CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
Cơ sở thực tiễn
Xây dựng chuyên đề dạy học vẫn là một khái niệm mới mẻ, chỉ được đề cập trong một số nghiên cứu mà chưa được phổ biến rộng rãi Do đó, nhiều giáo viên vẫn chưa hiểu rõ về chuyên đề dạy học, cách thức và kỹ thuật xây dựng, cũng như ứng dụng của nó trong thực tiễn giảng dạy Tuy nhiên, đây là một vấn đề cấp thiết đối với giáo viên nói chung và giáo viên môn lịch sử nói riêng.
Quá trình giảng dạy lịch sử lớp 12 cho thấy chương trình có cấu trúc chưa khoa học và thiếu tính hệ thống Việc dạy học chủ yếu diễn ra trên lớp theo từng bài, trình bày các sự kiện và vấn đề theo thứ tự thời gian Chẳng hạn, nội dung về quan hệ quốc tế từ 1945 đến 2000 được chia thành các bài học riêng lẻ, như bài 1 về sự hình thành trật tự thế giới mới sau chiến tranh thế giới thứ hai (1945-1949).
Trong bối cảnh quan hệ quốc tế trong và sau thời kỳ Chiến tranh Lạnh, học sinh gặp khó khăn trong việc tổng hợp và xâu chuỗi thông tin để giải quyết các yêu cầu, đặc biệt là các dạng câu hỏi trong đề thi Do đó, việc xây dựng chuyên đề dạy học về "Quan hệ quốc tế" là cần thiết để hỗ trợ học sinh nắm vững kiến thức và cải thiện kỹ năng phân tích.
1945 đến năm 2000” trong dạy học lịch sử 12 sẽ khắc phục đƣợc phần nào những hạn chế của chương trình sách giáo khoa.
TỔ CHỨC THỰC HIỆN CÁC GIẢI PHÁP
Các bước xây dựng chuyên đề dạy học
Dựa trên hướng dẫn từ tài liệu của Bộ Giáo dục và các buổi tập huấn, chúng tôi đã xây dựng và áp dụng phương pháp dạy học theo chuyên đề một cách hiệu quả.
Sở giáo dục và thực tiễn thực hiện tại đơn vị, khi xây dựng một chuyên đề dạy học giáo viên cần tiến hành thực hiện các bước sau:
Bước đầu tiên trong việc xây dựng chuyên đề là xác định tên chuyên đề dựa trên nội dung chương trình sách giáo khoa Cần phân tích các nội dung rời rạc, nhận diện những điểm tương đồng và mối liên hệ giữa chúng, từ đó hình thành các chuyên đề có thể là đơn môn hoặc liên môn.
Bước thứ hai trong quá trình xây dựng nội dung chuyên đề là xác định nội dung phù hợp với chương trình giảng dạy và đối tượng học sinh Nội dung này thường dựa trên chuẩn kiến thức, kỹ năng do Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Ngoài ra, cần xác định số tiết cần thiết để thực hiện chuyên đề một cách hiệu quả.
Bước thứ ba trong quá trình giảng dạy là xác định và mô tả các mức độ yêu cầu phù hợp với đối tượng học sinh Giáo viên cần xây dựng bảng mô tả các mức độ yêu cầu dựa trên nội dung kiến thức đã được xác định và đặc điểm của học sinh Mục tiêu nhận thức trong học tập và kiểm tra, đánh giá được chia thành các bậc: Biết (nêu, liệt kê, trình bày, kể tên), Hiểu (giải thích, phân biệt, tại sao), Vận dụng thấp (xác định, khám phá, chứng minh) và Vận dụng cao (bình luận, nhận xét, đánh giá, liên hệ với thực tiễn).
Bước thứ tư trong quá trình giảng dạy là biên soạn các câu hỏi và bài tập phù hợp với các mức đã mô tả Giáo viên cần dựa vào bảng mô tả để phát triển các câu hỏi và bài tập tương ứng, nhằm tổ chức các hoạt động dạy học, kiểm tra và đánh giá theo chuyên đề đã được xây dựng.
Bước thứ năm trong quá trình dạy học là thiết kế tiến trình giảng dạy, tương tự như một giáo án Giáo viên cần xây dựng các hoạt động học tập cho học sinh, phù hợp với nội dung chuyên đề và đối tượng học sinh, cũng như điều kiện cơ sở vật chất hiện có.
(mỗi tiết dạy chuyên đề nên thực hiện một số hoạt động học tập cụ thể )
Trong quá trình xây dựng chuyên đề, giáo viên cần chú ý đặc biệt đến bước thứ năm, vì đây là bước quan trọng giúp giáo viên thể hiện khả năng của mình Bước này cũng góp phần phát huy tính tích cực và chủ động của học sinh, quyết định sự thành công của chuyên đề trong thực tiễn giảng dạy.
Nội dung chuyên đề
2.1 Quan hệ quốc tế từ 1945 đến nửa đầu những năm 70
2.1.1 Sự hình thành trật tự thế giới mới sau chiến tranh thế giới thứ hai
(1945-1949) a Hoàn cảnh lịch sử Hội nghị Ianta (2/1945):
- Chiến tranh thế giới thứ hai bước vào giai đoạn cuối, nhiều vấn đề quan trọng và cấp bách đặt ra trước các nước Đồng minh:
+ Nhanh chóng đánh bại hoàn toàn chủ nghĩa phát xít + Tổ chức lại trật tự thế giới sau chiến tranh
+ Phân chia thành quả giữa các nước thắng trận
Từ ngày 4 đến 11 tháng 2 năm 1945, hội nghị quốc tế được tổ chức tại Ianta (Liên Xô) với sự tham gia của các nguyên thủ ba cường quốc: Liên Xô, Mỹ và Anh Hội nghị Ianta đã đưa ra những quyết định quan trọng nhằm giải quyết các vấn đề lớn của thời kỳ sau Thế chiến II.
- Đẩy mạnh việc tiêu diệt chủ nghĩa phát xít Đức và chủ nghĩa quân phiệt Nhật
Liên Xô sẽ tham chiến chống Nhật ở châu Á- Thái Bình Dương sau khi chiến tranh ở châu Âu kết thúc
- Thành lập tổ chức Liên hợp quốc nhằm duy trì hoà bình và an ninh thế giới
Thoả thuận đóng quân tại các quốc gia nhằm giải giáp quân đội phát xít và phân chia phạm vi ảnh hưởng ở châu Âu và châu Á có tác động sâu rộng đến tình hình thế giới Những quyết định này không chỉ định hình lại bản đồ chính trị mà còn ảnh hưởng đến mối quan hệ quốc tế trong thời gian dài, góp phần vào sự hình thành các khối liên minh và căng thẳng toàn cầu.
Hội nghị Ianta và các thỏa thuận sau đó giữa ba cường quốc đã định hình trật tự thế giới mới, được biết đến với tên gọi "Trật tự hai cực Ianta" giữa Liên Xô và Mỹ.
2.1.2 Mâu thuẫn Đông – Tây và chiến tranh lạnh a Nguyên nhân của Chiến tranh lạnh
- Sự đối lập nhau về mục tiêu và chiến lược của hai cường quốc Liên Xô và Mĩ
- Mĩ hết sức lo ngại trước sự phát triển của chủ nghĩa xã hội, đã trở thành một hệ thống thế giới
Sau Thế chiến thứ hai, Mỹ nổi lên như một cường quốc tư bản giàu mạnh nhất, sở hữu ưu thế vượt trội về vũ khí hạt nhân và tự nhận mình có quyền lãnh đạo toàn cầu.
Chiến tranh Lạnh đại diện cho một chính sách thù địch và căng thẳng trong quan hệ giữa Mỹ cùng các nước phương Tây với Liên Xô và các quốc gia xã hội chủ nghĩa Sự khởi đầu của Chiến tranh Lạnh đánh dấu một giai đoạn xung đột ý thức hệ sâu sắc giữa hai khối, dẫn đến những tác động lớn đến chính trị và kinh tế toàn cầu.
- Mĩ đƣa ra "Học thuyết Truman" (3-1947), thực hiện "Kế hoạch Mácsan" (6-1947) và việc thành lập tổ chức Liên minh quân sự Bắc Đại Tây Dương (NATO, 4-1949)
- Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa Đông Âu thành lập Hội đồng tương trợ kinh tế (SEV, 1-1949) và Tổ chức Hiệp ƣớc Vácsava (5-1955)
Sự đối lập giữa chủ nghĩa tư bản và chủ nghĩa xã hội đã tạo ra một cục diện phân chia rõ rệt về kinh tế, chính trị và quân sự, với hai siêu cường Mĩ và Liên Xô dẫn đầu mỗi phe.
2.2 Quan hệ quốc tế từ nửa sau những năm 70 đến 1991
2.2.1 Những sự kiện biểu hiện xu thế hoà hoãn Đông – Tây
- Từ đầu những năm 70 (thế kỉ XX), xu hướng hoà hoãn Đông – Tây đã xuất hiện với những cuộc gặp gỡ thương lượng Xô – Mĩ
+ Trên cơ sở những thoả thuận Xô – Mĩ, Hiệp định về những cơ sở của quan hệ giữa Đông Đức và Tây Đức đƣợc kí kết (tháng 11-1972)
Năm 1972, Liên Xô và Mỹ đã ký kết Hiệp ước hạn chế hệ thống phòng chống tên lửa (ABM) cùng với Hiệp định hạn chế vũ khí tiến công chiến lược (SALT-1), đánh dấu một bước quan trọng trong nỗ lực kiểm soát vũ khí hạt nhân và giảm căng thẳng trong Chiến tranh Lạnh.
Vào tháng 8 năm 1975, 33 quốc gia châu Âu cùng với Mỹ và Canada đã ký kết Định ước Helsinki, nhằm khẳng định các nguyên tắc trong quan hệ quốc tế và thiết lập cơ chế giải quyết các vấn đề liên quan đến hòa bình và an ninh ở châu Âu.
- Từ năm 1985 trở đi, Mĩ và Liên Xô kí kết các văn kiện hợp tác về kinh tế và khoa học – kĩ thuật
- Tháng 12-1989, tại đảo Manta (Địa Trung Hải) hai nhà lãnh đạo M.Goócbachốp
Vào thời điểm Liên Xô và G Bush (Mỹ) chính thức tuyên bố chấm dứt Chiến tranh Lạnh, điều này đã mở ra cơ hội để giải quyết các xung đột và tranh chấp ở nhiều khu vực trên toàn cầu.
- Tình trạng Chiến tranh lạnh chỉ thực sự kết thúc sau khi Liên Xô tan rã (1991), trật tự hai cực không còn nữa
2.2.2 Nguyên nhân chấm dứt tình trạng Chiến tranh lạnh
Cuộc chạy đua vũ trang giữa Xô Viết và Mỹ đã dẫn đến sự tốn kém lớn, làm suy yếu sức mạnh của cả hai quốc gia so với các cường quốc khác trên nhiều phương diện.
Sự trỗi dậy mạnh mẽ của các quốc gia như Đức, Nhật Bản và các nước Tây Âu đã tạo ra những đối thủ cạnh tranh đáng gờm, đe dọa đến vị thế của Liên Xô và Mỹ trên trường quốc tế.
- Kinh tế của Mĩ và Liên Xô đều giảm sút, đặc biệt Liên Xô lúc này nền kinh tế ngày càng lâm vào khủng hoảng trầm trọng
2.3 Quan hệ quốc tế từ 1991 đến 2000
- Tình hình thế giới có những thay đổi lớn và phức tạp, phát triển theo các xu thế chính sau đây:
Trật tự thế giới hai cực Ianta đã sụp đổ, mở ra một giai đoạn hình thành trật tự thế giới mới, trong đó xu hướng đa cực đang nổi bật với sự trỗi dậy mạnh mẽ của Mỹ và Liên minh châu Âu.
Nhật Bản, Nga và Trung Quốc…
+ Hai là, các quốc gia đều điều chỉnh chiến lƣợc, tập trung phát triển kinh tế, xây dựng sức mạnh thực sự của quốc gia - sức mạnh tổng hợp
Sự tan rã của Liên Xô đã mang lại lợi thế tạm thời cho Mỹ, cho phép nước này nỗ lực thiết lập trật tự thế giới "đơn cực" nhằm khẳng định vị thế bá chủ Tuy nhiên, trong bối cảnh so sánh lực lượng giữa các cường quốc, Mỹ gặp nhiều khó khăn trong việc hiện thực hóa tham vọng này.
Sau Chiến tranh Lạnh, mặc dù hòa bình toàn cầu được củng cố, nhưng xung đột, tranh chấp và nội chiến vẫn bùng phát ở nhiều khu vực như bán đảo Balkan, châu Phi và Trung Á.
- Thời cơ và thách thức:
Bước vào thế kỷ XXI, sự phát triển của xu hướng hòa bình, hợp tác và phát triển mang đến cho các dân tộc niềm hy vọng về một tương lai tốt đẹp cho nhân loại.
Bảng mô tả các mức yêu cầu cần đạt
Nội dung Nhận biết Thông hiểu Vận dụng thấp Vận dụng cao
Quan hệ quốc tế từ
1945 đến nửa đầu những năm 70
(2/1945) và những thoả thuận của ba cường quốc
- Trình bày đƣợc bối cảnh dẫn đến việc tổ chức Hội nghị Ianta
- Trình bày đƣợc các quyết định quan trọng của Hội nghị Ianta
- Giải thích đƣợc vì sao các cường quốc lại triệu tập hội nghị Ianta
- Giải thích đƣợc khái niệm: trật tự hai cực Ianta
- Phân tích đƣợc tác động của Hội nghị Ianta làm thay đổi trật tự thế giới mới sau chiến tranh thế giới thứ hai
- Nhận xét đƣợc những ảnh hưởng của hội nghị Ianta đến quan hệ quốc tế sau chiến tranh thế giới thứ 2
- Liên hệ đƣợc đến tình hình Việt Nam ngay sau chiến tranh thế giới thứ hai
Mâu thuẫn Đông – Tây và chiến tranh lạnh
- Trình bày đƣợc nguyên nhân dẫn tới tình trạng chiến tranh lạnh
- Trình bày đƣợc những nét nổi bật của quan hệ quốc tế từ sau chiến tranh thế giới thứ hai đến năm 1991
- Lý giải đƣợc vì sao Xô-Mĩ lại chuyển sang đối đầu căng thẳng ngay sau chiến tranh thế giới thứ hai
- Giải thích đƣợc khái niệm chiến tranh lạnh
- Phân tích đƣợc những nét nổi bật của quan hệ quốc tế từ sau chiến tranh thế giới thứ hai đến năm 1991
Quan hệ quốc tế từ nửa sau những năm 70
Những sự kiện biểu hiện xu thế hoà hoãn Đông –
- Nêu đƣợc những biểu hiện
- Giải thích đƣợc những biểu hiện của xu thế hoà hoãn
- Phân tích đƣợc tác động của xu thế hoà hoãn
Tác động của xu thế hòa hoãn Đông-Tây từ đầu những năm 70 đến việc giải quyết vấn đề Tây vào năm 1991 là rất quan trọng Xu thế này đã tạo ra những thay đổi đáng kể trong quan hệ quốc tế, giúp giảm bớt căng thẳng và mở ra cơ hội cho đối thoại giữa hai bên Sự hòa hoãn này không chỉ ảnh hưởng đến chính trị mà còn tác động đến kinh tế và văn hóa, thúc đẩy sự phát triển và hợp tác toàn cầu.
70 (thế kỉ XX) Đông – Tây với thế giới các tranh chấp xung đột ở nhiều nơi trên thế giới
Nguyên nhân chấm dứt tình trạng
- Trình bày đƣợc nguyên nhân chấm dứt chiến tranh lạnh
- Giải thích đƣợc vì sao
1989 Xô-Mĩ lại tuyên bố chấm dứt chiến tranh lạnh
- Đánh giá đƣợc tác động của việc chiến tranh lạnh chấm dứt đến quan hệ quốc tế
Quan hệ quốc tế từ
- Trình bày đƣợc những thay đổi và xu thế phát triển của thế giới sau khi chiến tranh lạnh chấm dứt
- Giải thích đƣợc những thay đổi lớn của tình hình thế giới sau khi chiến tranh lạnh chấm dứt
- Phân tích đƣợc những thay đổi của tình hình thế giới sau khi chiến tranh lạnh chấm dứt
- Rút ra đƣợc thời cơ và thách thức đối với các nước trước sự thay đổi của thế giới sau khi chiến tranh lạnh chấm dứt
Việt Nam và các nước đang phát triển đang đối mặt với cả thời cơ và thách thức trong bối cảnh xu thế phát triển toàn cầu sau chiến tranh lạnh Những cơ hội này bao gồm việc hội nhập kinh tế, thu hút đầu tư nước ngoài và phát triển công nghệ Tuy nhiên, các quốc gia này cũng phải vượt qua những thách thức như sự cạnh tranh gay gắt, biến đổi khí hậu và bất bình đẳng xã hội Việc nắm bắt thời cơ và ứng phó hiệu quả với thách thức sẽ quyết định sự phát triển bền vững của Việt Nam và các nước đang phát triển trong tương lai.
- Liên hệ đƣợc các xu thế phát triển của thế giới hiện nay
3.2 Hệ thống câu hỏi theo các mức đã mô tả
Câu 1: Trình bày hoàn cảnh Hội nghị Ianta (2-1045)
Câu 2: Trình bày nội dung của Hội nghị Ianta
Câu 3: Trình bày nguyên nhân dẫn tới tình trạng chiến tranh lạnh
Câu 4: Trình bày những nét nổi bật của quan hệ quốc tế từ sau chiến tranh thế giới thứ hai đến năm 1991
Câu 5: Nêu những biểu hiện của xu thế hoà hoãn Đông – Tây từ đầu những năm
Câu 6: Trình bày nguyên nhân chấm dứt chiến tranh lạnh
Câu 7: Trình bày tình hình thế giới sau khi chiến tranh lạnh chấm dứt
Câu 8: Trình bày những xu thế chính của thế giới ngày nay
Câu 1: Vì sao các cường quốc lại triệu tập hội nghị Ianta vào thời điểm chiến tranh thế giới thứ hai sắp kết thúc (2-1045)?
Câu 2: Tại sao trật tự thế giới mới đƣợc thiết lập sau chiến tranh thế giới thứ hai
(1939-1945) lại đƣợc gọi là trật tự hai cực Ianta?
Câu 3: Vì sao ngay sau chiến tranh thế giới thứ hai (1939-1945) hai cường quốc
Xô-Mĩ lại chuyển sang đối đầu căng thẳng ?
Câu 4: Em hiểu chiến tranh lạnh là gì?
Câu 5: Tại sao nói: từ đầu những năm 70 (thế kỉ XX) quan hệ quốc tế lại xuất hiện xu thế hoà hoãn?
Câu 6: Vì sao 1989 Xô-Mĩ lại tuyên bố chấm dứt chiến tranh lạnh?
Câu 7: Tại sao nói: tình hình thế giới sau khi chiến tranh lạnh chấm dứt có nhiều thay đổi lớn?
Câu 1: Phân tích tác động của Hội nghị Ianta
Câu 2: Phân tích những nét nổi bật của quan hệ quốc tế từ sau chiến tranh thế giới thứ hai đến năm 1991
Câu 3: Phân tích tác động của xu thế hoà hoãn Đông – Tây với thế giới
Câu 4: Phân tích những thay đổi của tình hình thế giới sau khi chiến tranh lạnh chấm dứt
Câu 1: Hội nghị Ianta (2-1945) đã tác động nhƣ thế nào đến tình hình thế giới sau chiến tranh thế giới thứ 2?
Thoả thuận của các cường quốc tại hội nghị Ianta vào tháng 2 năm 1945 đã có tác động sâu sắc đến tình hình Việt Nam ngay sau chiến tranh thế giới thứ hai Hội nghị này đã xác định các khu vực ảnh hưởng của các nước lớn, trong đó có việc phân chia quyền lực tại Đông Dương Sự can thiệp của các cường quốc như Mỹ, Liên Xô, và Pháp đã tạo ra những biến động chính trị lớn, dẫn đến sự hình thành các lực lượng kháng chiến và phong trào độc lập tại Việt Nam Điều này không chỉ ảnh hưởng đến sự phát triển của đất nước mà còn định hình cuộc chiến tranh giành độc lập sau này.
Câu 3: Xu thế hoà hoãn Đông-Tây đã tác động nhƣ thế nào đến việc giải quyết các tranh chấp xung đột ở nhiều nơi trên thế giới?
Câu 4: Chiến tranh lạnh chấm dứt đã tác động nhƣ thế nào đến quan hệ quốc tế?
Tổ chức thực hiện chuyên đề
gặp phải thách thức nào?
Việt Nam và các nước đang phát triển đang đối mặt với nhiều thời cơ và thách thức trong bối cảnh xu thế phát triển toàn cầu sau chiến tranh lạnh Thời cơ bao gồm việc hội nhập kinh tế quốc tế, thu hút đầu tư nước ngoài và phát triển công nghệ, giúp nâng cao năng lực cạnh tranh Tuy nhiên, các thách thức như biến đổi khí hậu, bất bình đẳng xã hội và áp lực từ cạnh tranh toàn cầu cũng đang gia tăng Để tận dụng tối đa thời cơ và vượt qua thách thức, các quốc gia này cần xây dựng chiến lược phát triển bền vững, cải thiện hạ tầng và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.
Câu 7: Bằng các kiến thức đã học và sự hiểu biết em hãy cho biết thế giới hiện nay đang phát triển theo các xu thế chính nào?
4 Tổ chức dạy học chuyên đề: dự kiến chuyên đề thực hiện trong 3 tiết học
Hội nghị Ianta diễn ra vào tháng 2 năm 1945 đã có ảnh hưởng sâu sắc đến sự hình thành trật tự thế giới mới Các quyết định và thỏa thuận giữa ba cường quốc, bao gồm Liên Xô, Mỹ và Anh, đã định hình lại bản đồ chính trị toàn cầu sau Thế chiến II Những cam kết này không chỉ tạo ra các khu vực ảnh hưởng mà còn đặt nền móng cho cuộc Chiến tranh Lạnh, ảnh hưởng đến quan hệ quốc tế trong nhiều thập kỷ sau đó.
- Giải thích đƣợc khái niệm: trật tự hai cực Ianta
- Trình bày đƣợc những biểu hiện của chiến tranh lạnh giữa hai phe: tƣ bản chủ nghĩa và xã hội chủ nghĩa
Từ đầu những năm 70 của thế kỷ XX, xu thế hòa hoãn Đông - Tây đã bắt đầu hình thành với những biểu hiện rõ rệt như việc ký kết Hiệp định Paris về Việt Nam và sự mở cửa trong quan hệ ngoại giao giữa các nước Xu thế này không chỉ giúp giảm bớt căng thẳng giữa các cường quốc, mà còn tạo ra cơ hội cho sự hợp tác kinh tế và văn hóa giữa các quốc gia Tác động của xu thế hòa hoãn này đã làm thay đổi cục diện chính trị thế giới, thúc đẩy sự phát triển của các tổ chức quốc tế và khuyến khích các quốc gia tìm kiếm giải pháp hòa bình cho các vấn đề xung đột.
- Biết đƣợc từ sau năm 1991, thế giới đã diễn ra nhiều thay đổi to lớn và phát triển theo các xu thế chính nào
- Trình bày và phân tích đƣợc những nét nổi bật của quan hệ quốc tế từ sau chiến tranh thế giới thứ hai đến năm 2000
- Hiểu đƣợc các xu thế phát triển của thế giới trong giai đoạn hiện nay
- Rèn luyện kĩ năng phân tích, so sánh, đánh giá, liên hệ các sự kiện lịch sử
- Kĩ năng khai thác kênh hình, tƣ liệu có liên quan đến chuyên đề
- Kĩ năng hoạt động nhóm, thuyết trình trước tập thể
Tình hình thế giới ngày càng căng thẳng do những đặc trưng nổi bật, dẫn đến mối quan hệ giữa hai phe nhanh chóng chuyển sang đối đầu quyết liệt.
Trong bối cảnh chiến tranh lạnh, mặc dù hòa bình thế giới vẫn được bảo vệ, tình hình quốc tế luôn căng thẳng và có những thời điểm gần như đứng trước nguy cơ bùng nổ một cuộc chiến tranh thế giới.
- Nhận thức rõ: xu thế của thế giới hiện nay để có quan điểm đúng đắn về một số vấn đề của đất nước và thế giới
- Nhận thấy rõ vai trò của việc hội nhập đối với sự phát triển của đất nước
4.1.4 Định hướng năng lực hình thành
- Năng lực chung: năng lực giao tiếp, hợp tác, năng lực tự học
- Năng lực chuyên biệt: năng lực phân tích, so sánh, đánh giá, phân tích ,khai thác kênh hình và tƣ liệu lịch sử, rút ra kết luận
4.2 Chuẩn bị của giáo viên và học sinh
- Lƣợc đồ, tài liệu, tranh ảnh có liên quan đến nội dung chuyên đề
- Các đồ dùng học tập
- Các tài liệu tham khảo
- Sưu tầm các tư liệu có liên quan đến Hội nghị Ianta và quan hệ quốc tế 1945-
- Tìm hiểu các sự kiện, nhân vật lịch sử chính có liên quan
4.3 Thiết kế tiến trình dạy học chuyên đề
Ngay sau khi Chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc, thế giới rơi vào tình trạng Chiến tranh Lạnh giữa hai siêu cường Mĩ và Liên Xô, đẩy nhân loại đến gần bờ vực của một cuộc chiến tranh thế giới mới Chiến tranh Lạnh đã trở thành yếu tố chủ yếu chi phối các quan hệ quốc tế trong những thập niên cuối của thế kỷ XX Để hiểu rõ hơn về sự phát triển của quan hệ quốc tế trong và sau thời kỳ Chiến tranh Lạnh, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu chuyên đề "Quan hệ quốc tế từ".
4.3.2 Các hoạt động học tập:
4.3.2.1 Hoạt động 1: Tìm hiểu quan hệ quốc tế từ 1945 đến nửa đầu những năm 70
Hoạt động cả lớp - nhóm
- Giáo viên cung cấp hình ảnh:
Thủ tướng Anh-U Sơcsin, Tổng thống Mĩ-Ph Rudơven, Chủ tịch hội đồng Bộ trưởng liên Xô-I Xtalin (từ trái sang phải) tại Hội nghị Ianta
- Giáo viên yêu cầu học sinh trả lời câu hỏi:
+ Hình ảnh trên gợi cho em nhớ đến sự kiện nào đã diễn ra vào thời điểm chiến tranh thế giới thứ hai sắp kết thúc (2-1945)?
- Học sinh trả lời câu hỏi
- Giáo viên cung cấp đoạn tƣ liệu: Đầu năm 1945, chiến tranh thế giới thứ hai bước vào giai đoạn kết thúc
Các cường quốc Đồng minh đang đối mặt với nhiều vấn đề quan trọng và cấp bách, bao gồm việc nhanh chóng đánh bại hoàn toàn các nước phát xít, tổ chức lại thế giới sau chiến tranh và phân chia thành quả chiến thắng giữa các nước thắng trận.
Vào tháng 2 năm 1945, một hội nghị quốc tế quan trọng đã được tổ chức tại Ianta, Liên Xô, từ ngày 4 đến 11, với sự tham gia của các lãnh đạo ba cường quốc: I Xtalin (Liên Xô), Ph Rudơven (Mĩ) và U Sớcsin (Anh).
Hội nghị đã đưa ra những quyết định quan trọng:
Mục tiêu chung là tiêu diệt hoàn toàn chủ nghĩa phát xít Đức và chủ nghĩa quân phiệt Nhật Bản Để nhanh chóng kết thúc chiến tranh, Liên Xô sẽ tham gia chống Nhật ở châu Á trong vòng 2 đến 3 tháng sau khi đánh bại phát xít Đức.
- Thành lập t chức Liên hợp quốc, nhằm duy trì hoà bình và an ninh thế giới
- Thoả thuận về việc đóng quân tại các nước nhằm giải giáp quân đội phát xít, phân chia phạm vi ảnh hưởng ở châu Âu và châu Á
Các quyết định của hội nghị Ianta và các thỏa thuận sau đó giữa ba cường quốc đã định hình trật tự thế giới mới, được biết đến với tên gọi "Trật tự hai cực Ianta" (Liên Xô – Mỹ).
Hội nghị Ianta diễn ra vào tháng 2 năm 1945, trong bối cảnh Chiến tranh Thế giới thứ hai đang ở giai đoạn cuối Sự kiện này quy tụ ba cường quốc: Mỹ, Liên Xô và Anh, nhằm thảo luận về kế hoạch tái thiết châu Âu và phân chia ảnh hưởng sau chiến tranh Các thoả thuận tại hội nghị đã định hình trật tự thế giới hậu chiến, với những cam kết quan trọng về việc thành lập Liên Hiệp Quốc và phân chia khu vực ảnh hưởng giữa các cường quốc.
- Chiến tranh thế giới thứ hai bước vào giai đoạn cuối, nhiều vấn đề quan trọng và cấp bách đặt ra trước các nước Đồng minh:
+ Nhanh chóng đánh bại hoàn toàn chủ nghĩa ………
+ Tổ chức lại ……… sau chiến tranh + Phân chia ……… giữa các nước thắng trận
Từ ngày 4 đến 11 tháng 2 năm 1945, một hội nghị quốc tế đã được tổ chức tại Liên Xô, với sự tham gia của các nguyên thủ ba cường quốc nhằm giải quyết các vấn đề quan trọng Hội nghị này đã đưa ra nhiều quyết định mang tính chất then chốt cho tình hình thế giới thời điểm đó.
Liên Xô sẽ tham gia chiến đấu chống Nhật Bản ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương ngay sau khi chiến tranh châu Âu kết thúc, nhằm tiêu diệt chủ nghĩa phát xít và chủ nghĩa quân phiệt.
- Thành lập tổ chức ……… nhằm duy trì hoà bình và an ninh thế giới
- Thoả thuận về việc đóng quân tại các nước nhằm giải giáp quân đội phát xít, phân chia phạm vi ảnh hưởng ở châu …… và châu …………
- Giáo viên chia lớp thành các nhóm 4 học sinh/nhóm, đồng thời cung cấp đoạn tƣ liệu và lƣợc đồ cho từng nhóm:
Chiến tranh thế giới thứ hai đã kết thúc, mở ra một giai đoạn mới trong tình hình thế giới Thế giới được chia thành hai phe chính: tư bản chủ nghĩa và xã hội chủ nghĩa, với Mỹ và Liên Xô là hai siêu cường dẫn dắt mỗi phe.
Sau chiến tranh, các quốc gia trên thế giới dần bị phân hoá theo những đặc trưng riêng Sự ra đời của Liên Hợp Quốc đã trở thành công cụ quan trọng để duy trì trật tự của thế giới mới được hình thành.
CÁC KHỐI LIÊN MINH QUÂN SỰ SAU CHIẾN TRANH THẾ GIỚI THỨ HAI
- Giáo viên yêu cầu học sinh các nhóm đọc tƣ liệu, quan sát lƣợc đồ, thảo luận và trả lời các câu hỏi:
HIỆU QUẢ CỦA ĐỀ TÀI
Việc xây dựng chuyên đề dạy học giúp giáo viên và tổ chuyên môn chủ động trong việc thiết kế chương trình theo định hướng đổi mới dạy học môn lịch sử Điều này không chỉ khuyến khích giáo viên phát huy sự sáng tạo trong áp dụng các phương pháp dạy học mới mà còn giúp học sinh phát triển năng lực một cách linh hoạt Nhờ đó, học sinh có thể áp dụng kiến thức vào thực tiễn và đáp ứng yêu cầu đổi mới trong thi cử.
Sau khi thực nghiệm giảng dạy đề tài “Xây dựng chuyên đề dạy học quan hệ quốc tế từ 1945 đến năm 2000” tại lớp 12C204 trường THPT Lê Quý Đôn, tôi nhận thấy những biểu hiện tích cực từ học sinh: hơn 90% học sinh hứng thú với môn học, 86% hiểu bài và có khả năng giải quyết các câu hỏi vận dụng Điều này đánh dấu thành công bước đầu trong việc áp dụng phương pháp giảng dạy theo hướng chuyên đề Những kết quả này không chỉ là động lực cho bản thân tôi mà còn cho đồng nghiệp trong tổ chuyên môn, khuyến khích việc xây dựng các chuyên đề dạy học trong tương lai Tôi cũng đã tích lũy được nhiều kinh nghiệm quý báu để phát triển thêm các chuyên đề dạy học khác.
ĐỀ XUẤT, KHUYẾN NGHỊ
Để xây dựng chuyên đề dạy học hiệu quả, giáo viên cần lựa chọn các nội dung tương đồng và đưa ra giải pháp tổ chức lớp học hợp lý Việc này giúp phát huy tối đa ưu điểm của chuyên đề và giảm thiểu khó khăn khi áp dụng các phương pháp giảng dạy mới trong thực tế.
Giáo viên cần tự tin xây dựng các chuyên đề dạy học phù hợp với đối tượng học sinh, nhằm nâng cao hiệu quả môn học và đáp ứng yêu cầu đổi mới trong các đề thi Điều này sẽ giúp tăng cường sự hứng thú của học sinh đối với môn học.
Để xây dựng phương pháp dạy học hiệu quả, giáo viên cần nắm rõ trình độ và khả năng của học sinh, bao gồm hiểu biết, khả năng tự học, ứng dụng công nghệ thông tin, làm việc độc lập và điều kiện cơ sở vật chất Đặc biệt, khả năng hoạt động nhóm cũng là yếu tố quan trọng để áp dụng các kỹ thuật dạy học chuyên đề phù hợp.
