Tổng quan nghiên cứu, cơ sở lý thuyết và phương pháp phân tích
Tổng quan nghiên cứu trong nước và ở nước ngoài
Cách mạng công nghiệp 4.0 đang diễn ra mạnh mẽ và nhận được nhiều sự quan tâm đặc biệt của dư luận trong thời gian gần đây Đây là sự xuất hiện của trí tuệ nhân tạo và những nhà máy thông minh, khác biệt so với các cuộc cách mạng công nghiệp trước đó Sự phát triển của các công nghệ mới mang tính đột phá cao đã mang lại nhiều sự thay đổi, cơ hội và thách thức cho các lĩnh vực trong xã hội, bao gồm cả nền tài chính Theo ông Trương Bá Tuấn, Phó viện trưởng Viện Chiến lược và chính sách tài chính, một trong những thách thức lớn đối với Việt Nam trong thích ứng với cách mạng công nghiệp 4.0 là tình trạng cát cứ, chia cắt về dữ liệu giữa các bộ, ngành, địa phương.
Theo ông Đặng Đức Mai (Cục trưởng Cục Tin học và thống kê tài chính):
Trong cuộc cách mạng 4.0, số hoá đang thay thế con người trong nhiều giai đoạn, nhưng đối với lĩnh vực tài chính, đặc biệt là chứng khoán, việc số hoá hệ thống quản lý dữ liệu là yếu tố quan trọng nhất Điều này cho phép nhiều bên tạo ra các dịch vụ tài chính thông minh, góp phần làm mới và sáng tạo cho thị trường Tuy nhiên, yếu tố con người vẫn đóng vai trò quan trọng, giúp thị trường Việt Nam không chỉ đón bắt hiệu quả mà còn có những đóng góp sáng tạo cho cuộc cách mạng 4.0.
Qua nhiều bài báo, phỏng vấn, nhiều chuyên gia kinh tế của nước ta đều nhận định rằng nền tài chính của nước ta sẽ có nhiều sự thay đổi cũng như cơ hội tiềm năng như:
Kỉ nguyên 4.0 đã mở ra cơ hội phát triển cho các công ty FinTech, thường là các công ty startup với vốn khởi nghiệp nhỏ và phạm vi hoạt động hạn chế Mặc dù ban đầu các công ty này không được đánh giá cao do quy mô nhỏ, nhưng chúng đã nhanh chóng chứng tỏ được tiềm năng và sức mạnh của mình trong lĩnh vực tài chính công nghệ.
Việc tận dụng những điểm mới trong thời đại 4.0 đã giúp các công ty FinTech phát triển mạnh mẽ, khiến các ngân hàng, công ty chứng khoán và công ty quản lý quỹ cảm thấy bị đe doa Tuy nhiên, thay vì cạnh tranh, hiện nay đã có những sự hợp tác chặt chẽ giữa FinTech và các tổ chức tài chính, tận dụng thế mạnh của cả hai bên Thậm chí, nhiều tổ chức tài chính đang xem xét mua lại các công ty FinTech hoạt động hiệu quả, tận dụng tiềm lực tài chính lớn của mình để mở rộng và phát triển.
- Với đặc điểm của một nền kinh tế đang có lực lượng lao động ở độ tuổi
Với dân số trẻ, năng động và khả năng thích ứng nhanh với công nghệ thông tin, "vàng" của Việt Nam mang đến nhiều tiềm năng phát triển cho các doanh nghiệp, tổ chức tài chính, ngân hàng trong thời đại công nghệ 4.0 Sự phát triển này cũng mở ra nhiều cơ hội hợp tác với các thị trường tài chính trên toàn thế giới, tạo điều kiện cho sự tăng trưởng và hội nhập quốc tế.
Một tất yếu khách quan là cơ hội luôn đi liền với thách thức, mỗi người lại có những nhận định riêng về thách thức với thị trường tài chính Việt Nam:
Một trong những vấn đề quan trọng hiện nay là sự can thiệp sâu của các quy định pháp lý vào quy trình hoạt động của các tổ chức tài chính Sự thay đổi thường xuyên của các quy trình này gây khó khăn cho việc dự báo và đảm bảo tính ổn định, vốn là yêu cầu thiết yếu cho việc số hóa dữ liệu và thông tin Đồng thời, việc đảm bảo an ninh và bảo mật thông tin, dữ liệu cũng là một thách thức lớn đối với các cơ quan nhà nước.
Các doanh nghiệp dịch vụ tài chính tại Việt Nam cần đầu tư lớn hơn vào phát triển hệ thống công nghệ để bắt kịp với xu thế điện tử hóa và tự động hóa trên toàn cầu Cách mạng công nghiệp 4.0 đã khai sinh ra một thế hệ start-up mới mang tên Fintech, đang cạnh tranh trực tiếp hoặc gián tiếp với các ngành dịch vụ tài chính truyền thống Fintech đã có những tác động to lớn lên thế giới tài chính và các định chế tài chính truyền thống, đồng thời mang lại nhiều lợi thế cho Việt Nam trong cuộc cách mạng 4.0.
The fourth industrial revolution is transforming the financial services sector, with fintech playing a crucial role in this transformation The impact of this revolution is being felt globally, including in South Africa, where financial services are being disrupted by new technologies and innovations As the financial services sector continues to evolve, it is essential to understand the implications of this revolution and how it will shape the future of finance The rise of fintech is also raising important questions about regulation, security, and the need for greater collaboration between governments, regulators, and industry stakeholders.
Cơ sở lý thuyết và khung phân tích
1.2.1.1Cách mạng công nghiệp 4.0 a) Định nghĩa
Cách mạng công nghiệp đã trải qua nhiều giai đoạn phát triển quan trọng Từ việc sử dụng năng lượng nước và hơi nước để cơ giới hóa sản xuất trong cuộc cách mạng đầu tiên, đến ứng dụng điện năng để sản xuất hàng loạt trong cuộc cách mạng lần 2, và sau đó là tự động hóa sản xuất nhờ công nghệ điện tử và thông tin trong cuộc cách mạng lần 3 Hiện nay, cuộc Cách mạng Công nghiệp Thứ tư đang nổi lên, kết hợp các công nghệ lại với nhau, làm mờ ranh giới giữa vật lý, kỹ thuật số và sinh học, mở ra một kỷ nguyên mới cho sản xuất và đổi mới công nghiệp.
(Klaus Schwab,người sáng lập và chủ tịch điều hành Diễn đàn Kinh tế Thế Giới) b) Vai trò i) Kết hợp giữa các hệ thống ảo và thực thể
Cuộc cách mạng công nghệ đang diễn ra đặc trưng bởi sự hợp nhất, không có ranh giới giữa các lĩnh vực công nghệ, vật lý, kỹ thuật số và sinh học Đây là xu hướng kết hợp giữa các hệ thống ảo và thực thể, vạn vật kết nối Internet (IoT) và các hệ thống kết nối Internet (IoS).
Cuộc cách mạng công nghệ lần thứ tư đang làm thay đổi cách thức sản xuất và chế tạo bằng cách áp dụng các công nghệ hiện đại như trí tuệ nhân tạo, công nghệ người máy và Internet kết nối vạn vật Trong các "nhà máy thông minh", các máy móc được kết nối Internet và tự động hóa quy trình sản xuất, đưa ra quyết định và thay thế dần các dây chuyền sản xuất truyền thống Với khả năng kết nối hàng tỷ người trên toàn thế giới thông qua các thiết bị di động và cơ sở dữ liệu lớn, cuộc cách mạng này đang phát triển với tốc độ và quy mô chưa từng có trong lịch sử nhân loại, mở ra những đột phá mới trong các lĩnh vực như công nghệ in 3 chiều, công nghệ nano, công nghệ sinh học và tính toán lượng tử.
Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang diễn ra với tốc độ phát triển theo cấp số nhân, trái ngược với các cuộc cách mạng công nghiệp trước đây có tốc độ tuyến tính Thời gian từ ý tưởng đến hiện thực hóa và thương mại hóa các sản phẩm, quy trình mới đã được rút ngắn đáng kể trên phạm vi toàn cầu Những đột phá công nghệ đang diễn ra nhanh chóng và tương tác thúc đẩy nhau, tạo ra một thế giới số hóa, tự động hóa, hiệu quả và thông minh hơn Điều này đã mang lại tác động mạnh mẽ và toàn diện đến thế giới đương đại.
Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư có những tác động to lớn về kinh tế, xã hội và môi trường ở tất cả các cấp – toàn cầu, khu vực và trong từng quốc gia.Các tác động này mang tính rất tích cực trong dài hạn, song cũng tạo ra nhiều thách thức điều chỉnh trong ngắn đến trung hạn
Cuộc cách mạng công nghệ đang tạo ra những thách thức liên quan đến chi phí điều chỉnh trong ngắn đến trung hạn do tác động không đồng đều đến các ngành khác nhau Một số ngành sẽ tăng trưởng mạnh mẽ, trong khi một số ngành sẽ phải thu hẹp đáng kể Trong từng ngành, kể cả những ngành tăng trưởng, tác động của công nghệ cũng có sự khác biệt giữa các doanh nghiệp, dẫn đến sự xuất hiện và tăng trưởng nhanh của các doanh nghiệp tiên phong và sự thu hẹp của các doanh nghiệp lạc nhịp về công nghệ.
Chính vì vậy mà Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang vẽ lại bản đồ kinh tế trên thế giới, với sự suy giảm quyền lực của các quốc gia dựa chủ yếu vào khai thác tài nguyên và sự gia tăng sức mạnh của các quốc gia dựa chủ yếu vào công nghệ và đổi mới sáng tạo.
1.2.1.2Thị trường tài chính a) Khái niệm:
Thị trường tài chính là nơi diễn ra các hoạt động trao đổi, mua bán quyền sử dụng các nguồn tài chính thông qua các phương thức giao dịch và công cụ tài chính cụ thể Thị trường này là nơi trao đổi mua bán các công cụ tài chính và công cụ thanh toán, thể hiện sự luân chuyển vốn và giao lưu vốn trong xã hội.
Thị trường tài chính đóng vai trò quan trọng trong việc dẫn vốn từ những nơi thừa vốn sang những nơi thiếu vốn, giúp cung và cầu về vốn gặp nhau thông qua hoạt động của các chủ thể trên thị trường Quá trình này không chỉ tăng cường luân chuyển vốn mà còn thúc đẩy quá trình chuyển các nguồn tiết kiệm thành đầu tư, góp phần vào sự phát triển kinh tế.
Như vậy, chính thị trường tài chính đã giúp cho nguồn vốn vận động từ nơi thừa vốn đến nơi thiếu vốn, giúp cho quá trình giao lưu vốn được nhanh chóng và hiệu quả.
Việc tận dụng các nguồn vốn lẻ tẻ, tạm thời nhàn rỗi để đưa vào sản xuất, kinh doanh, đầu tư xây dựng giúp mang lại lợi ích cho các đối tác tham gia thị trường và phục vụ nhu cầu phát triển của toàn bộ nền kinh tế Đồng thời, thị trường tài chính còn đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành giá của các tài sản tài chính, tạo điều kiện thuận lợi cho các giao dịch mua bán và đầu tư.
Quá trình hình thành giá trong thị trường tài chính là kết quả của sự tương tác giữa người mua và người bán, từ đó xác định giá trị của các tài sản tài chính và lợi tức cần thiết cho mỗi tài sản Các doanh nghiệp gọi vốn dựa trên mức lợi tức mà các nhà đầu tư yêu cầu, và đặc điểm này của thị trường tài chính giúp phân bổ vốn trong nền kinh tế một cách hiệu quả giữa các tài sản tài chính.
Thị trường tài chính tạo ra một cơ chế để các nhà đầu tư có thể bán tài sản tài chính của mình, từ đó tạo ra tính thanh khoản cho nền kinh tế Nếu thiếu tính thanh khoản, người đầu tư sẽ buộc phải nắm giữ các công cụ nợ cho tới khi đáo hạn hoặc nắm giữ các công cụ vốn cho tới khi công ty phá sản phải thanh lý tài sản Thị trường tài chính cũng giúp giảm thiểu chi phí tiếp cận và chi phí thông tin bằng cách kết nối người mua và người bán, đồng thời cung cấp thông tin về giá trị đầu tư của các công cụ tài chính Điều này giúp các giao dịch diễn ra nhanh chóng và hiệu quả hơn, giảm thiểu thời gian và tiền bạc cho việc tìm kiếm và đánh giá thông tin.
Nhờ tính tập trung, khối lượng giao dịch và giá trị giao dịch lớn, thông tin được cung cấp đầy đủ và nhanh chóng, thị trường tài chính cho phép giảm thiểu những chi phí này. v) Ổn định và điều hoà lưu thông tiền tệ
Bên cạnh các chức năng quan trọng khác, thị trường tài chính còn đóng vai trò ổn định và điều hòa lưu thông tiền tệ, từ đó đảm bảo sự phát triển lành mạnh và bền vững của nền kinh tế.
Phương pháp nghiên cứu
CMCN 4.0”, “ Thị trường tài chính”… Từ đó giải thích, xây dựng các kết quả nghiên cứu về sự ảnh hưởng của CMCN 4.0 đến thị trường tài chính, những thách thức – cơ hội mà thị trường tài chính phải đổi mặt và những giải pháp chính sách khuyến khích phù hợp Phương pháp này chính là để trả lời những câu hỏi “Cái gì” (What), “Thế nào” (How), “Why” (Tại sao).
Phương pháp định lượng là cách tiếp cận dựa trên phân tích dữ liệu lớn (big data) để đánh giá tình hình thị trường tài chính trong và ngoài nước Thông qua việc xây dựng các mô hình định lượng (quantitative model), phương pháp này cung cấp cái nhìn tổng quan về chỉ số thị trường chứng khoán, tăng trưởng thị trường vốn và hệ thống tài chính Ứng dụng công nghệ 4.0, phương pháp định lượng giúp đánh giá tình hình thị trường theo hướng tích cực hoặc tiêu cực, từ đó đưa ra dự đoán và quyết định đầu tư sáng suốt.
Mô hình Beneish M-Score
M-Score = -4.84 + 0.0920 x DSRI + 0.528 x GMI + 0.404 x AQI + 0.892 x SGI + 0.115 x DEPI – 0.172 x SGAI + 4.679 x TATA – 0.327 x LVGI
DSRI (Days Sales Receivable Index): Chỉ số phải thu khách hàng so với doanh thu GMI (Gross Margin Index): Chỉ số tỷ lệ lãi gộp
AQI (Asset Quality Index): Chỉ số chất lượng tài sản SGI (Sales Growth Index): Chỉ số tăng trưởng doanh thu bán hàng DEPI (Depreciation Index): Chỉ số tỷ lệ khấu hao
SGAI (Sales, General and Administration Expense Index): Chỉ số chi phí bán hàng và quản lý doanh nghiệp
TATA (Total Accrual on Total Assets): Chỉ số biến dồn tích so với tổng tài sảnLVGI (Leverage Index): Chỉ số đòn bẩy tài chính
1.3.2 Phương pháp thu nhập số liệu:
Phạm vi nghiên cứu: cả trong nước và ngoài nước: thị trường chứng khoán Mỹ,
… Cách thức thu thập số liệu:
Để thu thập thông tin và dữ liệu chính xác, chúng tôi tham khảo từ các nguồn đáng tin cậy như trang web của các tạp chí chuyên ngành về chứng khoán, tài chính và kinh tế Bên cạnh đó, các số liệu thống kê từ Tổng cục Thống kê và Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia cũng được sử dụng để đảm bảo tính chính xác và cập nhật của thông tin Ngoài ra, chúng tôi cũng tham khảo các nghiên cứu nước ngoài liên quan đến Cách mạng Công nghiệp 4.0 để có cái nhìn tổng quan và đa chiều về vấn đề này.
