MỞ ĐẦU 1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI Sự phát triển của đất nước dần chuyển sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, cùng với sự phát triển kinh tế là sự lớn mạnh không ngừng của hệ thống an sinh xã hội, đặc biệt là các quỹ tài chính tập trung ngoài ngân sách nhà nước (NSNN) trong lĩnh vực này như bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm y tế (BHYT), bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) đã phát huy vai trò trụ cột trong hệ thống an sinh xã hội, góp phần tích cực vào việc ổn định xã hội, thực hiện mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Trong hệ thống an sinh xã hội thì hệ thống BHXH giữ vai trò trụ cột, bền vững và luôn song hành cùng với quỹ BHYT và BHTN. Để góp phần phát triển kinh tế - xã hội của đất nước thì phát triển BHXH sẽ là tiền đề và điều kiện để thực hiện tốt các chính sách an sinh xã hội. Chính sách BHXH là một trong những chính sách quan trọng trong hệ thống chính sách an sinh xã hội của đất nước, góp phần trong việc thực hiện các mục tiêu tăng trưởng, ổn định xã hội tạo ra sự quản lyskinh tế về vĩ mô. Quản lý quỹ BHXH hiện nay đang quản lý quỹ độc lập với NSNN, mục đích đảm bảo quỹ tài chính để chi trả các chế độ BHXH cho người lao động (NLĐ) đúng theo quy định luật BHXH. Đảng và Nhà nước ta luôn quan tâm tới lĩnh vực an sinh xã hội nhất là lĩnh vực về BHXH. Các chính sách BHXH luôn được thay đổi cho phù hợp với sự phát triển kinh tế-xã hội của đất nước, đời sống của NLĐ luôn được đảm bảo, ổn định xã hội, thúc đẩy phát triển kinh tế của người dân và của đất nước. Hệ thống cơ cấu tổ chức của BHXH đã được xây dựng từ Trung ương đến địa phương trong cả nước. Trong chính sách BHXH, thì thu BHXH đã có vai trò là xương sống của hệ thống An sinh xã hội, một công cụ để Nhà nước thực hiện chiến lược xã hội hóa các hoạt động xã hội và từng bước giảm dần sự bao cấp của NSNN thông qua việc xác lập trách nhiệm của người sử dụng lao động (NSDLĐ) và NLĐ cũng như sự đóng góp vào quỹ BHXH từ những nguồn lực khác nhau. Do đó công tác quản lý thu BHXH là nhiệm vụ quan trọng và khó khăn của ngành Bảo hiểm xã hội. Để công tác thu BHXH đạt được hiệu quả cao cần phải có một quy trình quản lý thu thật chặt chẽ, khoa học, nhất là trong thời đại phát triển về kinh tế thị trường, thông tin công nghệ bùng nổ hiện nay. Để có một chính sách thu, phù hợp với cơ chế kinh tế đang trong quá trình đổi mới đòi hỏi các nhà quản lý phải nghiên cứu và có những giải pháp hàng loạt vấn đề cả về lý luận và thực tế. Tuy nhiên, bên cạnh những thành công cơ bản, quản lý thu BHXH (bao gồm cả BHYT và BHTN) tại huyện Lang Chánh còn có những vấn đề cần quan tâm. Theo đó, việc khai thác tiềm năng của một Huyện miền núi cho phát triển BHXH, phát triển kinh tế của Huyện bị hạn chế. Trong khi Việt Nam đang hội nhập vào nền kinh tế thế giới ngày càng sâu rộng. Bên cạnh thị trường lao động ngày càng phát triển mạnh, giữa các quan hệ người lao động trở nên phức tạp. NLĐ và NSDLĐ gặp phải nhiều rủi ro hơn…. Thực tế cho thấy, việc thực hiện chính sách BHXH ở tỉnh Thanh Hóa nói chung, huyện Lang Chánh nói riêng còn bộc lộ nhiều hạn chế trong công tác quản lý thu BHXH (bao gồm cả BHYT và NHTN) đối với các thành phần kinh tế. Chẳng hạn, (1) Việc phát triển đối tượng tham gia BHXH bắt buộc khu vực Doanh nghiệp. Đây là khu vực có nhiều lao động, nhưng tỷ lệ tham gia BHXH còn thấp, còn nhiều doanh nghiệp vi phạm chính sách BHXH đối với NLĐ; (2) Vấn đề quản lý lao động trong độ tuổi có việc làm trong các thành phần kinh tế. Đây là cơ sở để phát triển đối tượng tham gia BHXH, nhưng cũng là khâu còn yếu hoặc có thể đánh giá là chưa quản lý được; (3) Công tác tuyên truyền, thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm pháp luật BHXH đối với CSDLĐ cố tình không đóng, đóng không đúng, không kịp thời, đóng không đầy đủ BHXH cho NLĐ; vấn đề giải quyết trốn đóng, nợ tồn đọng BHXH… đang là một trong những vấn đề bức xúc hiện nay; (4) Việc thực hiện cải cách thủ tục hành chính, đổi mới phong cách phục vụ của đội ngũ cán bộ trực tiếp làm công tác thu BHXH và công tác ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý thu BHXH. Tất cả những vấn đề nêu trên đang đặt ra những yêu cầu cấp thiết, cần có những giải pháp mang tính khả thi để thực hiện tốt công tác quản lý thu BHXH trong thành phần kinh tế trong đó có các doanh nghiệp. Trên cơ sở đó bảo toàn và tăng trưởng bền vững nguồn quỹ BHXH để thực hiện đầy đủ quyền lợi cho người tham gia và thụ hưởng các chế độ BHXH, góp phần đảm bảo an sinh xã hội trên địa bàn. Trước những vấn đề trên, với những kiến thức đã được học và những kinh nghiệm thực tiễn trong quá trình công tác, tác giả chọn đề tài “Quản lý thu Bảo hiểm Xã hội tại huyện Lang Chánh, tỉnh Thanh Hóa” để làm luận văn thạc sĩ của mình 2. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI Quản lý thu BHXH ở cấp quận, huyện là đề tài không mới nhưng trong điều kiện đất nước đổi mới, CNH-HĐH và hội nhập kinh tế quốc tế, đây là đề tài được các cấp quản lý, học giả quan tâm. Qua nghiên cứu tài liệu, tư liệu tác giả luận văn được biết: có rất nhiều công trình nghiên cứu, bài viết, luận văn thạc sĩ mang tên đề tài, đó là: (1) Năm 2016: Phan Thị Thanh Hương đề tài Hoàn thiện quản lý thu Bảo hiểm xã hội bắt buộc tại Bảo hiểm xã hội Thành phố Hải Phòng: Trường đại học dân lập Hải Phòng. (2) Năm 2015: Trần Thị Thu Phương đề tài Quản lý thu trên địa bàn thành phố Nam Định tỉnh Nam Định, Trường đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội. (3) Năm 2017: Nguyễn Mậu Nhã đề tài Giải pháp thu Bảo hiểm xã hội trên địa bàn huyện Ngọc Lặc tỉnh Thanh Hóa. Trường Đại học Lâm nghiệp. (4) Năm 2018: Lê Thị Thưng đề tài Quản lý thu Bảo hiểm xã hội trên địa bàn huyện Mường Lát. Trường Đại học Công nghệ và quản lý Hữu Nghị. (5) Năm 2020: Lê Trung Kiên đề tài Phát triển thu Bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn huyện Hậu lộc tỉnh Thanh Hóa. Trường Đại học Mở Hà Nội. Quản lý thu BHXH đều trên cơ sở lý thuyết về BHXH và quản lý BHXH đã phân tích thực trạng hoạt động thu BHXH tại các địa phương; chỉ ra mặt tích cực, hạn chế bất cập và nguyên nhân của hạn chế bất cập; từ đó đề xuất các giải pháp tương đối thiết thực thích hợp với điều kiện kinh tế xã hội của các địa phương. Qua khảo sát tìm hiểu ở BHXH huyện Lang Chánh, Thanh Hóa cho thấy ngoài các luận văn kể trên, còn có rất nhiều đề tài luận văn thạc sỹ nghiên cứu về quản lý thu BHXH cấp quận huyện. Tuy nhiên cho đến nay tác giả luận văn có thể khẳng định chắc chắn và đảm bảo rằng tại BHXH huyện Lang Chánh Thanh Hóa giai đoạn 2017-2021 chưa có luận văn hoặc báo cáo khoa học nào nghiên cứu về Quản lý thu BHXH. Do đó đề tài của tác giả là hoàn toàn mới, không trùng lặp với đề tài luận văn thạc sĩ hoặc công trình nghiên cứu đã được công bố”. 3. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU Trên cơ sở vận dụng lý luận và kinh nghiệm thực tiễn về quản lý thu BHXH, luận văn phân tích thực trạng công tác quản lý thu BHXH từ năm 2017 đến 2021 tại huyện Lang Chánh tỉnh Thanh Hóa; từ đó đề xuất những giải pháp chủ yếu nhằm tăng cường công tác quản lý thu BHXH để đảm bảo phát triển sự nghiệp BHXH một cách bền vững. 4. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU - Đối tượng Luận văn hướng đến đối tượng nghiên cứu là toàn bộ các hoạt động có liên quan đến việc thực hiện công tác quản lý thu, tại BHXH huyện Lang Chánh, tỉnh Thanh Hóa, Bao gồm: (1) Chủ thể tham gia BHXH là các đơn vị hành chính sự nghiệp, công ty trách nhiệm hữu hạn, doanh nghiêp̣ tư nhân, công ty hợp danh, (2) Chủ thể tổ chức công tác thu BHXH là cơ quan Bảo hiểm xã hội huyện Lang Chánh, tỉnh Thanh Hóa. - Phạm vi nghiên cứu + Về không gian: Phạm vi nghiên cứu của luận văn là công tác quản lý thu BHXH (bao hàm cả BHYT và BHTN) trên địa bàn huyện Lang Chánh tỉnh Thanh Hóa. + Về nội dung: Luận văn phân tích quản lý thu tại BHXH huyện Lang Chánh, bao gồm có cả thu BHXH, BHYT và BHTN. + Về mặt thời gian: Các tài liệu và số liệu nghiên cứu được thu thập từ các nguồn khác nhau trong giai đoạn 2017 – 2021 và nghiên cứu định hướng đến 2025. 5. CÂU HỎI NGHIÊN CỨU - Tiêu chí phản ánh quản lý thu BHXH cấp quận, huyện? - Kinh nghiệm quản lý thu thu BHXH tại BHXH huyện ? - Thực trạng quản lý thu thu BHXH tại BHXH huyện Lang Chánh, tỉnh Thanh Hóa như thế nào? Những bất cập và nguyên nhân trong quản lý thu tại huyện Lang Chánh? - Giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý thu BHXH tại huyện Lang Chánh, tỉnh Thanh Hóa.
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI CẤP QUẬN HUYỆN
HOẠT ĐỘNG CỦA BẢO HIỂM XÃ HỘI CẤP HUYỆN
1.1.1 Sự ra đời và hoạt động của quỹ bảo hiểm xã hội
Xã hội phát triển mang lại đời sống đầy đủ hơn cho con người, nhưng cũng đồng thời đối mặt với nhiều rủi ro như ốm đau, tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp, có thể làm giảm thu nhập Khi gặp phải những tình huống này, nhu cầu thiết yếu như ăn, ở, đi lại vẫn tồn tại và xuất hiện thêm nhu cầu mới như khám chữa bệnh và chăm sóc thương tật Để đảm bảo cuộc sống, con người thường tìm đến các giải pháp như tiết kiệm, vay mượn hoặc nhờ sự giúp đỡ từ cộng đồng; tuy nhiên, những giải pháp này chỉ mang tính tạm thời và không chắc chắn.
Khi nền kinh tế hàng hóa phát triển, mâu thuẫn giữa chủ và thợ ngày càng gia tăng, ảnh hưởng đến đời sống kinh tế-xã hội Chủ sử dụng lao động không chỉ cam kết trả lương mà còn phải trợ cấp thêm cho công nhân trong trường hợp ốm đau, thai sản hay tai nạn lao động Để điều hòa những mâu thuẫn này, Nhà nước can thiệp bằng cách yêu cầu cả giới chủ và người lao động đóng góp vào một quỹ tiền tệ quốc gia, nhằm bảo đảm cuộc sống cho người lao động khi có biến cố xảy ra Sự hỗ trợ này không chỉ giúp cải thiện đời sống cho người lao động và gia đình họ mà còn nâng cao năng suất lao động, tạo ra nguồn thu nhập lớn hơn cho giới chủ, đồng thời thể hiện trách nhiệm của Nhà nước đối với xã hội.
Nền kinh tế thị trường thường gặp phải các thất bại, trong đó công bằng xã hội là một trong những vấn đề nổi bật Nhà nước có trách nhiệm quản lý và điều chỉnh việc phân phối thu nhập giữa các tầng lớp dân cư, đồng thời hỗ trợ nhóm yếu thế Bảo hiểm xã hội (BHXH) là công cụ quan trọng mà Nhà nước áp dụng để giảm thiểu rủi ro, bảo đảm cuộc sống cho người lao động và cộng đồng, từ đó góp phần vào việc duy trì an toàn xã hội.
Hiện nay, bảo hiểm xã hội (BHXH) được coi là trụ cột chính trong hệ thống an sinh xã hội (ASXH) của nhiều quốc gia trên thế giới Mặc dù đã trải qua quá trình phát triển lâu dài, nhưng do tính chất phức tạp và đa dạng, vẫn còn nhiều nhận thức khác nhau về BHXH Điều này được thể hiện qua các khái niệm về BHXH từ nhiều góc độ khác nhau.
Theo Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO), bảo hiểm xã hội (BHXH) là sự bảo vệ xã hội dành cho các thành viên thông qua các biện pháp công cộng BHXH giúp chống lại các khó khăn kinh tế và xã hội do mất hoặc giảm thu nhập, xảy ra do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, thất nghiệp, thương tật, tuổi già hoặc tử vong Đồng thời, BHXH cũng đảm bảo cung cấp chăm sóc y tế và trợ cấp cho các gia đình đông con.
Một số quốc gia định nghĩa bảo hiểm xã hội (BHXH) chủ yếu là bảo hiểm thu nhập cho người lao động, thường tách biệt BHXH với bảo hiểm y tế (BHYT) và bảo hiểm thất nghiệp (BHTN), mặc dù chúng cũng thuộc loại hình bảo hiểm xã hội Tuy nhiên, tại Việt Nam, BHXH bao gồm cả BHYT và BHTN, tạo thành một hệ thống bảo hiểm toàn diện hơn cho người lao động.
1.1.2 Khái niệm và bản chất của Bảo hiểm xã hội
Bảo hiểm xã hội (BHXH) được định nghĩa là cơ chế bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập cho người lao động (NLĐ) khi họ gặp phải những sự cố làm giảm hoặc mất khả năng lao động, dẫn đến mất việc làm và thu nhập Theo Giáo trình Bảo hiểm của NXB Đại học Kinh tế Quốc dân do PGS.TS Nguyễn Văn Định chủ biên, BHXH không chỉ bảo vệ NLĐ mà còn hỗ trợ đời sống cho gia đình họ, góp phần quan trọng vào việc đảm bảo an sinh xã hội.
Bảo hiểm xã hội (BHXH) là hình thức bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập cho người lao động khi họ gặp khó khăn về tài chính do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, thất nghiệp, hết tuổi lao động hoặc qua đời BHXH bắt buộc là loại hình mà cả người lao động và người sử dụng lao động đều phải tham gia, với mức đóng góp được xác định dựa trên tiền lương thực tế và tỷ lệ phần trăm quy định Khi tham gia BHXH bắt buộc, người lao động sẽ được hưởng đầy đủ các chế độ như hưu trí, tử tuất, tai nạn lao động - bệnh nghề nghiệp, ốm đau và thai sản.
Bảo hiểm xã hội (BHXH) là hoạt động do nhà nước tổ chức, nhằm quản lý và tập hợp những người có chung rủi ro hoặc sự kiện bảo hiểm Qua việc đóng góp tài chính, BHXH cho phép bồi thường hoặc chi trả theo quy luật thống kê cho những thiệt hại mà các thành viên trong nhóm hoặc người thứ ba phải gánh chịu khi xảy ra tổn thất.
Từ các khái niệm về BHXH, bản chất của BHXH có thể được khái quát qua một số nội dung sau:
Bảo hiểm xã hội (BHXH) là nhu cầu khách quan, phức tạp và đa dạng của xã hội, đặc biệt trong bối cảnh sản xuất hàng hóa theo cơ chế thị trường và sự phát triển của mối quan hệ lao động Khi kinh tế phát triển, các chế độ BHXH ngày càng được mở rộng và phong phú hơn Do đó, có thể khẳng định rằng sự phát triển kinh tế là điều kiện tiên quyết cho sự phát triển của BHXH, và BHXH không thể vượt qua trạng thái kinh tế của mỗi quốc gia.
Mối quan hệ giữa các bên tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH) bao gồm các mối quan hệ kinh tế-xã hội phát sinh từ quan hệ lao động và quản lý xã hội Các bên liên quan gồm bên tham gia BHXH (NLĐ, NSDLĐ và Nhà nước), bên BHXH (cơ quan chuyên trách do Nhà nước thành lập và bảo trợ), và bên được BHXH (NLĐ và gia đình họ khi đủ điều kiện) Cơ quan BHXH hoạt động theo quy định pháp luật của từng quốc gia.
Bảo hiểm xã hội (BHXH) là một hệ thống phân phối thu nhập và chia sẻ rủi ro xã hội dựa trên các quy định pháp luật Nó tạo ra sự chia sẻ rủi ro giữa người lao động, người sử dụng lao động và Nhà nước, đồng thời phân bổ rủi ro theo không gian và thời gian giữa các doanh nghiệp, tổ chức, và các ngành nghề trong nhiều giai đoạn khác nhau BHXH không nhằm mục đích lợi nhuận mà tập trung vào việc hỗ trợ tài chính cho các bên liên quan trong cộng đồng.
Rủi ro và sự kiện trong bảo hiểm xã hội (BHXH) bao gồm những tình huống ngẫu nhiên và bất ngờ như ốm đau, tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp, cùng với những sự kiện không hoàn toàn ngẫu nhiên như thai sản và tuổi già Những rủi ro và sự kiện này có thể xảy ra cả trong và ngoài quá trình lao động, đồng thời không đồng đều theo không gian và thời gian.
Tài chính BHXH là nền tảng quan trọng trong mối quan hệ giữa các bên tham gia và quỹ BHXH, với quỹ này đóng vai trò trung tâm Quỹ tiền tệ được hình thành từ sự đóng góp của người lao động, người sử dụng lao động và Nhà nước, với mức đóng góp được quy định rõ ràng trong Luật BHXH Khi người lao động gặp rủi ro dẫn đến giảm hoặc mất thu nhập, quỹ này sẽ bù đắp hoặc thay thế phần thu nhập bị tổn thất.
Mục tiêu của Bảo hiểm xã hội (BHXH) là đáp ứng nhu cầu thiết yếu của người lao động (NLĐ) và gia đình họ khi bị giảm hoặc mất thu nhập Điều này giúp NLĐ nhanh chóng ổn định cuộc sống và góp phần vào an sinh xã hội Đối tượng được bảo vệ bởi BHXH bao gồm cả NLĐ và gia đình họ, cho thấy BHXH đã, đang và sẽ bảo vệ mọi thành viên trong cộng đồng xã hội.
QUẢN LÝ THU CỦA BẢO HIỂM XÃ HỘI CẤP HUYỆN
* Khái niệm về quản lý thu
Quản lý thu BHXH liên quan đến mối quan hệ giữa Nhà nước, người lao động (NLĐ), người sử dụng lao động (SDLĐ) và cơ quan BHXH, trong đó NLĐ và SDLĐ là đối tượng quản lý Nhà nước ủy quyền cho cơ quan BHXH thực hiện vai trò quản lý, đồng thời là chủ thể duy nhất điều tiết các hoạt động liên quan đến BHXH Mỗi bên có lợi ích khác nhau: NLĐ muốn đóng ít nhưng nhận nhiều quyền lợi, trong khi SDLĐ muốn giảm chi phí để tăng lợi nhuận Để đảm bảo quản lý thu BHXH theo quy định, cơ quan BHXH cần xây dựng biện pháp, kế hoạch và tổ chức các thao tác nghiệp vụ, phối hợp với các cơ quan liên quan và hình thành hệ thống chuyên thu từ Trung ương đến cấp huyện Mối quan hệ ba bên giữa NLĐ, SDLĐ và cơ quan BHXH xác định rõ quyền và trách nhiệm của mỗi bên theo quy định của pháp luật về BHXH, mà tất cả các bên phải tuân thủ nghiêm túc Để thu đúng, đủ và kịp thời, cơ quan BHXH cần áp dụng các phương pháp và biện pháp hiệu quả, bao gồm cả phối hợp hỗ trợ.
Quản lý thu bảo hiểm xã hội (BHXH) là sự can thiệp của Nhà nước thông qua các quy định pháp lý bắt buộc, yêu cầu các bên tham gia thực hiện nghĩa vụ của mình Cơ quan BHXH áp dụng các biện pháp nghiệp vụ và phương pháp đặc thù để tác động trực tiếp đến người đóng BHXH, bảo hiểm y tế (BHYT) và bảo hiểm thất nghiệp (BHTN), nhằm đạt được các mục tiêu đã đề ra.
Thu BHXH là việc nhà nước sử dụng quyền lực để yêu cầu các đối tượng đóng bảo hiểm xã hội theo mức phí quy định, đồng thời cho phép một số đối tượng tự nguyện tham gia với lựa chọn mức đóng và phương thức phù hợp với thu nhập Qua đó, hình thành quỹ tiền tệ tập trung nhằm đảm bảo cho các hoạt động bảo hiểm xã hội.
Thu BHXH là quá trình phân phối lại một phần thu nhập của người tham gia, nhằm phân chia tài sản xã hội dưới dạng giá trị Quá trình này giúp điều chỉnh các mối quan hệ lợi ích kinh tế, đồng thời góp phần đảm bảo công bằng xã hội.
Theo quy định của Luật BHXH, thu BHXH bắt buộc là nghĩa vụ mà Nhà nước yêu cầu các đối tượng tham gia phải đóng góp một khoản phí nhất định theo phương thức cụ thể.
Quản lý thu BHXH là sự can thiệp của Nhà nước thông qua các quy định pháp lý bắt buộc, yêu cầu các bên tham gia BHXH thực hiện nghiêm túc Cơ quan BHXH áp dụng các biện pháp nghiệp vụ và phương pháp đặc thù để tác động trực tiếp đến đối tượng đóng BHXH, BHYT, BHTN, nhằm đạt được các mục tiêu đã đề ra.
Quản lý thu Bảo hiểm xã hội (BHXH) cấp quận, huyện là sự tác động của Nhà nước thông qua các quy định pháp lý bắt buộc, yêu cầu các bên tham gia BHXH tuân thủ Cơ quan BHXH cấp quận, huyện áp dụng các biện pháp nghiệp vụ và phương pháp đặc thù để tác động trực tiếp đến đối tượng đóng BHXH, BHYT, BHTN nhằm đạt được mục tiêu và kế hoạch đã đề ra Đây là cấp BHXH cơ sở quan trọng nhất trong hệ thống BHXH của Việt Nam.
1.2.2 Nội dung quản lý thu Bảo hiểm xã hội cấp quận, huyện quy trình thu BHXH, BHYT, BH thất nghiệp được xây dựng trên cơ sở dữ liệu tập trung, kết nối liên thông với dữ liệu đóng hưởng BHXH, BHYT và lấy dữ liệu Hộ gia đình làm trung tâm; xác định được mã số BHXH của người tham gia trước khi đưa vào phần mềm quản lý thu, sổ - thẻ, và quy định số sổ BHXH, số thẻ BHYT thống nhất theo mã số BHXH; quy định việc xử ký, phân tích, kết nối dữ liệu Thuế làm căn cứ xác định số người, số tiền đóng BHXH, BHYT, BH thất nghiệp; quy định rõ trách nhiệm của các phòng trong phát triển đối tượng, thu nợ và thanh, kiểm tra theo hình thức hậu kiểm; rút ngắn thời gian, thủ tục thực hiện nhiệm vụ về thu, cấp sổ - thẻ; hệ thống mẫu biểu được đơn giản các chỉ tiêu phục vụ giao dịch điện tử, thuận tiện trong kê khai.
Quản lý thu BHXH bao gồm 3 nội dung: Lập Kế hoạch, tổ chức thực hiện và kiểm tra.
Hoạt động thu BHXH trong đó có đối tượng tham gia BHXH thuộc địa bàn quận, huyện nhằm đảm bảo thu đúng, thu đủ, thu kịp thời
Chủ thể quản lý thu BHXH cấp quận,huyện là giám đốc BHXH quận, huyện.
* Lập dự toán thu BHXH (theo định kỳ hàng năm)
Để xây dựng một hệ thống bảo hiểm xã hội hiệu quả, cần thiết phải phát triển cơ sở dữ liệu chi tiết về các đối tượng, cá nhân và tập thể tham gia nộp BHXH, đồng thời xác định mức thu cụ thể cho từng đối tượng này.
- Căn cứ vào kết quả thực hiện năm trước và khả năng mở rộng đối tượng nộp BHXH của năm kế hoạch để xác định dự toán.
* Tổ chức triển khai thực hiện thu BHXH
Thông báo mức thu đến đối tượng nộp BHXH, nhân lực, công cụ phát triển phục vụ…., lộ trình thu….
Công tác tổ chức gồm có 2 nội dung cơ bản:
Tổ chức cơ cấu quản lý thu cần phân chia thành các bộ phận chuyên môn, xác định rõ mối quan hệ giữa chúng Điều này bao gồm việc xác định chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của từng bộ phận, đồng thời sắp xếp và bố trí cán bộ vào các vị trí phụ trách tương ứng.
Trong quá trình thu BHXH, việc tổ chức thu diễn ra phức tạp và có hệ thống từ Trung ương đến địa phương Để nâng cao hiệu quả thu BHXH, cần phân cấp quản lý nhằm đảm bảo sự liên thông trong toàn hệ thống Việc phân cấp rõ ràng các chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn giúp quản lý hoạt động hiệu quả, xác định trách nhiệm và quyền hạn của từng cá nhân, bộ phận, từ đó tránh tình trạng chồng chéo và lãng phí.
BHXH cấp huyện có trách nhiệm thực hiện thu BHXH hàng ngày theo phân cấp Quy trình bao gồm nhận tờ khai và danh sách tham gia BHXH, tiếp nhận và kiểm tra thông tin hành chính, chuyển thông tin sang bộ phận cấp sổ BHXH, kiểm tra tiền thu BHXH và xác nhận số tiền đã thu Để đảm bảo hiệu quả, BHXH cấp huyện cần lập kế hoạch thu, đôn đốc thu, hướng dẫn các đơn vị sử dụng lao động trong việc đăng ký và nộp BHXH, đồng thời phối hợp với cơ quan BHXH để nộp báo cáo định kỳ.
* Kiểm tra, giám sát, theo dõi, đôn đốc hoạt động thu BHXH
Mục đích của bước này là phát hiện và khắc phục các khó khăn, sai sót trong quá trình thu bảo hiểm xã hội (BHXH), đồng thời thực hiện các điều chỉnh cần thiết để đảm bảo hoạt động thu BHXH diễn ra theo đúng kế hoạch đã đề ra.
Theo quy định của luật BHXH, cơ quan BHXH cấp huyện phối hợp với các đơn vị sử dụng lao động để kiểm tra việc thực hiện thu BHXH Điều này nhằm đảm bảo các đơn vị thực hiện đóng BHXH cho người lao động đúng thời hạn và quy định Công tác thu BHXH không chỉ đảm bảo tuân thủ Luật BHXH mà còn phát hiện các sai phạm để xử lý kịp thời Khi phát hiện sai phạm nghiêm trọng, cơ quan BHXH sẽ kiến nghị với BHXH tỉnh và các cơ quan chức năng để xử lý theo quy định pháp luật.
Các hình thức kiểm tra hoạt động thu của BHXH được phân theo:
Dựa vào việc đối chiếu bảng lương và tình hình thực tế tại địa phương, BHXH huyện tiến hành kiểm tra việc thu nộp định kỳ tại các đơn vị sử dụng lao động và người lao động Mặc dù BHXH cấp huyện không có chức năng kiểm tra độc lập, nhưng phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng như Ủy ban nhân dân, công an, Ngành lao động Thương binh và xã hội, cùng Ngành công đoàn để thực hiện các cuộc thanh tra liên ngành Đồng thời, BHXH huyện cũng báo cáo BHXH tỉnh để tiến hành thanh tra, kiểm tra tại các đơn vị có dấu hiệu vi phạm.
+ Phân theo chức năng kiểm tra thì có kiểm tra nội bộ, kiểm tra của các cơ quan ngoài hệ thống.
* Nội dung kiểm tra quản lý thu BHXH cấp huyện gồm:
+ Kiểm tra nguồn hình thành quỹ BHXH;
+ Kiểm tra đối tượng tham gia BHXH.
+ Kiểm tra việc trích nộp tiền lương, tiền công để đóng BHXH của NLĐ và NSDLĐ.
+ Kiểm tra công tác thu nộp BHXH.
* Đánh giá kết quả thu BHXH:
KINH NGHIỆM QUẢN LÝ THU BHXH CỦA MỘT SỐ QUẬN HUYỆN
1.3.1 Kinh nghiệm về quản lý thu BHXH của một số đơn vị trên địa bàn tỉnh Thanh hóa
1.3.1.1 Một số kinh nghiệm trong quản lý thu BHXH của BHXH huyện Quảng Xương, tỉnh Thanh Hóa
Bảo hiểm Xã hội huyện Quảng Xương năm 2017 đã quản lý thu hơn 400 đơn vị, trong đó có 01 đơn vị là Công ty có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) Việc thu hút đầu tư nước ngoài đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội và nâng cao sức cạnh tranh của Việt Nam Cải cách thủ tục tham gia BHXH, BHYT giúp doanh nghiệp FDI giảm thiểu thời gian giao dịch với cơ quan BHXH, đồng thời bảo vệ quyền lợi cho người lao động, phù hợp với chủ trương của Chính phủ Việt Nam trong việc cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh.
Giải pháp thứ nhất: Phối hợp với đơn vị
Theo quy định, từ ngày 01 đến ngày 15 hàng tháng, các đơn vị phải lập danh sách lao động tăng, giảm và điều chỉnh lương (mẫu D02-TS) để nộp cho bộ phận một cửa Đối với các đơn vị FDI lớn với số lượng lao động lên tới 8.540 người và quỹ lương 25.200 tỷ đồng, việc theo dõi và báo cáo tăng, giảm lương là một thách thức lớn Công ty cần cung cấp thông tin chi tiết như họ tên, số sổ, chứng minh thư, mức lương, và địa chỉ cho các trường hợp tăng, giảm và điều chỉnh lương Thông thường, danh sách này chỉ hoàn thành vào ngày 20 hàng tháng Để giảm thiểu sai sót và thời gian giao dịch, Bảo hiểm Xã hội huyện đã cử cán bộ hỗ trợ đơn vị thực hiện giao dịch hồ sơ điện tử và đăng ký chữ ký số, giúp doanh nghiệp tiết kiệm thời gian và công sức Cán bộ thu sẽ kiểm tra hồ sơ và nếu phát hiện sai sót, sẽ thông báo để đơn vị điều chỉnh.
Mỗi tháng, các đơn vị ghi nhận tăng khoảng 250 lao động, giảm 180 lao động, và có 300 trường hợp điều chỉnh lương, cùng với 100 trường hợp điều chỉnh lao động hưởng chế độ ốm đau và thai sản Theo quy định, bộ phận Thu cần hoàn thành các phát sinh trong vòng 2 ngày, nhưng nhờ áp dụng giao dịch điện tử và tối ưu hóa phần mềm, thời gian xử lý có thể rút ngắn còn 1 ngày, tiết kiệm 1,5 ngày làm việc và giảm thiểu thời gian di chuyển cũng như số lần giao dịch tham gia BHXH, BHYT, BHTN cho đơn vị.
Giải pháp thứ hai trong công tác đôn đốc thu nộp liên quan đến các doanh nghiệp FDI có số phải thu BHXH, BHYT, BHTN lớn Để thu nợ kịp thời và khuyến khích các đơn vị thực hiện trích nộp BHXH, BHYT, BHTN hàng tháng, Bảo hiểm xã hội huyện sẽ đối chiếu số liệu với công ty vào cuối tháng Sau đó, cơ quan này sẽ ban hành công văn thông báo số liệu đến thời điểm đối chiếu, nhằm tạo điều kiện cho công ty thực hiện trích nộp ngay trong tháng phát sinh, từ đó tăng tỷ lệ thu cho cơ quan BHXH huyện hàng tháng.
Giải pháp thứ ba: Công tác phát triển đối tượng
Công ty không chỉ có một lượng lớn công nhân Việt Nam mà còn có nhiều lao động nước ngoài với mức lương cao Bảo hiểm xã hội huyện đã giao nhiệm vụ cho cán bộ thu để vận động và giải thích quyền lợi tham gia BHYT cho lao động nước ngoài Đồng thời, họ đã xin ý kiến từ Bảo hiểm Xã hội tỉnh để lập mã đơn vị quản lý thu cho nhóm lao động này Kết quả là đã có thêm 100 lao động nước ngoài tham gia, với tổng số tiền đóng BHXH là 30,5 triệu đồng mỗi tháng.
Giải pháp thứ tư: Công tác ứng dụng công nghệ thông tin
Hàng tháng, chúng tôi phối hợp với đơn vị để giao dịch hồ sơ điện tử và thông báo kết quả đóng BHXH, BHYT, BHTN trên trang web của cơ quan BHXH, giúp đơn vị dễ dàng tra cứu và đối chiếu Cuối tháng, dữ liệu toàn công ty, bao gồm số sổ, mức tiền lương và quá trình tham gia của người lao động, sẽ được xuất và gửi qua Gmail cho đơn vị để tiện đối chiếu Đầu mỗi năm, chúng tôi thông báo kết quả tham gia đóng BHXH, BHYT, BHTN của năm trước cho từng lao động qua trang web của cơ quan BHXH, nhằm giúp người lao động nắm rõ quá trình tham gia và nâng cao sự giám sát đối với công tác trích nộp BHXH, BHYT, BHTN của Công ty.
Sau những giải pháp, cải cách đơn vị đã thu được nhiều những kết quả tích cực, tiêu biểu như:
Tính đến ngày 31/12/2017, huyện đã đạt được kết quả tích cực trong quản lý thu từ các đơn vị có vốn đầu tư nước ngoài, với số lao động tăng từ 12.540 lên 12.710, tức là tăng 170 lao động Tổng số thu bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế và bảo hiểm thất nghiệp trong năm 2017 đạt 100.481.160.000 đồng, và công ty không có nợ bảo hiểm tính đến hết năm tài chính.
Trong năm qua, đã có sự phối hợp hiệu quả trong việc cấp sổ bảo hiểm xã hội (BHXH) cho khoảng 3.500 lao động, đồng thời giải quyết chốt sổ BHXH cho 2.800 lao động Ngoài ra, 3.500 lao động cũng đã được cấp thẻ bảo hiểm y tế (BHYT) mới Công tác tăng giảm ốm đau thai sản đã được thực hiện cho khoảng 1.670 lao động, cùng với hàng nghìn trường hợp điều chỉnh lương.
1.3.1.2 Một số kinh nghiệm trong quản lý thu BHXH của BHXH huyện Triệu Sơn và Thọ Xuân
BHXH huyện Triệu Sơn và BHXH huyện Thọ Xuân là hai đơn vị lớn với số lượng người tham gia và thụ hưởng chính sách cao, nhưng vẫn duy trì quản lý tốt và tỷ lệ nợ đọng thấp Nguyên nhân chính là do hai địa phương này luôn chú trọng đến công tác đào tạo nguồn nhân lực, ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý, cải cách thủ tục hành chính, cũng như tăng cường công tác thông tin tuyên truyền và phối hợp với các ban ngành liên quan.
1.3.2 Gợi ý và bài học kinh nghiệm rút ra đối với BHXH huyện Lang Chánh về quản lý thu BHXH
Chủ động và sáng tạo trong tổ chức thực hiện là yếu tố quan trọng BHXH huyện cần tuân thủ kế hoạch đã giao, đồng thời phân tích tình hình thực tế của huyện Việc đánh giá điểm mạnh và điểm yếu trong tổ chức thu sẽ giúp tìm ra những giải pháp phù hợp để nâng cao hiệu quả công việc.
Cần tận dụng sự quan tâm và chỉ đạo của cấp ủy Đảng cùng chính quyền địa phương để nâng cao hiệu quả của BHXH, BHYT, BHTN Việc này không chỉ giúp mở rộng đối tượng tham gia mà còn khắc phục tình trạng nợ đọng BHXH, bảo vệ quyền lợi cho người lao động Do đó, bảo hiểm xã hội huyện cần đóng vai trò là cơ quan
Ba là: Coi trọng công tác dự báo, đồng thời chủ động, sáng tạo trong thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước.
Cần tiếp tục cải cách thủ tục hành chính nhằm tạo ra quy trình thu thuận lợi nhất cho người tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH), đồng thời ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý để nâng cao hiệu quả và tiện ích cho người dân.
Năm là: Tăng cường công tác kiểm tra giám sát.
Tăng cường công tác tuyên truyền giúp người dân nhận thức rõ quyền lợi khi tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH) là điều cần thiết Qua đó, việc nâng cao hiểu biết sẽ thúc đẩy thêm nhiều đối tượng tham gia BHXH, góp phần phát triển hệ thống an sinh xã hội bền vững.
Chương 1 luận văn hệ thống hóa khung lý thuyết về quản lý BHXH cấp quận, huyện Trong đó đã trình bày quá trình hình thành và tính tất yếu của BHXH Khái niệm, vai trò BHXH, đặc điểm chức năng của BHXH, các khái niệm quản lý, quản lý thu BHXH cấp quận, huyện, quy trình quản lý thu BHXH cấp quận, huyện Nhân tố chủ quan, khách quan ảnh hưởng đến quản lý thu BHXH cấp quận, huyện; Từ đó làm cơ sở nghiên cứu thực trạng quản lý thu tại bảo hiểm xã hội tại Bảo hiểm xã hội huyện Lang Chánh Chương 1 là cơ sở lý luận nghiên cứu thực trạng BHXH tại huyện Lang Chánh ở chương2.
Chương 2 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI TẠI
HUYỆN LANG CHÁNH, TỈNH THANH HÓA
ĐẶC ĐIỂM CƠ BẢN CỦA HUYỆN LANG CHÁNH
2.1.1 Khái quát đặc điểm tự nhiên, ảnh hưởng đến công tác quản lý thu
Lang Chánh là huyện miền núi cao thuộc tỉnh Thanh Hóa, có diện tích 58.659,18 ha, chiếm 5,3% tổng diện tích của tỉnh Tính đến năm 2020, huyện có dân số 48.794 người, với mật độ 83 người/km2, bao gồm 10 đơn vị hành chính (9 xã và 1 thị trấn) Trung tâm huyện cách thành phố Thanh Hóa 100 km về phía Tây - Tây Bắc và cách đô thị miền Tây tỉnh 16 km Huyện Lang Chánh giáp huyện Bá Thước ở phía Bắc, huyện Thường Xuân ở phía Nam, huyện Ngọc Lặc ở phía Đông, và huyện Quan Sơn cùng với Viêng Xây, Sầm Tớ của Lào ở phía Tây.
Lang Chánh tọa lạc tại tọa độ địa lý từ 20°00'13" đến 20°18'15" và từ 105°17'30" đến 105°45'20" Khu vực này có địa hình miền núi cao, phức tạp với nhiều đỉnh núi và độ dốc lớn, bị chia cắt mạnh bởi các dãy núi, sông, suối, gây khó khăn cho phát triển kinh tế - xã hội và xây dựng hạ tầng Độ cao trung bình của huyện dao động từ 500 m đến 700 m so với mực nước biển, trong đó đỉnh Bù Rinh cao nhất đạt 1.291 m, và địa hình dần thấp hơn về phía Tây Bắc.
Lang Chánh là huyện miền núi biên giới thuộc tỉnh, với dân số đa dạng về tuổi tác, nghề nghiệp và học vấn Hiện nay, huyện có 10 đơn vị hành chính, bao gồm 9 xã và 1 thị trấn, trong đó có 8 xã và 5 thôn thuộc vùng sâu.
Huyện có 78 làng bản và khu phố, nơi cư trú chủ yếu của các dân tộc Thái, Mường và Kinh Với diện tích tự nhiên gần 59 nghìn ha, dân số huyện tính đến ngày 31/12/2021 đạt 48.794 người.
Trong giai đoạn nghiên cứu, kinh tế địa phương ghi nhận sự tăng trưởng liên tục với kết cấu kinh tế đa dạng theo ngành nghề Mức thu nhập bình quân tăng trưởng ổn định, với tốc độ tăng trưởng bình quân tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP) đạt 17,3% mỗi năm Cụ thể, ngành nông, lâm, thủy sản tăng trưởng trung bình 5,8%, ngành công nghiệp - xây dựng đạt mức tăng trung bình 25,0%, trong khi ngành dịch vụ - thương mại tăng trưởng bình quân 19,7%.
Năm 2020, thu nhập bình quân đầu người đạt 30,9 triệu đồng, phản ánh sự phát triển kinh tế của đất nước Cơ cấu ngành kinh tế trong GDP cho thấy nông, lâm, thủy sản chiếm 32,6%, công nghiệp - xây dựng chiếm 25,8%, và dịch vụ - thương mại chiếm 47,6%.
+ Sản lượng lương thực đạt 50 nghìn tấn.
+ Tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ 210,5 tỷ đồng.
+ Tổng huy động vốn đầu tư phát triển đạt khoảng 1.531,7 tỷ đồng. + Tỷ lệ đô thị hóa 19,6%.
+ Tỷ lệ xã đạt chuẩn nông thôn mới 25,0%
+ Giá trị sản phẩm trên 1 ha đất trồng trọt đạt 65,8 triệu đồng,
+ Đường giao thông trên địa bàn (không tính quốc lộ và tỉnh lộ) được cứng hóa 45,5%.
2.1.2 Tổ chức và nhân sự để thực hiện quản lý thu của BHXH huyện Lang Chánh, tỉnh Thanh Hóa
BHXH huyện Lang Chánh, thuộc BHXH tỉnh Thanh Hóa, có nhiệm vụ hỗ trợ Giám đốc BHXH tỉnh trong việc thực hiện các chế độ chính sách về BHXH, BHYT và quản lý thu chi liên quan đến BHXH, BHYT, BHTN trên toàn huyện Để đảm bảo quy trình giải quyết các chế độ này diễn ra thuận lợi và khoa học, BHXH huyện Lang Chánh đã quy định rõ ràng chức năng và nhiệm vụ của từng bộ phận quản lý.
Hiện nay, mô hình bộ máy tổ chức của cơ quan BHXH huyện Lang Chánh được thể hiện tại Hình 2.1.
Hình 2.1 Bộ máy tổ chức của BHXH huyện Lang Chánh
(Nguồn: BHXH huyện Lang Chánh, 2021)
Chức năng của các bộ phận tại cơ quan BHXH huyện Lang Chánh như sau:
Giám đốc là người đứng đầu cơ quan BHXH huyện, có trách nhiệm quản lý công chức, viên chức, cũng như tài chính và tài sản theo phân cấp từ BHXH tỉnh Thanh Hóa và BHXH Việt Nam.
+ Phó giám đốc: Là người giúp Giám đốc BHXH quản lý một số hoạt
Phó Giám đốc phụ trách
Bộ phận cấp Sổ, thẻ
Bộ phận tiếp nhận và trả kết quả TTHC
Bộ phận chế độ chính sách
Bộ phận giám định BHYT
Bộ phận kế toán do Giám đốc phụ trách, thực hiện các nhiệm vụ theo sự phân cấp và ủy quyền Trong trường hợp Giám đốc vắng mặt, Giám đốc sẽ ủy quyền cho bộ phận này giải quyết một số vấn đề quan trọng.
Bộ phận tiếp nhận hồ sơ và trả kết quả TTHC tại bộ phận một cửa có nhiệm vụ hướng dẫn và tiếp nhận hồ sơ, sau đó chuyển đến các bộ phận nghiệp vụ để giải quyết Ngoài ra, bộ phận này còn tiếp nhận ý kiến thắc mắc và giải thích cho người dân về các vấn đề liên quan.
Bộ phận thu có nhiệm vụ quản lý và tổ chức thực hiện công tác thu bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm y tế (BHYT) và bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) cho các đối tượng tham gia, theo quy định của pháp luật.
+ Bộ phận kế toán: Là bộ phận chịu trách nhiệm toàn diện trong công tác quản lý và chi trả các chế độ BHXH, BHYT, BHTN theo quy định
+ Bộ phận chế độ, chính sách: Là bộ bộ có chức năng triển khai và thực hiện chế độ, chính sách BHXH, BHYT,BHTN theo quy định.
Bộ phận cấp sổ và thẻ có nhiệm vụ tiếp nhận hồ sơ, nhập dữ liệu vào phần mềm, in sổ bảo hiểm xã hội (BHXH) và thẻ bảo hiểm y tế (BHYT), đồng thời quản lý sổ BHXH và thẻ BHYT theo đúng quy định.
Bộ phận Giám định BHYT tại bệnh viện có nhiệm vụ kiểm soát thẻ BHYT, đảm bảo giám định đúng người và đúng thẻ, đồng thời đối chiếu các dịch vụ y tế hàng ngày Bộ phận này đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn chặn lạm dụng quỹ và trục lợi quỹ KCB, bảo vệ quyền lợi cho người tham gia bảo hiểm y tế.
2.1.3 Đối tượng tham gia BHXH, BHYT, BHTN trên địa bàn
Theo Luật BHXH, Luật BHYT, Luật Việc làm và các văn bản hướng dẫn liên quan, huyện Lang Chánh thực hiện phân cấp thu dựa trên đặc điểm của từng đối tượng và nguồn quỹ hình thành Các nhóm đối tượng tham gia BHXH, BHYT và BHTN tại huyện bao gồm những người lao động và các nhóm có liên quan đến bảo hiểm xã hội, y tế và thất nghiệp.
* Tham gia BHXH bắt buộc:
Theo Luật BHXH năm 2014, đối tượng tham gia BHXH bắt buộc trên địa bàn huyện Lang Chánh gồm:
Người lao động làm việc theo hợp đồng lao động có thời hạn từ 01 tháng trở lên, bao gồm những người làm việc tại doanh nghiệp, hợp tác xã và hộ sản xuất kinh doanh cá thể Mức lương để tính đóng bảo hiểm xã hội (BHXH) được xác định theo hợp đồng lao động, không được thấp hơn mức lương tối thiểu vùng Hiện nay, tổng mức đóng BHXH là 26% trên tổng quỹ lương, trong đó người lao động đóng 8% và người sử dụng lao động đóng 18%.
THỰC TRẠNG QUẢN LÝ THU BHXH TẠI HUYỆN LANG CHÁNH
2.2.1 Tổ chức bộ máy quản lý thu BHXH trên địa bàn
Bộ máy quản lý thu của Bảo hiểm xã hội (BHXH) được tổ chức thành 3 cấp: Trung ương với Ban Thu – BHXH Việt Nam, cấp tỉnh với Phòng Quản lý Thu – BHXH tỉnh, và cấp huyện với Bộ phận Thu – BHXH huyện Bộ phận Thu ở cấp huyện có nhiệm vụ quản lý thu đối với các đơn vị trên địa bàn huyện, thực hiện theo phân cấp từ BHXH Việt Nam và nguyên tắc tập trung, thống nhất từ trung ương đến địa phương.
Tùy thuộc vào số lượng viên chức biên chế và chỉ tiêu dự toán thu của đơn vị, nhân lực phục vụ cho hoạt động quản lý thu có thể được tổ chức thành Tổ thu.
Tổ trưởng, người nhận phụ cấp trách nhiệm, cùng với các tổ viên, đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý thu Ở những huyện không đủ điều kiện thành lập Tổ thu, bộ phận quản lý thu sẽ thường bao gồm những thành viên khác để đảm bảo công tác thu được thực hiện hiệu quả.
Cán bộ phụ trách công tác tổng hợp thu sẽ đảm nhiệm các chuyên quản thu theo các khối như: khối hành chính sự nghiệp (HCSN), khối công ty và doanh nghiệp, khối xã, khối bảo hiểm y tế (BHYT) do ngân sách nhà nước hỗ trợ, khối học sinh – sinh viên và hộ gia đình, cùng với khối bảo hiểm xã hội (BHXH) tự nguyện.
2.2.2 Thực trạng lập dự toán thu
Thu BHXH, BHYT, BHTN là yếu tố quan trọng trong việc hình thành quỹ bảo hiểm xã hội, quỹ bảo hiểm y tế và quỹ bảo hiểm thất nghiệp Để nâng cao hiệu quả công tác thu, cần xây dựng kế hoạch cụ thể và phù hợp với thực trạng lao động, quỹ lương tham gia cũng như tình hình phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương.
Kế hoạch thu được xây dựng dựa trên tổng số lao động và quỹ lương tham gia BHXH, BHYT, BHTN, cùng với dự báo tình hình phát triển đối tượng Sau khi hoàn thiện, BHXH huyện sẽ trình dự toán thu và bảo vệ kế hoạch thu trước BHXH tỉnh.
Dựa trên dự toán thu mà BHXH Việt Nam giao, BHXH tỉnh Thanh Hóa sẽ phân bổ dự toán thu BHXH và BHYT cho các đơn vị trực thuộc, bao gồm BHXH huyện, thị xã và thành phố, trước ngày 20 tháng 1 hàng năm.
Hằng năm, BHXH huyện Lang Chánh nhận dự toán thu từ BHXH tỉnh và thực hiện kế hoạch thu Dựa vào dự toán thu hàng năm, cơ quan lập kế hoạch thu cho các quý và tháng Định kỳ hàng tháng, cơ quan họp để đánh giá công tác thu của quý và tháng trước đó.
2.2.3 Tổ chức thực hiện thu
Hiện nay, BHXH huyện Lang Chánh có một Phó Giám đốc phụ trách công tác Quản lý thu cùng với một cán bộ tổng hợp thu và hai cán bộ chuyên quản Việc phân định rõ chức năng, nhiệm vụ và bố trí cán bộ vào các vị trí phù hợp đã giúp tăng cường trách nhiệm, giao quyền hạn, từ đó nâng cao hiệu quả công tác thu BHXH, BHYT và BHTN, góp phần tích cực vào mục tiêu chung của cơ quan.
Kết quả tổ chức thực hiện công tác thu có thể được đánh giá thông qua một số nội dung như sau:
Từ năm 2017 đến 2021, chính sách bảo hiểm xã hội (BHXH) đã trải qua nhiều thay đổi quan trọng, đặc biệt trong quy định về phân cấp quản lý thu Những thay đổi này hướng tới việc tăng cường quyền quản lý cho BHXH cấp huyện, nhằm nâng cao hiệu quả trong công tác quản lý đối tượng tham gia.
Quản lý đối tượng tham gia là yếu tố then chốt trong công tác quản lý thu Sự biến động của đặc điểm dân số yêu cầu việc quản lý phải được thực hiện một cách chặt chẽ, đồng thời cần có sự đối chiếu kịp thời và chính xác về sự tăng giảm lao động.
Tại huyện Lang Chánh, khi có người tham gia mới BHXH và BHYT, cán bộ tiếp nhận hồ sơ có trách nhiệm hướng dẫn lập hồ sơ theo quy định, kiểm tra và tiếp nhận hồ sơ Sau đó, hồ sơ sẽ được chuyển cho cán bộ tổng hợp, người này sẽ nhập dữ liệu vào phần mềm Quản lý thu, cấp mã số BHXH cho người tham gia Cuối cùng, hồ sơ sẽ được bàn giao cho bộ phận sổ thẻ để kịp thời in sổ và thẻ BHYT theo quy định.
2.2.4 Thực trạng kiểm soát thu
Cơ quan BHXH cần kiểm tra việc thực hiện BHXH tại các đơn vị quản lý theo quy định của luật BHXH, nhằm đảm bảo việc nộp BHXH được thực hiện đúng quy định Khi phát hiện sai phạm, cơ quan này sẽ đưa ra kiến nghị để các đơn vị sử dụng lao động khắc phục kịp thời và áp dụng biện pháp xử lý thích hợp Đối với những sai phạm nghiêm trọng không thể giải quyết, cần kiến nghị với BHXH tỉnh và các cơ quan chức năng để xử lý theo quy định pháp luật về BHXH.
Theo quy định, mỗi 6 tháng một lần, Bảo hiểm xã hội (BHXH) cấp trên tiến hành kiểm tra và thẩm định số liệu thu BHXH của BHXH cấp huyện Việc kiểm tra này được thực hiện ngay sau khi kết thúc kỳ báo cáo Biên bản kiểm tra số liệu thu BHXH sau khi thẩm định sẽ là tài liệu quan trọng kèm theo hồ sơ quyết toán tài chính 6 tháng và hàng năm của BHXH các cấp.
Các hình thức kiểm tra hoạt động thu của BHXH được phân theo
Đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH) bao gồm các đơn vị sử dụng lao động, được xác định dựa trên đặc điểm, tính chất và đặc thù hoạt động của từng đơn vị.
