Truyền dịch Điều trị kích thích phi đặc hiệu Điều trị Novocain I Sơ lợc tính chất dợc lý đờng dùng thuốc Novocain II Dùng Novocain điều trị bệnh nội khoa (phong bế hạch thần kinh) Dùng thuốc chữa bệnh cho vật nuôi I Các nhóm thuốc thờng dùng II Các dạng thuốc thờng dùng III Cách đa thuốc vào thể IV Những thông tin cần thiÕt xem nh n thc V C¸ch tÝnh liỊu lợng thuốc VI Lu ý bảo quản sử dụng thuốc VII Chọn kháng sinh để điều trị dựa theo triƯu chøng bƯnh Kh¸ng sinh dïng thó y A Những điều cần biết dùng kháng sinh B Sự đề kháng kháng sinh vi khuẩn C Phơng thức để vi khuẩn kháng lại kháng sinh 3 8 12 12 13 16 21 23 23 26 28 31 31 32 35 35 37 40 41 41 42 42 43 43 45 45 Ch−¬ng II BƯnh ë hƯ tim m¹ch (Diseases of cardiomuscula system) BƯnh viêm ngoại tâm mạc (Pericariditis) Tích nớc xoang bao tim (Hydropericardium) Bệnh viêm tim cấp tính (Myocarditis acuta) Bệnh viêm nội tâm mạc cấp tính (Endocarditis acuta) Bệnh van tim (Ritium cordis) Hở lỗ van hai (van tăng mạo) (Mitral valve regurgitation) Hở van ba (hay hở lỗ nhĩ thất phải) (Insufficantia valeurea trieusppidalis) 46 47 51 53 56 59 60 61 252 Hẹp lỗ động mạch chủ (Seteriosis Osti Aorttae) Hẹp lỗ động mạch phổi (Insunfficientia Valoularu Suarteriae Pulmonalis) Hẹp lỗ van hai (Sterosis Ostiatrioven Tricularri Sinistri) HĐp van ba l¸ (Stenosis Ostfi Atrioventricularis Dexaf) Hở lỗ động mạch chủ (Insufficientia Valoularum Semilunâiumortae) 62 64 65 66 66 Ch−¬ng III BƯnh ë hƯ hô hấp (Diseases of the respiratory system) Bệnh chảy máu mịi (Rhinorrhagia) BƯnh viªm mịi thĨ cata cÊp (Rhinitis Catarrhalis Acuta) Bệnh viêm mũi thể cata mạn tính (Rhinitis Catarrhalis Chronica) Bệnh viêm mũi thể màng giả (Rhinitis crouposa fibrinosa) Bệnh viêm quản cata cấp (Laryngitis catarrhalis acuta) Bệnh viêm quản thể màng giả (Laryngitis crouposa fibrinosa) Bệnh viêm phế quản cata cấp tính (Bronchitis catarrhalis acuta) Bệnh viêm phế quản cata mạn TíNH (Bronchitis catarrhalis chronica) Bệnh khÝ phÕ (Emphysema pulmorum) KhÝ phÕ phÕ nang (Emphysema pulmorum alveolara) KhÝ phÕ ngoµi phÕ nang (Emphysema pulmorum interstiala) Xung hut vµ phï phỉi (Hyperamia et oedema pulmorum) Xt huyết phổi (Haemopteo) Bệnh phế quản phế viêm (Broncho pneumonia catarrhalis) BƯnh viªm phỉi thïy (Pneumonia crouposa) BƯnh viªm phỉi hoại th hoá mủ (Gangacna pulmorum et Abscesus pulmorum) Bệnh viêm màng phổi (Pleuritis) 69 70 71 73 73 74 76 78 81 83 83 85 87 89 91 94 97 100 Chơng IV Bệnh hệ tiêu hoá (Diseases of alimentery system) Viªm miƯng (Stomatitis) Viªm miƯng cata (Stomatitis catarrhalis) Viªm miƯng nỉi mơn n−íc (Stomatitis vesiculosa) Viªm miƯng lë lt (Stomatitis ulcerisa) Viªm tun mang tai (Parotitis) Viêm họng (Pharyngitis) Viêm thực quản (Oesophagitis) Thực quản co giËt (Oesophagismus) HĐp thùc qu¶n (Stenosis oesophagi) D n thùc quản (Dilatatio oesophagi) Tắc thực quản (Obturatio Oesophagi) Bệnh viêm diều gia cầm (Ingluritis) Bệnh tắc diều (Obturatio inglurie) Bệnh dày ruột loài nhai lại (Diseases of ruminant) BƯnh d¹ cá béi thùc (Dilatatio acuta ruminis ingestis) 104 104 105 106 107 108 110 112 114 115 116 116 119 120 120 122 253 Giáo trình Bệnh nội khoa gia súc LiƯt d¹ cá (Atomia ruminis) Chớng cỏ cấp tính (Tympania ruminis acuta) Chớng cỏ mạn tính (Tympania ruminis chronica) Viêm tổ ong ngoại vật (Gastro peritonitis traumatica) Tắc nghẽn sách (Obturatio omasi) Viêm dày cata cấp Gastritis catarrhalis acuta) Viêm dày cata mạn tính (Gastritis catarrhalis chrolica) Viêm dày - ruột (Gastro enteritio) Viªm ruét cata cÊp (Entritis catarrhalis acuta) Viªm ruét cata mạn tính (Enteritis catarrhalis chronica) Hội chứng đau bụng ngựa (Colica) Bệnh gi n dày cấp tính (Dilatatio ventriculi acuta) BƯnh kinh lun rt (Enteralgia catarrhalis) BƯnh ch−íng h¬i ruét (Tympania intestinalis meteorismus intestinorum) Chøng t¸o bãn (Obstipatio intestini) Rt biÕn vÞ (Dislocatio nitestini) BƯnh vỊ gan (Diseases of the liver) Viªm gan thùc thĨ cÊp tÝnh (Hepatitis pareuchymatosa acuta) Xơ gan (Cirrhozis hepatis) Bệnh viêm phúc mạc (Peritonitis) 124 127 130 131 133 135 137 139 142 146 147 152 155 156 158 160 161 165 168 170 Ch−¬ng V BƯnh ë hƯ tiÕt niƯu (Diseases of the urinary system) I Đại cơng II Những triệu chứng chung thận bị bệnh Viêm thận cấp tính (Nephritis acuta) Bệnh thận cấp tính mạn tính (Nephrosis acuta et chromica) Bệnh viêm bể thận (Pyelitis) Viêm bàng quang (Cystitis) Liệt bàng quang (Paralysis vesicee urinariae) Co thắt bàng quang (Cystopasmus) Viêm niệu đạo (uretritis) Cuội niệu (Urinary calculi) 172 172 173 174 176 179 181 183 185 185 187 Chơng VI Bệnh hệ thần kinh Bệnh cảm nắng (Insolatio) Bệnh cảm nóng (Siriasis) Bệnh viêm n o màng n o (Meningo encephatitis) Bệnh viêm tuỷ sống (Myelitis spinalis) Chøng ®éng kinh (Nervous signse) 190 190 192 193 195 197 Chơng VII Bệnh máu hệ thống tạo máu (Diseases of blood and blood forming organs) 199 254 Chøng thiÕu m¸u (Anaemia) A ThiÕu m¸u mÊt m¸u B ThiÕu m¸u dung huyÕt (Anaemia haemolytica) C Thiếu máu rối loạn chức phận tạo máu Bệnh b¹ch huyÕt (Leucosis hay Leucaemia) 200 200 201 203 203 Chơng VIII Bệnh rối loạn trao đổi chất (Disorder of metabolism) Chứng xeton huyết (Ketonic) Bệnh còi xơng (Rachitis) BƯnh mỊm x−¬ng (Osteo malacia) Chøng thiÕu vitamin (Hypo vitaminosis) ThiÕu vitamin A (A- Hypovitaminosis) ThiÕu vitamin B1 (B1 - Hypovitaminosis) ThiÕu vitamin C (C- Hypovitaminosis) 206 206 209 210 212 213 214 214 Ch−¬ng IX BƯnh vỊ da (Diseases of the skin) BƯnh chµm da (Eczema) Chøng nỉi mÈn ®ay (Caseous exudate at the derma) BÖnh huyÕt 216 216 219 220 Chơng X trúng độc (Poisoning) I Khái niệm chất độc II Khái niệm trúng độc III Hoàn cảnh gây nên trúng độc IV Cơ chế trúng độc V Triệu chứng VI Chẩn đoán chất độc ngộ độc chất độc VII Phơng pháp thao tác cụ thể cấp cứu ngộ độc cấp tính Trúng độc Carbamid (Carbamid poisoning) Trúng độc muối ăn (Natri tosicosis) Trúng độc sắn (Cyanuanosis) Trúng độc mốc ngô (Aflatoxin intoxication) Trúng độc thuốc trừ sâu Trúng độc hợp chất phospho hữu Trúng độc thuốc diệt chuột Ngộ độc Nitrit (Nitrit poisoning) 222 222 222 222 223 223 224 226 229 230 231 233 234 235 236 240 Ch−¬ng XI BƯnh cđa gia sóc non (Diseases of the suckling animal) Chøng suy dinh d−ìng (Dystrophia) BƯnh viªm rt cđa gia sóc non (Dispepsia) BƯnh viªm phỉi cđa gia sóc non (Pneumonia of the suckling animal) 242 243 244 247 Tài liệu tham khảo 250 255 Giỏo trỡnh Bnh ni khoa gia súc 256 ... Tiên lợng Bệnh thể cấp tính điều trị kịp thời bệnh khỏi Nếu bệnh chuyến sang mạn tính khó chữa V Chẩn đoán Cần chẩn đoán phân biệt với số bệnh sau 21 7 Giáo trình Bệnh nội khoa gia súc - BƯnh... ngoại Bệnh mềm xơng (Osteo malacia) I Đặc điểm Bệnh mềm xơng bệnh gia súc trởng thành, thờng gặp gia súc có chửa cho bú Bệnh gây cho xơng bị mềm, xốp sinh biến dạng II Nguyên nhân - Do phần ăn... trung ơng điều trị cục Hộ lý Để gia súc nơi yên tĩnh loại bỏ thức ăn phẩm chất thức ăn lạ, giữ ấm cho gia súc Dùng thuốc điều trị 21 9 Giỏo trình Bệnh nội khoa gia súc a Dïng thuèc an thần: Aminazin,