TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU
Một số khái niệm
Môi trường bao gồm các yếu tố tự nhiên và vật chất nhân tạo xung quanh con người, đóng vai trò quan trọng trong việc ảnh hưởng đến đời sống, sản xuất và sự phát triển của con người cũng như các sinh vật khác.
3, chương 1 Luật Bảo vệ môi trường – 2005) b, Thành phần của môi trường
Môi trường là một hệ thống phức tạp với nhiều yếu tố hữu sinh và vô sinh, làm cho việc mô tả đầy đủ các thành phần của nó trở nên khó khăn Từ góc độ vĩ mô, thành phần môi trường có thể được phân chia thành năm quyển khác nhau.
Khí quyển là vùng không gian nằm ngoài bề mặt trái đất, kéo dài từ độ cao 0 đến 100 km Đây là một thành phần quan trọng của môi trường, được hình thành từ rất sớm trong quá trình kiến tạo của trái đất.
Thạch quyển là phần rắn của trái đất, có độ sâu từ 0 - 60 km tính từ mặt đất và từ 0 - 20 km tính từ đáy biển, thường được gọi là lớp vỏ trái đất Nó chứa đựng nhiều yếu tố hóa học, bao gồm các nguyên tố hóa học và các hợp chất rắn vô cơ, hữu cơ Thạch quyển đóng vai trò quan trọng như cơ sở cho sự sống trên hành tinh.
Thuỷ quyển là nguồn nước tồn tại dưới nhiều dạng khác nhau, bao gồm nước trong không khí, đất, ao hồ, sông, biển và đại dương Nước cũng hiện diện trong cơ thể sinh vật, đóng vai trò quan trọng trong môi trường Con người cần nước không chỉ cho nhu cầu sinh lý hàng ngày mà còn cho các hoạt động sản xuất, kinh doanh và dịch vụ ở mọi lúc, mọi nơi.
Sinh quyển là tổng thể các sinh vật và các thành phần của thạch quyển, thủy quyển, khí quyển, tạo nên môi trường sống cho các loài sinh vật.
Sinh quyển bao gồm các vùng rừng, ao hồ và đầm lầy, nơi có sự sống phong phú Trong sinh quyển, các thành phần hữu sinh và vô sinh tương tác chặt chẽ với nhau, tạo nên một hệ thống phức tạp Hoạt động của sinh quyển được đặc trưng bởi các chu trình trao đổi chất và chu trình năng lượng, thể hiện sự liên kết và phụ thuộc lẫn nhau giữa các yếu tố trong môi trường sống.
Trí quyển (Noosphere) là khái niệm mới xuất hiện từ sự phát triển của trí tuệ con người, vốn ngày càng hoàn thiện nhờ bộ não Sự phát triển này đã tạo ra một lượng vật chất khổng lồ, làm thay đổi diện mạo hành tinh Ngày nay, trí quyển được công nhận là một quyển năng động, bao gồm các bộ phận trên trái đất và phản ánh tác động của trí tuệ con người.
Cấu trúc của môi trường được chia thành các quyển tương đối, trong đó mỗi quyển đều chứa các phần quan trọng của quyển khác, tạo nên sự bổ sung và gắn kết chặt chẽ giữa chúng Bản chất này phản ánh tính hệ thống của môi trường, cho thấy sự liên quan và tương tác giữa các quyển khác nhau.
Các định nghĩa về môi trường, mặc dù khác nhau về quy mô, giới hạn và thành phần, đều nhất quán ở bản chất hệ thống của môi trường cũng như mối quan hệ giữa con người và tự nhiên.
Dưới tác động của cuộc cách mạng khoa học - kỹ thuật hiện đại, môi trường cần được xem như một hệ thống phức tạp, trong đó chứa đựng đầy đủ các đặc trưng của một hệ thống.
Những đặc trưng cơ bản của hệ thống môi trường là:
- Tính cơ cấu (cấu trúc) phức tạp
Hệ thống môi trường (hệ môi trường) bao gồm nhiều phần tử với bản chất khác nhau như tự nhiên, kinh tế, dân cư và xã hội, chịu ảnh hưởng bởi các quy luật khác nhau Cơ cấu của hệ môi trường được thể hiện qua cơ cấu chức năng và cơ cấu bậc thang, cho phép phân chia thành các phân hệ từ lớn đến nhỏ Các phần tử trong hệ môi trường thường xuyên tác động lẫn nhau thông qua trao đổi vật chất, năng lượng và thông tin, điều này giúp hệ thống tồn tại và phát triển Do đó, bất kỳ sự thay đổi nào, dù nhỏ, ở một phần tử đều có thể gây ra phản ứng dây chuyền, ảnh hưởng đến số lượng và chất lượng của toàn hệ.
Hệ môi trường luôn thay đổi trong cấu trúc và quan hệ tương tác giữa các phần tử, khiến cho bất kỳ sự thay đổi nào cũng làm lệch khỏi trạng thái cân bằng trước đó Quá trình này dẫn đến việc hệ môi trường có xu hướng thiết lập lại một trạng thái cân bằng mới, phản ánh bản chất vận động và phát triển của nó Do đó, cân bằng động là đặc tính cơ bản của môi trường như một hệ thống, và điều này cần được xem xét trong tư duy và tổ chức hoạt động thực tiễn của con người.
Môi trường là một hệ thống mở, nơi mà vật chất, năng lượng và thông tin liên tục "chảy" trong không gian và thời gian Các hệ thống này nhạy cảm với những thay đổi bên ngoài, dẫn đến các vấn đề môi trường mang tính vùng, toàn cầu và lâu dài Để giải quyết những thách thức này, cần có sự hợp tác giữa các quốc gia và cộng đồng toàn cầu, với tầm nhìn vì lợi ích của cả thế hệ hiện tại và tương lai.
Khả năng tự tổ chức và điều chỉnh trong hệ môi trường cho phép các phần tử như con người và sinh vật thích ứng với thay đổi bên ngoài theo quy luật tiến hóa, nhằm đạt được trạng thái ổn định Đặc tính này không chỉ quy định mức độ can thiệp của con người mà còn mở ra hướng giải quyết bền vững cho các vấn đề môi trường cấp bách hiện nay, như phục hồi tài nguyên sinh vật, xây dựng hồ chứa và vành đai cây xanh, cũng như phát triển nuôi trồng thủy sản và hải sản.
- Theo chức năng + Môi trường tự nhiên:
Tổng quan nghiên cứu về tác động của sự cố môi trường biển Formosa và khoảng trống nghiên cứu
2.1 Tổng quan nghiên cứu về sự cố Formosa
Sự cố Formosa năm 2016 đã gây ô nhiễm nghiêm trọng môi trường biển miền Trung, đặc biệt là tại Vũng Áng (Hà Tĩnh), dẫn đến hiện tượng cá chết hàng loạt do các độc tố như phenol và kim loại nặng Nghiên cứu của Nguyễn Ngọc Truyền và cộng sự đánh giá mức độ phục hồi sinh kế của ngư dân Thừa Thiên Huế sau hai năm từ sự cố, cho thấy ngư hộ đã phải ngừng khai thác 4,8 tháng và giảm khai thác 3,9 tháng, dẫn đến tổn thất trung bình 1.368 kg thủy sản/hộ Tuy nhiên, sau hai năm, sinh kế của ngư dân đã có dấu hiệu phục hồi với 77,37% vốn đầu tư được phục hồi, sản lượng đạt 73,5% và thu nhập từ khai thác thủy sản đạt 65,74% Nhiều ngư hộ đã áp dụng các giải pháp như nhận tiền đền bù hoặc chuyển đổi sinh kế, nhưng vẫn cần thêm thời gian và giải pháp cụ thể từ Nhà nước để hoàn toàn phục hồi sinh kế cho ngư dân ven biển Thừa Thiên Huế.
Nghiên cứu của GVHD Phạm Xuân Hùng và HVTH Ngô Quang Minh về sự thay đổi việc làm và thu nhập của ngư dân tại thị trấn Cửa Tùng, huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị sau sự cố môi trường biển Formosa đã chỉ ra những tác động tiêu cực đáng kể Kết quả cho thấy, mặc dù người lao động không rơi vào tình trạng thất nghiệp, nhưng tình trạng thiếu việc làm ngày càng gia tăng, phản ánh rõ rệt ảnh hưởng của sự cố môi trường đến đời sống và thu nhập của cộng đồng ngư dân nơi đây.
Luận văn FOMASA đã nghiên cứu tác động đến công việc và thu nhập của người lao động tại thị trấn Cửa Tùng trong hai năm qua, đồng thời đề xuất giải pháp chuyển đổi nghề nghiệp thông qua việc cải thiện công tác đào tạo nghề và nâng cao chất lượng đào tạo Cần xây dựng cơ chế phối hợp hiệu quả giữa các bộ ngành và địa phương, huy động nguồn lực để ứng phó với thảm họa Để giải quyết tốt các vấn đề liên quan đến sự cố môi trường biển, các Bộ, ngành Trung ương và địa phương cần khẩn trương rà soát và đánh giá đầy đủ các tác động và hậu quả của sự cố này.
Sự cố môi trường biển tại Miền Trung đã gây ra những tác động nghiêm trọng đến việc làm và thu nhập của lao động tại xã Vinh Hải, huyện Phú Lộc, tỉnh Thừa Thiên Huế Nghiên cứu cho thấy, ô nhiễm môi trường biển đã làm giảm đáng kể nguồn thu nhập từ nghề đánh bắt hải sản, ảnh hưởng đến cuộc sống của người dân địa phương Các biện pháp khắc phục và hỗ trợ cần được triển khai để giúp người lao động phục hồi và phát triển kinh tế bền vững trong bối cảnh này.
Nghiên cứu của Nguyễn Quang Phục và Lê Anh Quý nhằm đánh giá tác động của sự cố môi trường biển Miền Trung đến việc làm và thu nhập của lao động tại xã Vinh Hải, huyện Phú Lộc, tỉnh Thừa Thiên Huế Kết quả cho thấy nhiều lao động trong ngành nuôi trồng và đánh bắt thủy sản gặp khó khăn về việc làm và thu nhập Đặc biệt, hầu hết lao động không muốn chuyển đổi nghề nghiệp mà muốn duy trì chiến lược sinh kế cũ Do đó, việc hỗ trợ người dân khôi phục hoạt động sinh kế trước đây cần được ưu tiên hàng đầu.
Sự cố môi trường Formosa đã gây ra những ảnh hưởng nghiêm trọng không chỉ tại khu vực xảy ra mà còn lan rộng đến các địa phương lân cận, dẫn đến thiệt hại nặng nề về chất lượng môi trường, sản lượng kinh tế và các vấn đề xã hội Mặc dù có nhiều nghiên cứu đánh giá tác động của sự cố này đến kinh tế - xã hội, nhưng hầu hết chỉ tập trung vào quy mô nhỏ và từng địa phương cụ thể, thiếu các nghiên cứu tổng thể và chi tiết cho toàn bộ vùng biển miền Trung cũng như nền kinh tế Việt Nam Các nghiên cứu hiện có về tác động của sự cố Formosa còn rời rạc, chưa có sự thống nhất và thiếu các phân tích chuyên sâu đánh giá tổng hợp các yếu tố ảnh hưởng trên diện rộng, trong khi tác động của nó đến toàn bộ vùng biển miền Trung và nền kinh tế là rất lớn và nghiêm trọng.
ẢNH HƯỞNG CỦA SỰ CỐ FORMOSA ĐỐI VỚI NỀN KINH TẾ VIỆT NAM
Tổng quan về công ty TNHH gang thép Hưng Nghiệp Formosa Hà Tĩnh (FHS) .14 Giới thiệu khái quát về công ty
Công ty TNHH gang thép Hưng Nghiệp Formosa Hà Tĩnh (FHS) là một doanh nghiệp hoạt động trong khu kinh tế Vũng Áng, Hà Tĩnh Formosa Vũng Áng là chi nhánh của Tập đoàn nhựa Formosa đến từ Đài Loan.
Formosa là nhà đầu tư chính của dự án khu liên hợp gang thép và cảng nước sâu Sơn Dương, khởi động từ năm 2008 với tổng vốn đầu tư gần 10 tỷ USD Dự án dự kiến đạt công suất hơn 10 triệu tấn/năm ở giai đoạn I và có kế hoạch tăng vốn lên 27 tỷ USD, nhằm nâng công suất lên 20 triệu tấn/năm ở giai đoạn II.
Dự án có tổng diện tích thực hiện hơn 3.300ha, trong đó diện tích đất liền chiếm hơn 2.025ha và diện tích mặt nước là hơn 1.293ha (cảng Sơn Dương) Thời gian thuê đất kéo dài 70 năm với tổng số tiền thuê đất hơn 96 tỷ đồng cho toàn bộ thời gian này.
FHS đăng ký kinh doanh 11 ngành nghề, bao gồm các lĩnh vực quan trọng như chế tạo và mua bán gang thép, kinh doanh cảng, sản xuất xi măng, và vận hành nhà máy nhiệt điện cũng như nhà máy xử lý nước Công ty cũng tham gia vào xây dựng, lắp đặt và kinh doanh nhà máy khí, cung cấp các khí nén và khí chất lỏng cho ngành công nghiệp như oxy và nitơ Ngoài ra, FHS còn chế tạo, gia công, sản xuất, mua bán và xuất nhập khẩu các sản phẩm liên quan đến quá trình luyện than cốc, hắc ín, dầu thô nhẹ, cùng với hoạt động kinh doanh bất động sản.
1.2 Các sai phạm và sự cố mà công ty từng gây ra
Vào ngày 11 tháng 7 năm 2014, Tỉnh ủy Hà Tĩnh đã thông báo không đồng ý với đề xuất xây dựng miếu thờ Mặc dù vậy, Formosa vẫn tiến hành xây dựng miếu thờ trong dự án và hoàn tất phần thô Cuối cùng, họ đã chấp nhận tháo dỡ công trình này.
Ngày 25 tháng 3 năm 2015, một vụ sập giàn giáo đã xảy ra tại đây khiến 13 người tử vong tại chỗ.
Ngày 8 tháng 12 năm 2015, Formosa Vũng Áng xây tòa tháp "biểu tượng tinh thần" cao 32m nhưng chưa được cấp phép
Ngày 25 tháng 4 năm 2016, thợ lặn Lê Văn Ngẩy (46 tuổi) tử vong sau khi lặn vùng nước bị ô nhiễm tại khu vực này
Nghi vấn xả thải ra biển:
Vào tháng 4 năm 2016, hiện tượng cá biển chết hàng loạt xảy ra tại vùng biển Vũng Áng, Hà Tĩnh, sau đó lan rộng ra các tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị và Huế Tại nhiều địa phương, ngư dân đã vớt được hàng tấn cá chết mỗi ngày, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường và đời sống người dân.
Nhiều người cho rằng hiện tượng ô nhiễm nguồn nước tại khu kinh tế Vũng Áng là do các nhà máy xả thải độc hại Phân tích cho thấy cả nước biển và nước đầm Lăng đều bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi tình trạng này.
Cô (Huế) đang đối mặt với tình trạng ô nhiễm nghiêm trọng khi nồng độ PO4 ở tầng đáy vượt gấp đôi mức cho phép, dẫn đến sự gia tăng độ pH trong nước, có thể là nguyên nhân gây ra hiện tượng cá chết hàng loạt Sự phát triển mạnh mẽ của tảo biển cùng với khí độc ở đáy lồng đã khiến cá thiếu oxy Kết quả phân tích cho thấy khả năng cá chết do dịch bệnh đã được loại trừ.
Ngày 25 tháng 4 năm 2016, ông Hoàng Giật Thuyên - GĐ Phòng An toàn Vệ sinh môi trường của Tập đoàn FHS ở Việt Nam - cho biết, Cty Formosa (Khu kinh tế Vũng Áng,
Trong ba tháng đầu năm 2016, Hà Tĩnh đã nhập khẩu 296 tấn hóa chất, bao gồm 45 loại khác nhau Đáng chú ý, nhiều loại hóa chất trong số này được các nhà khoa học đánh giá là "độc và cực độc".
Formosa đã thừa nhận việc sử dụng axit để súc rửa đường ống và không thông báo cho chính quyền về hành động này, với lý do là không biết quy định liên quan.
Formosa xả thải trên bờ:
Vào tháng 5/2015, Công ty Formosa đã chôn lấp trái phép hàng chục tấn chất thải tại bãi rác thị trấn Thiên Cầm, huyện Cẩm Xuyên Bãi rác này chỉ được phép xử lý rác thải sinh hoạt từ 6 - 7 xã trong huyện Việc Hợp tác xã Dịch vụ sinh thái Thiên Cầm vận chuyển mẫu bùn bánh từ xưởng xử lý nước thải của Công ty Formosa về bãi rác là hành vi vi phạm, bất kể chất thải đó có độc hại hay không.
Ngày 13-7, ông Võ Tá Đinh, giám đốc Sở TN&MT Hà Tĩnh cho biết Công ty môi trường đô thị Kỳ Anh đã tiếp nhận, vận chuyển xử lý 267,83 tấn bùn từ Công ty Formosa, được chôn lấp ở trang trại tại phường Kỳ Trinh, Kỳ Anh ông Lê Quang Hòa, giám đốc công ty cam kết toàn bộ chất thải này được chôn lấp ở trang trại, không có điểm nào khác.
Formosa đã thừa nhận sai phạm khi ký hợp đồng xử lý chất thải với Công ty môi trường đô thị thị xã Kỳ Anh, do công ty này không có chức năng xử lý chất thải công nghiệp.
Vào chiều ngày 28/7/2016, người dân tại tổ dân phố Đông Trinh, phường Kỳ Trinh, thị xã Kỳ Anh (Hà Tĩnh) phát hiện 4 xe tải đang đổ trộm chất thải từ Formosa gần khu dân cư Sau khi nhà máy xử lý chất thải Phú Hà từ chối tiếp nhận, Chủ tịch UBND thị xã Kỳ Anh đã chỉ đạo cho phép xe đổ tạm chất thải ngay gần nhà dân.
Các ảnh hưởng đến nền kinh tế của sự cố tràn dầu đối với môi trường biển miền trung
2.1 Thời gian gây ra ô nhiễm:
Vào ngày 6 tháng 4 năm 2016, hiện tượng cá chết hàng loạt đã xảy ra tại vùng biển Vũng Áng, Hà Tĩnh, sự kiện này được biết đến với tên gọi Sự cố Formosa Sự kiện này đã gây ra lo ngại lớn về ô nhiễm môi trường và ảnh hưởng đến đời sống của người dân địa phương.
2016 và sau đó lan ra vùng biển Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên-Huế.Ngày 30 tháng
6 năm 2016, Chính phủ Việt Nam tổ chức họp báo, công bố nguyên nhân cá chết Ngày
Vào ngày 17 tháng 5 năm 2018, Bộ Y tế đã xác nhận rằng chất lượng thủy hải sản, bao gồm cả hải sản tầng đáy, tại TP Đông Hà, tỉnh Quảng Trị, hiện đã đảm bảo an toàn.
2.2 Nguyên nhân, phạm vi và mức độ ô nhiễm môi trường
Cá chết do ô nhiễm chất thải từ Công ty TNHH Hưng Nghiệp Formosa, với nồng độ chất thải vượt quá mức cho phép Nguồn thải lớn từ tổ hợp nhà máy của công ty này là nguyên nhân chính gây ra tình trạng cá chết.
Thảm họa ô nhiễm môi trường biển tại Formosa Hà Tĩnh xuất phát từ độc tố tạo thành phức hợp, di chuyển vào miền Nam, dẫn đến cái chết của hải sản ở tầng đáy biển.
Sau sự cố cá chết hàng loạt, Bộ Khoa học và Công nghệ đã phối hợp với Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam cùng hơn 100 chuyên gia từ 30 cơ quan trong và ngoài nước để thu thập và phân tích dữ liệu Các chuyên gia quốc tế đã xác định nguồn thải lớn từ khu vực Vũng Áng, tỉnh Hà Tĩnh, chứa độc tố như Phenol và Xyanua, kết hợp với hydroxit sắt, tạo thành phức hợp có tỷ trọng lớn hơn nước biển Chất thải này theo dòng hải lưu di chuyển từ Hà Tĩnh đến Thừa Thiên Huế, gây ra hiện tượng hải sản và sinh vật biển chết hàng loạt, đặc biệt ở tầng đáy.
Bộ Tài nguyên và Môi trường đã thành lập Đoàn kiểm tra liên ngành về bảo vệ môi trường và tài nguyên nước, phát hiện Công ty Formosa Hà Tĩnh vi phạm quy định về môi trường Qua quá trình vận hành thử nghiệm, nước thải của công ty đã xả ra biển chứa các độc tố như Phenol, Xyanua và Hydroxit Sắt vượt mức cho phép Formosa đã thừa nhận 53 sai phạm, trong đó có việc tự ý chuyển đổi công nghệ luyện cốc từ dập cốc khô sang thải ướt.
Formosa đã không thực hiện việc lắp đặt bể lọc cho trạm xử lý nước thải sinh hóa, điều này trái với cam kết mà họ đã đưa ra trong báo cáo đánh giá tác động môi trường.
Dựa trên các căn cứ đã nêu, các bộ ngành và cơ quan chức năng liên quan đã tiến hành thẩm định kỹ lưỡng và tham vấn ý kiến của các nhà khoa học trong và ngoài nước Kết quả cho thấy có những vi phạm và sự cố trong quá trình thi công, cũng như vận hành thử nghiệm tổ hợp nhà máy của Công ty Formosa.
Hà Tĩnh đã gây ra ô nhiễm môi trường biển nghiêm trọng, dẫn đến hiện tượng hải sản chết bất thường tại bốn tỉnh từ Hà Tĩnh đến Thừa Thiên Huế trong tháng 4 năm 2016.
2.2.2 Phạm vi và mức độ ô nhiễm:
Sau 4 tháng xảy ra sự cố, Bộ TN&MT đã công bố kết quả quan trắc, đánh giá, xác định mức độ, phạm vi ô nhiễm môi trường và suy thoái hệ sinh thái biển tại vùng biển 4 tỉnh miền Trung Kết quả đánh giá về chất lượng môi trường nước biển cho thấy, hầu hết các thông số đều nằm trong giới hạn cho phép, chỉ còn một số khu vực thuộc vùng biển Quảng Bình và Thừa Thiên - Huế có giá trị thông số sắt ở tầng đáy vượt ngưỡng cho phép của QCVN (Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia); chất lượng trầm tích biển đã nằm trong giới hạn quy định; màng bám hệ keo sắt hấp phụ các độc tố phenol, xyanua vẫn còn hiện tượng lớp màng màu vàng dưới đáy biển, tuy nhiên lớp màng bám này đã giảm nhiều so với thời điểm tháng 4 và tháng 5/2016; các hệ sinh thái rạn san hô, cỏ biển và nguồn lợi hải sản đã có dấu hiệu phục hồi Từ tháng 9/2016 đến nay, kết quả quan trắc chất lượng nước biển do Sở TN&MT 4 tỉnh từ Hà Tĩnh đến Thừa Thiên - Huế thực hiện tại 19 bãi tắm trên địa bàn 4 tỉnh với tần suẩt 2 tuần/lần cho thấy chất lượng nước biển tại các vị trí nêu trên vẫn nằm trong giới hạn cho phép.
Sau khi Bộ Tài nguyên và Môi trường công bố thông tin về chất lượng môi trường biển, vào ngày 20/9/2016, Bộ Y tế đã công bố báo cáo chất lượng hải sản Báo cáo này xác nhận rằng các chỉ số xyanua, thủy ngân, cadimi, chì, crom, asen và sắt đều nằm trong giới hạn cho phép, đảm bảo an toàn cho người tiêu dùng.
Một nghiên cứu quy mô lớn đã phát hiện 100 mẫu hải sản ở tầng đáy có chứa phenol, với tổng cộng 1.040 mẫu được thu thập từ các cảng cá, gò cá và đầm nuôi ở 4 tỉnh miền Trung Để bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng, Bộ Y tế khuyến nghị không nên sử dụng hải sản tầng đáy trong vòng 20 hải lý Hiện tại, Bộ Y tế đang phối hợp với các cơ quan liên quan và Chi cục Vệ sinh an toàn thực phẩm tại 4 tỉnh miền Trung để tiếp tục giám sát chặt chẽ vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm hải sản.
2.3 Ảnh hưởng đến môi trường:
Sự cố Formosa “xếp đầu bảng” các vụ ô nhiễm môi trường nổi cộm năm 2016:
Năm 2016, Việt Nam ghi nhận nhiều vụ cá chết ở sông hồ trên toàn quốc, trong đó có vụ ô nhiễm nghiêm trọng trên sông Bưởi tại Thanh Hóa do nhà máy mía đường Hòa Bình gây ra Tương tự, vụ ô nhiễm tại sông Cẩm Đàn, Sơn Động, Bắc Giang được xác định do nước thải chưa qua xử lý từ Công ty cổ phần tập đoàn khoáng sản Á Cường Đặc biệt, vụ cá chết diện rộng tại hồ Tây cũng thu hút sự chú ý của dư luận.
Vào tháng 10/2016, sự cố ô nhiễm môi trường nghiêm trọng đã xảy ra tại Hà Nội, trong đó nổi bật là việc Công ty TNHH Gang thép Hưng nghiệp Formosa Hà Tĩnh xả thải ra biển, gây ô nhiễm nghiêm trọng cho 4 tỉnh miền Trung: Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị và Thừa Thiên-Huế Vụ việc này đã được xếp hạng đầu tiên trong danh sách các vụ ô nhiễm môi trường đáng chú ý.
Sự cố ô nhiễm môi trường biển tại các tỉnh miền Trung đã dẫn đến hiện tượng hải sản chết hàng loạt, đánh dấu một trong những sự cố môi trường biển nghiêm trọng nhất tại Việt Nam Ban đầu, công tác ứng phó gặp nhiều khó khăn và chưa đạt hiệu quả cao Bộ Tài nguyên và Môi trường đã triển khai chương trình khảo sát, điều tra và đánh giá tình hình ô nhiễm tại 4 tỉnh ven biển miền Trung, thực hiện khảo sát trên 36 tuyến vuông góc với bờ biển, với tổng số 146 điểm khảo sát và tổng chiều dài khoảng 348 km.
BIỆN PHÁP GIẢI QUYẾT CỦA NHÀ NƯỚC TRƯỚC SỰ CỐ CỦA CÔNG TY
Đối với công ty TNHH gang thép Hưng Nghiệp Formosa Hà Tĩnh
Chính phủ Việt Nam cam kết phát triển bền vững, ưu tiên bảo vệ môi trường trước lợi ích kinh tế Thủ tướng Chính phủ nhấn mạnh rằng FHS cần đảm bảo không tái diễn sự cố môi trường như vừa qua, nếu không sẽ phải đối mặt với nguy cơ đóng cửa.
Công đoạn luyện cốc tại tổ hợp sản xuất của FHS đã gây ra ô nhiễm nghiêm trọng, dẫn đến thảm họa hải sản chết hàng loạt ở 4 tỉnh miền Trung Để khắc phục tình trạng này, FHS cam kết chuyển đổi sang công nghệ thân thiện với môi trường và giảm phát thải trong vòng 3 năm Đây là một khoản đầu tư lớn và cần thời gian thực hiện Chính phủ Việt Nam đã đồng ý với khung thời gian này, đồng thời sẽ giám sát chặt chẽ quá trình xử lý khí thải, nước thải và chất thải rắn trong thời gian tới bằng các thiết bị giám sát tự động và chính xác.
Nhà nước yêu cầu FHS thực hiện những thay đổi lớn trong hệ thống xử lý nước thải, bao gồm việc xử lý triệt để tất cả nước thải từ tổ hợp sản xuất theo tiêu chuẩn quy định của Việt Nam bằng công nghệ phù hợp Đồng thời, FHS cần xây dựng mới các hồ chỉ thị sinh học để lưu trữ nước thải đã xử lý trong thời gian đủ để quan trắc và đánh giá tính an toàn Chỉ khi các thông số quan trắc chứng minh nguồn nước đạt tiêu chuẩn an toàn, FHS mới được phép xả thải ra biển.
Các số liệu quan trắc sẽ được kết nối tự động với các cơ sở quản lý môi trường tại Việt Nam để giám sát liên tục và chủ động Hồ chỉ thị sinh học sẽ tạm trữ nước thải trong trường hợp xảy ra sự cố bất khả kháng, ngăn chặn nước thải chưa đạt chuẩn xâm nhập vào nước biển Điều này tạo cơ hội để thu gom và xử lý nước thải sau sự cố.
Nhà nước sẽ đầu tư vào hệ thống quan trắc môi trường biển hiện đại nhằm đánh giá chất lượng môi trường biển một cách thường xuyên FHS cam kết tham gia xây dựng hệ thống này tại 4 tỉnh miền Trung Hệ thống này giúp các cơ quan quản lý nhận diện kịp thời các biến đổi môi trường, phát hiện nguy cơ ô nhiễm, từ đó tạo khả năng cảnh báo và ngăn chặn thảm họa trước khi xảy ra.
Nhà nước yêu cầu FHS xây dựng hồ chỉ thị sinh học để lưu trữ nước thải đã qua xử lý, nhằm quan trắc và đánh giá tính an toàn của nước thải trong một khoảng thời gian nhất định Hồ này cũng sẽ đóng vai trò là nơi tạm trữ nước thải trong trường hợp xảy ra sự cố bất khả kháng, đảm bảo rằng nước thải chưa đạt chuẩn không xâm nhập vào nước biển.
Đối với người dân của các tỉnh ven biển bị ảnh hưởng
Mô hình trồng mới san hô tại Việt Nam đã được triển khai với chi phí hợp lý, mở ra cơ hội sinh kế bền vững cho cộng đồng ven biển Nhà nước có thể đóng vai trò quan trọng trong việc tổ chức và thực hiện các hoạt động phục hồi hệ sinh thái biển, đặc biệt ở những vùng bị ảnh hưởng bởi thảm họa.
Sau khi được đào tạo ngắn hạn, người dân sẽ trở thành những người trồng và chăm sóc hệ sinh thái san hô, góp phần phục hồi những rạn san hô đã mất Về lâu dài, họ có thể thu lợi từ các hoạt động du lịch biển nhờ vào hệ sinh thái san hô này Tuy nhiên, quá trình từ khi trồng mới đến khi rạn san hô trưởng thành và thu hút khách du lịch có thể mất vài chục năm, đây cũng là thời gian để người dân ven biển chuyển đổi sang một nghề mới.
Để giải quyết vấn đề việc làm cho người dân một cách bền vững, chúng ta cần đầu tư vào các giải pháp dài hạn, không chỉ tập trung vào những biện pháp tạm thời Những giải pháp cấp bách như đảm bảo lương thực trong 6 tháng và miễn học phí cho học sinh vùng thảm họa đã được thực hiện nhanh chóng Tuy nhiên, việc khuyến khích hoạt động đánh bắt xa bờ là một trong những giải pháp lâu dài cần được chú trọng, thể hiện cam kết mạnh mẽ trong chiến lược kinh tế biển của Việt Nam đã được duy trì trong nhiều năm qua.
Vùng biển gần bờ của Việt Nam đã trải qua hàng trăm năm hoạt động đánh bắt hải sản, nhưng hiện nay đang bị quá tải và sử dụng công nghệ lạc hậu, dẫn đến cạn kiệt nguồn hải sản Để phát triển nền kinh tế biển quy mô lớn và hiệu quả, việc khuyến khích đánh bắt xa bờ là cần thiết, không chỉ khi xảy ra thảm họa Chỉ khi vươn xa bờ, chúng ta mới có thể làm chủ được vùng biển và hải đảo của đất nước.
Cần khuyến khích đầu tư vào du lịch ven biển để phát huy lợi thế phát triển du lịch tại các tỉnh miền Trung, không chỉ khi có thảm họa xảy ra Đây là một hướng đi khả quan, giúp tạo ra nhiều cơ hội việc làm mới cho người dân, đặc biệt cho những người phải chuyển đổi nghề nghiệp do ảnh hưởng của thảm họa.
