KHÁI QUÁT VỀ VEDAN, SÔNG THỊ VẢI VÀ DIỄN BIẾN VỤ VIỆC
Công ty Cổ phần hữu hạn Vedan (Vedan Việt Nam)
Xí nghiệp Vedan Đài Loan, thành lập năm 1954 tại thị trấn Sa Lộc, huyện Đài Trung, đã mở rộng hoạt động tại Việt Nam với Công ty Cổ phần Hữu hạn Vedan Việt Nam vào năm 1991 tại xã Phước Thái, huyện Long Thành, tỉnh Đồng Nai Với diện tích 120 ha, Vedan Việt Nam vận hành nhiều nhà máy, bao gồm nhà máy bột ngọt, tinh bột, lysine và phân bón hữu cơ khoáng Vedagro Sản phẩm chủ lực của công ty là bột ngọt Vedan, được tiêu thụ rộng rãi tại Việt Nam và xuất khẩu sang nhiều thị trường quốc tế như Trung Quốc, Nhật Bản, Đài Loan, các nước Đông Nam Á và châu Âu.
Hình 1 1: Công ty Vedan nhìn từ cổng vào
Năm 1999, Công ty CPHH Vedan Việt Nam đã được chứng nhận chất lượng ISO
Vào năm 2000, công ty Vedan Việt Nam vinh dự nhận Huân chương lao động hạng ba từ Chủ tịch nước Cộng Hoà Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam nhờ vào sản phẩm Bột ngọt Vedan, được người tiêu dùng tin tưởng và nằm trong top 100 sản phẩm an toàn cho sức khỏe cộng đồng do Cục vệ sinh an toàn thực phẩm trao tặng Đến ngày 19/07/2001, Bộ thương mại cũng đã trao bằng khen cho công ty vì thành tích xuất sắc trong xuất khẩu, khi các nhà máy hoạt động hiệu quả với công suất cao, xuất khẩu lượng lớn sản phẩm ra nước ngoài và đóng góp trên 8 triệu USD vào ngân sách tính đến năm 2000.
Hình 1 2: Giấy khen dành cho Công ty Vedan vì nằm trong 100 sản phẩm vì sức khoẻ cộng đồng
Công ty CPHH Vedan Việt Nam xử lý 4.150 m³ nước thải mỗi ngày với tổng công suất của ba hệ thống xử lý lên đến 5.800 m³/ngày Hệ thống xử lý nước thải chế biến tinh bột biến tính sử dụng công nghệ UASB kết hợp bùn hoạt tính có công suất 1.500 m³/ngày Hệ thống xử lý nước thải chế biến tinh bột bằng công nghệ hồ sinh học tự nhiên có công suất 2.500 m³/ngày Cuối cùng, hệ thống xử lý nước thải sản xuất Lysin từ mặt rỉ đường sử dụng công nghệ sinh học hiếu khí bùn hoạt tính kết hợp mương oxi hóa với công suất 1.800 m³/ngày.
Sông Thị Vải
Sông Thị Vải là ranh giới tự nhiên giữa Đồng Nai và Bà Rịa Vũng Tàu, tạo thành lưu vực sông nằm trong vùng kinh tế của các tỉnh này và thành phố Hồ Chí Minh Vùng tả ngạn sông Thị Vải có quốc lộ 51, kết nối Vũng Tàu với các trung tâm kinh tế lớn như Hồ Chí Minh và Biên Hòa, cùng với hệ thống cảng nước sâu, tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển các khu công nghiệp và đô thị mới.
Sông Thị Vải dài 76km với diện tích lưu vực 394 km², có bề rộng trung bình từ 300m đến 800m và độ sâu từ 30m đến 50m Sông này cho phép các tàu có trọng tải lớn lên đến 60.000 tấn ra vào dễ dàng, tạo điều kiện thuận lợi cho giao thông thủy và xây dựng các cảng nước sâu Hiện tại, đã có 08 cảng lớn được xây dựng dọc sông Thị Vải, bao gồm cảng Phú Mỹ, cảng nhà máy đạm Phú Mỹ, cảng Gò Dầu và cảng Cải Mép.
Sông bị ảnh hưởng nặng nề bởi nước biển nhiễm mặn và chế độ thủy triều, đồng thời nội lực từ bên trong sông rất yếu, dẫn đến khả năng tự làm sạch của sông trở nên kém hiệu quả.
Khi các nhà chiến lược và kinh tế lựa chọn Thị Vải để phát triển kinh tế, họ nhận thấy điều kiện thuận lợi về vị trí địa lý, yếu tố tự nhiên và nền văn hóa phong phú Quá trình xây dựng và phát triển công nghiệp tại đây đã mang lại lợi ích lớn cho nền kinh tế địa phương và toàn quốc, cụ thể là tăng nguồn thu ngân sách qua thuế, tạo ra việc làm và thu nhập ổn định cho hàng ngàn lao động.
Sông Thị Vải đang chịu đựng những thiệt hại môi trường nghiêm trọng do sự phát triển kinh tế, với hàng chục ngàn mét khối nước thải chưa qua xử lý từ các nhà máy và khu công nghiệp đổ vào mỗi ngày Cụ thể, mỗi ngày có khoảng 33.267m³ nước thải từ các khu công nghiệp, cùng với lượng nước giải nhiệt từ nhà máy nhiệt điện Phú Mỹ, gây ô nhiễm nặng nề Ngoài ra, sông còn đối mặt với nguy cơ ô nhiễm do tràn dầu từ phương tiện vận tải thủy và các nguồn ô nhiễm từ ngoài khơi Hệ quả là nước sông bị biến màu, có mùi hôi thối, động thực vật suy giảm, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe người dân, khiến sông Thị Vải trở thành nỗi ám ảnh cho cư dân khu vực.
Hình 1 3: Ảnh chụp sông Thị Vải trước khi bị ô nhiễm
Hình 1 4: Sông Thị Vải sau khi bị ô nhiễm
Hình 1 5: Ảnh chụp sông Thị Vải sau khi hứng chịu lượng nước thải khổng lồ từ Vedan và các thu công nghiệp khác
Diễn biến của vụ việc Vedan “bức tử” sông Thị Vải
Vedan, được thành lập vào năm 1991, đã gây ra ô nhiễm nghiêm trọng vào năm 1994 khi thải hóa chất khiến thủy sản chết hàng loạt trên sông Thị Vải Mặc dù sự cố này đã được phát hiện, đến năm 2005, công ty mới phải bồi thường 15 tỉ đồng cho người dân trong lưu vực, dưới hình thức "hỗ trợ".
Mặc dù vậy, thống kê định kỳ hằng năm cho thấy từ khi có nhà máy của Vedan (năm
Từ năm 1994 đến cuối năm 2008, tình trạng ô nhiễm sông Thị Vải có xu hướng gia tăng Để đánh giá lượng chất thải của Vedan gây ô nhiễm, các nhà khoa học đã sử dụng các mô hình tính toán, chọn tháng 2-2008 làm thời điểm nghiên cứu Họ đã xem xét nhiều kịch bản khác nhau, bao gồm trường hợp chỉ có Vedan xả thải, chỉ có các khu công nghiệp khác, và trường hợp cả Vedan lẫn các khu công nghiệp cùng xả thải.
Kết quả tính toán từ các kịch bản xả thải cho thấy Vedan chiếm tới 90% tổng lượng thải từ sản xuất công nghiệp, thậm chí có thể lên đến 98% trong một số kịch bản Lượng nước thải của công ty dao động từ 3.500 đến 4.500m³/ngày, phù hợp với số liệu của cơ quan chức năng khi Vedan bị phát hiện xả thải chưa xử lý ra sông, với tổng lượng thải trong một tháng là 105.600m³, tương đương 3.520m³/ngày.
Vào ngày 08/09/2008, Cục Cảnh sát môi trường cùng với đoàn kiểm tra liên ngành đã phát hiện Công ty Vedan xả thải nước chưa qua xử lý ra sông Thị Vải.
THỰC TRẠNG CỦA SỰ VIỆC VEDAN XẢ NƯỚC THẢI RA SÔNG THỊ VẢI
Nguyên nhân của vụ việc
Trong bối cảnh nền kinh tế thị trường cạnh tranh gay gắt, các doanh nghiệp không ngừng nỗ lực để mở rộng thị phần và gia tăng sản lượng sản phẩm, nhằm tối đa hóa lợi nhuận Để đạt được mục tiêu này, việc cắt giảm chi phí sản xuất trở thành ưu tiên hàng đầu, trong đó chi phí xử lý chất thải sau sản xuất đóng góp một tỷ lệ đáng kể, thường chiếm từ 15-20% tổng chi phí sản xuất.
Bộ chưa thực hiện sự chỉ đạo và phối hợp chặt chẽ với địa phương, dẫn đến việc bộ máy hành chính cồng kềnh, ảnh hưởng đến quá trình xử lý các đơn kiện và báo cáo của người dân trong khu vực bị ảnh hưởng Điều này đã góp phần làm chậm trễ trong việc xử lý sai phạm của cán bộ Công ty Vedan.
Năng lực chuyên môn của cán bộ thực thi pháp luật tại địa phương còn yếu kém và thiếu hụt về số lượng, gây khó khăn trong công tác quản lý và xác minh sai phạm Nguyên nhân chính là do công tác đào tạo cán bộ chưa được hệ thống hóa, trong khi các doanh nghiệp như Vedan lại có hệ thống che giấu hành vi xả thải tinh vi Ông Hoàng Văn Thống, Chi cục trưởng Chi cục Bảo vệ Môi trường tỉnh Đồng Nai, đã chỉ ra vào năm 2008 rằng: “Đây là một hệ thống kỹ thuật rất tinh vi và phức tạp”, cho thấy Đồng Nai không đủ nguồn lực để phát hiện hành vi gian dối này.
• Công tác kiểm tra và giám sát của cán bộ địa phương chưa thường xuyên, liên tục, còn nhẹ tay trong công tác xử lý sai phạm
Nhiều doanh nghiệp đã lợi dụng những kẽ hở trong hệ thống pháp luật Việt Nam để trục lợi, mặc dù có tới 300 văn bản pháp luật bảo vệ môi trường Hệ thống này vẫn thiếu nhiều quy định quan trọng như thuế bảo vệ môi trường, kiểm toán môi trường, và chế độ bảo hiểm trách nhiệm bồi thường thiệt hại môi trường Bên cạnh đó, việc thiếu chính sách khuyến khích ngành công nghiệp môi trường và xã hội hóa bảo vệ môi trường đã dẫn đến việc chưa có quy tắc cụ thể về bồi thường trong lĩnh vực này Hậu quả là các chế tài xử phạt còn lỏng lẻo, khiến cho nhiều doanh nghiệp chủ quan và coi thường việc xả thải ra môi trường.
Vào những năm 1994, khi Vedan mới thành lập và bắt đầu xả thải ra sông Thị Vải, nhận thức của người dân về vấn đề môi trường còn hạn chế Thời điểm này, ý thức bảo vệ môi trường chưa được chú trọng, dẫn đến việc xả thải không bị phản đối mạnh mẽ từ cộng đồng xung quanh Trước năm 2000, trong bối cảnh đất nước bắt đầu công nghiệp hóa – hiện đại hóa, người dân không xem trọng các vấn đề môi trường, trừ khi chúng ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống hàng ngày của họ.
Các hành vi của Vedan đối với dòng sông Thị Vải
Theo nhận định ban đầu, Công ty Vedan đã vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường khi lắp đặt hệ thống xả dịch thải Kể từ năm 1994, sau khi đi vào hoạt động, công ty này đã thải chất thải gây ô nhiễm nghiêm trọng cho sông Thị Vải, dẫn đến tình trạng thủy sản chết hàng loạt Sau đó, Vedan đã đề xuất xả chất thải sau lên men ra biển, chất thải này có đặc tính tương tự với dịch thải lỏng mà công ty vẫn xả "trộm" hàng ngày, như đã được Đoàn kiểm tra và Cục Cảnh sát môi trường phát hiện gần đây.
Hình 2 1: Ống xả nước thải trực tiếp của Vedan ra sông Thị Vải
Các Bộ, Ngành và địa phương đã kịp thời ngăn chặn và cấm việc xả thải xuống biển Năm 2004, Bộ Tài nguyên và Môi trường tiến hành thanh tra Công ty Vedan về công tác bảo vệ môi trường Kết quả cho thấy công ty đã vi phạm nội dung báo cáo đánh giá tác động môi trường đã được phê duyệt và xả nước thải vượt quá tiêu chuẩn cho phép từ hai lần trở lên.
Công ty Vedan đã vi phạm nghiêm trọng quy định về xả thải khi nước thải chứa Cyanua vượt từ 7,6 đến 5.600 lần, tổng Coliform vượt đến 100 lần, COD vượt từ 1,2 đến 4,1 lần, BOD5 vượt đến 6,4 lần và N-NH3 vượt từ 13,6 đến 60 lần Trong quá trình kiểm tra, đoàn kiểm tra phát hiện công ty xả trực tiếp nước thải chưa qua xử lý vào sông Thị Vải, với hàm lượng ô nhiễm rất cao, cụ thể COD vượt đến 44,7 lần và BOD5 vượt đến 17 lần Bộ Tài nguyên và Môi trường đã chuyển hồ sơ cho Uỷ ban Nhân dân tỉnh Đồng Nai yêu cầu xử lý theo quy định pháp luật, đồng thời yêu cầu Công ty Vedan lắp đặt thiết bị đo lưu lượng và quan trắc tự động một số thông số ô nhiễm trong nước thải sau xử lý, định kỳ ghi đo và báo cáo kết quả về Sở TN và MT tỉnh Đồng Nai để theo dõi và giám sát.
Năm 2007, Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Đồng Nai đã tiến hành kiểm tra việc thực hiện các kết luận từ năm 2006 đối với Công ty Vedan Qua quá trình kiểm tra, cơ quan chức năng đã phát hiện một số vi phạm, nổi bật là việc Công ty Vedan chưa lắp đặt thiết bị đo lưu lượng và quan trắc tự động cho một số thông số ô nhiễm đặc trưng trong nước thải.
Hình 2 2: Sông Thị Vải đã trở thành dòng sông chết
Công ty thải trung bình 44.800m3 dịch thải lỏng và nước thải chưa qua xử lý ra sông Thị Vải mỗi tháng, chủ yếu là chất hữu cơ Họ không tuân thủ các yêu cầu bảo vệ môi trường, gian lận trong việc xả thải và tự ý tăng công suất sản xuất từ hai đến ba lần mà không có báo cáo đánh giá tác động môi trường.
Hình 2 3: Họng cống xả nước thải từ nhà máy Vedan ra sông Thị Vải
Tại buổi họp báo, Ðại tá Lương Minh Thảo, Phó Cục trưởng Cảnh sát môi trường, thông báo rằng vào cuối năm 2007, lãnh đạo C36 đã giao nhiệm vụ cho cán bộ trinh sát tiến hành điều tra toàn diện hệ thống sản xuất và xử lý nước thải của Công ty Vedan.
Vào năm 2008, tổ trinh sát của Cục đã tiến hành bí mật hóa trang và mật phục để theo dõi tình hình xử lý nước thải của Công ty Vedan Sau một thời gian, họ đã xác định được hệ thống xử lý nước thải của công ty này, cho thấy nước thải được xả thẳng ra sông Thị Vải thông qua một hệ thống ống dẫn ngầm cắm sâu xuống lòng sông.
Hình 2 4: Ông Lâm Mậu , nhân viên Công ty Vedan đang mở các van để xả nước thải qua hệ thống xả lén
Ngày 19 tháng 9 năm 2008, thay mặt lãnh đạo Bộ Tài nguyên và Môi trường, ông
Lê Văn, Vụ trưởng Vụ Thi đua và Tuyên truyền thuộc Bộ Tài nguyên và Môi trường, đã công bố kết quả điều tra về 10 sai phạm của Vedan.
1 Xả thải vượt quá tiêu chuẩn cho phép từ 10 lần trở lên trong trường hợp thải lượng nước thải từ 50 m3/ngày đến dưới 5.000 m3/ngày đối với nhà máy sản xuất tinh bột biến tinh của Vedan.
2 Xả thải vượt quá tiêu chuẩn cho phép từ 10 lần trở lên trong trường hợp thải lượng nước thải từ 50 m3/ngày đến dưới 5.000 m3/ngày đối với nhà máy sản xuất bột ngọt và lysin của Vedan
3 Xả thải vượt quá tiêu chuẩn cho phép từ 10 lần trở lên trong trường hợp thải lượng nước thải từ 50 m3/ngày đến dưới 5.000 m3/ngày đối với các nhà máy khác của công ty.
4 Nộp không đầy đủ các số liệu điều tra, khảo sát, quan trắc và các tài liệu liên quan khác cho cơ quan lưu trữ dữ liệu, thông tin về môi trường theo quy định của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền.
5 Không đăng ký cam kết bảo vệ môi trường với cơ quan quản lý Nhà nước về bảo vệ môi trường đối với trại chăn nuôi heo.
6 Không lập báo cáo đánh giá tác động môi trường mà đã xây dựng và đưa công trình vào hoạt động đối với dự án đầu tư nâng công suất đối với phân xưởng sản xuất xút-axít từ 3.116 tấn/tháng lên 6.600 tấn/tháng.
7 Không lập báo cáo đánh giá tác động môi trường mà đã xây dựng và đưa công trình vào hoạt động đối với dự án đầu tư nâng cao công suất đối với các nhà máy: bột ngọt từ 5.000 tấn/tháng lên 15.000 tấn/tháng; tinh bột biến tinh từ 2.000 tấn/tháng lên 4.000 tấn/tháng; lysin từ 1.200 tấn/tháng lên 1.400 tấn/tháng
8 Thải mùi hôi thối, mùi khó chịu trực tiếp vào môi trường không qua thiết bị hạn chế ô nhiễm môi trường.
9 Quản lý chất thải nguy hại không đúng quy định về bảo vệ môi trường.
10 Xả nước thải vào nguồn nước không đúng vị trí quy định trong giấy phép.
Ngày 6 tháng 10, Chánh Thanh tra Bộ Tài nguyên Môi trường ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính về bảo vệ môi trường đối với Vedan với tổng số tiền phạt là 267,5 triệu đồng, buộc truy nộp phí bảo vệ môi trường hơn 127 tỉ đồng.
2 3 Các hình thức xử phạt mà Vedan đã phải áp dụng
Những ảnh hưởng mà Vedan gây ra đối với môi trường sống xung quanh sông Thị Vải
a) Ảnh hưởng về sức khoẻ:
Theo các nhà khoa học, chất thải độc hại nhất mà Vedan thải ra trong quá trình sản xuất bột ngọt, đường, và phân bón là cyanua Cyanua là một chất cực độc, có thể gây tổn thương nghiêm trọng cho não và tim mạch khi tiếp xúc với lượng lớn Ngay cả khi tiếp xúc ở liều lượng thấp, cyanua cũng có thể gây ra các triệu chứng như khó thở, đau tim, nôn mửa, thay đổi máu, đau đầu, và làm rộng tuyến giáp Chỉ cần 50mg – 200mg cyanua hoặc hít phải 0,2% khí cyanua có thể dẫn đến cái chết ngay lập tức của một người trưởng thành.
Hình 2 5: Chân của một người dân bị phồng rộp bốc mùi khi xuống ao vớt xác tôm chỉ trong 5 phút
Theo tiêu chuẩn Việt Nam, hàm lượng chất độc hại trong nước phải nhỏ hơn 0.1 mg/l, nhưng Vedan đã xả thải vào Thị Vải với mức vượt gấp 76 lần tiêu chuẩn cho phép Hậu quả là nước sông Luông bị ô nhiễm nghiêm trọng, có màu đen và hằng đêm khói từ nhà máy tiếp tục gây ô nhiễm không khí.
Vedan đã phát tán khí thải độc hại ra một khu vực rộng lớn, khiến người dân tại ba vùng Đồng Nai, Bà Rịa – Vũng Tàu và thành phố Hồ Chí Minh gặp phải các triệu chứng như nhức đầu, sổ mũi và nôn ói, ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống hàng ngày của họ.
Hình 2 6: Người dân sống quanh vùng chân tay bị lở loét
Nguồn: Internet b) Ảnh hưởng về kinh tế
Hơn mười năm qua, Vedan đã xả thải ra môi trường, khiến ngư dân trên sông Thị Vải phải rời bỏ nơi sống hoặc từ bỏ nghề đánh bắt do lượng tôm cá suy giảm nghiêm trọng Nước sông ngày càng ô nhiễm với nồng độ hòa tan thấp và nhiều chất độc hại, đặc biệt là cyanua, làm cho cá chết hàng loạt dù đang vào mùa săn bắt Tại xóm bến Cây Me, xã Phước Thái, Long Thành, Đồng Nai, người dân sống chủ yếu bằng nghề nuôi trồng đánh bắt thủy sản, nhưng giờ đây họ phải đối mặt với cuộc sống khó khăn hơn khi sản lượng thủy sản giảm sút Không chỉ ngư dân mà nhiều chủ ao nuôi tôm cũng lâm vào cảnh trắng tay, nợ nần vì tôm chết hàng loạt trong quá trình nuôi.
Hình 2 7: Ngư dân đánh cá trên sông Thị Vải
Tình trạng ô nhiễm không khí và nguồn nước ngầm tại xã Phước Thái đang trở nên nghiêm trọng, bên cạnh ô nhiễm nguồn nước sông Thị Vải Ông Lương Văn Trường, Chủ tịch Hội Nông dân xã, cho biết nhiều hộ dân phản ánh mái tôn nhà nhanh chóng bị oxy hóa chỉ sau 1-2 năm sử dụng Ngoài ra, sản xuất nông nghiệp cũng bị ảnh hưởng, với việc cây ăn trái ra hoa nhưng không kết trái ngày càng nhiều Đặc biệt, theo thống kê của Uỷ ban Nhân dân xã, hơn 50% số ca tử vong trong xã là do bệnh ung thư.
Viện Tài Nguyên và Môi trường cho biết, khoảng 2.600 ha diện tích nuôi trồng thủy sản tại hai tỉnh Đồng Nai, Bà Rịa Vũng Tàu và TP HCM đang bị ô nhiễm Trong đó, tỉnh Đồng Nai chịu thiệt hại nặng nề với khoảng 1.923,83 ha, trong khi tỉnh Bà Rịa Vũng Tàu có 576 ha diện tích nuôi trồng bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
Hình 2 8: Hiện tượng ốc lạ trên sông thị vải bám vào tôm cá để hút máu gây ra cái chết cho các loại cá
(Nguồn: Internet) c) Ảnh hưởng về môi trường
Công ty Vedan đã xả thải hơn 100.000 m3 nước thải độc hại chưa qua xử lý ra sông Thị Vải mỗi tháng, gây ô nhiễm nghiêm trọng cho gần 2.700ha diện tích nuôi trồng dọc lưu vực sông Mức độ ô nhiễm từ Vedan chiếm đến 90%, ảnh hưởng trong phạm vi khoảng 10km dọc bờ sông Trung bình, mỗi tháng công ty này xả ra sông 105.600 m3 nước thải có màu nâu đen, mùi hôi thối, làm giảm lượng oxy hòa tan trong nước và tăng nồng độ pH, với các chỉ số ô nhiễm vượt mức cho phép hàng nghìn lần Vùng ô nhiễm kéo dài khoảng 4,4 km về phía thượng lưu và 5,6 km về phía hạ lưu Các nhà khoa học từ Việt Tài nguyên và Môi trường đã thực hiện nghiên cứu với các mô hình tính toán trong tháng 2-2008 để đánh giá tác động của ô nhiễm này.
Kết quả tính toán cho thấy Vedan đóng góp tới 90% tổng lượng chất thải từ sản xuất công nghiệp, và trong một số kịch bản, con số này có thể lên tới 98% Điều này chỉ ra rằng Vedan là một trong những nguồn xả thải chính, không chỉ riêng mình mà còn có sự kết hợp với các khu công nghiệp và cơ sở khác.
Không chỉ nguồn nước bị ô nhiễm mà ngay cả không khí cũng bị ô nhiễm nặng.
Hàng đêm, khói thải từ Nhà máy Vedan lan tỏa ra một khu vực rộng lớn, gây ô nhiễm không khí nghiêm trọng Tình trạng ô nhiễm nguồn nước ngầm tại đây cũng đang ở mức báo động, ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng và môi trường.
Trong thời gian qua, người dân trong xã đã phản ánh về tình trạng mái tôn lợp nhà bị oxy hóa bề mặt rất nhanh, mặc dù thời gian sử dụng chỉ mới từ 1 đến 2 năm.
Hình 2 9: Vedan thải khí ô nhiễm ra môi trường
Nhà máy Vedan không chỉ gây ô nhiễm nguồn nước mà còn được cho là nguyên nhân gây ngập lụt, theo phản ánh từ người dân Anh Nguyễn Văn Ngà, một cư dân địa phương, đã chia sẻ về những tác động tiêu cực mà nhà máy này mang lại cho môi trường và cuộc sống của cộng đồng.
Năm 1964, tại ấp 1A xã Phước Thái, người dân sống bằng nghề chài lưới hơn 20 năm đã viết trong đơn tố cáo rằng: "Trước khi có Công ty Vedan, cuộc sống của chúng tôi rất an toàn và không bị ngập lụt Tuy nhiên, khi công ty này xuất hiện, bà con đã phải chịu nhiều thiệt hại và ảnh hưởng tiêu cực."
Cách đây vài năm, chúng tôi bị ngập lụt một lần do công trình thuỷ lợi chứa nước cung cấp cho Công ty Vedan xả ra.
Vedan đã gây ra 5 ngoại ứng tiêu cực đối với môi trường sống tại sông Thị Vải, ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ sinh thái và sức khỏe cộng đồng Bài tiểu luận sẽ phân tích chi tiết các tổn thất mà công ty này đã gây ra trong quá trình sản xuất, nhằm làm rõ tác động xấu đến môi trường.
Hình 2 10: Mô hình ngoại ứng tiêu cực của Vedan
Nguồn: giáo trình Kinh tế công cộng – Trường Đại học Kinh tế Quốc dân – Pgs.Ts Phạm Văn Thận – Ths Vũ Cương
Hoạt động của nhà máy tại khu vực sông Thị Vải gây ra những ngoại ứng tiêu cực cho cư dân địa phương Bên cạnh đường chi phí tư nhân cận biên (MPC), còn tồn tại đường chi phí ngoại ứng cận biên (MEC) phản ánh tổng thiệt hại mà người dân phải chịu khi nhà máy sản xuất thêm một đơn vị sản lượng Mức thiệt hại này gia tăng theo sự mở rộng sản xuất của nhà máy, do đó đường MEC cũng có xu hướng đi lên tương tự như đường MPC.
Hình ảnh minh họa hoạt động của nhà máy, với trục hoành thể hiện sản lượng sản xuất tính bằng tiền và trục tung đo lường chi phí cùng lợi ích Đường MB phản ánh lợi ích biên của nhà máy theo từng mức sản lượng, trong khi đường MPC thể hiện chi phí tư nhân biên cho việc sản xuất thêm một đơn vị sản phẩm, bao gồm chi phí nhân công, nguyên vật liệu và thiết bị Từ góc độ xã hội, chi phí biên đối với xã hội (MSC) bao gồm chi phí đầu vào của nhà máy được phản ánh qua MPC và chi phí thiệt hại mà cộng đồng xung quanh phải chịu, được thể hiện qua đường MEC Do đó, MSC được tính bằng tổng MPC và MEC.
Nếu Vedam là người tối đa hóa lợi nhuận thì họ sẽ sản xuất hiệu quả nhất tại điểm
MB = MC Nhưng vì MC mà nhà máy quan tâm là MPC nên họ sẽ sản xuất tại điểm
GIẢI PHÁP CỦA VEDAN VÀ CHÍNH PHỦ
Giải pháp của Vedan nhằm đền bù và khắc phục sai phạm
Vào ngày 9/8/2010, Công ty Vedan đã chính thức cam kết bồi thường 100% yêu cầu của tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu với số tiền 53,6 tỷ đồng và TP.HCM 45,7 tỷ đồng Hai ngày sau, Vedan tiếp tục đồng ý bồi thường cho tỉnh Đồng Nai số tiền 119,5 tỷ đồng theo đề nghị của Viện Môi trường.
Vedan sẽ phải bồi thường cho nông dân tại ba tỉnh, thành phố tổng số tiền gần 219 tỷ đồng, theo khảo sát và tính toán của Viện Môi trường và Tài nguyên.
Vedan cam kết thanh toán tổng số tiền bồi thường thiệt hại cho các hộ dân theo hai đợt Đợt 1, trong vòng 7 ngày kể từ ngày ký biên bản cam kết, Vedan sẽ thanh toán 50% số tiền bồi thường và 1 tỷ đồng chi phí điều tra, xác minh thiệt hại Đợt 2 sẽ hoàn tất vào ngày 14/1/2011, với số tiền còn lại hơn 59,5 tỷ đồng.
Hình 3 1: Tổng Giám đốc Vedan Việt Nam xin lỗi người dân vì sự cố môi trường
Vào ngày 12 tháng 1 năm 2011, ông Yeh Sheau Yeh, Giám đốc Văn phòng Tổng Giám đốc Công ty Vedan Việt Nam, thông báo rằng công ty đã chuyển 50% số tiền bồi thường thiệt hại, tương đương 109 tỷ đồng, cho nông dân tại Đồng Nai, Bà Rịa-Vũng Tàu và Thành phố Hồ Chí Minh.
Ngoài việc bồi thường cho nông dân bị thiệt hại tại ba địa phương với mỗi địa phương 500 triệu đồng, Vedan còn thanh toán toàn bộ chi phí kiểm tra, giám sát, phân tích mẫu và đánh giá môi trường, cùng với các hoạt động tư vấn và chi phí khác liên quan đến việc giải quyết vụ xả thải gây ô nhiễm Đồng thời, Vedan cũng tiến hành tái tạo lại hệ thống nước thải để khắc phục tình trạng ô nhiễm môi trường.
Vedan đã thực hiện nghiêm túc quyết định 131 của Bộ Tài nguyên và Môi trường, ngừng xả thải và sản xuất, đồng thời xây dựng các công trình xử lý nước thải mới Đặc biệt, công ty vẫn đảm bảo việc làm và thu nhập cho 2.500 lao động thông qua việc tái tổ chức sản xuất và đào tạo lại Hơn nữa, việc thu mua sản phẩm nông nghiệp từ nông dân theo hợp đồng kinh tế đã ký kết là một điểm sáng đáng ghi nhận.
Công ty Vedan đã thực hiện việc tháo dỡ toàn bộ 2.200m ống ngầm, 4 máy bơm và 3 họng xả chất thải ngầm sâu 10m xuống sông Thị Vải Đồng thời, công ty cũng ngừng xả nước thải vào 21 hồ sinh học và chuyển nước thải từ các hồ này vào hệ thống xử lý theo quy định.
Hình 3 2: Vedan khăc phục hệ thống nước
Công ty Vedan đã hoàn thành nâng cấp 3 hệ thống xử lý nước thải hiện có với công suất 4.000m3/ngày và xây dựng thêm 2 hệ thống mới với công suất 5.000m3/ngày, cùng với hệ thống xử lý nước thải sinh hoạt 300m3/ngày Công ty cũng đã tách riêng tuyến thoát nước thải công nghiệp và nước giải nhiệt, lắp đặt 3 hệ thống quan trắc nước thải tự động để đảm bảo chất lượng nước thải sau xử lý đạt tiêu chuẩn Đối với 4 nhà máy chế biến tinh bột sắn tại Bình Phước, Gia Lai, Hà Tĩnh và Bình Thuận, công ty đã xây dựng và đưa vào vận hành hệ thống xử lý nước thải biogas, đảm bảo nguồn thải từ các nhà máy này được quản lý hiệu quả.
3 2 Giải pháp của Chính phủ a Kiểm soát xử phạt và khắc phục sai phạm:
Bộ Tài nguyên và Môi trường đã tiến hành điều tra nghiêm túc và đưa ra các mức xử phạt liên quan đến tranh chấp giữa công ty Vedan và người dân tại ba vùng Đồng Nai.
Tp Hồ Chí Minh và Bà Rịa - Vũng Tàu.
Yêu cầu Vedan tạm ngừng các hoạt động có thể gây ô nhiễm môi trường trong quá trình điều tra.
Giám sát quá trình bồi thưởng và khắc phục sai phạm, lắp đặt hệ thống nước ngầm của Vedan.
Cần tăng cường công tác thanh tra và kiểm tra việc thực hiện các quy định pháp luật về môi trường đối với các doanh nghiệp, đặc biệt là công ty Vedan Đồng thời, áp dụng thuế ô nhiễm môi trường lên Vedan để khuyến khích họ thực hiện trách nhiệm bảo vệ môi trường.
Nguyên nhân chính dẫn đến sự không hiệu quả trong sản xuất của nhà máy là do giá cả đầu vào không phản ánh đúng chi phí xã hội biên Để khắc phục tình trạng này, một giải pháp khả thi là áp dụng thuế ô nhiễm đối với nhà máy Vedan.
Hình 3 3: Mô hình thuế Pigou
Nguồn: giáo trình Kinh tế công cộng – Trường Đại học Kinh tế Quốc dân
– Pgs.Ts Phạm Văn Thận – Ths Vũ Cương
MEC tại mức sản lượng tối ưu xã hội được xác định bởi đoạn aQ0, tương ứng với đoạn AE Khi áp dụng thuế, đường chi phí cận biên (MC) của nhà máy sẽ dịch chuyển lên trên thành đường MPC + t Để tối đa hóa lợi nhuận, nhà máy sẽ điều chỉnh mức sản xuất theo đường MB.
MPC+ t, tức là sản xuất tối ưu tại điểm Q 0, cho phép Chính phủ thu được doanh thu thuế tương ứng với thuế tx Q 0, được thể hiện qua phần diện tích tô đậm Doanh thu thuế này sẽ được Chính phủ sử dụng để bồi thường cho các hộ gia đình.
Sự phi hiệu quả của công ty Vedan liên quan đến các ngoại ứng tiêu cực xuất phát từ việc thiếu một thị trường cho các nguồn lực chung như hồ nước và không khí sạch Để khắc phục tình trạng này, chính phủ đã đề xuất giải pháp bán giấy phép gây ô nhiễm, hay còn gọi là giấy phép xả thải.
Công ty Vedan sẽ bị yêu cầu tuân thủ mức chuẩn thải để kiểm soát ô nhiễm, nếu không sẽ phải đối mặt với nguy cơ bị đóng cửa.
Giải pháp của Vedan để vực dậy sau sự cố sai phạm
Vedan đã nghiêm túc chấp hành việc bồi thường và xử lý sai phạm, sử dụng thông cáo báo chí và các phương tiện truyền thông để công khai quá trình này Sau 10 năm, công ty vẫn lấy vụ việc làm bài học quý giá, đồng thời chia sẻ hình ảnh chứng minh việc tuân thủ các quy định về xử lý chất thải, nhằm nâng cao hình ảnh doanh nghiệp.
Vedan đã thực hiện việc giải ngân đúng hạn và kịp thời, với hai đợt bồi thường vào năm 2011, theo cam kết đã đưa ra Hành động này được xác nhận bởi chính quyền địa phương và người dân, giúp các hộ gia đình nhận được bồi thường Nhờ đó, hình ảnh của Vedan trong mắt công chúng đã được cải thiện đáng kể.
Vedan đã chủ động đề xuất và thanh toán các chi phí giám sát, điều tra, phân tích sự việc cho Chính phủ, với dự kiến mỗi vùng sẽ tiêu tốn khoảng 500.000.000 VNĐ.
Sau một thời gian từ chối, các đơn vị bán lẻ đã chấp nhận nhập hàng và tái sản xuất các sản phẩm của Vedan trên thị trường, đưa sản phẩm đến tay người tiêu dùng.
Để đảm bảo tuân thủ các quy định về môi trường, cần xây dựng hệ thống xử lý nước thải đạt tiêu chuẩn Môi trường làm việc an toàn và công nghệ thân thiện với môi trường cần được xác nhận bởi các cơ quan có thẩm quyền Đồng thời, việc đào tạo đội ngũ cán bộ công nhân viên chuyên nghiệp cũng rất quan trọng để đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm.
• Từng bước thực hiện quảng bá Vedan mới trong mắt người tiêu dùng với sản phẩm.
Ngoài ra, Vedan chú trọng hơn vào các hoạt động từ thiện và xã hội như:
Vào năm học 2011 - 2012, Vedan đã tài trợ 280 suất học bổng cho trẻ em nghèo hiếu học tại khu vực Đồng Nai, đồng thời ủng hộ các quỹ giáo dục nhằm hỗ trợ sự phát triển của các em.
Bà Rịa - Vũng Tàu Từ đó đến nay, mỗi đầu năm học, Vedan đều tài trợ học bổng và giáo dục cho học sinh của 2 vùng này.
Vedan đã tích cực phối hợp với chính quyền địa phương để xóa đói giảm nghèo Năm 2014, công ty đã hỗ trợ xây dựng nhà cho tỉnh Đồng Nai với mỗi căn trị giá 30 triệu đồng, tổng số tiền lên đến 560 triệu đồng.
