BÀI THẢO LUẬN HỌC PHẦN CHỦ NGHĨA XÃ HỘI KHOA HỌC MÃ LỚP HỌC PHẦN 2207HCMI0121 ĐỀ TÀI SỰ KHÁC NHAU GIỮA GIA ĐÌNH VIỆT NAM TRUYỀN THỐNG VÀ HIỆN ĐẠI Nhóm thực hiện Nhóm 9 Giảng viên hướng dẫn Đỗ Thị Phươ.
CƠ SỞ LÝ THUYẾT
SO SÁNH SỰ KHÁC NHAU GIỮA GIA ĐÌNH VIỆT NAM TRUYỀN THỐNG VỚI
I QUAN ĐIỂM VỀ GIA ĐÌNH VIỆT NAM TRUYỀN THỐNG VÀ GIA ĐÌNH VIỆT NAM HIỆN ĐẠI
Gia đình là một xã hội thu nhỏ, phản ánh đầy đủ các mối quan hệ xã hội như kinh tế, giáo dục, văn hóa và tổ chức Những biến chuyển xã hội hiện nay tác động mạnh mẽ đến gia đình, dẫn đến nhiều hệ quả đa chiều Thiết chế gia đình, mặc dù bền vững, vẫn đang trong quá trình vận động, đổi mới và thích ứng với nhu cầu của thời đại.
1 Thế nào là gia đình Việt Nam truyền thống?
Gia đình Việt Nam truyền thống là một cấu trúc gia đình lớn, thường bao gồm ba thế hệ sống chung, như ông bà, cha mẹ và con cái, và chủ yếu phát triển ở nông thôn, phản ánh nền văn minh lúa nước Gia đình này được xây dựng trên các giá trị văn hóa như "gia đạo" - đạo đức gia đình, "gia phong" - tập quán và giáo dục trong gia tộc, và "gia lễ" - các nghi lễ và truyền thống Những yếu tố này khuyến khích lòng hiếu thảo, tôn kính tổ tiên và coi trọng mối quan hệ gia đình Mặc dù gia đình truyền thống phổ biến hơn ở nông thôn, nhưng vẫn có mặt tại các đô thị, nơi nó thường được gọi là "gia đình nho giáo".
Mỗi khái niệm đều mang một sắc thái riêng, và mặc dù nội hàm của nông nghiệp, nông thôn và nho giáo có sự trùng lặp, chúng không hoàn toàn đồng nhất Từ đó, có thể nhận thấy rằng nông nghiệp, nông thôn và nho giáo là những đặc trưng cơ bản của gia đình truyền thống Việt Nam Gia đình nho giáo là khái niệm phù hợp để mô tả kiểu gia đình truyền thống ở các đô thị Việt Nam.
2 Thế nào là gia đình Việt Nam hiện đại?
Gia đình Việt Nam hiện nay chủ yếu là gia đình nhỏ, bao gồm gia đình hai thế hệ hoặc gia đình hạt nhân, thể hiện mối quan hệ giữa vợ chồng và con cái Có hai loại gia đình nhỏ: gia đình đầy đủ với đầy đủ mối quan hệ (chồng, vợ, con) và gia đình không đầy đủ chỉ có một phần mối quan hệ Hầu hết các gia đình trí thức, viên chức nhà nước, công nhân công nghiệp, cũng như gia đình quân đội và công an đều thuộc dạng gia đình hạt nhân Gia đình nhỏ ngày càng trở nên quan trọng trong đời sống hiện đại, trở thành kiểu gia đình phổ biến ở cả đô thị và nông thôn, thay thế cho kiểu gia đình truyền thống trước đây.
II SO SÁNH SỰ KHÁC BIỆT GIA ĐÌNH VIỆT NAM TRUYỀN THỐNG
1 Phân biệt gia đình Việt Nam truyền thống và hiện đại
Tiếp cận theo lý thuyết cấu trúc - chức năng giúp chúng ta hiểu rõ mối quan hệ giữa gia đình và xã hội, đồng thời phân tích sự khác biệt giữa gia đình truyền thống và hiện đại khi có sự thay đổi trong thành viên Mỗi cấu trúc gia đình được chuẩn hóa sẽ đảm nhận những chức năng phù hợp với quy mô của nó.
Gia đình truyền thống tại Việt Nam thường có quy mô lớn, bao gồm nhiều thế hệ sống chung dưới một mái nhà, thường được gọi là “tam đại” hoặc “tứ đại đầu đường” Trong những gia đình này, số lượng con cái thường đông, vì quan niệm rằng có nhiều con là phúc đức của tổ tiên và cha mẹ Con cái, đặc biệt là con trưởng, có trách nhiệm giữ gìn chữ “Hiếu”, sống cùng cha mẹ để chăm sóc và tri ân công ơn nuôi dưỡng.
Gia đình hiện đại ở Việt Nam đang có xu hướng thu nhỏ, với quy mô trung bình chỉ khoảng 3,5 người/hộ theo điều tra dân số năm 2019 Đông Nam Bộ ghi nhận số người bình quân một hộ thấp nhất cả nước (3,3 người/hộ), trong khi Trung du và miền núi phía Bắc có số người bình quân cao nhất (3,8 người/hộ) Sự giảm sút này phản ánh sự thay đổi trong cấu trúc gia đình, với xu hướng gia đình ít con, thường chỉ có 1-2 con do chính sách kế hoạch hóa gia đình.
Gia đình truyền thống thường bao gồm nhiều thế hệ sống chung, với các mối quan hệ huyết thống gắn bó chặt chẽ Trong cấu trúc này, chế độ phụ hệ thường chiếm ưu thế, với tư tưởng về đa thê và đa phu vẫn còn tồn tại Trước đây, một người đàn ông có thể có nhiều vợ nếu đủ khả năng tài chính, và hôn nhân không bị ràng buộc bởi pháp luật.
Gia đình hiện đại thường là gia đình hạt nhân, bao gồm cha mẹ và con cái, sống chung trong một không gian Hôn nhân hợp pháp diễn ra giữa một vợ và một chồng, được sự chấp thuận của cha mẹ và công nhận bởi pháp luật, theo nghi thức đời sống mới Tuổi kết hôn của cả nam và nữ đang có xu hướng tăng, và sau khi kết hôn, các cặp vợ chồng thường chọn có nơi ở riêng Hầu hết các cặp vợ chồng hiện nay có khoảng 2 con.
1.2 Chức năng của gia đình
Theo thuyết chức năng, mỗi cơ cấu gia đình đảm nhiệm những chức năng phù hợp, giúp giải quyết vấn đề về bản chất và hệ quả của cấu trúc gia đình Phân tích các thành phần cấu thành gia đình và mối liên hệ giữa chúng là điều cần thiết Bốn câu hỏi chính trong phân tích chức năng gia đình bao gồm: các chức năng của gia đình là gì, quan hệ giữa gia đình và các bộ phận khác của xã hội ra sao, gia đình thực hiện những chức năng gì đối với cá nhân, và mối liên hệ giữa cấu trúc và chức năng gia đình Thiết chế gia đình được xem là hệ thống quy định ổn định, chuẩn hóa tính giao tiếp và sự truyền chủng của con người.
Từ góc độ xã hội học, gia đình đóng vai trò quan trọng với bốn chức năng cơ bản: sinh sản, giáo dục, kinh tế và tâm lý-tình cảm Ngoài những chức năng này, gia đình còn thực hiện các nhiệm vụ khác như chăm sóc sức khỏe người già, bảo vệ bà mẹ và trẻ em, điều chỉnh hành vi tình dục và giới, cùng với việc xã hội hóa trẻ em Đặc biệt, chức năng sinh sản, hay tái sản xuất con người, được xem là một trong những chức năng quan trọng nhất của gia đình trong quan niệm của đại bộ phận người Việt.
Gia đình truyền thống Việt Nam rất coi trọng việc sinh sản, với quan niệm rằng sinh nhiều con, đặc biệt là con trai, mang lại phúc lộc Việc có con trai nối dõi tông đường được xem là điều quan trọng, và nếu người phụ nữ không sinh được con trai, cô ấy có thể bị coi là không biết đẻ, dẫn đến việc chồng có thể nạp thêm thiếp hoặc vợ lẽ.
Gia đình hiện đại ngày nay chủ yếu chỉ sinh 1-2 con, đặc biệt là ở thành phố, trong khi áp lực về việc sinh con trai đã giảm nhưng vẫn tồn tại ở một số vùng miền núi và những gia đình giữ tư tưởng cũ Một khảo sát cho thấy có 13,3% người chọn sống độc thân, không có ý định kết hôn hay sinh con, phản ánh sự thay đổi trong nhận thức về giá trị con cái trong gia đình Bên cạnh đó, chức năng giáo dục vẫn là một phần thiết yếu trong cả gia đình truyền thống và hiện đại, thể hiện qua sự dạy dỗ của ông bà, cha mẹ đối với con cái và cháu chắt.
Gia đình truyền thống có ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của con cái thông qua sự chỉ bảo từ họ hàng, gia đình và cộng đồng Giáo dục trong gia đình thường dựa trên tư tưởng Nho Giáo và các lễ nghi văn hóa Kinh nghiệm giáo dục con cái được truyền lại từ thế hệ này sang thế hệ khác, trong đó chỉ có con trai được đi học, trong khi con gái chủ yếu được giáo dục để thực hiện công việc nội trợ.
Gia đình hiện đại ngày càng coi trọng giáo dục, không chỉ tập trung vào việc học tại trường mà còn chú trọng phát triển tài năng và kỹ năng mềm cho trẻ Quá trình xã hội hóa của trẻ diễn ra nhanh chóng nhờ vào sự tiếp xúc với xã hội và các nhóm xã hội đa dạng Cả con trai và con gái đều được tiếp cận môi trường học tập như nhau, và giáo dục không bị giới hạn bởi độ tuổi Tuy nhiên, tỷ lệ biết chữ của dân tộc ít người vùng núi phía Bắc vẫn cao, với gần 22% người trên 15 tuổi không biết đọc, biết viết, theo đề án “Xóa mù chữ đến năm 2020” Bên cạnh đó, chức năng kinh tế và tổ chức tiêu dùng trong gia đình phụ thuộc vào công việc và thu nhập của các thành viên, ảnh hưởng trực tiếp đến mức độ thỏa mãn sinh hoạt của gia đình.