n ± n ÜjL NHÀ XUẤT BẢN HÀ NỘI SỚ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HÀ NỘI ThS PHẠM THANH BÌNH (Chủ biên) PHẠM TRƯỜNG SINH GIÁO TRÌNH HỆ ĐIỂU HÀNH (Dùng trường T HCN) NHÀ XUẤT BẢN HÀ NỘI - 2006 Lời giới thiêu A Tước ta bước vào thời kỳ cơng nghiệp hóa, V đại hóa nhằm đưa Việt Nam írở thành nước công nghiệp văn minh, đại, Trong nghiệp cách mạng to lớn dó, cơng tác tạo nhân lực ln giữ vai trị quan trọng Báo cáo Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nơm Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX rõ: “Phát triển giáo dục đào tạo động lực quan trọng thúc đẩy nghiệp cơng nghiệp hóa, đại hóa, điều kiện để phát triển nguồn lực người - yếu tô' để phát triển xã hội, tăng trưởng kinh tế nhanh bền vững” Quân triệt chủ trương, Nghị Đảng Nhà nước nhận thức đắn tẩm quan trọng chương trình, giáo trình việc nâng cao chất lượng đào tạo, theo đề nghị Sở Giáo dục Đào rạo Hà Nội, ngày 231912003, ủyban nhân dân thành p h ố Hà Nội Quyết định số 5620ỈQĐ-UB cho phép Sở Giáo dục vá Đào tạo thực đé án biên soạn chương trình, giáo trình ĩrường Trung học chuyên nghiệp (THCN) Hà Nội Quyết định th ể quan tăm sâu sắc Thành ủy, ƯBND thành phô' việc nâng cao chất lượng đào tạo phát triển nguồn nhân lực Thủ đỏ Trên sở chương trình khung Bộ Giáo dục Đào tạo ban hành vừ kỉnh nghiệm rút từ thực tế đào tạo, Sở Giáo dục Đào tạo đạo trường TH C N tổ chức biên soạn chương trình, giáo trình cách khoa học, hệ thống cập nhật kiên (hức thực tiễn phù hợp vói đối tiửpĩg học sinh THCN Hà Nội Bộ giáo trình tài liệu giáng dạy học tập ỉrong trường THCN t i Nội, dồng tiùri lài liệu tham khảo hữu ích cho trường có đào tạo ngành kỹ thuật - nghiệp vụ vị đơng đảo bạn đọc quan tám đến vấn đề hướng nghiệp, dạy nghề Việc tổ chức biên soạn chương trình, ẹiáo trình nhiều hoại động thiết thực ngành giáo dục tạo Thủ đô d ể kỷ niệm "50 năm giải phóng Thủ ”, "50 năm thành lập ngành ” hưởng tới kỷ niệm “ì 000 năm Thủng Long - Hà Nội Sở Giáo dục Đào tạo Hà Nội chân thành cảm 071 Thành ủy, UBND, cúc sở, ban, ngành Thùnh phố, Vụ Giáo dục chuyên nghiệp Bộ Giáo dục Đào tạo, nhà khoa học, chuyên gia đầu ngành, giảng viên, nhà quản lý, nhà doanh nghiệp tạo điều kiện giúp đỡ, đóng góp ý kiến, tham gia Hội đồng phản biện, Hội đồng thẩm định Hội đồng nghiệm thu chương trình, giáo ĩrình Đây lần đảu tiên sở Giáo dục Đào tạo Hà Nội tổ chức biên soạn chtỉơng trình, giáo trình Dù cố gắng chác chấn khơng tráỉìh khỏi thiếu sót, bất cập Chủng tơi mong nhận ỷ kiến đóng góp bợn đọc d ể bước hồn thiện giáo (rình lần tái bơn sau G IÁ M Đ Ố C S Ở G IÁ O D Ụ C V Ả Đ À O T Ạ O Lời nói đầu Hệ íiiên hành dược (Ễ0Í mội Iron ¡Ị phán mém phức fop mà người (lã sáiỉịỉ lạo Vai trị cita hệ diêu Ìùitìh mạng máy tíììỉi ỉà biệt quan trọng Vil khơng thể thiếu Máy tính ứng dụng chạy có hiệu hay khơng phụ thuộc nhiều Vito hệ điều hành Mặc dù phức tạp, hệ diều hành ln cỏ gắní> thiết kí' dể tìgưíri sử dụng d ẻ dàng giao tiếp điều khiển Tuy nhiên, đối vói chuyên gia máy tính hay iìgiỉời muốn nghiên cứu chun sâu núiy tính u cầu phải hiểu chất, nquyên /ý vừ cách vận hành hệ diều hành lù rủi cần thiết Mịiì học lý thu yết hệ diều hành dời nhằm dáp ìbìg nhu cầu học lập đổi HỉỢtig học sinh hệ ¡ntng học chuyên nghiệp ngành kỹ thuật máy tính Khác với mơn học lý lìm vè! hệ diều hành đíiiìiị dược ỳảniị dạy rai trường HH) tiling, (lại học, môn lý thuyết hệ điều ỉtiỉi dành cho hệ ỉruníỊ học chuyên nghiệp khôni> d i sân vào chất, cốt lõ i hệ diều hành mà ch ỉ dừiiỊỊ lợi khái niệm bàn vâ (lặc biệt trọng vcio việc phân {ích, khai thíic Ììệ diều hành (hực Ị ế dang sứ dung rộng r ã i fren th ị lilfífiig Hệ diều hành diều hành hoại dộng hệ thống máy tính Nắm bắt, điều khiển dược hệ diều hành ỉà bán diều khiển dược cẩác hoạt dộng chủ yểu max tính Đ ể ịỊÌúp học sinh học tốt môn học này, dã tiến hãnh biên soạn giáo írình Hệ điều hành Nội liuniị giáo trình gốm chương có nội dung sau: Chương 1: Lý thuyết hệ điều hành - Cung cấp khái niệm chung Cểấu trúc, nguyên tắc lùm việc hệ điều hành Chương :H ệ đ ic u h n h M S - DOS - Cung Clip khái niệm cẩu trúc, n^nyèn f(H' làm viện, lô’cliức ciia hệ diêu hành MS - DOS Chương, 3: Hệ đicu hành Windows - C uní¡ cấp khái niệm cấu trúc, niỊiiỵèn lúc làm viện, tổ chức (ằíia hệ diều hành Windows Chương 4: Hệ điều hành mạng - Giới thiệu ỉịch sử, thành phần hệ điêu hành mạng, hệ điều hành Windows NT vả Windows 2000 Chúng xin chân thành cám ơn chuyên giơ, bạn đồng nghiệp giúp đỡ chúng tơi hồn thành giáo trinh Trong trình biên soạn giáo trình c ố gắng song tránh khỏi sai sót Chúng tơi mong nhận ý kiến đóng góp độc giả đ ể chúng tơi tiếp tục hồn thiện giáo trình này, C Á C T Á C G IẢ Chương LÝ THUYẾT HÊ ĐIỂU HÀNH Mục tiêu: Trang bị cho học sinh kiến thức hệ điều hành để tạo sở cho học sinh học tập hệ điều hành MS - DOS Windows Nội dung tổng quát: - Phần cứng phẩn mềm - Lịch sử phát triển hệ điều hành - Các phận hệ điều hành - Các kiểu hệ điều hành I PHÂN CÚNG VÀ PHẦN MỂM Phần cứng máy tính (Hardware) Thuật ngữ phần cứng máy tính dùng để tồn linh kiện, phận, bảng mạch cấu thành nên máy vi tính (kể khung vỏ máy) Phần cứng máy tính bao gồm: Bộ vi xử lý (CPU), bảng mạch (mainboard), nhớ (RAM), ổ đĩa, thiết bị nhập/xuất 1.1 Bộ vỉ xử lý Bộ vi xử lý có nhiệm vụ điều hành hoạt động chung hệ thống máy tính Thực phép tính toán, logic, xử lý liệu Bộ vi xử lý coi não máy tính CPU AMD K6 CPU Intel Pentium Hình 1.1 Một s ố loại CPU CPU Intel Pentium II 1.2 Bảng m ạch Máy tính cấu tạo từ nhiều linh kiện, thành phần Người ta tích hợp thành phần bán bảng mạch lớn gọi bảng mạch (Mainboard) Vì vậy, tất thành phần máy tính kết nối trực tiếp gián tiếp với bảng mạch Các cổng 10 Các khe cắm mở rộng Hình 1.2 Bảng mạcli 1.3 Bộ nhớ Bộ nhớ gồm loại: ROM RAM - ROM (Read Only Memory) nhớ cho phép đọc liệu Dữ liệu ROM ghi nơi sản xuất ROM dùng để chứa cắấc chương trình điều khiển nhập/xuất (Basic Input/Output System - vậy, thường gọi ROM BIOS), chương trình kiểm tra tình trạng thiết bị nạp hệ điều hành từ ổ đĩa máy tính khởi động ROM thường cung cấp theo bảng mạch chính, loại bảng mạch lại có ROM BIOS riêng Công nghệ sản xuất ROM BIOS cho phép người sử dụng dễ dàng cập nhật, ghi lại nội dung ROM BIOS - RAM (Random Access Memory) nhớ máy tính Khi chương trình chạy nạp vào RAM Bộ vi xử lý lấy liệu từ RAM để xử lý Khi tắt máy điện, liệu RAM bị Bộ nhớ RAM tố chức thành modul (thanh RAM) với dung lượng 32MB, 64MB, 128MB, 256MB Dung lượng RAM lớn hiệu suất tốc độ hệ thống nhanh S33I ■ M B Hình 1.3 Bộ nhớ RAM 1Ễ4 Các ổ đĩa Là nơi lưu trữ thơng tin chủ yếu máy tính Tất phần mềm (kể hệ điều hành) thông thường lưu trữ đĩa Hiện nay, có loại ổ đĩa thông dụng: ổ đĩa cứng, ổ đĩa mềm 1,44MB, ổ đĩa CD Ô đĩa cứng Ô đĩa mềm đĩa mềm ổ đĩa CD Hình 1.4 Ơ đĩa cứng, ổ đĩa mềm ổ dĩa CD 1.5 Các thiết bị nhập/xuất - Các thiết bị nhập: Là thiết bị dùng để nhập thông tin vào máy tính, gồm có: bàn phím (keyboard), chuột (mouse), micro phone, máy quct (scanner) ỗ - Các thiết bị xuất: Là thiết bị dùng để đưa thông tin từ máy tính ra, gồm có: hình, loa, máy in, máy vẽ Ngồi ra, cịn có thiết bị truyền thông như: modem, máy fax Phẩn mềm máy tính (Software) Phần mềm máy tính chương trình chạy máy tính Một chương trinh máy tính tập hợp nhiều câu lệnh yêu cầu máy tính thực nhiều công việc theo ý đồ người lập trình Có thể chia phần mểm máy tính thành loại: Hệ điều hành chương trình ứng dụng 2.1 Hệ điều hành Hệ điểu hành chương trình hay hệ chương trình hoạt động người sử dụng (user) phần cứng máy tính Nhiệm vụ hệ điều hành quán lý tài nguyên máy tính (kể phần cứng phần mềm), cung cấp môi trường để người sử dụng có ihể thi hành chương irình, (ạo giao diện máy tính người sử dụng giúp cho việc sử dụng máy tính dễ dàng hơn, thuận lợi hiệu Hình 7.5 V/ trí hệ điều hành Hệ điều hành coi ỉà phân phối tài nguyên máy tính Trong máy tính, có nhiều tài ngun thời gian sử dụng CPU, vùng nhớ, vùng lưu trữ tạp tin, thiết bị nhập/xuất v.v chương trình yêu cầu để giải quyêì vấn để Hệ điều hành hoạt động quản lý tài nguyên phân phối chúng cho chương trình người sử dụng cần thiết Do có nhiểu yêu cầu, nên đòi hỏi hệ điều hành phải giải vấn đế tranh 10 - Hệ điểu hành có khả tối ưu hố cơng việc máy chù như: quàn lý tập tin, máy in mạng ứng dụng cho máy chủ Nó có the áp dụng cho tổ chức từ quy mô nhỏ nhóm làm việc đến quy mỏ lớn cấp xí nghiệp - Nó thiết kế để hồ nhập cơng nghệ phổ biến công nghệ tương lai để cung cấp sản phẩm có lính cạnh tranh thơng qua việc truy cập thông tin hữư hiệu Đây hệ điều hành cần phải có cho thành phần khác Microsoft BackOffice, bao gồm: Microsoft SQL Server, Microsoft Systems Management Server, Microsoft SNA Server, Microsoft Proxy Server, Microsoft Exchange Server - Có giao diện người sử dụng Windows 95: Cung cấp giao diện quán cho desktop server, làm giảm thời gian huấn luyện làm quen nhanh với hệ điều hành - Có Internet Information Server (IIS): Kết hợp IIS với Windows NT Server 4.0 có nghía việc cài đặt quản lý Web server phần khác hệ diều hành Hơn nữa, với IIS 2.0 phiên sau, bạn quan trị Web site bạn từ xa từ máy tính với Web Brower cung cấp hệ điều hành nhanh an toàn cho dịch vụ HTTP, FTP, Gropher Sử dụng Microsoft Frontpage, công cụ cấp quyền quản lý Web kcm theo Windows NT Server 4.0, bạn tạo trang web, kiểm soát trang nối kết, quản lý web site có chất lượng chuyên nghiệp - Có dịch vụ thư mục Windows NT (Windows NT Directory Services): Đây sở liệu thư mục mà cung cấp việc đãng ký vào mạng (login) sử dụng hởi người quản trị từ nơi - Bộ hướng dẫn cơng việc quản trị (Administrative Wizard): Nó nhóm cơng cụ quản lý máy chủ dùng chung như: User Manager for Domains Server Manager thành nơi nhất, hướng bạn bước theo yêu cầu dể thèm người sử dụng, tạo quản lý tírng nhóm người sử dụng, quản lý việc truy cập đến tập tin, thư mục v.v - Hổ trợ người dùng Macintosh (Macintosh Client support): Cung cấp dịch vụ chia sẻ tập tin máy in cho người dùng Macintosh ■ Có dịch vụ mạng: Cung cấp dịch vụ mạng bao gồm Microsoft DNS (Domain Name Service) Server, Microsoft DHCP (Dynamic Host 123 Configuration Protocol) Server, Windows Internet Name Service (WINS) - Có đặc tính cua máy chủ (Server performance): Windows NT Server 4.0 thict kế cho phù hợp với đặc tính máy chù Server vể dịch vụ tập tin, máy in, ứng dụng cho máy chủ Phiên bán lẻ ciia Windows NT Server 4.0 hỗ trợ cho hệ thống lên đến vi xử lý môi trường đa xử lý đối xứng Phiên OEM Windows NT Server 4.0 hỗ trợ đến 32 vi xử lý mơi trường đa xử lý đối xứng - Nó có khả nãng hỗ trợ đến 256 kết nối từ bên RAS Những người đại diện bán hàng, người làm việc người dùng lưu động nối kết với Windows NT Server 4.0 RAS (Remote Access Service), cho phép người điện thoại đến mạng công ty vào cho dịch vụ nhà, sử dụng dịch vụ dùng từ xa quay Ngoài ra, hệ điều hành chịu đựng cố lỗi phần cứng (Fault tolerance), hổ trợ phần mềm cho cóng nghệ RAID (Redundant Array of Inexpensive Disks) cho việc bảo vê liêu Windows NT Workstation gỉ? Microsoft Windows NT Workstation 4.0 hộ điều hành mạnh cho máy irạm Nó tơi ưu hố cho trạm làm việc cẩn hiệu suất cao, bảo mật cao kết hợp hệ điều hành, Windows NT Workstation tăng tối đa hiệu suất ứng dụng chạy máy để bàn Windows NT Workstation thiết kế để cải tiến hiệu suất người dùng cuối Microsoft Windows NT Workstation sử dụng đơn hệ điều hành máy để bàn, hay kết nối thành môi trường mạng nhỏ đồng cấp, hay sử dụng trạm làm việc hai môi trường mạng Windows NT Server Novell Netware Windows NT Workstation sử dụng để truy cập tài nguyên tất sản phẩm thuộc họ Microsoft BackOffice Windows Nt Workstation có đặc điểm sau: - Giao diện Windows 95: Cung cấp giao diện quán cho desktop server, làm giảm thời gian huấn luyện làm quen nhanh với hệ điều hành - Desktop performance: Hỗ trợ việc ưu tiên đa nhiệm cho tất ứng dụng Windows NT Worksation hỗ trợ nhíểu xử lý cho việc thực đa nhiệm thực 124 - Hardware profiles: Tạo trì danh sách cấu hình phần cứng để đáp ứng yêu cầu đặc trưng - Microsoft Internet Explorer: Cung cấp trình duyệt nhanh dẻ sử dụng cho tìm kiếm Internet vặ WWW - Windows messaging: Tiếp nhận lưu trữ thư điện tử (e-mail), bao gồm tẠp tin đối tượng tạo ứng dụng khác - Dịch vụ Web đồng cấp (Peer Web Services): Cung cấp Web server cá nhân, tối ưu hoá để chạy Windows NT Workstation 4.0 - Bảo mật (Security): Cung cấp bảo mật cục cho lập tin, thư mục máy in, tài nguyên khác Những người sử dụng phải xác nhận trạm làm việc cục hay máy chủ mạng để truy cạp đến tài nguyên máy hay mạng - Tính ổn định hệ điều hành (Operating system stability): Hỗ trợ cho việc ứng dụng nằm không gian địa riêng Những ứng dụng bị lỗi chạy không ảnh hưởng đến ứng dụng khác hệ điểu hành S o s n h W in d o w s NT S erv er với W indow s NT W o rk statio n Windows NT Server Windows NT Workstation có nhiều điểm giống Ví dụ, hai đểu hệ điều hành 32 bit cung cấp môi trường nhanh, đa nhiệm Tuy nhiên, hệ điều hành có đặc điểm đáng ý Phần nhằm mô tả đặc điểm giống khác Windows NT Server Windows NT Workstation 3.1 Sự giông Windows NT Server với Windows NT Workstation Đậc điểm: - Cá hai hệ điều hành chạy nhiều phần cứng khác (Muíti platform): Hỗ trợ Intel or 80486 tương thích, Pentium hay Pentium Pro, máy tính RISC MIPS R4400, R5000, DEC Alpha AXP, Power PC - Chúng đểu hoạt động da nhiệm, đa luồng: Những ứng dụng khác có thê chạy thời điểm Những ứng đụng chạy phía người sử dụng làm cơng việc phiá Nhiều luồng ứng dụng hoạt động (hời - Chúng đềư có the hỗ trợ cho MS - DOS, W in-16, Win-32, OS/2, POSIX: Phần lớn ứng dụng chạy Windows NT Người sử đụng cố thể sử 125 dụng ứng dụng viết trẽn hệ điều hành khác mà không cần phái biếi vể khác hệ điều hành - Cả hai hệ điểu hành gắn liền với mạng thiết kế cho mạng: Tấi e;i ứng dụng tính đến khả nàng bổ sung trình điều khiển mạng lớp nghi thức truyền tin để đáp ứng ycu cầu nối kết Cả hai hộ ihống bao gồm việc gắn liền với Web-brower Nhừng hệ thống tập tin: Windows NT bao gồm FAT, NTFS, CDFS Tính đáng [in cậy Windows NT hỗ trợ ứng dụng vùng địa ricng rẽ Khi ứng dụng chạy vùng nhớ riêng rẽ, ứng dụng bị khuyết tật SC không ảnh hưởng đến ứng dụng khác Hơn nữa, cấu trúc Windows NT bảo vệ hệ điều hành từ ứng dụng thử sử dụng nhiều thời gian xử lý CPU hay sử dụng vùng nhớ hệ điều hành 3.2 Sự khác Windows NT Server Windows NT Workstation Windows NT Server có tính giúp trở thành liệ điều hành máy chủ mạnh cho ứng dụng server, SQL Server, System Management Server, SNA Server, Microsoft Exchange Server Trong Windows NT Workstation thiết kế làm cho hoà hợp hệ điểu hành máy để bàn đa nhiệm Số lượng nối kết đồng thời khác hệ điều hành Số lượng kết nối đòng thời cho Windows NT Server giới hạn sô' lượng client liccnces, Windows NT Workstation có giới hạn mười nối kết ihời Giới thiệu Windows 2000 Server Windows 2000 Server hệ điều hành chạy máy chủ mạnh Microsoft Nó kế thừa nhiều ưu điểm hệ điểu hành Windows NT Server phát huy thêm nhiều ưu điểm mới, đặc biệt hổ trợ nhiều cho mạng Internet Một số dịch vụ cua Windows 2000 Server: - Active Directory: Là dịch vụ thư mục lập tỷ lệ tuân theo chuẩn Internet Nó có tính liên thơng tương ihích ngược với dịch vụ Ihư mục cũ Tính nãng cho phép mạng chạy Windows NT 4.0 dc dàng chuyển qua Active Directory, ỉ 26 - Hardware profiles: Tạo trì danh sách cấu hình phần cứng để đáp ứng yêu cầu đặc trưng - Microsoft Internet Explorer: Cung cấp trình duyệt nhanh dễ sử dụng cho lìm kiếm Internet WWW - Windows messaging: Tiếp nhận lưu trữ thư điện tử (e-mail), bao gồm lập lin đối tượng tạo ứng dụng khác - Dịch vụ Web đồng cấp (Peer Web Services): Cung cấp Web server cá nhân, tỏi ưu hoá để chạy Windows NT Workstation 4.0 - Bao mật (Security): Cung cấp bảo mật cục cho tập tin, (hư mục, máy in, tài nguyên khác Những người sử dụng phải xác nhận trạm làm việc cục hay máy chủ mạng để truy cập đến tài nguyên máy hay mạng, - Tính ổn định hệ điều hành (Operating system stability): Hỏ trợ cho việc mồi ứng dụng nằm khơng gian địa riêng Những ứng dụng bị lỗi chạy không ảnh hưởng đến ứng dụng khác hệ đièu hành S o s n h W indow s NT S e rv e r với W indow s NT W o rk statio n Windows NT'Server Windows NT Workstation có nhiểu điểm giống Ví dụ, cá hai hệ điều hành 32 bit cung cấp môi trường nhanh, da nhiệm Tuy nhiên, hệ điểu hành có đạc điểm đáng ý Phán nhằm mô lả đặc điểm giống khác Windows NT Server Windows NT Workstation 3.1 Sự giống Windows NT Server vói Windows NT Workstation Đặc điểm: - Cả hai hệ điều hành chạy nhiều phần cứng khác (Multi platform): Hỗ trợ Intel or 80486 tương thích, Pentium hay Pentium Pro, máy tính RISC MIPS R4400, R5000, DEC Alpha AXP, Power PC - Chúng hoạt động đa nhiệm, đa luồng: Những ứng đụng khác chạy thời điểm Những ứng dụng chạy phía người sử dụng làm công việc phiá Nhiều luồng ứng dụng hoạt động đồng thời - Chúng đểu hỗ trợ cho MS - DOS, W in-16, Win-32, OS/2, POSIX: Phần lớn ứng đụng chạy Windows NT Người sử dụng sử dụng ứng dụng viết hệ điếu hành khác mà không cần phai biết khác hệ điều hành - Cả hai hệ điều hành gắn liền với mạng thiết kế cho mạng: Tất ứng dụng tính đến khả bổ sung trình điều khiển mạng lớp nghi thức truyền tin để đáp ứng yêu cầu nôi kết Cả hai hệ thống bao gồm việc gắn liền với Web-brower Những hệ ihống lập tin: Windows NT bao gồm FAT, NTFS, CDFS Tính đáng tín cậy Windows NT hỗ trợ ứng dụng vùng địa riêng rẽ Khi ứng dụng chạy vùng nhớ riêng rẽ, ứng dụng bị khuyết tật không ảnh hưởng đến ứng dụng khác Hơn nữa, cáu trúc Windows NT bảo vệ hệ điều hành từ ứng dụng thử sử dụng nhiều thời gian xử lý CPU hay sử dụng vùng nhớ hệ điều hành 3.2 Sự khác Windows NT Server Windows NT Workstation Windows NT Server có tính giúp trở thành hộ điều hành máy chủ mạnh cho ứng dụng server, SQL Server, System Management Server, SNA Server, Microsoft Exchange Server Trong Windows NT Workstation thiết kế làm cho hoà hợp hệ điểu hành máy để bàn đa nhiệm Sộ lượng nối kết đồng thời khác hệ điều hành Số lượng kết nối dong thời cho Windows NT Server giới hạn số lượng client licenccs, Windows NT Workstation có giới hạn mười nối kết dồng ihời Giới thiệu Windows 2000 Server Windows 2000 Server hệ điểu hành chạy máy chủ mạnh Microsoft Nó kế thừa nhiều ưu điểm hệ điều hành Windows NT Server phái huy thêm nhiều ưu điểm mới, đặc biệt hõ trợ nhiều cho mạng Internet Một số dịch vụ Windows 2000 Server: - Active Directory: Là dịch vụ thư mục c ó thể lập tỷ lệ tuân theo chuẩn Internet Nó có tính liên thơng tương thích ìigược với dịch vụ thư mục cũ Tính nãng cho phép mạng chạy Windows NT 4.0 dễ dàng chuyển qua Active Directory 126 - Hệ thống lậ p tin NTFS tàng cường đế mã hố tập tin c h o m ấ y lính chạy Windows 0 lên an toàn hơn, bao quản liệu tốt NTFS lun giữ tập tin hiệu quả, hỗ irợ hạn ngạch đĩa Điểu cho phép người quản trị giới hạn mức độ sử dụng khổng gian đĩa người dùng, ứng dụng, chương trình tiện ích khác - Hồ trợ nhiều cho mạng Internet, đảm bảo an toàn cho việc truyền liệu qua mạng, nâng cao hiệu việc truy cập từ xa - Có thể lập địa đến 64GB RM (rên hỗ trợ, xác lập xác hỗ trợ máy chủ SMP với vi xử lý Tóm lại, Windows 2000 Server hệ điều hành mạng tin cậy mạnh mẽ Nó có nhiều tính để vươn tới đỉnh cao cõng nghệ mạng 127 Bài đọc thêm GIỚI THIỆU VỀ HỆ ĐIỀU HÀNH LINUX Lịch sử đời 1.1 Sự đời ciia UNIX Năm 1969, Ken Thompson lần cài đật hệ điều hành UNIX Mục tiêu cung cấp môi trường máy tính hóa để mơ trị chơi khơng gian Năm 1973, Ritchie thompson viết lại hệ điều hành UNIX ngôn ngữ c, khác hẳn với hệ điều hành truyền thống viết ngơn ngữ máy, đó, UNIX dễ cài đặt hệ máy khác Nám 1974, hệ thống UNIX cài đặt máy DEC PDP-11 100 trường đại học Mục tiêu chủ yếu cung cấp môi trường cho lập irình viên chuyên nghiệp Ngày nay, trải qua gần 30 năm phát triển, có hàng trăm ngàn hộ thống UNIX cài đặt kháp giới có nhiều hệ điều hành khác đưực xây dựng, phát triển từ UNIX l ẽ2 Lịch sử phát triển LINUX Năm 1991, Linus Torvalds, sinh viên đại học tổng hợp Helsinki tiến hành nghiên cứu Minix (1 phiên UNIX) để tạo hệ điểu hành chạy vi xử lý intel 80386 Hệ điều hành có tên Là LINUX, phiên 0.01 thức địi vào ngày 25 tháng năm 1991 Đến tháng năm 1992, Linus cho đời phiên 0.12 Phiên gần tách hoàn toàn khỏi Minix Năm 1994, Linux 1.0 phát hành Đến cuối nãm 2001, phiên 2.4 2-4 có khả chạy máy tính có nhiều vi xử lý nhiều tính khác 128 Chú ý: Phiên Linux xác định dạng: X YY z z Nếu XY số chẩn: Đây phiên ổn định Nếu YY hệ số: Đây phiên thử nghiêm, Linux hệ điều hành có mã nguổn mở, cung cấp miễn phí, số người sử dụng Linux ngày nhiều Linux cho thấy tính ổn định, khả xử lý hồn tồn 32 bít, mạnh tính mạng, mềm dẻo linh hoạt việc thiết lập cấu hình có Ihể chạy tốt nhiều hệ thống máy khác Các đặc điểm Linux Hệ điều hành Linux có số đặc điểm sau: - Đa người dùng - Đa chương - Bảo mật cao - Độc lập phần cứng - Kết nối mở - Dùng chung thiết bị - Tổ chức tập tin phân cấp 2.1 Đa người dùng Khác hẳn với hệ điều hành DOS (đơn người dùng), Linux dựa Unix từ đời thiết kế hệ điều hành đa người dùng Ngay từ bắt đầu sử dụng, Linux yêu cầu người sử dụng phải đãng nhập (login) cách cung cấp thông tin người dùng Các thông tin gọi tài khoản (account) bao gồm ten người dùng (username) mật (password) Gìn vào tài khoản đăng nhập, Linux xác định quyền hạn người dùng tài nguyên máy Khi cài đặt Linux, trinh cài đặt tạo tài khoản đặc biệt với tên root mât người cài tự đặt Đày tài khoản người quản trị máy tính Với tài khoản này, bạn có đầy đủ quyền hạn hệ thống, kể mở tài khoản cho nhiều khác, phân sử dụng cho người đùng Thông tin người dùng bảo vệ Một người dùng sử dụng file, thư mục người dùng khác không phép Tính đa người dùng cịn thể rõ nét máy tính nối mạng Trong thịi điểm máy tính làm việc có máy khác đăng nhập từ xa qua mạng vào máy tính để sử dụng chương trình máy tính giống ngồi làm việc trực tiếp máy tính 129 2.2 Đa chương Tại ihời điểm, người dùng có thổ thực nhiều tác vụ Bộ vi xứ lý sè chia thời gian để ihực tác vụ Do khoảng thời gian ngắn lốc độ hoại động vi xử lý nhanh nên ta có cảm tưởng chương trình chạy song song 2.3 Tổ chức phân cấp tập tin Các tập tin Linux tổ chức theo dạng có chung thư mục gốc biểu diễn ký tự / Linux có loại tập tin: - Tập tin bình thường (ordinary file): Là tạp tin chứa liệu dạng ASCII hav mã nhị phân - Tập lin thư mục (directory file): Chứa tập lin, ihiết bị) có the truy xuất tới danh sách phần tử (thư mục, - Tâp tin đặc biệt (special file): Là tập tin liên quan đến thiết bị phán cứng truyền thơng (ví dụ: Bàn phím mội tập tin nhập, hình tập tin xuất) Linux không trọng đến phần mở rộng tập tin Bất kể file có ten phần mở rộng có khả chạy có thuộc tính thi hành (x) Linux phàn biệt chữ hoa chữ thường nên gọi chương trình cần phải gõ xác lên nie 2.4 Bào mật Linux cung cấp nhiều chế bảo mật Mỗi người sử dụng có số quyén hạn định chạy mộl số chương trình định Ngồi ra, hệ điểu hành cịn sử dựng chế mã hóa giải mã để bảo mật liệu 2.5 Độc lập phần cứng Do viết bàng ngôn ngữ cấp cao Linux dễ cài đặt cấu hình phần cứng khác Hơn nữa, vói cách tổ chức thiếl bị tập tin đặc biệt nên việc thêm hay loại bỏ thiết bị dễ dàng 2.6 Dùng chung thiết bị kết nối mở Linux thiết kế mạnh dịch vụ mạng Nó có Ihể kết nối vào mạng dễ dàng cho phép sử dụng ihiết bị, tài nguyên máy Linux dẩn hồn thiện để cài đặt, sử dụng chung với hệ điều hành khác (như Windows) máy lính 130 So sánh DOS/Windows Linux 3.1ẽ Sự giống - Linux có chế độ hiển thị: + Linux Console hiển thị ký lự, giống DOS + X-Windows hiển thị đồ họa, giống Windows - Lưu trữ cấu trúc theo dạng hình thư mục, thư mục chứa file thư mục - Khởi động chương trình từ dịng lệnh (đối với hình Console DOS), kích chuột vào biểu tượng (Windows X-Windows) - Trong mòi trường đồ họa, Windows X-Windows Linux đểu có khả nãng phóng to, thu nhỏ, di chuyển đóng cửa sổ - Tạo thành phần giao diện đổ họa thân thiện nút ấn, menu 3.2 Sự khác biệt - Linux phân biệt chữ hoa chữ thường, cịn DOS/Windows khơng - Linux thơng báo kết thực lệnh - Dấu phàn cách đưcmg dẫn thư mục: + Linux sử dụng sượt trái (/) DOS sử đụng sượt phải (\) để đường dẫn thư mục + Khi truyền tham số cho dòng lệnh Linux dùng dấu gạch ngang (-) DOS dùng dấu sượt trái (/) - Chương trình thực thi: DOS/Windows thường sử dụng tên mở rộng tập tin exe, com, bat để nhận dạng chương trình thực Ihi Irong Linux khơng Mọi tập tin Linux xem chương trình thực thi tập tin gán thuộc tính thi hành X (execute) - DOS/Windows sử dụng hệ thống tạp tin (file system) FAT 16 FAT32 để quản lý tập tin Linux quản lý tập tín hệ thống Ext2 (Sccond Extended File System) với bảng i-node bao gồm tập nút lưu giữ thông tin để quản !ý tập tin thư mục 131 TÀI LIỆU THAM KHẢO Tham khảo toàn diện Windows 98 - Hoàng Phương - Nhà xuất Thống kê Kỹ thuật vi x lý - Đỗ Xuân Thụ - Hổ Khánh Lâm - Nhà xuất Giáo dục Thực hành Windows Server 2000 - PTS Nguyên Tiến Dũng - Nhà xuất Thống kè Tạp chí tin học PC-Worỉd Việt Nam Giáo trình hệ điều hành DOS nâng cao - Trường trung học Điện tử - Điện lạnh Tham khảo giáo trình Hệ điều hành mộĩ số trường đại học, cao đẳng Kỹ thuật vi x lý - Vãn Thế Minh Windows N T 4.0 - TS Trần Văn Tư - Nguyễn Ngọc Tuấn - Nhà xuất Thống kè M S-D O S 5.0 - Đỗ Phú - Tạ Minh Châu - Nguyễn Đình Tê 10 Lập trình L in u x - Nguyền Phương Lan - Hoàng Đức Hải - Nhà xuất Giáo dục 132 MỤC LỤC Lời gi ('ri thiệu Lời nói dầu Chương LÝ THUYẾT HỆ Đ iề u HÀNH ĩ Phần cứng phần mềm II Lịch sù phái triển hệ điều hành III Các phận hệ điều hành IV Các kiểu hệ điều hành Chương HỆ ĐIỀU HÀNH MS - DOS 11 14 23 27 I Giới thiệu chung II Các file hệ thống III Quản lý tổ chức nhớ IV Quản lý thiết bị V Quản lý tập tin thư mục VI Tự thiết lạp cấu hình máy tính 27 29 31 34 36 41 VII Bài lập 51 Chương HỀ ĐIỂU HÀNH WINDOWS I Giới Ihiệu chung II Các file hệ thống cua Windows 98 III Tổ chức Win9X 2000 IV Vùng đãng nhâp Windows V Kiểm soái hoạt động hộ thống VI Bài tập Chương HỆ ĐIỂU HÀNH MẠNG 71 71 73 80 85 90 104 119 I Lịch sử phát triển 119 II Các phận quản lý hệ điều hành III Giới thiệu hệ điều hành mạng Windows NT Windows 2000 121 122 Bài dọc thêm 128 Tài liệu tham kháo 132 133 NHA XUẢT BAN HA NỘI * TỐ NG DUY TÂN, QUẬ N HOÀN KIẺM, HÀ NỘI ĐT: (04) 8252916, 8257063 - FAX: (04) 8257063 GIÁO TRÌNH HỆĐIẾUHÀNH NHÀ X U Ấ T BẢN HÀ N Ồ I - 2006 Chịu trách nhiệm xuất NGUYỄN KHẮC OÁNH Biên tập TRƯƠNG ĐÚC HỪNG Bia TRẨN QUANG Kỹ thuật vi tính HẢI YẾN Sửa in ĐỒNG VÂN B Ộ G IÁ O T R ÌN H X U Ấ T B Ả N N Ă M 20 K H Ố I T R Ư Ờ N G T R U N G H Ọ C Đ IỆ N TỬ - Đ IỆ N LẠ N H LÝ THUYẾT ĐIỆN TỬ CÔNG NGHIỆP ĐO LƯỜNG ĐIỆN TỬ KỸ THUẬT GHÉP KÊNH s ố MẠCH ĐIỆN TỬ Cơ BẢN THỦY KHÍ ĐỘNG Lực VẬT LIỆU - LINH KIỆN ĐIỆN TỬ KỸ THUẬT CHUYỂN MẠCH s ố HỆ ĐIỂU HÀNH KỸ THUẬT AN TOÀN HỆ THỐNG LẠNH 10 LẮP ĐẶT VÀ VẬN HÀNH MÁY LẠNH 11 TỔNG ĐÀI ĐIỆN TỬ s ố GT Hệ diều hành 18,000 Giá: 18ễ000đ