Hoàn thiện hệ thống chính sách thuế của việt nam trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế

CÁC YẾUTỐCƠBẢNẢNH HƯỞNG TỚI CHÍNH SÁCH THUẾCỦAVIỆT NAMT R O N G TIẾN TRÌNH HỘI NHẬPKINHTẾQUỐCTẾ 1.1 NHỮNG VẤNĐỀCƠBẢNVỀTHUẾ

Quanđiểmvàđặcđiểmcủathuế

Nghiên cứu lịch sử cho thấy để đảm bảo sự tồn tại và phát triển, nhà nước cần sử dụng quyền lực để buộc các thành viên trong xã hội đóng góp một phần sản phẩm và thu nhập cho nhà nước, chủ yếu thông qua thuế Thuế, từ khi nhà nước ra đời, đã trở thành "sản phẩm" thiết yếu trong hệ thống bộ máy nhà nước, đồng thời là công cụ cung cấp các phương tiện vật chất cần thiết cho sự hoạt động của hệ thống này Mác đã chỉ ra rằng "thuế là cơ sở kinh tế của bộ máy nhà nước", trong khi Ănghen nhấn mạnh rằng "để duy trì quyền lực công cộng, cần có sự đóng góp của công dân cho nhà nước, đó là thuế."

Rađờivàtồntạicùngnhànước,từđóđếnnaythuếđãtrảiquaquátrìnhpháttriểnvàhoàn thiệnlâu dài,đồngthờingười tađãđưarakhôngít cáckháiniệmvềthuếtrên các gócđộkhác nhau:

LêNin,trongLêNintoàntập,tập15,chorằng"Thuếlàcáimànhànướcthucủad â n n hưngk h ô n g b ù lại"v à "Thuếcấut h à n h nênphầnt h u củaChínhphủ,nóđ ư ợ clấyratừsảnp hẩmcủađấtđaivàlao độngtrongnước,xétchocùngthìthuếđ ư ợ clấy ra từtưbảnhaythunhập của ngườichịu thuế".

1 Mac, Ănghentuyểntập-NXB.Sựthật, HàNội1961, tập2.

2 Ă nghen:Nguồngốccủa giađình,củachếđộtưhữuvàNhà nước-Nhà xuất bảnsựthật,Hà Nội,1962.

Còntrêngócđộphânphốithunhập,TS.NguyễnThịBấtvàTS.VũDuyHàođ ư arakhái niệmvềthuếnhưsau:"Thuếlàhìnhthứcphânphốivàphânphốilạitổngsảnphẩmxãhộivàthun hậpquốcdânnhằmhìnhthànhnênqũytiềntệtậptrunglớnnhấtcủanhànước(qũyngânsáchn hànước)đểđápứngnhucầuchitiêuchoviệcthựchiện các chức năngcủanhànước" 3

Theochúngtôi:"Thuếlàkhoảnđónggóptheoquyđịnhcủaphápluậtmànhànướcbắtbu ộc mọitổchức,cánhânphảicónghĩavụnộpvào cho ngânsáchnhànướcvàkhoảnthunàykhôngmangtínhhoàntrảtrực tiếp".

Nhưvậy,cónhiềuquanniệmkhácnhauvềthuế.Tuynhiên,cáckháiniệmnày,v ềmộtkhí acạnhnàođóchưathểhiệnhếtbảnchấtkinhtếcủathuế.Đểlàmrõhơnbản chấtcủathuế,tacầntìmhiểuvềnhữngđặcđiểmcủathuế:

Thứnhất , Thuếmang tínhcưỡngchếvàpháplýcao Đặcđiểmnàyđượcthểchếhóatrongluậtphápcủamỗiquốcgia.Trongcácquốcgia,vi ệcđóngthuếchonhànướcđượccoilàmộttrongnhữngnghĩavụbắtbuộccủacáctổchứckinhtếv àcôngdâncủanhànước.Cáctổchứckinhtếvàcôngdânthựchiệnnghĩavụthuếtheocácluậtt huếcụthểđượccơquanquyềnlựctốicaoởquốcgiađóquyđịnhphùhợpvớicáchoạtđộngvàthu nhậpcủatừngtổchứckinhtếv à côngdân.Tổchứchoặccánhânnàokhôngthựchiệnđúngnghĩa vụthuếcủamình,tứclàhọ đãviphạmluậtphápcủaquốc giađó. Đặcđiểmnàyphânbiệtsựkhácnhaugiữathuếvớicáckhoảnđónggópmangt í n h tựng uyệnchongânsáchnhànướcvàthuếđốivớicáckhoảnvaymượncủachínhphủ.

Tuynhiên,cũngcầnphảihiểurằngthuếlàbiệnpháptàichínhmangtínhbắtbuộccủa nhànước,nhưngsựbắtbuộcđóluônđượcxáclậpdựatrênnềntảngcủacácvấnđềkinh tế,chínhtrị,xãhộitrongnướcvàquanhệkinhtếquốctế.

Thứhai , thuếlàkhoảnđónggópkhông mang tính hoàn trảtrực tiếp

NguyễnThịBất-TS VũDuy Hào, Giáotrình Quảnlýthuế,NXBThống kê,HàNội,2002;

Khácv ớicáckhoảnvay,nhànướcthuthuếtừcáctổchứckinhtếvàcáccánhânnhưngkhô ngphảihoàntrảlạitrựctiếpchongườinộpthuếsaumộtkhoảngthờig i a n vớimộtkhoảntiềnm àhọđãnộpvàongânsáchnhànước.Sốtiềnthuếthuđược,n h à nướcsẽsửdụngchocácchitiêucô ngcộng,phụcvụchonhucầucủanhànướcvàcủac á nhânt r o n g x ã hội.Mọicánhân,ngườicón ộpthuếc h o n h à nướccũngnhưngườikhôngnộpthuế,ngườinộpnhiềucũngnhưngườinộpít, đềubìnhđẳngtrongviệcnhậnđượccácphúclợicôngcộngtừphíanhànước,đượctínhtoánk hôngdựat r ê n khốilượnglợiíchcôngcộnghọnhậnđượcmàdựatrênnhữnghoạtđộngcụthểv à thunhậpcủahọ.Đặcđiểmnàycũngphân biệt giữathuế, phívàlệphí.

ếutốcơbản của thuếvà phânloạithuế

Hệthốngthuếcủabấtkỳquốcg i a nàocũnggồmnhiềuloạithuếhoạtđộngt r o n g cáclĩn hvựckhácnhau,nhằmnhữngmụctiêukhácnhauvàcócáchtínhriêngbiệt.Tuynhiên,chúngth ốngnhấtvớinhauởnhữngyếutốcấuthành.Cácyếutốcấut h à n h đótạo nênnộidung cơbản củamột sắc thuế,baogồm:

Mỗisắcthuếcómộttêngọiriêng.Thôngthườngtêngọicủamỗisắcthuếthểhiệnđốitượn g tácđộngcủa sắcthuếhoặc mụctiêucủa việcáp dụngsắcthuế đó.

Vídụ,thuế"Giátrịgiatăng"chotathấyloạithuếnàytínhtrênphầngiátrịtăngthêm(giátrị giatăng)củahànghóavàdịchvụ,thuế"Thunhậpdoanhnghiệp"tínht r ê n tổngcáckhoảnthu nhậpcủadoanhnghiệp,thuế"Tiêuthụđặcbiệt"đánh vàoviệcsảnxuất,nhậpkhẩucáchànghóavàdịchvụđặcbiệt,thuế"Xuấtnhậpkhẩu"tácđộngvào hànghóa xuất,nhậpkhẩuquabiêngiới.

Làcáctổchứckinhtếhoặccáccánhâncótráchnhiệmphảikêkhaivàthựchiệnnghĩavụnộ pthuếvàongânsáchnhànướctheocácquyđịnhcụthểtrongmỗisắcthuế.Đốitượng nộp thuếthểhiệnphạmviáp dụng của mộtchínhsáchthuếcụthể.

Trongh ệthốngchínhsáchthuếcủanướct a hiệnn a y , c ó nhữngsắcthuếc ó phạmviáp dụngrấtrộng(chẳnghạnthuếgiátrịgiatăng,thuếmônbài),nhữngcũng

11 cónhữngsắcthuếcó phạmv i hẹp( n h ưthuếchuyểnquyềnsửdụngđất,thuếxuất,nhậpkhẩu).C ónhữngđốitượngnộpthuếchỉkêkhaivànộpmộtloạithuế,songcũngcónhữngđốitượng,trong mộtthờigianphảikêkhaivànộpnhiềuloạithuếkhácnhau(Thuếgiátrịgiatăng,thuếthunhậpdo anhnghiệp,thuếnhậpkhẩu),điềuđóhoàntoànt ù y thuộcvàotínhchất sản xuất kinhdoanhcủa họ.

Giá trị tài sản liên quan đến việc xác định đối tượng chịu thuế đối với hàng hóa, dịch vụ và tài sản, cũng như giá tính thuế Đối tượng chịu thuế bao gồm hàng hóa và dịch vụ, ví dụ như hàng hóa nhập khẩu từ nước ngoài Giá tính thuế có thể là giá bán của hàng hóa, dịch vụ hoặc giá do nhà nước quy định, do đó giá trị tính thuế của một sản phẩm không nhất thiết phải trùng khớp với giá trị thị trường của nó Đối với các loại thuế đánh vào thu nhập, việc xác định giá tính thuế không cần phải đặt ra bởi phần lớn căn cứ tính thuế thể hiện dưới hình thức tiền tệ Tại đây, việc xác định các tiêu chuẩn và định mức chi phí giữ vai trò quan trọng, thường không có sự nhất trí giữa nhà nước và doanh nghiệp trong việc xác định tiêu chuẩn phân bổ chi phí, mỗi bên đều đưa ra lý lẽ của mình, nhưng chính phủ thường có lợi thế hơn.

-Mứcthuế:Làyếutốquantrọngnhấtcủamộtsắcthuế.Cóthểnói,thuếsuấtl à l i n h hồncủa mộtsắcthuế.Nóphảnánhmứcđộđiều tiếttrênmột cơsởthuế.Dođó,t h u ếsuấtthểhiệnquanđiểmcủanhànướcvềyêucầuđộngviênnhằmkhuyế nkhíchhaykhôngkhuyếnkhíchsựpháttriểncủamộtngànhnghề,mộtloạisảnphẩmcụthển à o đó.Thuếsuấtlàmứcthuđượcấnđịnhtrênmộtcơsởthuếbằngnhữngphươngp h á p tínhtoánt híchhợp.Từđóhìnhthànhhailoạimứcthuếsauđây:

Tronghệthốngcácsắcthuếđangđượcápdụngởnướctahiệnnay,thuếmônbàivàthuếs ửdụngđấtnôngnghiệpcònápdụngmứcthuếcốđịnh.Tuynhiên,sắct h u ếnàycũngcótínhchất đặcbiệt:Mứcthucốđịnhđượcấnđịnhchocácđốitượngnộpthuếtrongcảnămcăn cứvàomứcđộthunhập củađốitượngnộpthuế.

Cácsắcthuếápdụngmứcthuếcốđịnhtuyđơngiảnvàdễthựchiệntrongquát r ì n h hàn hthu,songnócũngcónhữngnhượcđiểmlớnlàkhôngđảmbảođượctínhc ô n g bằngvàdễbịả nhhưởngbởilạmphát.

Mứcquyđịnhbằngmộttỷlệphầntrămcủacơsởthuếvàkhôngthayđổitheoq u y môcủ acơsởthuế.Loạithuếnàyđượcsửdụngphổbiếnt r o n g nhiềusắcthuếđangápdụngởnướcta vàtrênthếgiới,thuếsuất tỷlệcóthểbao gồm:

Thuếsuấtlũytiến:Mứcthuđượcquyđịnhbằngmộttỷlệphầntrămtrêncơsởthuế,nhưng tăngdầntheoquymôcủa cơsởthuế.

Thuếsuấtlũythoái:Làloạithuếsuấtcótínhchấtngượclạivớithuếsuấtlũytiến,tứclà mứcthuếsuấtgiảmdầntrongkhicơsởthuếlạităng dần.

- Ngoàinhữngyếutốcơbảntrênđây,trongcácsắcthuếcònquyđịnhvềgiát í n h thuế, cácvấnđềmiễngiảmhoặcnhữngưuđãivềthuếtrongnhữngtrườnghợpcụthểnhằmthựchiệncá cvấnđềvềchínhsáchxãhộihoặckhuyếnkhíchpháttriểnkinhtế.

- Tổchứcthựchiện(hànhthu):Đâylàyếutốmangtínhpháplý,đượcthểhiệnthông quacác quyđịnhvềđăngký thuế,cấpmã sốthuế, thủtục thu-nộp,thờihạn,xửlýviphạm,

Thuế đánh vào hàng hóa, dịch vụ

Ví dụ: GTGT, TTĐB, thuế nhập khẩu, Thuế đánh vào thu nhập Ví dụ: thuế TNDN, thuế TN cá nhân, Thuế đánh vào tài sản

Ví dụ: Thuế sử dụng đất, thuế chuyển quyền SDĐ, thuế tài nguyên,

- Thuếgiánthu:Làloạithuếgiántiếpđánhvàothunhậpcủangườitiêudùng,t r o n g đón gườinộpthuếkhôngđồng thờilàngườichịuthuế.

- Thuếtrựcthu:Làloạithuếtrực tiếpđánhvàothunhập củacácthànhphầndâncư,trongđóngườinộpthuếđồngthờilàngườichịuthuế.

*Phânloại theo mối tương quanvớithu nhập

-Thuếlũy tiếnlàsắcthuếcótỷlệngàycàngtăng theothunhập chịu thuế

Hìnhsố1.2 :Thuếlũy tiến tươngquanvớithu nhập

Thunhậpchịuthuế-Thuếtỷlệlà sắc thuếmà thuếsuất khôngthayđổi

hảnăngthụthuếvàđộcogiãn thuế

Khảnăngthụthuếlàtỷlệtốiđatừthunhậpmàdoanhnghiệpvàngườidânsẵnsàngtrí chrađểtrảthuếmàkhônglàmthayđổihoạtđộngvốncócủahọ.Đứngởg ó c độnềnkinhtếquốc dân,khảnăngthụthuếcủamộtđấtnướcchothấytỷphầnbìnhquân củathunhập xã hộiđượcđộngviênthôngquathuế.

Khảnăngthụthuếtùythuộcvàobảnchấtvàtrạngtháikinhtế,truyềnthốngcủamỗiquốc gia,sựhiểubiếtvàtháiđộcủadânchúngđốivớicácchươngtrìnhhànhđộngvà sứcmạnhquyềnl ựccủanhànước.Khảnăngthụthuếlàmộtkháiniệmlýthuyếtđượcdùngđểphânđịnhranhgiớip hânchiahợplýthunhậpxãhộigiữakhu utỷsốtrênnhỏhơn1cho thấy ỗlựcthuthuếcủachínhhuc ủangânsáchnhànư vựccôngvàkhuvựctư.Nếunhànướcđộngviênthuếchưađạtgiớihạnkhảnăngthụt h u ếthìngu ồnlựcxãhộitậptrungvàotaynhànướcchưathậtđầyđủ.Nếunhànướcđộngviênvượtgiớihạn khảnăngthụthuếthìsẽbàomònkhảnăngtíchlũytáisảnxuấtmởrộng tại doanhnghiệpvàlàmgiảmsútsốthutương lai.

Y)chothấytỷlệđộngviênGDPquathuếcủamộtquốcgiavàgiảsửkhảnăngthụthuếcủađấtnước (T*/Y),thìnỗlựcthuthuếlàtỷsốgiữaT/Ythực tếvà(T*/Y)ướctính.

(T/Y) thựctế (T*/Y)ướctính phủchưađạtđến giớihạnkhảnăng thụthuế.Muốntăngsốt ớctừthuế,chínhphủcóthểt h a y đổicơsởt h u ếhoặcthuếsuấthoặccảhaiđ ể t ăngsốtiềnt h u ếm àk h ô n g làmtổnhạiquanhệphânphốithunhậpxãhộivớidoanhnghiệpvàgiađình,b ởivìtiề mnăngthụthuếđangđượckhaithácởmứcđộthấp.Khinỗlựcthuthuếlớnhơn1thìhệthốngthuế hiệntạiđãthuhútGDPvượttiềmnăng.Nỗlựcthuthuếcaok h ô n g nhấtthiếtđồngnhấtv ớixu ấthiệntìnhtrạngbộithungânsáchnhànướcvàcàngkhôngthểchorằngnềnkinhtếđangtăngtrưở ngthuậnlợihoặcchínhphủđangvậnhànhchính sáchkinhtế đúngđắn.

%thayđổiGDP.Tổngthuthuếdùngđểtínhđộcogiãnkhôngđượcbaogồmcáckhoảnthudotha yđổicơsởthuếhoặcthuếsuấthoặccảhai.Độcogiãncủathuếlàmộtsốđođộnhạycảmcủathuếtr ướcnhữngthayđổicủa nền kinh tế.

Nguyêntắcxâydựngthuế

Vềmặtxãhội,nguyêntắcnà y đ òihỏicácquyđịnhv ềthuếphảirõràngvàmangt í n h đại c h ú n g nhằmngănngừahiệntượnglạmt h u đ ố ivớingườinộp,ngănngừahiệntượngthamôvà biểnlậnthuếởnhânviênthuế,đồngthờichothấytháiđột ô n trọngngườinộpthuếcủachínhphủ Trongkinhdoanh,thuếlàmộtkhoảnchiphí(nghĩavụ)nhưngcũngcóthểlàmộtkhoảnưuđãi(q uyềnlợi);dođó,sựrõràngcủat h u ếgiúpcácchủthểkinhdoanh hoạchđịnhchínhxác mọichiphívềthuếvàđánhgiáđầyđủưuđãicủathuế.Từđó,họcảmthấyyêntâmsảnxuấtkinhdoa nhvàmạnhdạnb ỏvốnvàođầutưlâu dài.

Nguyên tắc minhbạchbiểu hiệncụthểqua cácđiểmsau:

- Nhànướcvàcáccơquanhànhthuphảitạođiềukiệnđểdoanhnghiệpvàdânchúngthực hiệnquyềnđượcbiếtmộtcáchminhbạchsốtiềnthuếphảinộp,thủtụct h u , nộpthuế,ưuđãiv ềthuế,

Mộthệthốngthuếgọilàhiệuquảkhiđượcpháthuytốiđamọitácdụng.Tácdụngcủathu ếngàynaykhôngchỉgiớihạnởchỗtạorakhoảnthuchủyếuchonhànước,màcònđượcsửdụng đểtácđộngvàomọimặthoạtđộngcủađờisốngkinhtế- x ã hội.Nóikhácđi,thuếlàmộtcôngcụthuộcchínhsáchtàichínhvĩmôchứađựng nhiềumụctiêu:tạosốthungânsáchnhànước;tăngcườngquảnlýcáchoạtđộngkinhtế- xãhội,điềuchỉnhcáchoạtđộngkinhtếvĩmôtheohướngthúcđẩytăngtrưởngk i n h tếtoàndiện

;tạohànhlangcạnhtranhbìnhđẳnggiữacácdoanhnghiệp;khuyếnkhíchđầutưvàtiếtkiệmtr ongnềnkinhtế;điềutiếthợplýthunhậpcủacácdoanhnghiệpvàmọitầng lớp dân cư.

Thêmnữa,hiệuquảcủahệthốngthuếcònthểhiệnthôngquachiphíhànhthuthấp.Chiph ínàykhácnhauởmỗisắcthuế,nhưngbìnhquânkhôngnênvượtquá1%tổngsốthuếthuđược.Ti ếtgiảmchiphíthuthuếliênquanđếnphươngpháphànhthu.Phươngpháptươngđốitiết kiệmchiphílàđểngườinộpthuếtựkhai, tựtínhvàtựnộpthuế.

Trênphươngdiệntoànbộnềnkinhtế,phảitínhvàochiphíthuthuếnhữngchip h í màxãh ộimấtđichomộtđồngthuếthuđượcvàongânsáchnhànước.Đólàchip h í vềthờigianvàcôngs ứcmàđốitượngnộpthuếphảibỏrađểnghiêncứuthựcthithuế,làchiphísắpxếpquátrìnhkinh doanhphùhợpvớinhữngquyđịnhthuếmới.Nguyêntắchiệuquảyêucầuđốixửthuếnhưmộtc ôngcụkinhtếnhằmtăngcườngv a i tròcủathuế đối vớicác hoạtđộngkinhtế-xã hội.

Nguyêntắclinhhoạtđòihỏithuếgắnchặtvớihoạtđộngkinhtế,phảnánhthựcsựnhữngth ăngtrầmkinhtếvànhữngbiếnđộngchínhtrị,xãhội.Tínhlinhhoạtthểhiệnquađộnổivàđộco giãnthuế.

Ngoàira,nguyêntắclinhhoạtcònđòihỏikhiđưaracácquyđịnh,phápluậtt h u ếphảit iênliệumọiphátsinhhaythayđổicănbảnthuế,khiđóthuếsẽđạtmộtđộn ổitrongmộtkhoảngth ờigiannhấtđịnh.Nhưvậy,chínhsựlinhhoạtcủathuếlàmc h o nhữngquyđịnhvềthuếổnđịnh. Điềunàykhôngchỉgiúpnhànướctiếtkiệmchip h í hànhthumàcòngiúpcácdoanhnghiệpt iếtkiệmđángkểthờigianvàcôngsứcchoviệcthựcthithuế.

Trênphươngdiệnkinhtế,nguyêntắccôngbằngđòihỏithuếtáiphânphốithunhậpxãhộ itheokhảnăngtàichínhcủangườichịuthuế.Vềmặtxãhội,nguyêntắc côngbằngđòihỏithuếkhôngđượcphânbiệtđốixửđốitượngnộpthuế,vàthuếphảig ó p phần tạomôitrường cạnh tranhlànhmạnhgiữacácdoanh nghiệp.

Nguyêntắccôngbằngcóliênquanđếnnguyêntắcthuếtrunglập.Nguyêntắct hu ếtrun glậpđòihỏinhànướckhôngđượcnhâncơhộiđánhthuếđểlàmthayđổitươngquanthunhậpgiữ acácdoanhnghiệphoặctìnhtrạngkinhtếcủamỗicôngdân.T h u ếchỉnênlàmsốthunhậpthườ ngxuyêncủatưnhângiảmxuống,rồiđếnkhichitiêu,nhànướchoànlạichocánhânbằnglợiích củacácdịchvụdochínhphủcungcấp.

%GDPquathuếcũnglàmộtvấnđềthuộclĩnhvựccôngbằng.Nhànướcnắmquyềnlựccôngcộn g,chiếmưuthếkhiphânchiathunhậpvớidoanhnghiệpvàdâncư.Nếun h à nướcthuthuếvượtq uákhảnăngthụthuếcủadoanhnghiệpvàdâncưthìkhôngnhữngchiphíđểthumộtđồngthuếsẽv ượtquálợiíchdomộtđồngthuếmanglạimàcòngâycăngthẳngtrongphânchiathunhậpgiữakh uvựctưvàkhuvực công.

CÁC YẾUTỐCƠBẢNẢNH HƯỞNGTỚICHÍNH SÁCH THUẾCỦAVIỆT NAMTRONGQÚATRÌNHHỘI NHẬPKINHTẾQUỐCTẾ

Nềnkinhtếnướctalựachọnlànềnkinhtếthịtrườngđịnhhướngxãhộichủnghĩa.Pháttr iểnkinhtếnhiềuthànhphầnl à mộtt r o n g nhữngnộidungquantrọngnhấtcủađườnglốiđổimới củaĐảngta.Khôngcókinhtếnhànước(màbộphậnlàdoanhnghiệpnhànước)thìkhôngth ểthựchiệnđượcđịnhhướngxãhộichủnghĩa;nhưngk h ô n g cók i n h tếtưn h â n t h ì k h ô n g c ó t h ịtrường, Pháttriểnk i n h tếnhiềut hà nh phầnvớinhiềuloạihìnhdoanhnghiệptrongth ờigianquađãcóbướcchuyểnbiếnrõrệt,cơcấuthànhphầnkinhtếtiếptụcchuyểndịchtheohướn gpháthuytiềmnăngcủacác thànhphần kinhtếvàđanxennhiềuhìnhthứcsởhữu.

TrongGDP,xuhướngchunglàtỷtrọngkinhtếnhànước,kinhtếtậpthể,kinhtếcáthểgiả m,trongkhitỷtrọngkinhtếtưnhânvàkinhtếcóvốnđầutưnướcngoài tănglên.Xuhướngnàysẽcòntiếptụctrongthờigiantới,bởinhữngdoanhnghiệptưnhântiếptụ cđượcthànhlậpnhiềutrongcácnămquatừkhiLuậtdoanhnghiệprađời,côngtáccổphầnh ó a , g i a o , b á n , khoán,c h o t h u ê d o a n h nghiệpn h à nướct h e o kếhoạchđượcđẩymạnh;tỷt rọngkhuvựccóvốnđầutưnướcngoàicũngsẽđượcgiatăngkhivốnđầutưnướcngoàitừcuốină m2004đếnnayvàtớiđâysẽgiatăngmạnhtạothànhlànsóngmớicảvềsốvốnđăngkýmới,số vốnbổsungcũngnhưsốvốnthựchiện,khiViệt NamgianhậpWTO.

- Sựt h a y đ ổ iquantrọngt r o n g hoạtđộngcủacá c d o a n h nghiệp,cáctổchứck i n h tế cũngnhưmọicôngdân:

ViệtNamđãtrảiquacơnkhủnghoảngsaunhữngnămtrongcơchếquảnlýtậpt r u n g ba ocấp,ngàynayhoạtđộngtrongnềnkinhtếthịtrườngvớisựcạnhtranhkhốcliệttrênthịtrườngđòi hỏicácdoanhnghiệp,cáctổchứckinhtếphảithayđổiphươngthứchoạtđộngđểthíchnghiđượ cvớiđiềukiệncạnhtranhgaygắt;Đồngthờimọic ô n g dâncũngcónhiềusựlựachọnhơnđốiv ớihànghóa,dịchvụtrênthịtrường,cácq u y luậtvềgiácảđượcpháthuyđiềuđócũngtạoracáchn ghĩ,cáchứngxửmớiphùhợpvớinềnkinh tếthịtrường.

TTgngày17/9/2001củaThủtướngchínhphủ,BộTàichínhđãvàđangtriểnkhaitrongtoànng ànhtàichínhkếhoạchcảic á c h hànhc h í n h 2006- 2010,t r o n g giaiđoạn2001-

2005,côngtáccảic á c h hànhchí nh đãđượcBộTàichínhtriểnkhaisâurộngtrêntấtcảcácmặ tvàđạtđượcnhiềukếtquảtíchcực.Côngtáccảicáchhànhchínhtronglĩnhvựcthuế,phí,hải quanđãđượcđặtravớitrọngtâmlàtạomôitrườngthôngthoáng,bìnhđẳng,thuậnlợi,giảmtỷlệ độngviênđểkhuyếnkhíchđầutư,khuyếnkhíchxuấtkhẩu,bảohộcóchọnlọc,c ó mứcđộđểth úcđẩysảnxuấttrongnước,thúcđẩychuyểndịchcơcấukinhtế,bảođảmnguồnthuchongânsá chnhànước.Nhằmmụctiêuđó,côngtáccảicáchhànhchínhtronglĩnhvựcthuế,phívàhảiqu anđãđượctriểnkhaisâurộng,đồngbộcảvề

20 thểchế,chínhsách,thủtụchànhchính,quytrìnhnghiệpvụ,tổchứcbộmáyvàcánb ộ,nhằmg ópphầnnângcaohiệulựcvàhiệuquảtrongthựctế,như:cảicáchvềthểchếvàchínhsách;cảicác hthủtụchànhchínhtronglĩnhvựcthuế;cảicáchvềtổchứcb ộmáyvàcánbộ,

1.2.2.1 Cáccamkếtvềthu ếtrongHiệpđịnhưuđãithu ếquanASEANđể tiếnhànhthà nh lậpkhuvựcmậudịch tựdo ASEAN (AFTA)

KhuvựcmậudịchtựdoASEAN(AFTA)chínhthứcc ó hiệulựctừnăm1993.Muốnxây dựngthànhcôngAFTAcácthànhviênđãthốngnhấtkýHiệpđịnhv ềChươngtrìnhưuđãithuế quancóhiệulựcchung(CEPT)nhằmthựchiệnchươngtrìnhcắtgiảmthuếquanđốivớihànghó anhậpkhẩutừcácnướctrong nộikhốitừnăm1993đến 2003.

(2)tỷlệnộikhốiđạtítnhất40%.Tuynhiên,tạicuộchọpởJarkarta(Indonesia)từngày3- 5/9/2004,cácbộtrưởngkinhtếASEANđãthốngnhấtsửađổitỉlệnộiđịa(hoặcnộikhối)đượcg iảmdầnxuống20%,và10%trongnhữngnămtiếptheo,nhằmt h ú c đẩythươngmạinộikhốivìt ăngsốlượngcácsảnphẩmxuấtkhẩuđượchưởngt h u ếquan thấp.Nộidungchủyếu củaCEPTbaogồm:

GeneralExculasionList)gồmnhữngmặthàngkhôngxétđếntrongchươngtrìnhgiảmthuế,đól ànhữngmặthàngcóảnhhưởngđếna n ninhquốcgia,cuộcsốngvàsứckhỏeconngười,độngthự cvật,ảnhhưởngđếncácgiátrịlịchsửkhảocổ, )xuốngmứcthuếsuất0-

5%vào năm2006(đốivớiViệtNam)vớicácquyđịnhchặtchẽ,rõràngvềlịchtrìnhcácbướcgi ảmthuếđểcácnướct u â n thủ.

Thực tế, năm1999Việt Namđãthựchiện giảm thuế được3.590 mặthàng;năm2 0 0 0 đưathêm643dòngthuếvàodanhmụccắtgiảmthuế.Tínhđếnhếtnăm2000đãc ó 4.233d ò n g thuếđượcthựchiệnt h e o chươngtrìnhCEPT(chiếm6 6 % biểut h u ếxu ấtnhậpkhẩu);tínhđến01/1/2001giảmthuếđược4.986mặthàng, Sốmặthàng

- Nhữngmặth à n g đãđư avàodanhmụcgiảmthuếh à n g nămsẽk h ô n g t h ựchiệntăn gthuếsuất,trừtrườnghợp:mặthàngđócóthuếsuấtthấphơn5%thìcóthểtănglênmức5%vàtrư ờnghợpcóthểchứngminhđượctìnhtrạngcôngnghiệptrongnướcbịảnhhưởngnghiêmtrọn gdoviệcnhậpkhẩuquánhiềumặthàngnàytừcác nướcASEAN(Điều6củaHiệpđịnh CEPT-Điềukhoản khẩncấp).

AFTAvàonăm2006,sửađổiLuậtthuếxuấtkhẩu,thuếnhậpkhẩu,c h o phépxâydựnghệthốn gthuếnhậpkhẩubaogồmthuếsuấtphổthông,thuếsuấtư uđãichungtheoquychếđãingộtốihu ệquốcvàthuếsuấtưuđãiđặcbiệt,cũngnhưq u y địnhvềthuếchốngbánphágiá,thuếchốngtr ợcấp.Hoànthànhcamkếttốiđahóadòngthuếcó thuếsuất0-5%vàonăm2006.

Biểu số1.2 :Lộtrình cắt giảm thuếnhậpkhẩumộtsốmặthàngcủaViệtNam khi tham gia AFTA(%) 5

HàThịNgọc Oanh, Kinhtếđốingoạivànhững nguyênlývậndụng tạiViệtNam,NXB.LaoĐộng-Xãhội, năm2006, trang 192.

HàThịNgọc Oanh, Kinhtếđốingoạivànhững nguyênlývậndụng tạiViệtNam,NXB.LaoĐộng-Xãhội, năm2006,trang 191 Đếnnăm2006,sốlượngdòngthuếtrong biểuthuếnhậpkhẩucủaViệtNamphảităngl ên đến1 0 6 89 mặth à n g đểp hù hợpvớibiểut h u ếq u a n hài h ò a ASEAN(còn0-5%)

ASEAN(ASEANđiệntử),đầunăm2006ViệtNamđãxâydựngdanhmục325mặthàngICT(ch ủyếulàmặthàngmáytính,máyin,điệnthoại,camera,b ăngđĩa, )sẽx ó a b ỏt h u ếquant r o n g g i a i đoạn2008-

2010.T r o n g năm2006,cácmặthàngvẫncòngiữmứcthuế5%,theolộtrìnhsẽcó288mặthàn gICTđượcgiảmthuếxuống0%vàonăm2008;25mặthàngsẽgiảmxuống0%vàonăm2 0 0

9 và72mặthànggiảm thuếcòn0%vào năm2010.

Hiện nay, Việt Nam là một trong những nước có kim ngạch xuất nhập khẩu lớn trong khối ASEAN, với kim ngạch xuất khẩu sang các nước ASEAN chiếm 25% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam và kim ngạch nhập khẩu từ ASEAN chiếm 33% tổng kim ngạch nhập khẩu Trong những năm gần đây, tốc độ tăng trưởng kim ngạch xuất nhập khẩu tương đối ổn định, đạt khoảng 27% mỗi năm Các mặt hàng Việt Nam cung cấp cho các nước ASEAN chủ yếu là dâu tây, nông sản chưa chế biến, cao su, thủy sản, thép, than, thiếc và hàng thủ công mỹ nghệ với giá cả cạnh tranh Ngược lại, Việt Nam nhập khẩu từ ASEAN các mặt hàng như xăng dầu, phân bón, thiết bị, xe máy và hàng tiêu dùng cao cấp.

Việcgiảmdầnsốlượngcácmặthàngtrongdanhmụchạnchếnhậpkhẩusẽđặtc á c doan hnghiệptrongnướctrướcnhữngtháchthứcrấtlớn:thịphầntrongnướcsẽbịt h u hẹpdochấtlượ ngkhôngbằnghàngngoạinhưnggiácảlạicaohơn,trongkhihầuhếtcácdoanhnghiệpViệtNam trongtìnhtrạngkhôngđủvốnđầutưchođổimớithiếtb ịvàkhoahọccôngnghệđápứngvớiyêu cầuthịtrường, mộtsốdoanhnghiệpsẽrơivào tìnhtrạngphásảnlàđiềukhôngtránhkhỏi.

Nhưvậy,n hì nc hu ng nhữngmặthà ng ViệtNamxuấtkhẩuk h ô n g nằmtrongchươn gtrìnhưuđãithuếquancóhiệulựcchung(CEPT),nhưngnhậpkhẩumộtsốlượnglớncácsảnph ẩmchếbiếnvàc á c sảnphẩmcôngnghệhiệnđại;t r o n g k h i chươngtrìnhcủaCEPTlạinhằmt ớiưuđãithuếđốivớinhữngsảnphẩmcôngnghệchếbiến.

Nóicáchkhác,mứccắtgiảmthuếsuấtlớnrơivàonhữngmặthàngcôngnghiệpchếbiến. Vìvậy,ViệtNamkhôngđượchưởngthuếưuđãicủaCEPTnhiềunhưcácnướckhác,khôngtậ ndụngđượclợithếlaođộngdồidàotrongnướcvàlàmcạnkiệtnguồnnguyênliệu,tàinguyênthi ênnhiên,đâylàtháchthứcrấtlớnđốivớiViệtNamk h i thamgiavàoAFTA.

- Xây dựngchương trìnhhànhđộng quốcgiađểthựchiệntựdohóathươngmạiv à o năm2020vớicácnướcđangpháttriểnvànăm20 10vớicácnướcpháttriển.Điềun à y cónghĩalàthuếsuấtthuếnhậpkhẩusẽđượcgiảmxuốngmứ c0%,bỏhàngràop h i thuếvàcáccảntrởkhácđốivớihoạtđộngthươngmạivàđầutư.Chươngtr ìnhh à n h độngquốcgiađượctừngnướcxâydựngtùytheođiềukiệnriêngcủamìnhvàhoànt oànmangtínhtựnguyệnđơnphương.Trongchươngtrìnhnày,ởnộidungvềthuế,mỗiquốcg iacầnphảiđưaracáccamkếtđểthựchiệntựdohóa,chocácthờihạn:

Cáccamkếtphảiđượcxâydựngtheohướng:giảmdầnthuế;đảmbảosựrõràngtrongchế độthuếquan;trêncơsởtựnguyện,dànhnhữngưuđãiởcácthỏathuậnkhácchoAPEC.

- Thựchiệnchươngtrìnhtựdohóatựnguyệntừnglĩnhvực,cụthểlà15lĩnhv ực,trong đócó9lĩnhvựcđầuđượcđưavàotựdobắtđầutừnăm1999,vớicácmứct h u ếsuấtcuối cùng(0- 5%).

Hiệpđịnhtránhđánhthuếhailầnlàvănkiệnpháplýsongphươngtrongđóđưaramột khuônkhổđểcácnướcphânchiaquyềnlợivềthuếtừcácđốitượngnộpt h u ếhoạtđộngquabiê ngiới,đồngthờiloạibỏcácràocảnđốivớidòngluânchuyểnhànghóa, vốn, công nghệvàlaođộnggiữacácquốcgia.

Từnăm1990tớinay,ViệtNamđãkýhơn40hiệpđịnhvềtránhđánhthuếhailầnvớicác quốcgiavàvùnglãnhthổ.Phạmvibaoquáttrongcáchiệpđịnhtránhđánh thuếtrùngthôngthườnglàthuếtàisản,thuếthunhậpdoanhnghiệp,thuếthunhậpcánhân.

MụcđíchkýkếtcácHiệpđịnhtránhđánhthuếhailầnnhằmloạibỏviệcđánht h u ếtrùng bằngcách: (a)MiễngiảmsốthuếphảinộptạiViệtNamchocácđốitượngcưtrúcủanướckýkếthiệpđịnh;h oặc(b)KhấutrừsốtiềnthuếmàđốitượngcưtrúViệtNamđãnộptạinướckýkếthiệpđịnhvàosốt huếphảinộptạiViệtNam.Ngoàira,Hiệpđịnhcòntạokhuônkhổpháplýchoviệchợptácvàhỗt rợlẫnnhaugiữacáccơquanthuếViệtNamvớicơquanthuếcácnướckýkếttrongcôngtácquản lýquốctếnhằmngănngừaviệctrốn lậuthuếđốivớicácloạithếđánhvàothunhậpvàtàisản.T ừđócácquyđịnhvềthuếtrongnướccũn gchịuchiphốicủacácHiệpđịnhvề thuế:

- Trênphươngdiệnk i n h tế,hiệpđịnht r á n h đánhthuếhailầnl à t h ỏathuậnnhằmphâ nchianguồnthuchongânsáchcủanướcđầutưvàViệtNamvớitưcáchlànướctiếpnhậnđầu tưvàngượclại,chyểngiacôngnghệvàphâncônglaođộng.

- Trênphươngdiệnquảnlý,hiệpđịnhtránhđánhthuếhailầnlàbiệnphápmởrộngvànâ ngcaohiệuquảquảnlýcủaNhànướctrênphạmviquốctế.Hiệpđịnhcóq u y địnhrằng:

Vớichức nănghợptáctrongviệc quảnlýcáctổchứckinhdoanhxuyênquốcgiacầntraođổithôngtinquảnlývàxửlýtranhchấpgi ữacácquốcgia.Đâycóthểcoilàbiệnphápkhởiđầuchoviệcnhấtthểhóakhôngnhữngđốivớichí nhsácht h u ếmàcònđốivới việcnângcao hiệuquảquảnlýcủaViệtNam.

Khi thực hiện một công việc liên quan đến các nước thành viên WTO, các quốc gia cần tuân thủ các quy định trong các hiệp định như Hiệp định chung về Thuế quan và Thương mại (GATT), Hiệp định về các biện pháp đầu tư liên quan đến thương mại (TRIMS), Hiệp định về sở hữu trí tuệ liên quan đến thương mại (TRIPS), Hiệp định về xác định giá trị Hải quan (CVA), Hiệp định về hàng rào kỹ thuật liên quan đến thương mại (TBT), Hiệp định cấp phép (ILP), quy tắc xuất xứ, và hiệp định trước khi xếp hàng Trong số đó, Hiệp định chung về thuế quan và thương mại có tác động rõ nét đến hệ thống chính sách thuế của Việt Nam, với GATT bao gồm các nguyên tắc cơ bản quan trọng.

- Nguyên tắc tựdohóavàcácràngbuộc cắtgiảm thuếquan;

Cảicáchthuếtrongnhữngnămcuốithếkỷ20vàđầuthếkỷ21củacácnướctrênthếgiới, trongđóđặcbiệtlàcácnướctrongkhốiOECDkhôngchỉđơngiảnlàsựcânnhắctốiưugiữamụcti êuhiệuquảvàcôngbằngtrongđiềukiệncủamộtnềnkinhtế"đóng",màc ò n b ịchip h ốimạnhm ẽbởinhữngnhântốmớinảysinhtrongtiếnt r ì n h toàncầuhóađangdiễnramộtcáchnhanhchó ng.NhữngthànhtựunổibậttrongcảicáchthuếđốivớicácnướcOECDvàonhữngnămcuốicủat hểkỷ20cóthểđượctómtắtnhưsau:

Thuếsuấtbiênđối với thuếthunhập cánhân tiếptụcđượcgiảm thấp

Donhữngthànhtựunghiêncứucủanhữngnăm80cảvềmặtlýthuyếtlẫnthựctiễn,đasốc ácnhànghiêncứutinrằngtỷlệthuếbiêncàngcaosẽgâyranhữngméomócànglớnđốivớinền kinhtế.Tỷlệthuếcaosẽkhôngkhuyếnkhích laođộngvàtiếtkiệmnhưngđồngthờilạikhuyếnkhíchviệclợidụngnhữngkẽhởthuế.Đâychín hlàn g u y ê n nhândẫnđếntràolưucắtgiảmthuếsuấtbiêntrungbìnhkhoảngtrên10%vàonh ữngnămcuốicủathậpkỷ80ởcácnướcOECD.Xuhướngnàyvẫnđượcduytrìvàđ ivàoổn dịnhtrongnhững năm90.

Biểu số1.3 :Thuếsuấtbiêncaonhất của thuếthunhập cánhânmột sốnướcOECD (đơnvị:%) 6

Cơsởđánhthuếthunhậpđượcmởrộngđểbùđắpsốthuếgiảmdoviệccắtgiảmthu ếsuất Ởđasốcácnướcthựchiệnviệccắtgiảmthuếsuấtbiênđốivớithuếthunhậpc á nhân,ngu ồntàichínhthiếuhụtđượcbùđắpbằngviệcmởrộngcơsởđánhthuế.Việcnàyđượcthựchiệnb ằnghaicách:Cáchthứnhấtlàtăngcườngđánhthuếvàokhoảnthunhỏ,lặtvặtmàtrướcđâychưa đưavàodiệnđánhthuế.CáchnàyđượcthựchiệnởÚc, PhầnLan,NiuDi -LânvàAnh.

Cách thứ hai để cải cách thuế là loại bỏ hoặc hạn chế các khoản ưu đãi, miễn giảm không cần thiết Nhiều nước phát triển đã áp dụng biện pháp này với mức độ khác nhau Vào năm 1986, cải cách thuế tại Mỹ đã tiến hành loại bỏ một số ưu đãi, dẫn đến hệ thống thuế trở nên phức tạp và gây khó khăn cho tiêu dùng, tiết kiệm và đầu tư So với các chương trình chi tiêu trợ cấp của chính phủ, các biện pháp miễn giảm thuế thường không minh bạch và không phát huy hiệu quả theo ý đồ thiết kế Vì vậy, nhiều nước đã tiến hành tính toán và theo dõi tài khoản "chi phí thuế", phản ánh tổng số thuế bị mất đi của chính phủ do thực hiện các biện pháp miễn giảm Sự tính toán này là một trong những biện pháp minh bạch và hạn chế hệ thống miễn giảm, khấu trừ trong các sắc thuế ở mức độ hợp lý và mở rộng cơ sở đánh thuế của các chính phủ.

6 T ạpchí tàichính, sốtháng 5/2003,trang52 đãcơbảnbùđắpsựthiếuhụtnguồnthudoviệccắtgiảmthuếsuấtgâynên,tuynhiênvẫnkhôngbù đắpđượchoàntoàn(năm1980tỷlệthuếthunhậpcánhâncủacácnướct r o n g khốiOECDlà10, 9%GDP,trongkhiđótỷlệnàyvàonăm1995là10,4%).Dok h ô n g bùđắpđượchoàntoànnhuc ầutàichínhnênnhiềunướcđãđặtgánhnặngthuếnhiều hơn lên tầng lớpdâncưcóthunhậpthấp.

Thuếthunhậpcánhânđượcđơngiảnhóatheohướnggiảmbớtsốlượngt h u ếsuất vàlàmchochúng "bằngphẳng"hơn

Hệthốngthuếthunhậpcánhântrướcnhữngnăm80trởnênquáphứctạpvớinhiềubậct huếsuất,vớinhữngquyđịnhkhấutrừ,ưuđãimiễngiảmlàmchiphíhànhc h í n h thuế(gồmchi phíchobộmáyhànhthuvàchiphíchấphànhchínhsáchthuế)trởnênquálớn.Thựctạinàyđãđư ợccảithiệnđángkểthôngquaviệcgọtgiũahệthốngthuếthunhậpcánhântheohướngđơngiả nhóa.Cácnhàcảicáchđãlậpluậnrằng:ítsốlượngthuếsuấthơn không cónghĩa là làmcho hệthốngthuếítlũy tiếnhơn.S ựlũytiếncủamộthệthốngthuếthunhậpcánhânchủyếuxuấtpháttừchỗtồntạimộtm ứckhởiđiểmchịuthuế(Phầnthunhậpđầutiêncóthuếsuấtbằngkhông)chứk h ô n g hoàntoàn phụthuộcvàosựgiatăngcủa cácbậcthuếsuất.

Vìvậy,đơngiảnhóat h e o hướngítbậtthuếhơnsẽlàmchohệthốngthuếcóhiệuquảcaohơn.Tr ongthậpk ỷgầnđây,ngoạitrừThụySĩvàThổNhĩKỳ,tấtcảcácnướccònlạitrongOECDđềuthự chiệnviệccắtgiảmsốlượngthuếsuấtthuếthunhậpcánhân.Sốlượngthuếsuấtb ì n h quânđãgi ảmtừ10bậcxuốngcòn6bậctìnhtừnăm1986đến1997.Xuhướnggiảmsốlượngthuếsuấtcù ngvớiviệchạthuếsuấtbiêncaonhấttrongthậpkỷ80và9 0 đãlàmchohệthốngthuếthunhậpc ánhântrởnên"bằngphẳng"hơnvớisốlượngt h u ếsuấtíthơnvàsựkhácbiệtgiữacác bậcthuếsuấtnhỏhơn.

Thuế thu nhập công ty đang được cải cách theo xu hướng cắt giảm thuế suất và mở rộng diện chịu thuế Nhiều ưu đãi trước đây đã bị xóa bỏ hoặc hạn chế, điều này thể hiện rõ nét tại các nước như Australia, Phần Lan, Đức, Ai-xen, Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha và Mỹ Hiện nay, thuế suất thu nhập công ty trong khối OECD đã giảm khoảng 10% so với mức của năm 1997 và 1986 Sự cắt giảm này không chỉ bị ảnh hưởng bởi cạnh tranh thuế giữa các Chính phủ mà còn bởi sự toàn cầu hóa kinh tế Khi các yếu tố sản xuất trở nên linh hoạt hơn và dễ dàng di chuyển qua biên giới, việc duy trì mức thuế suất cao sẽ trở nên bất lợi cho quốc gia đó, dẫn đến nguy cơ "biến mất các đối tượng nộp thuế" Do đó, xu hướng cắt giảm thuế thu nhập công ty nhanh chóng trở thành hiện tượng domino giữa các nước OECD.

Biểu số1.4 : Mức thuếthunhậpcôngtycủamộtsốnước OECD (Đơnvị:%) 7

Mộtt r o n g nhữngđặctrưngcơbảncủacảicáchthuếtrênthếgiớit r o n g thờig i a n gầnđ âylàsựphổcậpcủathuếVATnhằmthaythếthuếdoanhthuđểtránhhiệntượngđánhthuếtrùng trong hoạtđộngsảnxuất,kinhdoanh.TrongkhốicácnướcpháttriểnOECDhiệnchỉcònMỹchưaápdụ ngVAT Một sốnướcnhưNaUy,ThụyĐiển,PhầnLan,Italia,AnhđãápdụngVATngaytừnhữngnăm60,7 0.Mộtsốnướckhác

7 T ạpchí tàichính, sốtháng 5/2001,trang53 nhưHyLạp,TâyBanNha,BồĐàoNhathìápdụngVATtrongnhữngnăm80khihọg i a nhậpk h ốiE U Mộtsốnướccò nlạibanđầuphảnđ ố iVATnhưngs a u đ ócũngchuyểnsangápdụngcác loạithuếnàytrongthờigiangầnđâynhưCaNaDa,Aixlen,NhậtBản, NiuDiLânvà Thụy Sĩ.

Docảmnhậnđượctínhkhôngkhuyếnkhíchtiếtkiệmcủathuết h u nhậpc á nhânvàthuế thunhậpcôngty,đasốcácnướctrongkhốiOECDthựchiệnviệccắtgiảmthuếtrựcthuvàch uyểndầngánhnặngsangcácloạithuếtiêudùngnhưVAT,t i ê u thụđặcbiệt, Mặcdùvậy,th uếtrựcthuvẫnchiếmtỷlệđasốvàlàchỗdựachủyếu củangânsách cácnướcpháttriển.

Trong giai đoạn từ 1980 đến 1995, tỷ trọng thuế thu nhập cá nhân và thuế thu nhập công ty có xu hướng giảm, trong khi thuế tiêu dùng lại có xu hướng tăng Sự gia tăng của thuế gián thu, đặc biệt là thuế tiêu dùng chung, phản ánh xu hướng toàn cầu trong việc phổ cập áp dụng VAT, đặc biệt ở các nước phát triển trong khối OECD Xu hướng này rõ ràng nhất tại các quốc gia như Hy Lạp, New Zealand và Thổ Nhĩ Kỳ, nơi trước đây chưa có thuế tiêu dùng chung Tại Nhật Bản, tỷ trọng thuế tiêu dùng cũng tăng đáng kể trong những năm 90, song song với việc giảm thuế thu nhập công ty Vương quốc Anh cũng thể hiện rõ xu hướng tăng tỷ trọng thuế tiêu dùng thông qua việc tăng thuế suất và mở rộng diện đánh thuế VAT.

Tuynhiên,cầnphảithấyrằng,sựthaythếhoàntoànthuếgiánthubằngthuếtrựcthuhoặc ngượclạilàđiềukhôngthểcó.Ngaycácnướcđãpháttriểncũngkhôngthểloạibỏhoàntoànthuế giánthuvàthậmchígầnđâyconcóxuhướngthuếgiánthulàloạithuếquantrọngtronghệthốngt huế.Mộtcơcấuhệthốngthếhợplýlàmộtcơcấumàởđógiớihạnlũythoáicủathuếgiánthubịhạ nchếbởiphạmvithuếtrựcthu.B ởivậy,sựkếthợpchặtchẽgiữathuếtrựct hu vàgiánth ul à rấtc ầnthiếtvà cóý n g h ĩaquantrọngcảvềmặtlýthuyếtvàthựctiễnkhôngchỉởnhữngnướcpháttr iển

30 trongkhốiOECDmànócònlà bàihọcrấtqúy báuđốivớinhững nướcđangpháttriểnt r o n g đócóViệtNam.

1.3.2.KinhnghiệmcủacácnướcĐôngÂu Ởđâychỉxinnóiđếncảicáchthuếởmộtsốnướccónềnkinhtếchuyểnđổitừk ếhoạchh ó a tậpt r u n g s a n g k i n h tếthịtrường,n h ưBaLan,Hungari,Bungari,Rumani. Đặcđiểmnổibậtởcácnướcnàylàquá t rì nh cảicáchthuếgắnliềnvớiq u á tr ìn h cảitổ vàchuyểnđổinềnkinhtếtheohướngthịtrường,hộinhậpkinhtếquốctế,tức là cảnội dungvà biệnphápđãcósựthayđổicơbảnsovớitrước.Cóthểphân chiaq u á trìnhnàythànhhaigiaiđoạn:

Giai đoạn đầu của việc cải cách thuế tập trung vào việc thay đổi nội dung và cơ cấu hệ thống thuế nhằm tăng số thu, giảm thâm hụt ngân sách Trong giai đoạn này, các nước đã giảm đáng kể thuế suất thuế doanh thu để chuẩn bị cho việc ban hành thuế giá trị gia tăng Đồng thời, thuế tiêu thụ đặc biệt và thuế lợi tức doanh nghiệp cũng được điều chỉnh phù hợp với tình hình mới Thuế thu nhập cá nhân và các loại thuế khác như thuế quỹ lương, thuế bảo hiểm xã hội được áp dụng nhằm tăng thu và điều tiết vĩ mô nền kinh tế Sự chuyển đổi từ các biện pháp hành chính sang hệ thống thuế nhập khẩu với thuế suất rõ ràng, mang tính pháp lý cao, dựa trên cơ sở kinh tế, thể hiện sự thay đổi căn bản trong quản lý thuế, nhằm sử dụng công cụ thuế để điều tiết vĩ mô nền kinh tế phù hợp với cơ chế thị trường mở.

Giaiđoạnthứhai :ĐasốcácnướcĐôngÂunóitrênhướngvàoviệcchuyểnhoàntoànsa nghệthốngthuếtheocơchếthịtrường;banhànhvàsửađổicácsắcthuếchủyếunhư:thuếgiátrịgi atăng,thuếtiêuthụđặcbiệt,thuếthunhậpcánhânlũytiếnđánhtrêndiệnrộng,thuếthunhậpcông tyvớimộtthuếsuấtduynhấtnhằmđẩymạnhsảnxuất,nhấtlàsản xuấthàngxuấtkhẩu.

Trong bối cảnh hiện tại, cải cách thuế ở các nước Đông Âu chưa đạt được nhiều kết quả như mong đợi, chủ yếu do nền kinh tế đang trong giai đoạn khủng hoảng, sản lượng sản xuất giảm sút và tốc độ tăng trưởng thấp Nhiều doanh nghiệp quốc doanh không có khả năng thích ứng với cơ chế thị trường, dẫn đến tình trạng thua lỗ và không nộp thuế Đồng thời, sự lỏng lẻo trong khu vực kinh tế tư nhân nhằm phát triển mạnh mẽ đã khiến nhiều doanh nghiệp bỏ trốn, chuyển sang phát triển trang trại Ý thức chấp hành pháp luật còn yếu kém, dẫn đến tình trạng trốn lậu thuế phổ biến, với nhiều nước tự đánh giá thất thu thuế lên tới 50% Nguyên nhân chính là cải cách hệ thống chính sách thuế không đi đôi với việc củng cố bộ máy và thiết lập công tác quản lý thuế đủ mạnh, phù hợp với việc chuyển đổi nền kinh tế sang cơ chế thị trường, đặc biệt trong bối cảnh khu vực kinh tế tư nhân đang phát triển mạnh.

Nhưvậy,bàihọcrútrat ừq u á t r ì n h cảicáchthuếở Đ ôngÂutrongthờikỳchuyểnđổiđó làkhiđãchuyểnnềnkinhtếthịtrườngthìđồngthờiphảicảicáchmộtcáchcơbảnhệthốngchínhs áchthuếchophùhợpthìmớiđạtđượcyêucầutăngthungânsáchNhànướcvàpháthuytácdụn gcủathuếđiềutiếtvĩmônềnkinhtếvàhộinhậpđượcvàohệthốngkinhtếthếgiới,bàihọcnàyqu ảlàcóíchvớiViệtNamkhichuyểnsangcơchếthịtrườngđịnhhướngxãhộichủnghĩavàhộinhập kinhtếquốctế.

TừkhitiếnhànhđàmphángianhậpWTO,việccắtgiảmthuếquancủaTrungQuốcđãđư ợcthựchiệnmộtcáchnhấtquánvàliêntục,vừalàmchohệthốngthuếquanphùhợpvớichuẩn mựcchungcủakinhtếthịtrườngvàthông lệquốctế,vừanhằmmụctiêugiảmthuếsuấtbìnhq uân đápứngyêucầucủaviệcgi a nhậpWTO.L ịchtrìnhcắtgiảmthuếquancủaTrungQuốct ừnăm1992đếnthờiđiểmtrởthànht h à n h viênWTO(2001)nhưsau:

01/1/1992:Giảm225dòngthuế,chiếm4,1%tổng số;

01/4/1992:Loạibỏthuếnhậpkhẩuđ ố ivới1 8 n h ó m sảnphẩm,t r o n g đó16n h ó m s ảnphẩmvới1 6 8 dò ng th u ếsuấtnhậpkhẩugiảmtr on g phạmvi từ28,6đến6 8 % Hainhóm sảnphẩmcònlạilẵtômuikínvămâyquanphim,thuếcănbảnđêtăngtrongkhithuếtheoluậtđư ợcloạibỏ,nhưngmứcthuếnhập khẩuvẫngiảmnhẹ.

01/1/1993:Giảm3.371dòngthuế,chiếm53,6%trongtổngsốlàmgiảmmứct h u ếqu anbìnhquân7,3%.

01/4/1995:Giảm19dòngthuếđốivớirượuvang,rượuvàthuốclàtừ120%-150% xuống còn 80%.

01/10/1997:Giảm4.874dòngthuế,chiếm73,5%tổngsố,tỷlệthuếquanbìnhquân giảmcòn17%.

01/1/1999:Giảm1.014dòngthuếtrongcácngànhdệt,đồchơivàlâmsảntừ0 , 2 đến1 1điểmphầntrăm.

2 điểmphầntrăm.Giảm202dòngthuếđốivớicáchànghóachất,máymócvàcácsảnphẩmkhác( thuếlinhkiệnchếtạomáytínhcánhângiảmtừ15%còn6%,thuếđánhv à o bộphậnghidữliệu giảmtừ18%còn1%).

01/1/2001:Cắtgiảm3.462dòngthuế,chiếm 49%tổng số.

Vớimộtlộtrìnhcắtgiảmthuếquannhưtrên,thuếsuấtbìnhquânđốivớihàngnhậpkhẩuc ủaTrungQuốcđãliêntụcgiảmxuốngvàtớithờiđiểmtrởthànhthànhv i ê n WTO,mứcth uếnàychỉcònbằng1/3sovớithờiđiểmkhiTrungQuốcbắtđầuđ àmphángianhập.

Biểu số1.5: Thuếquanbình quânđốivớihàngnhậpkhẩucủaTrung Quốc giai đoạn1982-2001vàdựbáogiaiđoạn2006-2010 8

MộtnộidungquantrọngcủacảicáchchínhsáchngânsáchởTrungQuốclàquátrìnhchu yểntừhệthốnggiaonộpngân sáchtronghệthốngkinhtếkếhoạchtrướcđâysanghệthốngthuếcónhiềuđặcđiểmtươngđồngv ớihệthốngthuếcủacácnướck i n h tếthịtrườngphươngTây.Chếđộgiaonộpngânsáchtrướcn ăm1978đãlầnlượtđượcthaythếbằngchếđộchophépdoanhnghiệpgiữlạimộtphầnlợinhuận (1979),chếđộđóngthuếthunhậpchuẩncủadoanhnghiệptheoluậtthuế(1983-

1988),thuếđiềuchỉnhthunhập.Mụctiêuchungcủatấtcảcácđợ tđiềuchỉnhnàylàlàmtăngt rá chnhiệmcủangânsáchcủadoanhnghiệpvàkhuyếnkhíchchúngnângcaohiệuquảsảnxuấtki nhdoanh.Tuynhiên,kếtquảđạtđượckhôngnhưmongmuốndosựhạnchếvànhữngmâuthuẫnc ủacácchếđộđánhthuế:cáccơchếthuến à y đ ãkhôngkhuyếnkhíchcácdoanhnghiệptrong việ ctăngdiệnchịuthuế,dođóđãlàmgiảmtỷlệthu

Tại Trung Quốc, ngân sách từ năm 1978 chỉ đạt 31% và giảm xuống còn 13% vào năm 1993 Trách nhiệm thuế không được phân bổ đồng đều giữa các doanh nghiệp thuộc các hình thức sở hữu khác nhau Một hạn chế lớn là có quá nhiều sắc thuế (37 loại) chồng chéo, gây phức tạp cho việc thu thuế và tạo kẽ hở cho các doanh nghiệp trốn thuế Do đó, từ năm 1994, Trung Quốc đã thực hiện một cuộc cải cách thuế căn bản với nhiều nội dung quan trọng.

(1) Mởrộngthuếgiá trịgia tăngtronghệthốngthuếdoanhthu(gồm VAT,thuếsảnphẩmvàthuếmônbài).Từnăm1994,thuếgiátrịgiatăngđãđượcápdụngchoc á c d o a n h nghiệpbán buôn,bánlẻ,sảnxuấtthuộc mọithànhphầnkinhtế,khôngphânbiệtdoanhnghiệptrongnướchaydoanhnghiệpnước ngoài.Đếnnăm1995,thuếVATđ ãchiếm42%tổngthungânsách.Cácloạithuếmônbàivớimứ ctừ3%-5%ápdụngchủyếucho dịchvụvàkinhdoanhbấtđộngsản.

- Chuyểnt h u ếV A T từdạngthuếd ựatrênsảnxuấts a n g VATdựatrêntiêudùng,tươn gtựnhưhệthống thuếgiátrịgiatăngcủacácnướcphươngTây.

- Cải thiệnthuếhànghóa,sửa lạicáckhoảnmục thuếthôngqua việc tăng,giảmv à từngbướcloạibỏcáchànghóachungchịuthuế,đưacáchànghóatiêudùngcaocấ pthànhtiêuđiểmcủathuếhànghóa;

- Thốngnhấth ệthốngt h u ếdoanhnghiệp,ba o gồmthốngnhấttiêuchíphânbiệtchotừ ngngườiđóngthuếvàcác chínhsáchưuđãi;

- Cảithiệnhệthốngthuếthunhậpcánhânbằngcáchđưaramộthệthốngthuếthunhậpcá nhâncóphânloại,hợplýhóaviệckhấutrừtrướcthuế,hìnhthànhtiêuchíđiềuchỉnh tỷlệthuếhợplýhơn;

- Cảithiệnhệthốngthuếđịaphương,đảmbảochochínhquyềnđịaphươnglàcơquancót hẩmquyềnv ềchínhsáchthuế,đồngthờikhẳngđịnhchínhsáchchínhsáchthuếthốngnhất;

- Cảicáchsâuhơnthuếởnông thônbaogồmhủybỏthuếnôngnghiệpđặcbiệt,từngbướcgiảmthuếnôngnghiệp,hìnhthànhchí nhsáchthuếưuđãiđốivớinhữngvùngsảnxuấtlươngthựcchủyếu.

Trongsố9nướcmớigianhậpWTOtừtháng4/2000đến10/2002,thìmứcthuếquanhạnc hết r u n g bìnhđơngiảnápdụngchocácsảnphẩmphinôngnghiệpcủaTrungQuốccamkếtvới WTOlà8,9%bắtđầucóhiệulựctừnăm2004,mứcnàyđãc a o hơnMacxedonia,ĐàiLoan,Mol dova,Lithuania,Croatia,Albania,chỉthấphơn2nướcOman(11%) vàJordan(15%).

Tiểukết:Ch ương1đãkháiquátsơlượckháiniệmvềthuế,vaitròvànguyêntắckhixâyd ựnghệthốngthuế.Đồngthời,chương1cũngnêukinhnghiệmxâydựngh ệthốngthuếcủacácnư ớcpháttriển,cácnướcchuyểntừnềnkinhtếkếhoạchhóatậptrungsangnềnkinhtếthịtrườngcóđ iềukiệngầntươngđồngvớiViệtNamtừđórútranhữngbàihọcthànhcông,thấtbạiđểcóthểhoàn thiệnhệthốngthuếcủaViệtN a m trongđiều kiệnnềnkinhtếthịtrườngvàhộinhậpcóhiệuquảvàonềnkinhtếthếgiới.

Trướcyêucầukháchquanvàđòihỏicấpbáchthựchiệntốtnhiệmvụthungânsáchnhànư ớctrongtừngthờikỳcủacáchmạng,từnăm1990,việccảicáchhệthốngt h u ế đãđượctiếnhành(cảicáchthuếbước1).Từnăm1999đếnnay, ngànhthuếbướcsanggiaiđoạncảicách thuếbước2vàđãđạtđượcnhững thànhtựuquantrọng.

Cóthểnói từnăm 1990đếnnay, khiđiềuhànhcảicáchhệthốngthuế,tìnhhìnht r o n g nướcvàthếgiớicónhiềuyếutốkhôngthu ậnlợi.Nhằmbảođảmđượcnhữngmụctiêulớnđặtratrongquátrìnhcảicách,toànngànhthuếđã nỗlựcxâydựngmộth ệthốngchínhsách, mộtcơchếquảnlýphùhợp với yêucầu củathời kỳmới.

1998):tronggiaiđoạnnàyQuốchộiđãsửađổi,b ổsungvàbanhànhmộtloạtcácsắcthuếmớiv ớimụctiêuthốngnhấtchếđộthuếgiữacácthànhphần kinh tế(hướngnội).

Ngày08/8/1990,Hộiđồngnhànướcđãcôngbố3luậtthuếmớibaogồmthuếdoanhthu,t huếtiêuthụđặcbiệt,thuếlợitứcápdụngchocácdoanhnghiệpthuộcmọit h à n h phầnkinhtế,đ ồngthờitrongnăm1990,nhànướccũngtiếptụchoànthiệnmộtsốloạithuếnhưthuếsửdụngđất nôngnghiệp,thuếxuấtnhậpkhẩu,Pháplệnhthuến h à đất,Pháplệnhthuếtàinguyên,Pháplệnh thuếthunhậpđốivớingườicóthunhậpcao.

Năm1993,tiếptụchoànthiện,sửađổiluậtthuếxuấtnhậpkhẩu,thuếlợitức,t h u ếtiêuth ụđặcbiệt.Năm1994,banhànhluậtthuếchuyểnquyềnsửdụngđất.

Cảicáchthuếbước2(1999- nay):Cảicáchthuếbước2nhằmtiếptụchoànthiệnhệthống chínhsáchthuế,làmchohệthốngchính sáchthuếphùhợpvớinềnkinhtếthịtrườngđãtừngbướchìnhthànhtrênthựctế,đồngnhấthóach ếđộthuếgiánthuv ớicácquốcgiatrongkhuvực(hướngngoại),t h ú c đẩyq ú a trìnhhộinhậpki nhtết r o n g khuvực vàtrênthếgiới.

Theođó,Quốchộiđãbanhành,sửađổi,bổsungmộtsốloạithuếnhư:Thuếgiátrịgiatăn g,thuếthunhậpdoanhnghiệp,thuếxuất,nhậpkhẩu,thuếtiêuthụđặcbiệt,thuếchuyểnquyềnsử dụngđất, ngoàira,đểphùhợpvớitìnhhìnhmớicủađấtnướcvàxuhướnghộinhậpquốctế,nhà nướcđãtiếnhànhsửađổiluậtngânsáchnhànước,luậtngânhàngnhànước,luậtkhuyếnkhíchđầ utưtrongnước,

THỰC TRẠNG CỦAHỆTHỐNGTHUẾCỦA VIỆT NAM

2.2.1.1.Đảm bảođộngviên sốthu chủyếucho ngân sáchnhànước

Từnăm1990đếnnay,quamộtquátrìnhhơn15nămthựchiệncảicáchthuế,chúngtađã xâydựngđượcmộthệthốngchínhsáchthuếbaoquátđượchầuhếtcácnguồnthu,ápdụngt hốngnhấtđốivớimọithànhphầnkinhtế,từngbướcthíchứngy ê u cầuchuyểnđổinềnkinhtết heocơchếthịtrườngđịnhhướngxãhộichủnghĩa.H ệthốngchínhsáchthuếmớigồmchínsắcth uếcơbảnvà mộtsốkhoảnthudướihìnhthứcphívàlệphíđãtrởthànhcôngcụđiềutiếtvĩmôcủan hànướcđốivớinềnk i n h tế,gópphầnthúcđẩysảnxuất,kinhdoanh,khuyếnkhíchđầutư,khuy ếnkhíchxuấtkhẩu,bảohộsảnxuấttrongnước,từđóthúcđẩychuyểndịchcơcấukinhtế,tạoviệc làmvà tăngthunhập,gópphầnxóađói giảmnghèo.

Tổngthuthuếvàphíl uô n hoànt hà nh vượtmứcdựtoánt hu hàngnămđượcQuốchộith ôngqua,đạttốcđộtăngtrưởngcao.Năm2000,tăng13,7lầnsovớinăm1990.Sốthuvềthuếvàph ítrongtổngthungânsáchnhànướcnăm1990chỉchiếm76,78%,đếnnăm2003đãchiếm92, 9%.Tỷlệđộngviênquathuếvàphí/GDPđãđạtvàvượt mụctiêuđềra,đến năm2003đạt 21,8% GDP.

Tổngthungânsáchnhànướcgiaiđoạn2001-2005đạt770.000tỷđồng,vượt 150.000tỷđồngsovớikếhoạch(tăng18,3%sovớikếhoạch),tỷlệđộngviênbìnhquânđạt22,5

%sovớiGDP,tốcđộtăngthubìnhquânhàngnămđạt18,3%/năm(mụct i ê u 12%/năm).

Riêngsốthutừthuếvàphítrungbình5nămướcđạt 708.000tỷđồng. Đặcbiệt,năm2005lànămcuốicùngcủakếhoạch5năm2001-

2005(nămcuốicùngcủaĐạihộiIX)quađivớiđầysónggió,thiêntai,dịchbệnhdiễnraácliệtv à trêndiệnrộng,giácảvậttư,nguyênliệu,xăngdầu,sắtthép,nănglượngcónhiều

Trong giai đoạn từ 2000 đến 2005, mặc dù gặp nhiều khó khăn và diễn biến khó lường, ngành tài chính đã đạt được những thành tựu đáng kể Năm 2005, tổng ngân sách nhà nước đã vượt qua mục tiêu được Quốc hội giao với 183.000 tỷ đồng cho 64 tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương Tổng ngân sách nhà nước năm 2005 đạt 211.400 tỷ đồng, gấp 2,03 lần tổng thu thực tế năm 2001, tăng 15,5% so với mức được Quốc hội phê chuẩn và vượt 26,7% so với thực tế năm 2004.

9 Kinh t ếViệtNam,2005-2006, Thờibáo KinhtếViệt Nam,trang 14.

Biểu số2.2 :Tốcđộtăng trưởngthuếvàphí quacác năm(%) 10

Nhờthungânsáchnhànướctăngkhánênnhànướccóthêmthựclựcđểđầymạnhđầu tưpháttriểncơsởhạtầng,kinhtế- xãhội,giáodục,vănhóa,ytế,đảmbảoquốcphòng,anninh,thựchiệnx ó a đ óigiảmnghèo,tăngt hêmd ựtrữ,

Trongthờigianquacũngđánhdấumộttínhiệuđángmừng- đólàđộnổicủacácsắcthuếcơbảntrongnềnkinhtếnhưthuếgiátrịgiatăng,thuếthunhậpdoanh nghiệp, đãcódấuhiệukhảquan.Điềuđóchứngtỏchínhsáchthuếđãvàđangtừngbướcbámsát vớithựctếđờisốngkinhtếxãhộicủađấtnước.Tacóthểthamkhảođộn ổicủa mộtsắc thuếtiêubiểu củaViệt Namgiaiđoạn2001-2005nhưsau:

Năm GDPtheogiág ốc(tỷ đồng) Tỷlệlạmp hát(%) GDPtheogiáh iệnhành Phần trăm thay đổiGDP(%)

Phần trăm thayđổit hu ếVA T(%)

Phần trăm thay đổiGDP(%) ĐộnổicủathuếV

QuahaibiểutrêntathấymặcdùphầntrămthayđổithuếVATsovớiphầntrămt h a y đổic ủaGDPcóxuhướngkhôngđềunhưngnhìnchung,đềuởmứcxấpxỉhoặclớnhơn1,quađóđã phảnánhmứcđộquyệnchặtcủathuếvàohoạtđộngkinhtếlàk h á cao,nóphảnánhsựphụthu ộcchặtchẽlẫnnhaugiữathuếvàtốcđộtăngtrưởngk i n h tế.

Thời gian qua đã phản ánh sự thay đổi trong cơ cấu thu ngân sách nhà nước, với tỷ trọng thu nội địa ngày càng cao, cho thấy sự phát triển của nền kinh tế trong nước Các khoản thu từ doanh nghiệp nhà nước đạt 37.800 tỷ đồng, vượt 1.010 tỷ đồng, tăng 6,4% so với dự toán và 15,9% so với năm 2004 Khu vực doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài tiếp tục duy trì tiến độ tăng trưởng ổn định, đạt 20.500 tỷ đồng, vượt 2.550 tỷ đồng, tăng 14,2% so với dự toán và 39,5% so với năm trước Thu từ khu vực kinh tế dân doanh đạt 16.800 tỷ đồng, tăng 26,7% so với năm 2004.

Trongsố14chỉtiêuthungânsáchnhànướcđượcgiaonăm2005,chỉriêngcáckhoảnthu phí,lệphí(chỉđạt91,7%dựtoán)vàthutừqũyđấtcôngích,hoalợicôngsảntạixã(đạt98,6%dự toán)khôngđạtkếhoạch,cònlại12chỉtiêuđềuđạtvàvượtd ựtoán.

Biểu số2.5 :Cơcấuthu ngân sáchnhà nướcnăm2005(Đơnvị:%) 13

Thu nội địa Thu từ dầu thô Thuế XNK Thu khác

Quabiểutrêncũngchothấy,thunộiđịanămquatăngđángkểtrongđóthuếgiátrịgiatăn gchiếmtỷtrọngkhálớntrongcácnguồnthuthườngxuyên,đồngthờit h u ếthunhậpdoanhng hiệpcũngtănglên,trongkhiđóthuếxuấtnhậpkhẩuđangdầnchiếmtỷtrọngthấphơndocáccam kếtquốctếcủaViệtNamtrongviệcmiễngiảmt h u ếvàkhẳngđịnh sựpháttriểncủanền kinhtếViệtNamtrongnhữngnăm qua.

2.2.1.2.Hệthống chính sách thuếgópphần thúcđẩytăng trưởng kinhtế

Tácdụngcủathuếngàynaykhôngchỉgiớihạnởchỗtạokhoảnthuchủyếuc h o Nhà nước,màcònsửdụngđểtácđộngvàomọimặthoạtđộngcủađờisốngkinhtế- xãhội.Nóikhácđi,thuếlàmộtcôngcụthuộcchínhsáchtàichínhvĩmôchứađựng nhiềumụctiêu:tạo sốthungân sáchnhànước; tăngcườngquảnlýcáchoạtđộngk i n h tế- xãhội,điềuchỉnhcáchoạtđộngkinhtếv ĩmôtheohướngthúcđẩytăngtrưởngkinhtếtoàndiện;

Trongnhữngnămqua,hệthốngchínhsáchthuếđượchoànthiệntheohướnggiảmmứcđ iềutiết,mởrộngdiệnchịuthuếnênhầuhếtcácsắcthuếđãthựchiệntốtchức năngđiềutiếtthunhậpcủa doanh nghiệpvà dâncư.Đặcbiệt, cácluậtthuếgiátrịgiatăng,thuếtiêuthụđặcbiệt,thuếthunhậpdoanhnghiệp,Pháplệnhthuết hunhậpc á nhânđượcsửađổi,bổsungđãgópphầnmởrộng,khuyếnkhíchđầutư,khuyếnkhíc hxuấtkhẩu,thúc đẩysảnxuấtkinhdoanhvà chuyểnd ịchcơcấukinhtếtrong nước.Nhưvậy ,thuếcótácdụng:

- Cóv ịt r í quantrọngt r o n g việckiểmk ê , kiểmsoát;quảnlý,hướngdẫnv à khuyếnkh íchpháttriểnsảnxuất.

- Thôngquaviệcxâydựngđúngđắncơcấu:đốitượngnộpthuế;đốitượngtínhthuế;thuế suất,chếđộmiễngiảm;phươngphápquảnlýthuthuếvàchếđộsổsáchkếtoánmàthuếsẽ:

+Khuyếnkhíchnângđỡnhữnghoạtđộngkinhdoanhcầnthiếtlàmăncóhiệuq u ảcao; +Thuhẹp,kìmhãmnhữngngànhnghềmặthàngcầnhạnchếsảnxuất,hạnchết i ê u dùng theohướngtiết kiệmchống xahoa, lãngphí;

+Thuếgópphầnhướngdẫnvàkhuyếnkhíchhợptácđầutưvớinướcngoài; đẩy mạnhhoạtđộngxuất nhậpkhẩuvàbảovệsản xuấtnộiđịa.

2.2.1.3 Hệthốngchínhsáchthuếđ ư ợ choànthiệntheohướngđảmbảocôngbằng,bình đẳngvềnghĩa vụthuế

Trongcơchếthịtrường,cácquyluậtkháchquanđượcpháthuytácdụngmộtcáchtốiđa. Điềuđósẽdẫnđếntìnhtrạngphâncựcđốilậpnhau:mộtbênlàthiểusốngườigiầucóthunhậpcao ,cònđạibộphậndâncưchỉđạtđược mứctăngthunhập rấtnhỏ Tình trạngtrênkhôngchỉnóilênmức sốngbịphân biệtmàcònliênquanđếnđạođức,côngbằngxãhội.Màthựcsựsựpháttriểnkinhtế- xãhộivềmọimặtcủamộtquốcgialàkếtquảcủanỗlựccộngđồng.Bởivậy,sựcanthiệp,điềutiếtc ủanhànướclàđặc biệt hữuích,trongđóthuếlàmột công cụcóvaitròquan trọng.

Việcđiềuhòathunhậpxãhộiphầnnàođượcthựchiệnthôngquathuếgiátrịgiatăng,th uếtiêuthụđặcbiệt,thuếnhậpkhẩu,thuếthunhậpdoanhnghiệp,thuếthunhậpcánhân.Thuếđán hcaovàonhữnghànghóa- dịchvụcaocấpnhằmđiềutiếtbớtt h u nhậpcủacáccôngty,cánhâncóthunhập cao sovớibình quân xã hội.

Víd ụ :Theoluậtthuếgiátrịgiatăngnăm1997,đượcsửađ ổ inăm2 0 0 3 v à 2005thìthuế giátrịgiatăngởnướctahiệncó3mứcthuếsuất:

- 0%ápdụngđốivớihànghóad ịchv ụxuấtkhẩu,kểcảhàngh ó a , dịchvụthuộcdiệnchị uthuếgiá trịgiatăngxuấtkhẩu;

Trongbiểuthuếnhậpkhẩu,hầuhếtcáchànghóathiếtyếuđốivớinhucầucủanhândânđề uđánhthuếthấp.Ngượclại,cáchànghóavàsảnphẩmnhưô tô(chởngười),rượu,bia,nguyênliệu sảnxuấtthuốclá, chẳngnhữngchịuthuếnhậpkhẩucaomà cònchịucảthuếtiêuthụđặcbiệt.

Songcôngcụthựcthụ,trựctiếpthựchiệncôngbằngxãhộiphảilàthuếtrựct h u màđiểnhì nh làthuếthunhậpdoanh nghiệpvàthuếthunhậpcánhân.

Khibànvềvaitròcủathuếtrongviệcđiềuhòathunhập,thựchiệncôngbằngt r o n g phâ nphối,ngườitacònbànluậnđếnviệcápdụngthuếlũytiến.Córấtnhiềuquanđiểmkhácnhauvề việccónênápdụngthuếlũytiếnđốivớithuếtrựcthuhaykhôngvàcũngcórấtnhiềucáchlýgiảik hácnhau,trongđócáchlýgiảinghiêngvềhướngnhấttrívớiviệcđánhthuếlũytiếnvì:

2.2.1.4 Hệthốngchínhsáchthuếđangđ ư ợ choànthiệndầnđ ể tiệmcậnv ớithônglệvàc áccamkếtquốctế,từngbướcthúcđẩyhộinhậpkinhtếkhuvựcvàthếgiới

Biểuthuếxuất,thuếnhậpkhẩuđượcthiếtkếphùhợpvớithônglệquốctế.Bỏq u y địnhtí nhthuếnhậpkhẩutheobảnggiátốithiểu;bắtđầuápdụngHiệpđịnhtrịgiáhải quan GATT/WTOđốivớihànghóanhập khẩu từ01/1/2004.

BTCngày18/12/2005củaBộTàichínhbanhànhnhằmhướngdẫnthihànhLuậtthuếxuấtkhẩu,t huếnhậpkhẩuthìthuếsuấtthuếxuấtkhẩuđược quyđịnhcho từngmặthàngcụthể.

Thuếsuấtthuếnhậpkhẩu:thuếsuấtđốivớihànghoánhậpkhẩuđượcquyđịnhcụthểchot ừngmặthàng,gồmthuếsuấtưuđãi,thuếsuấtưuđãiđặcbiệtvàthuếsuấtt h ô n g thường:

Thuếsuấtư uđãiápdụngđốivớihànghóanhậpkhẩucó xuấtx ứtừnước,n h ó m nướchoặcvùn glãnhthổthựchiệnđốixửtốihuệquốctrongquanhệthươngmạivớiViệtNam(nước,nhómnư ớchoặcvùnglãnhthổnêuởđâydoBộThươngmạithôngbáo).Thuếsuấtưuđãiđượcquyđịnhcụ thểchotừngmặthàngtạiBiểuthuếnhậpkhẩuưuđãidoBộTàichínhbanhành.Đốitượngnộpt huếtựkhaivàtựchịut r á c h nhiệmtrướcphápluậtvềxuấtxứhànghóa.

T huếsuấtưuđãiđặcbiệtápdụngđốivớihànghóanhậpkhẩucóxuấtxứtừnước,nhómnướchoặ cvùnglãnhthổthựchiệnưuđãiđặcbiệtvềthuếnhậpkhẩuvớiViệtNamtheothểchếkh uvựcth ươngmạitựdo, liênminht hu ếquanhoặcđể tạothuận lợichogiaolưuthươngmạibiêngiớivàtrườnghợpưuđãiđặcbiệtkhác.

- Thuếsuấtthôngthườngápdụngđốivớihànghóanhậpkhẩucóxuấtxứtừnước,nhó mnướchoặcvùnglãnhthổkhôngthựchiệnđốixửtốihuệquốcvàkhôngthựchiệnưuđãiđặcbi ệtvềthuếnhậpkhẩuvớiViệtNam.Thuếsuấtthôngthườngđượcápdụngthốngnhấtbằng150% mứcthuếsuấtưuđãicủatừngmặthàngtươngứngquyđịnh tạiBiểuthuếnhậpkhẩuưuđãi.

Mỹ và các cam kết cắt giảm thuế với các nước APEC, đặc biệt trong nội dung đàm phán gia nhập WTO giữa Việt Nam và Hoa Kỳ Khi trở thành thành viên chính thức của WTO, Việt Nam sẽ mở cửa thị trường trên nhiều lĩnh vực quan trọng, giúp Mỹ tiếp cận thị trường Việt Nam dễ dàng hơn và hưởng những quy chế đãi ngộ quốc gia trong các lĩnh vực dịch vụ và giảm thuế suất trên một số sản phẩm cụ thể Cụ thể, trong lĩnh vực nông nghiệp, Việt Nam cam kết giảm thuế suất trung bình từ 27% hiện nay xuống còn 15% cho 75% sản phẩm nông nghiệp của Mỹ, bao gồm bông, thịt bò, quả hạnh, và nhót tươi Đối với sản phẩm công nghiệp, ngay sau khi gia nhập WTO, Việt Nam sẽ giảm thuế suất đáng kể cho các sản phẩm công nghiệp chế tạo, với hơn 94% sản phẩm công nghiệp và tiêu dùng của Mỹ vào Việt Nam được hưởng mức thuế từ 15% trở xuống, trong đó nhiều mặt hàng sẽ cắt giảm ngay lập tức, một số sẽ cắt giảm trong lộ trình kéo dài 2 năm.

2.2.2 MộtsốđiểmchưaphùhợpgiữaphápluậtthuếcủaViệtNamvớicácquy định củaWTOvànhững bất cậpcủahệthốngthuế

Cùngvớiquátrìnhthamgiavàocáctổchứckinhtếthếgiớivàkhuvực,cácc h í n h sácht àichính,đặcbiệtlàchínhsáchthuếởViệtNamđãtừngbướcđượcsửađổi,bổsungtheođịnhh ướngcủacácnguyêntắchộinhậpkinhtếquốctế.Tuynhiên,t r o n g bảnthânchínhsáchthuếc ủanướctavẫncònchứađựngnhiềuđiểmbấthợplývàchưaphùhợpvớicácthônglệquốctế,thểhi ệntrênmột sốkhíacạnh:

(1)Từngsắcthuếcònchứađịnhtínhkhôngcôngbằngvàchưabìnhđẳnggiữacácđ ối tượng nộp thuếkhácnhau

MộttrongnhữngnguyêntắcquantrọngvàbaotrùmnhấtcủaWTOvàđượcápdụngnhư mộtnguyêntắccơbảntrongmậudịchkhuvựcvàcáchiệpđịnhthươngmạisongphươnglàkhôn gphânbiệtđốixử.Nguyêntắcnàyđượcthểhiệndướihaidạngđ ố ixửtốihuệquốc(MFN- MostFavouredNation)vàđãingộquốcgia(NT- NationalTreatment),trongđóđòihỏimỗi nướckhôngđượcthựchiệnsựphânbiệtđốix ửgiữahànghóatrongnướcvàhànghóanướcngoà ithôngquacácloạithuếvàphín ộiđịanhằm xácđịnhchuẩnmựccôngbằng giữacácđối tượngnộp thuếkhácnhau.

Nếuchiếutheonguyêntắcchungcủacáctổchứcquốctếvềviệckhôngphânbiệtđốixửt hìtrongcác chínhsách thuếcủaViệt Namcóthểnhậnthấy nhữngbấtổn:

- Hiệnnay,thuếtiêuthụđặcbiệtquyđịnhmiễngiảmthuếđốivớicáccơsởlắpr á p ôtô,cơ sởsảnxuấtbiabịlỗ;ápdụngthuếsuấtkhácnhuađốivớisảnphẩmtrongnướcvànướcngoàinhưđ ốivớithuốcláđiếucóđầulọcsảnxuấtbằngnguyênliệunhậpkhẩucóthuếsuất70%,cònbằngn guyênliệutrongnướcchỉcómứcthuếsuất5 2 % ; ô t ô nhậpkhẩut h u ếsuấtthuếtiêuthụđặcb iệtlà100%,nhưngô tôsảnxuấtt r o n g nướcthuếsuấtgiảmchỉcòn95%.Nhữngquyđịnhnàyv iphạmcácnguyêntắcv ềđối xửquốc giacủaWTO.

- Hệthốngthuếthunhậpcánhânchưađảmbảosực ô n g bằnggiữacácđ ố itượngnộpthu ếkhácnhau,thểhiệnrõràngnhấttrongtrườnghợpcánhânkinhdoanhphảinộpthuếthunhậpd oanhnghiệptheomứcthuếsuất28%,nhưngcánhânkhôngkinhdoanhphảinộpthuếthunhậpđố ivớingườicóthunhậpcaotheobiểuthuếlũytiếntừngphầnv ớimứcthuếsuấtl ê n tới40%.Dovậ y,nhiềutrườnghợpcánhânk h ô n g kinhdoanhphảinộpthuếthunhậpcaohơncánhânkinhd oanh.Điềuđóphảná n h sựđiềutiếtthunhậpkhôngbìnhđẳngvềnghĩavụthuếcủacácthànhv iêntrongx ã hội,khôngkhuyếnkhíchngườilaođộngsángtạo,tăngnăngsuấtlaođộngđểnângc a o thunhập.Vìvậy,nguyêntắcđốixửbìnhđẳngcủacáctổchứcquốctếsẽbịviphạmkhichún gtahộinhậpsâuhơnvàohệthống thươngmạiquốctế.

SựphânbiệtvềkhởiđiểmchịuthuếcủangườiViệtNamvàngườinướcngoàit r o n g th uếthunhậpcánhâncũnglộrõsựđiềutiếtthunhậpmộtcáchbấtbìnhđẳnggiữangườiViệtNamv àngườinướcngoài,mặcdùđiềukiệnđóthểhiệnrõsựưuđãiđ ố ivớingườinướcngoàinhằmthu hútđầutưvàotrongnước,songlạitráivớinguyêntắcvềđốixửquốc giacủa cáctổchứcquốctế.

Hơnnữa,thuếthunhậpđốivớingườicóthunhậpcaomớichỉđiềuchỉnhthunhậptừtiềncô ng,tiềnlươngvàcáckhoảnphụcấpvàtiềnthưởngmangtínhchấttiềnlươngvàtiềncôngcủang ườilaođộngmàchưathựcsựđiềuchỉnhđượctấtcảcáckhoảnthunhậpphátsinhtrongđờisốngki nhtế,xãhội.Vớiphạmviđiềuchỉnhhẹp,t h u ếthunhậpđốivớingườicóthunhậpcaođãgâynên sựbấtbìnhđẳngvềnghĩavụnộpthuếcủa mọithànhviêntrongxãhội.

(2) Hệthốngchínhs á c h t h u ếcò n nhiềuđiểmchưaphùhợpv ớit h ô n g lệquốctế vàchưabảođảmtínhtươngthíchvớihệthốngthuếcácnướctrongkhuvực

Mộtnguyên tắckháctronghội nhậpkinhtếquốctếđòi hỏichínhsáchbanhànht r o n g lĩnhvựcthươngmạicủamỗinướcđềuphảiđảmbảotínhhợplýđ ểgiảmthiểu sựtùytiệnvàtránhthamnhũng.Cácnướcthànhviênphảiđưaranhữngchínhsáchc ô n g kha i,minhbạch(transparency),giảmbớtcácluậtlệvàcácthủtụchànhchínhliênquanđếnquátrì nhtựdohóathươngmại.Thếnhưngbiểuthuếsuất thuếgiátrịgiatănghàngnhậpkhẩucủanướct a c a o haythấplạidựatrênmụcđ íchsửdụngchứk h ô n g dựatrêntínhchấtcủahàngh ó a , điềuđót r á i vớithônglệquốctế,nóchẳngnhữnggâyph ứctạptrongcôngtácquảnlýthuthuếmàcòntạonênnhữngkhehởđểtrốnthuế,lậuthuế.Vídụ,hà nghóadoquốcphònganninhnhậpkhẩukhôngthuộcđốitượngchịuthuếgiátrịgiatăng,trongkh icácdoanhnghiệpnhậpkhẩuvềcũngnhữnghànghóađólạichịuthuếgiá trịgiatăng.

Quyđịnhchophépkhấutrừkhốngthuếgiátrịgiatăngđầuvàocủacácmặthàngnông,th ủysảnmuatrựctiếpcủan ôn g dâncómụcđíchhỗtrợchongà nh sảnxuấtnôngnghiệpđanggặ pkhókhăn,đồngthờiđảmbảotínhliênhoàncủaLuậtthuếgiátrịgia tăng, nhưngviệckhấu trừkhốngthuếđầuvào hiện hànhchỉcăn cứvàobảngkêlàthiếucăncứkhoahọc,thiếuchínhxác,khôngđảmbảotínhminhbạchcủaluậtt huế.

Việctiếptụcmởrộngthờihạnưuđãithuếđốivớiđầutưnướcngoàilàkhôngp h ù hợpvới việccácnướckhôngchấpnhậnkéodàithờihạnápdụngbiệnpháptừkhoánthuếtronghiệpđịnh tránhđánhthuếhailầnđãkývớiViệtNam.Biệnphápnàyk h ô n g nhữnggâythiệthạichongân sáchnhànước,màcònkhôngđemlạihiệuquảt h u hútđầu tưnướcngoài vàoViệtNam.

Hệthốngthuếthunhậpcánhânchưađảmbảotriệtđểtínhminhbạch,rõràngt h e o ngu yêntắccủacáctổchứcquốctế.Trongquanhệđiềuchỉnhgiữathuếthunhậpdoanhnghiệpvàthuế thunhậpđốivớingườicóthunhậpcaophát sinhhành vi:Nếu làmộtcánhânvừacóthu nhập từkinhdoanhvừacóthunhập từtiền lươngvàcáckhoảnt h u nhậpkhácthìbịđiềuchỉnhbởihaiLuậtthuếkhá c nhau,gâyra sựphứct ạpvà k h ô n g phùhợp vớithônglệquốctế.

(3)Hệthốngthuếcủanướctacònphứctạp,chưathểhiệnsựđơngiản,rõr à n g và minh bạch theo cácnguyêntắchộinhập kinh tếquốctế

Trêncơsởnguyêntắccôngkhaivàminhbạch,tấtcảcácchínhsáchvàbiệnphápnh ằmtựdohóathươngmạicủamỗinướcđềuphảiđưaracôngkhaiđ ể mộtt h à n h viêncóthểhiểu đượccácthànhviênkhácđanglàmgìvàthựchiệntớiđâu,từđ ónắmđượcnhữngthôngtincầnth iếtđể cónhữngbiệnp há p ứngxửk ịpthờivớinhữngđốixửkhôngcôngbằngtrongquanhệthươ ngmại.

Tuynhiên,đốichiếuvớinguyêntắctrêncóthểnhậnthấyhệthốngthuếởnướctacònquá phứctạp,thuếđượcsửdụngđểphụcvụnhiềuchínhsáchxãhộikhácnênđ ãlàmmấtđitínhtrun glậpcủacôngcụthuếvàtráivớinguyêntắcđơngiản,rõràng,minh bạchcủahệthốngthuếtrongcác tổchức quốc tếmà ViệtNam thamgia.

Chẳnghạn,trongchínhsáchthuếcònquyđịnhquánhiềuđốitượngkhôngchịuthuế,nhiề utrườnghợpmiễngiảmthuếkhácnhau.Nguyênnhânlàdohệthốngchínhsáchthuếvừanhằmm ụctiêuđảmbảonguồnthuchongânsáchnhànước,vừathựchiệncácchínhsáchkhuyếnkhích pháttriểnkinhtếngành,vùng,lãnhthổ,vừathựchiệnchínhsáchxãhội,làmchohệthốngthuết rởnênphứctạp,mấttínhtrunglậpcủathuế.

Chínhs á c h t h u ếc ò n c ó sựphânbiệtv ềt h u ếsuấtgiữacácngànhnghềkhácnhaudẫnt ớikhókhăntrongviệcphânbổchiphí,tạonênkhehởchohànhvitránht h u ếvàđemđếnsựbất bìnhđẳngtrongkinhdoanhgiữacác ngànhnghề.

Mộtsốchínhsáchxãhộiđượcđưavàothựchiệntrongchínhsáchthuếdướihìnhthứcmiễngiả mt h u ế đãlàmhệthốngthuếtrởnênphứctạphơnvàmấtđitínhtrunglậpcủathuế:giảmv à miễnthuếthu nhậpdoanhnghiệpchocácđốitượnglàthươngbinh,ngườitàntật,doanh nghiệp sửdụngnhiềulaođộngnữ.

2.2.2.2.Những bất cậpcủahệthốngthuếhiện hành khi gia nhậpWTO

ThuếgiánthucònchiếmtỷtrọnglớntrongtổngthuNgânsáchnhànước,vìvậykhith ựchiệncắtgiảmthuếquantheolộtrìnhsẽlàmảnhhưởngđángkểtớinguồnt h u NSNN vàlàmtăngchiphíđầuvào.

Biểu số2.6 :Tỷtrọngthuếtrựcthu,gián thu trong tổngthu thuế( % tổngthuthuế) 14

2005).Trongkhiđó,tỷtrọngthutừthuếgiánthucũnggiảmtươngứng,từ63,6%tổngt h u thuếc hogiaiđoạn1995-

2000xuốngcòn56,9%giaiđoạntiếptheo.Tuynhiên,t h u ếgiánthuhiệnvẫnchiếmmộttỷtrọng khálớntrongtổngthungânsáchtừthuế,đạttrungbình63,6%tổngthutừthuế(1995-2000) và 56,9% (2001-2005).

Nhưvậy,cơcấuthutừthuếgiánthuchiếm tỷtrọngkhá lớn.Đâylàloại thuếcót í n h chấtdễthudokhônggâytácđộngtrựctiếplênngườinộpthuế.Tuynhiên,cácloạ ithuếgiánthu,đặcbiệtlàthuếgiátrịgiatăngcótínhchấtlũythoáivàđánhvàocácđ ố itượngngh èonhiềuhơnlàđ ố itượnggiàu,dođ ótínhc ô n g bằngc h ưacao.

Trongkhiđó,thutừthuếgiátrịgiatănglạiđangchiếmtỷtrọnglớnnhấttrongcơcấut h u từthuếgi ánthu(Năm2005chiếmkhoảng 54,6%trong tổng thuếgiánthu).

Ngoàira,thuếxuấtnhậpkhẩuhiệnnaycũngchiếmsốlượngtươngđ ố ilớnt r o n g tổngt hungânsáchnhànước(năm2005chiếmkhoảng18,8%)vàđểthựchiệnđầyđủcáccamkếttheoti ếntrìnhhộinhậpcủaViệtNamđốivớikhuvựcthươngmạitựdo ASEAN vàtổchứcthươngmạithếgiới(WTO)dựkiếngianhậpcuối năm2006,Việt Namsẽcònphải cắtgiảmhơnnữa nhiều mứcthuếnhậpkhẩu,dovậytỷtrọngthutừthuếnhậpkhẩutrongcácnămtớisẽcòngiảm,điềunày cũnggâyảnhhưởngrấtlớnđếnnguồnthungân sáchnhà nước.

(2)Mộtsốloại thuếquan trọngcòncónhữngbấtcậpcần sửađổiĐ ố ivớithuếgiánthu

ThuếgiátrịgiatăngđượcViệtNamđ ư avàoá p dụngbắtđầutừ01/1/1999,t r o n g thờig ianhơn7nămthựchiện,thuếgiátrịgiatăngđãtỏrõnhữngưuđiểmcủan ó , tuynhiêntrongquá trìnhhộinhậpnócònbộclộnhữngnhượcđiểmcầnphảisửađổi,như:

Theo quy định của Luật thuế GTGT hiện hành, có nhiều đối tượng không thuộc diện chịu thuế GTGT, dẫn đến chính sách thuế trở nên phức tạp Nguyên nhân của tình trạng này là do hệ thống chính sách thuế vừa nhằm bảo đảm nguồn thu cho ngân sách nhà nước, vừa thực hiện chính sách xã hội Việc miễn thuế GTGT trong nhiều trường hợp có thể gây bất lợi cho người được miễn thuế cũng như các đối tượng liên quan Các ngành sử dụng nguyên liệu không thuộc diện chịu thuế GTGT để sản xuất sản phẩm chịu thuế GTGT là những ví dụ điển hình Với trình độ phát triển kinh tế như Việt Nam hiện nay, thuế giá trị gia tăng có thể trở thành loại thuế chính để tạo nguồn thu cho ngân sách nhà nước trong tương lai Trong bối cảnh Việt Nam gia nhập WTO, việc cắt giảm thuế nhập khẩu có thể làm giảm nguồn thu.

51 rộngđốivớiđốitượngkhôngthuộcdiệnchịuthuếGTGTchắcchắnsẽảnhhưởngđếnnguồn thu cũngnhưcó thểlàmmấttínhtrunglậpđốivớisắc thuếnày.

Việc quy định ba loại mức thuế suất thuế giá trị gia tăng hiện nay là không hiệu quả và không hợp lý Chi phí quản lý thuế giá trị gia tăng với mức thuế suất thống nhất sẽ thấp hơn so với chi phí quản lý nhiều mức thuế suất khác nhau Hơn nữa, nhiều doanh nghiệp đang phải đối mặt với mức thuế suất khác nhau, dẫn đến việc tìm cách tính toán để giảm thuế Việc áp dụng mức thuế suất đồng nhất, ngoại trừ mức thuế suất 0% cho hàng hóa và dịch vụ xuất khẩu, có thể tạo ra hiệu quả hơn trong quản lý thuế Kinh nghiệm từ các nước khác cho thấy việc áp dụng một mức thuế suất chung sẽ mang lại lợi ích lớn hơn trong việc tạo nguồn thu cho ngân sách nhà nước.

- Theoquyđịnhhiệnhành,mứcthuếsuất5%đượcápdụngđốivớihànghóa,d ịchvụcụt hểđượcliệtkêrõràngtrongcácvănbảnphápluậtvềthuếgiátrịgiatăng.C á c nhómhànghóa,dị chvụápdụngmứcthuếsuất10%cũngtươngtựnhưvậy,mặcd ù đãcóquyđịnhbaotrùmtấtcảc áchànghóa,dịchvụkhôngđượcliệtkêriêngrẽ.C h ú n g tôichorằng,cáchthứcquyđịnhtheo phươngphápliệtkênhưvậyphứctạpmộtc á c h khôngcầnthiếtvàt r á i v ớinguyêntắcđ ơ ngiản ,r õ r à n g , minhbạchcủaWTO.

LuậtthuếGTGTquyđịnhcó2phươngpháptínhthuếlàkhấutrừvàtínhtrựctiếptrênGTGT,songvớitrìnhđộquảnlýthuthuếởViệtNamhiệnnaycònnhiềuhạnchếnênđãtạorasựphứct ạp,kémhiệuquả,thiếuminhbạchcủathuếgiátrịgiatăng.

Phươngpháptrựctiếpkhôngphảilàphươngphápdùngđểtínhvàthuthuếtrongthựch à n h thu ế.Đóchỉlàmộtcáchtiếpcậnkhoahọctrongnghiêncứunhằmchỉrõthuếgiátrịgiatănglàloạithuế đánhvàophầngiátrịtăngthêmmỗikhicógiátrịgiatăngxuấthiện.Phươngpháptínhtrựctiếptrê ngiátrịgiatăngtrongluậtthuếgiátrịgiatănglàthiếutínhthựctếvìđốitượngápdụngphươngphá pnàyđasốlànhữnghộkinhdoanhnhỏkhôngthựchiệnđầyđủchếđộkếtoán,hóađơn,chứng từnênhầuhếtsốthuếđượcđịnhđoạtdựatrêncơsởmứcthuếkhoán.Chínhvìvậymàviệcxácđịn hgiátrịgiatănglàmcơsởtínhthuếgiátrịgiatănghầunhưchỉtồntạivềmặtlýthuyếtvàk h ô n g p hùhợp vớithônglệquốctế.

Theo quy định của luật thuế giá trị gia tăng, tất cả các cơ sở kinh doanh, bao gồm cả cá nhân kinh doanh có hoạt động cung ứng hàng hóa, dịch vụ đều phải nộp thuế, trừ các cơ sở có thu nhập hàng tháng dưới mức tiền lương tối thiểu của công chức nhà nước Thực tế, phương pháp trực tiếp chủ yếu được áp dụng cho các cơ sở kinh doanh nhỏ với chế độ kế toán chưa hoàn thiện Một yêu cầu cơ bản của thuế giá trị gia tăng là đảm bảo tính hiệu quả trong công tác quản lý Với các cơ sở kinh doanh nhỏ, do doanh số hoạt động thấp, việc quản lý thuế và nộp thuế thường kém hiệu quả Do đó, nhiều nước áp dụng chế độ thuế giá trị gia tăng thường đề ra mức ngưỡng doanh thu và miễn thuế cho các cơ sở kinh doanh nhỏ Tuy nhiên, tại Việt Nam, luật thuế giá trị gia tăng hiện hành chưa quy định ngưỡng miễn thuế cho các cơ sở kinh doanh nhỏ dựa trên doanh thu, dẫn đến việc không đảm bảo tính hiệu quả của thuế giá trị gia tăng và chưa phù hợp với thông lệ quốc tế.

Vềcơchếhoàn thuếgiátrịgiatăng Đểđượchoànthuếgiátrịgiatăngđầuvào,luậtthuếgiátrịgiatăngcónhữngq u y định khác nhautùy thuộc vàotínhchất và hoạtđộng củadoanhnghiệp Cụthể:

- Đốivớicácdoanhnghiệpbánhàngtrênthịtrườngnộiđịa:Thuếgiátrịgiatăngđầuv àochưađượckhấutrừhết,khôngđượchoànlạichođếnkhiđượcchuyểns a n g tháng tiếptheotrongvòng3tháng.

- Đốiv ớic á c doanhnghiệpc ó hoạtđộngxuấtkhẩu,doanhnghiệpmớithựchiệnđầutưt rongvònghơn1năm,chưabắtđầuhoạtđộng,hoặcdoanhnghiệpđầutưvàocácdựánsảnxuấtm ớinhưngchưabắtđầuhoạtđộng:Nếucómứcthuếgiátrịgiatăngđầuvàochưađượckhấutrừdồnt íchvượtngưỡng200triệuđồngthìđượchoànthuế.

Mặcdùvềnguyêntắc,thuếgiátrịgiatăngđầuvàochưađượckhấutrừsẽđượchoànlạiđầy đủsaumỗikỳtínhthuế,nhưngtrênthựctế,đểtránhphátsinhchiphíhànhchínhcủaviệchoàncá cloạithuếnhỏ,nhiềunướcđãquyđịnhthuếgiátrịgiatăngđầuvàochưađượckhấutrừhếtsẽđư ợcchuyểnsangkỳsautrongmộtsốkỳtínhthuế.Nhưmộtgiảiphápthaythế,mộtsốnướcyêucầu thuếgiátrịgiatăngđầuvàochưađượckhấutrừhếtdồntíchphảivượtmứcngưỡngquyđịnhtrướ ckhiđượchoàn.Mứcngưỡngnàycóýnghĩalàmứctốithiểuchứkhôngphảilàmộtphươngsác hđểkhướctừhaytrìhoãnviệc hoàn thuế.

CácquyđịnhvềhoànthuếgiátrịgiatăngởViệtNamhiệnnaykhôngnhữngphứctạpmộ tcáchkhôngcầnthiếtnhư:Phânbiệtgiữachiđầutưcủadoanhnghiệpmớivàchiđầutưcủadoanh nghiệphiệncókhiđầutưvàodựánmớikhôngphụcvục h o mụcđíchkinhtếrõràng,đồngthờig âykhókhănchocôngtácquảnlý.Chẳnghạn,mộtdoanhnghiệpkhikinhdoanhtrênthịtrường nộiđịaphảichuyểnsangkỳsauphầnthuếgiátrịgiatăngđầuvàochưađượckhấutrừtrongthờig ian3tháng(khôngc ó mứcngưỡngnàocả),trongkhiđó,mộtdoanhnghiệpkhácchỉxuấtkhẩu mộtphầnnhỏhànghóacủamìnhlạicóthểxinhoànthuếtrongkỳhiệntại,miễnlàsốthuếgiátrịgi atăngđầuvàochưađượckhấutrừlớnhơnmứcngưỡngquyđịnh.Đểphùhợpv ớinguyêntắcđơ ngiản,rõràng,minhbạchcủaWTO,việcápdụngcótínhchấtphânbiệtcácquyđịnhhoànthuếgiá trịgiatăngkhácnhaudựatrêncơsởtínhchấtvàlĩnhv ựchoạtđộng củađốitượngnộp thuếnênđượcxóabỏ.

Nhìntổngq u á t sa u 1 3 nămthựchiện,luậtthuếxuấtnhậpkhẩuđ ãgópphầnpháttriểnsả nxuấtkinhdoanh,khuyếnkhíchxuấtkhẩu,thúcđẩychuyểndịchcơcấuk i n h tếtheo hướngCôngnghiệp hóa-Hiệnđạihóa, bảohộhợplý,kịpthờiđối với sản xuấttrongnước.Bêncạnhnhữngkếtquảquantrọngđãđạtđược,luậtthuếxuấtnhậpkhẩuđangtồ ntạinhữngbấtcập,mộtsốnộidungcầnphảiđiềuchỉnhnhằmđápứngyêucầuđặtracủathựctiễn, nhấtlàtrongbốicảnhhộinhậpkinhtếquốctếngàycàngđượcmởrộng.Mộtsốbấtcậpvàhạn chếlớnlà:

Thựctếnhữngnămquachothấy,nhữngquyđịnhvềgiátínhthuếđốivớihàngnhậpkhẩun hưvừaquatuycóphùhợpvớiđiềukiệnViệtNamnhưngxétvềlâudàilạichưathậtsựphùhợp vớibảnchấtcủaviệcmuabánhànghóavàthônglệquốctế.ViệcđặtramộtBảnggiátínhthuếđểá pdụngđốivớinhữngtrườnghợp"cógiáthấpsovớigiámuabánthựctế"(Vídụnhưviệcápdụngg iáthamkhảocủaCửakhẩuHảiquanHảiPhòngtháng5/2006đốivới4chiếcxeô tôcũnhậpkhẩu)nhưluậtthuếxuất,nhậpkhẩuhiệnhànhc ò n mangt í n h á p đặt,khôngphảná n h đúnggiáthựctếphảit h a n h toáncủahàngnhậpkhẩuvàkhôngphùhợpvớichuẩn mựcquốc tế.

Tuyluậtthuếxuấtnhậpkhẩuhiệnhànhđãđềcậpvàquyđịnhviệcđánhthuếb ổsungđối vớitrườnghợpnướcngoàibánphágiá,trợgiáhoặcphânbiệtđốixửvớih à n g củaViệtNam, songđâychỉlànhữngquyđịnhchungnhất,tồntạimangtínhhìnhthức.Bêncạnhđó,mộtsốthuậtn gữvàquyđịnhthuthuếnhậpkhẩubổsungđốivớicáctrườnghợpnàytrongluậtthuếxuất,nhậpk hẩucònchưarõ,chưathốngnhấtvớithuậtngữchuẩnq u y địnht r o n g c á c Hiệpđịnhv ềchống b á n p h á g i á v à HiệpđịnhchốngtrợcấpcủaWTO,dễgây hiểu nhầmchođốitácthươngmạitrongquá trìnhđàmpháncácHiệpđịnhthương mạisongphươngvàđaphương.

Hiệnnay,nhữngquyđịnhvềquytrình,thủtụcđiềutra,cáchthứcvàbiệnphápá p dụngth uếchốngtrợcấp,thuếchốngbánphágiátuycóđượcquyđịnhtrongPháplệnhvềchốngtrợcấp vàPháplệnhchốngbánphágiávừađượcỦybanthườngvụQuốchộithôngqua, songvềlâudàiđểđảmbảothuậntiệnchoquátrìnhthựchiện, cácvấnđềliênquanđến"quyền"đượcđánhthuếchốngtrợcấp,thuếchốngbánphágiáphảiđư ợcquyđịnhcụthểtrongluậtthuếxuấtnhậpkhẩuvìđâylàmộtbộphậncấut h à n h trongchínhsá chthuếxuấtkhẩu,thuếnhậpkhẩu.Thếnhưng,cácthuậtngữnhư

"thuếchốngbánphágiá","thuếchốngtrợcấp"và"thuếchốngphânbiệtđốixử"hiệnmớichỉđượ cnêutrongcácPháplệnhnóitrêncủaỦybanthườngvụQuốchội,chưađượckhẳngđịnhvàđịnh danhrõtrongLuật này.

Hiện nay, quy định về thời điểm tính thuế và thời hạn nộp thuế đối với hoạt động xuất nhập khẩu đang gặp nhiều bất cập Có sự không thống nhất giữa Luật Hải quan và các văn bản hướng dẫn của Luật thuế xuất nhập khẩu, điều này cần được xem xét và sửa đổi để đảm bảo tính đồng bộ Thời hạn nộp thuế nhập khẩu thường được quy định trước khi hàng hóa được giải phóng, nhưng sau khi sửa đổi luật, thời hạn này đã có sự điều chỉnh khác nhau tùy thuộc vào loại hàng hóa Trong bối cảnh gia tăng số lượng doanh nghiệp tham gia xuất nhập khẩu, việc quản lý và thu thuế trở nên phức tạp hơn, với số doanh nghiệp nợ thuế nhập khẩu không ngừng tăng Do đó, cần cân nhắc và xem xét lại quy định về thời điểm tính thuế và thời hạn nộp thuế để phù hợp với thực tiễn hiện nay.

Kểtừkhibanhànhđếnnay,cácquyđịnhvềmiễn,giảmthuếtrongluậtthuếxuấtnhập khẩuđãnhiềulầnđượcsửađổi,bổsung,mởrộnghơnsovớitrước.Tuynhiên,dođượcbanhành từnhữngnămđầucủaquátrìnhchuyểnđổikinhtếnênmộtsốquyđịnhđếnnayđãkhôngcònphù hợp.

Bấtcậplớnnhấtlàhiệnnayvẫncòn tồntạisongsongcác ch ếđộưuđãivềmiễngiảmthu ếnhậpkhẩukhácbiệtnhauápdụngchođầutưtrongnướcvàđầutưnướcngoài.Nếusựphânbiệt đốixửvềchínhsáchtheochiềuhướngkhôngthuậnđốiv ớivớicácnhàđầutưtrongnướckhông đượckhắcphụcthìcùngvớiviệcmởcửathịtrường,chỗđứngcủacácnhàđầutưtrongnướcsẽchị unhiềutháchthức.Sựphânbiệtn à y đingượcvớiđịnhhướngpháthuynộilựcmàĐảngvàNhàn ướcđangthựchiện,tạonênsựđốixửkhôngbìnhđẳng giữacácloạihìnhdoanhnghiệp.

Cácquyđịnhvềưuđãithuếnhậpkhẩucònđượcthểhiệnởnhiềuvănbảnkhácnhau.Sựtồn tạisongsongcủa4hệthống luậtđiềuchỉnhcácưuđãivềthuếnhậpkhẩuđ ố ivớihoạtđộngđầutư(gồmLuậtthuếxuấtnhậpk hẩu,Luậtđầutưnướcngoài,Luậtkhuyếnkhíchđầutưtrongnước,LuậtdầukhívàLuậtkhoahọ ccôngnghệ)đãtạonênmộtmôi trườngpháp lý chồngchéovàkhôngminhbạch.

YêucầuđặtrađốivớiViệtNamtrongthờigiantớilàtrêncơsởtuânthủcácnguyêntắccủa hộinhậpkinhtếquốctếcầnphảicoitrọnghơnnữayếutốnộilực,tạođiềukiệnthuậnlợichodoan hnghiệptrongnướcpháttriển.Chínhvìvậy,cácchínhsáchưuđãivềthuếnhậpkhẩuphảihướng tớisựthốngnhất,khungpháplýđiềuchỉnhc h í n h sáchưuđãivềthuếnhậpkhẩuphảiđượcquy địnhtronghệthốngphápluậtvềthuế.

Trong 15 năm thực hiện, thuế tiêu thụ đặc biệt đã đóng góp quan trọng vào việc hướng dẫn phát triển sản xuất và tiêu dùng xã hội, bên cạnh các loại thuế khác như thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp và thuế xuất nhập khẩu Hệ thống chính sách thuế mới đã tương đối đồng bộ trong điều kiện hiện nay ở nước ta, góp phần động viên nguồn thu ổn định cho ngân sách nhà nước, với khoản thu từ thuế tiêu thụ đặc biệt hàng năm chiếm từ 15 đến 18% trong tổng số thuế Những kết quả đạt được cho thấy việc ban hành và áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt trong thời gian qua là hợp lý và đúng đắn Tuy nhiên, thực tiễn áp dụng cho thấy chính sách thuế tiêu thụ đặc biệt hiện hành còn những vấn đề cần khắc phục.

Thứnhất ,vềđốitượngchịuthuế:Theoquyđịnhhiệnhànhthuếtiêuthụđặcbiệtchỉthuđ ốivới8loạihànghóavà5loạidịchvụ.Nhưvậy,đốitượngchịuthuết i ê u thụđặcbiệthiệnnay ởnướctacònkháhẹp,cònnhiềuloạihànghóa,dịchvụlẽraphảiđượcđiềuchỉnhbởithuếtiêuthụ đặcbiệtnhưngchưađượcđưavàodiệnchịut h u ếnhưcácloạithiếtbịđiện,điệntửgiadụngcaoc ấp,… ngượclại,cótrườnghợph à n g hóađángraphảikhuyếnkhíchtiêudùngđểđảmbảosứckhoẻnh ưôtôtừ16-

24chỗngồi,cótrườnghợplạithểhiệnsựphânbiệtđốixửgiữahànghóacónguồngốcnhậpkhẩuv àhànghóasảnxuấttrongnước,… điềunàykhôngphùhợpvớinguyêntắcđ ố ixửquốcgiakhiViệtNamgianhậpWTO.

Thứhai ,vềthuếsuất,thuếsuấtthuếtiêuthụđặcbiệthiệnnaykháphứctạp,t r o n g 8mặ thàngchịuthuếcóđến12mứcthuếsuấtcaothấpkhácnhautừ15-

100%.Đ ố ivớimỗiloạihànghóa,dịchvụkhácnhaucómứcthuếsuấttươngứngkhácnhau,t r o n g mộtsốtrườnghợpđốivớicùngmộtloạihànghóanhưnglạichiatheocáctiêuc h í khácnhauđể ápdụngcácmứcthuếsuấtrấtchênhlệchnhau,nênbiểuthuếcàngthêmphức tạp,làmchoviệc xácđịnhmứcthuếsuấtáp dụngchínhxácrất khókhănvàd ễb ịvậndụngtùytiện.V í dụ,nhưmặthàngthuốclá,nếusảnxuấtchủyếubằngnguy ênliệutrongnướcthìápdụngthuếsuất45%,nhưngchủyếubằngnguyênliệunhậpkhẩuthìthuế suất65%,…

Thứba ,vềvấnđềmiễngiảm thuế,theo quyđịnhhiệnhành củachính sáchthuết i ê u thụđặcbiệtthìvớicáccơsởsảnxuấtb i a q u y mônhỏ(cóc ô n g suất10triệulít/ năm)đanghoạtđộngnếunộpđủthuếtiêuthụđặcbiệtmàbịlỗ,thìđượcxétgiảmt h u ếtiêu thụđặcbiệttươngứng vớisốlỗtrong nămxétgiảm thuế.

Quyđịnhnàytrongchừngmựcnàođókhôngkhuyếnkhíchcáccơsởsảnxuấtnóitrênnângcaoh iệuquảsảnxuấtkinhdoanh,đầutưmởrộngsảnxuất.Ngoàiraquyđịnhphânbiệtgiữaôtôsảnxu ấttrongnướcvẵtônhậpkhẩuđểmiễngiảmthuếtiíuthụđặcbiệtnhằmbảo hộchongànhlắprápôtôcònkhánontrẻởnướctatrongthờigianquacũngkhôngc ò n p h ù hợp n ữav ì n ó v i phạmcáccamkếttheochươngtrìnhCEPT,vàviphạmnguyêntắcđãingộquốc gia củaWTO.

Thứtư ,vềgiátínhthuế,theoquyđịnhcủaluậthiệnhànhđốivớirượu,biasảnxuấttrongn ướcgiátínhthuếthuếtiêuthụđặcbiệtdoChínhphủquyđịnh.Cóthểnói,q u y địnhnàyđãthểhiệ nsựphânbiệtđốixửvớirượu bianhậpkhẩuvà khôngphùhợpv ớinguyêntắc củaWTO. Đốivớithuếtrựcthu

BTCcủaBộTàichínhhướngdẫnt h i hành)đãđivàocuộcsốngvàlàmtăngnguồnthuchong ânsáchnhànướctrongviệcđiềutiếtthunhậpcủamộtbộphậnngườicóthunhậpcao,tuynhiên, trongquát r ì n h thựchiệnvẫncónhữngvấnđ ề cầnphảiđiềuchỉnhc h o p h ù hợpvớit h ô n g lệ quốctế:

- Tạiđiều3,Nghịđịnh147quyđịnh:Tạmthờichưathuthuếthunhậpđốivớic á c khoản thunhậpvềlãisuấttiềngửingânhàng,lãitiềngửitiếtkiệm,lãimuatínphiếu,tráiphiếu,kỳphiếu, cổphiếu,thunhậptừhoạtđộngđầutưchứngkhoán,chênhlệchmuabán chứngkhoán.

Nhưvậy,cóthểhiểuthựcchấtcáckhoảnthunhậpnêutrênlàcáckhoảnthunhậpchịuthu ếthunhậpcánhânnhưnghiệntạidonhiềunguyênnhânkhácnhaumàchưaquảnlýthu,tuynhiê nđiềunàycòncósựbấtcập,đólàkhoảnthunhậpvềlãimuacổphiếu(cổtức)l à khoảnthunhậpđ ãchịuthuết h u nhậpd o a n h nghiệpbởikhoảnthunhậpnàyđượcphânphốisauthuếtạinơibán cổphiếuvàvìvậy,vềnguyêntắcnóphảiđượcxếpvàonhómkhôngchịuthuếthunhậpcánhânm ớiđảmbảochínhxácvàphùhợpvớithônglệquốctế.

- Cácchuyêngiatàichínhcũngchorằng,việcthuthuếthunhậpvớingườicót h u nhậpc aohiệnnayđangbộclộnhiềuđiểmhạnchếvàrấtphikinhtế.Chẳnghạn, cùnglàđốitượngchịuthuếvớithunhập5triệuđồng/ thángnhưngnóchưaphânbiệtđượcgiữangườiđộcthânvàngườicógiađìnhcũngnhưchưaxá cminhđượccụthểnguồn thu củađốitượng chịu thuế,

Vídụ :TạiTháiLanluậtthuếthunhậpcánhânchophépngườinộpthuếđượckhấutrừtấ t cảcácchiphícóliênquanđến côngviệc, tiền bảohiểm,tiềnđóngvàoqũybảohiểmxãhộitưnhân,lãivayngânhàngđểmuahoặcxâynhà,… thunhậpcònlạiđượctiếptụckhấutrừ10%,chỉphảinộpthuếtrên90%thunhậpcònlại.Ngoàira,

CònởSingapore,ngườinộpthuếđượckhấutrừchiphísinhhoạtchobảnthân,chiphínuôi dưỡngngườitàntật,nuôiconthứ1,2,3,4,5;chamẹôngbà,nộptiềnbảohiểmnhânthọ,họcph í,việnphí,sinhđẻ,thuêngườigiúpviệc,… trongkhiđó,Pháplệnhthuếthunhậpcánhânhiệnhànhlạikhôngchophépchiếttrừgiacảnh,nh ưvậy chưaphùhợp vớichuẩn mựcchungcủahệthống thuếtrênthếgiới.

Vềthuếsuất,theocácchuyêngiavềthuế,thuếsuấthiệnnaylàquácao,hiệnPháplệnhthuếthunh ậpcánhânquyđịnhmứcthuếsuấtthunhậpcánhânvớinhữngngườitrongnướclà10%nếucóth unhậptừ5-15triệuđồng/tháng;20%(thunhậptừ1 5 -25triệuđồng/tháng),30%(từ25-

(đốiv ớingườic ó t h u nhậpt r ê n 4 0 triệuđồng/ tháng),đ ố iv ớingườinướcngoàicũngtươngtự Thuếsuấtnàycaohơn nhiềusovới mộtsốnước,lãnhthổởChâuÁ màngườidâncóthunhậpcaohơnngườidânViệtNamrấtnhiều ,chẳnghạnnhưSingaporethuếsuấtc a o nhấtl à 22%;Nhật:37%;T há iLan:37%;Phillipines: 32%;Malaysia:28%;HồngKông(TrungQuốc)17%.Điềunàycũngcókhảnănglàmgiảmt í n h cạnhtranhcủanềnkinh tếViệt Namkhihộinhậpvàohệthống kinhtếthếgiới.

Luậtthuếthunhậpdoanhnghiệpsửađổi,bổsungcóhiệulựctừ01/1/2004,khiđ ivàocuộ csốngcó thểnóiluật nàyđãgópphầntạosựthốngnhấtvàhợplýhơn trongviệcthựchiệnhuyđộngngânsáchnhànướctừmộtsắcthuếquantrọngcótínhchất

Cải cách thuế suất thu nhập doanh nghiệp là một bước quan trọng, đặc biệt khi so với các nước trong khu vực và các nước láng giềng như Trung Quốc, nơi thuế suất phổ thông là 25% Đối với các đối tượng được ưu đãi đầu tư, ngoài việc hưởng mức thuế suất ưu đãi (20%; 15%; 10%), doanh nghiệp còn được miễn, giảm thuế thu nhập doanh nghiệp trong thời gian nhất định Tuy nhiên, quy định này gây khó khăn trong công tác quản lý và thực hiện chính sách ưu đãi, dẫn đến tình trạng phức tạp và rắc rối Chẳng hạn, các hợp tác xã sản xuất mới thành lập từ dự án đầu tư tại đồng bằng có thể hưởng thuế suất 20% trong 10 năm, giảm 50% trong 10 năm tiếp theo, và được miễn thuế 2 năm cùng với giảm 50% cho 2 năm tiếp theo từ khi có thu nhập chịu thuế Đối với các hợp tác xã tại vùng miền núi, mức ưu đãi còn cao hơn.

- Vềthuếthunhậpdoanhnghiệpđốivớihoạtđộngchuyểnquyềnsửdụngđất,chuyểnqu yềnthuêđất Điều12,Nghịđịnh164/2003/NĐ-

CPcủaChínhphủquyđịnhchitiếtvềthuết h u nhậpdoanh nghiệpcóghi:" Đốitượngnộpt huếthunhậptừchuyểnquyềnsửdụngđất,chuyểnquyềnthuêđấtlàtổchứcsảnxuất,kinhdoan hhànghóa,dịchvụcót h u nhập từchuyểnquyềnsửdụngđất,chuyển quyềnthuêđất, ".

Tuynhiên,căncứđể tínhthuếthunhậpd oa n h nghiệptừhoạtđộngnàyn hưdoanhthu, chiphí, đếnnaycònrấtkhóxácđịnhchínhxácvàthốngnhấtmàchủyếulàdocácgiaodịchtrong nềnkinhtếcủatachưaminhbạchvàchặtchẽ.Mặtkhác,việcthựchiệnchínhsáchnàycònthiế uđồngbộ.Trongkhiđó,chúngtacòncóquyđịnhv ềthuết h u nhậpd o a n h nghiệpbổs u n g đ ốivớit h u nhậptừhoạtđộngchuyểnquyền sửdụngđất, chuyểnquyềnthuêđất,cànglàmchoviệcthựchiện khókhăn hơn.

- Vềkêkhai thuếthunhập doanhnghiệp: Điều21,Nghịđịnh164/2003/NĐ-

CPquyđịnh:" Cơsởkinhdoanhcótráchnhiệmkêkhaidoanhthu,chiphí,thunhậpchịuthuế,s ốthuếphảinộpcảnăm,cóchiaratừngqúytheomẫutờkhaicủacơquanthuếvànộpchocơquanth uếtrựctiếpquảnlýchậmnhấtlàngày25tháng1hàngnămhoặcngày25củathángkếtiếpthán gkếtt h ú c nămtàichínhđốivóicơsởkinhdoanhcónămtàichínhkhácnămdươnglịch.Theo quyđịnhhiệnhành,đâycũnglàcăncứcơbảnđể"tạm"thunộpthuếthunhậpdoanhnghiệphàng qúyđốivớidoanhnghiệp.Tuynhiên,cáchkêkhaithuếtheoquyđịnhnêutrêncònmangnặng tínhkếhoạchmàchưachútrọngthôngtintừphíadoanhnghiệpvàbảođảmsátthựctế.Bởilẽ, việc biếnđộngsản xuất kinhdoanhtrongcơchếthịtrườnglàbìnhthườngvàvìvậyviệckêkhaithuếthunhậpdoanhnghi ệpnếulàmvớitừngkỳngắnhơnsovớithựchiệncảnămnhưđãnêusẽmanglạihiệuquảhơnnhiề u.

BTCbanhànhmẫutờkhaitựquyếttoánthuếthunhậpdoanhnghiệpngày27/12/2004củaB ộTàichínhápdụngchotấtcảcácdoanhnghiệp,tuynhiênmẫutờkhaicòndài,chitiếtquámứck hôngcầnthiết.

Quaphântíchthựctrạngcủahệthốngthuếvà mộtsốsắcthuếhiệnhànhtạiViệtNamhiệ nnay,chothấybêncạnhnhữngthànhtựutolớncủaquátrìnhcảicáchh ệthốngthuếViệtNamtừ năm1990đếnnay,vẫncònnhữngtồntại,nhữngbấtcập,đặcbiệtlàmộtsốđiểmchưaphùhợpvớ ichuẩnmực,thônglệquốctế.Điềuđó,đòih ỏiphảicólộtrình,vớinhữnggiảiphápcụthểnhằmx âydựnghệthốngthuếcủaViệtNamtiệmcậndầnvớichuẩnmựcchungvềthuếquancủathếgi ới,từđógiúpViệtNamhộinhậpthànhcôngvàokinhtếkhuvựcvà thếgiới.

2010tạiĐạihộiĐạibiểutoànquốclần thứIXcủaĐảngCộng sản việt Namđãkhẳngđịnh:

"Tiếptụccảicáchhệthốngthuếphùhợpvớitìnhhìnhđấtnướcvàcáccamkếtquốctế.Bổ sunghoànthiện,đơngiảnhóacácsắcthuế,từngbướcápdụnghệthốngt h u ếthốngnhất,khôn gphânbiệtdoanhnghiệpthuộcthànhphầnkinhtếkhácnhau,doanhnghiệpViệtNamvàdoan hnghiệpcóvốnđầutưnướcngoài.Ápdụngthuếthunhậpc á n h â n thốngnhấtvàthuậnlợic h o mọiđốitượngchịuthuế,bảođảmcôngbằngxãhộivàtạođộnglựcpháttriển.Hiệnđạihóacôngt ácthuthuếvàtăngcườngquảnlýnhà nước". ĐịnhhướngchiếnlượcđócủaĐảngđ ãđượccụthểh ó a tạiQuyếtđịnhsố201/2004/QĐ-

T T g ngày06/12/2004củaThủtướngChínhphủv ềviệcp h ê duyệtchươngtrìnhcảicáchhệthố ngthuếđếnnăm2010,theođóđểphùhợpvớithônglệquốctế,quyếtđịnhchorằng, cần phải:

- Hiệnđạihóacôngtácquảnlýthuếđảmbảothựchiệnchínhsáchđộngviênt h u nhập quốcdân,đảmbảonguồnlựctàichínhphụcvụsựnghiệpcôngnghiệphóa,hiệnđạihóađấtnước

- Gópphầnthựchiệnbìnhđẳng,côngbằngxãhộivàchủđộnghộinhậpkinhtếquốctế;3.1.2.ụctiêu, yêu cầucụthể Đểhoànthiệnhệthốngthuếchophùhợpvớithônglệquốctế,đồngthờigiúpViệtNamnâ ngcaođượcv ịthếcạnht r a n h t r ê n trườngquốctế,chúngtacầnđ ề ranhững mụctiêu,yêucầu cụthể:

- Chínhsáchthuếphảilàcôngcụquảnlývàđiềutiếtvĩmôcủanhànướcđốiv ớinềnkinh tế,thúcđẩypháttriểnsảnxuất;đẩymạnhxuấtkhẩu,đổimớicôngnghệ,chuyểndịchcơcấukinht ế;đảmbảochonềnkinhtếtăngtrưởngcao,bềnvững,gópphầnổnđịnhvànângcaođờisống nhândân;

- Chínhsáchthuếphảihuyđộngđầyđủcácnguồnthuvàongânsáchnhànước,đảmbảon hucầuchithườngxuyêncủaNhànướcvàdànhmộtphầnchotíchlũyphụcv ụsựnghiệpcôngng hiệphóa,hiệnđạihóađấtnước.Đảmbảotỷlệđộngviênvềthuếv à o ngânsáchnhànướcbìnhquâ nhàngnămđạt từ20-21%GDP.

- ChínhsáchthuếphảiphùhợpvớithônglệquốctếvàcáccamkếtquốctếmàViệtNamký kếthoặcthamgia:CáccamkếttrongHiệpđịnhCEPT,APEC,vàđặcbiệtcáchiệpđịnhcủaWTO. Đồngthời,chínhsáchthuếđảmbảoyêucầubảohộhợpl ý nềnsảnxuấttrongnước;bảohộcóch ọnlọc,cóthờigian,tăngkhảnăngcạnhtranhcủanềnkinhtếtrongnước,thúcđẩysảnxuấtpháttri ển,khôngviphạmcácquyđịnhcủa WTO.

- Chínhsáchthuếphảitạomôitrườngpháplýbìnhđẳng,côngbằng,ápdụngh ệthốngth uếthốngnhấtkhôngphânbiệtgiữacácthànhphầnkinhtếcũngnhưgiữac á c doanhnghiệptron gnướcvàdoanh nghiệpcóvốnđầutưnướcngoài.

- Đẩymạnhcảicáchhệthốngthuếtheohướngđơngiản,minhbạch,côngkhai,t á c h chí nhsáchxã hội ra khỏi chínhsách thuế.

- Nhanhc h ó n g hiệnđạih ó a v à n â n g c a o nănglựccủab ộmáyquảnl ý thuế,khắcph ụccáchiệntượngtiêucực,yếukémlàmchobộmáyquảnlýthuếtrongsạch,vữngmạnh.

GIẢIPHÁPHOÀNTHIỆNHỆTHỐNGTHUẾCỦAVIỆT NAMTRONGTIẾN TRÌNH HỘI NHẬP KINHTẾQUỐCTẾ

WTOhiệnnaycó148thànhviên,chiếmkhoảng97%kimngạchthươngmạit o à n cầu. Hiệncó25quốcgiavàvùnglãnhthổđangt r o n g quát r ì n h đàmpháng i a nhậptổchứcnày,tron gđócóViệtNam.ThamgiavàoWTOsẽmanglạinhiềulợiícht o lớnnhưngcũngđặtđấtnướctađ ứngtrướcnhữngkhókhăn,tháchthức.TrongđiềukiệnViệtNamgianhậpWTO,thuếgiátrịgiată ngcầnđượchoànthiệntrênmộtsốn ộidung chính:

(1) Thuhẹpđốitượngkhôngthuộcdiệnchịuthuếgiátrịgiatăng,vừađảmbảot í n h trun glậpcủasắc thuếnày,vừakhaithácnguồnthu trongđiềukiệnhộinhập:

- Cầnràsoátlạicácđốitượngthuộcdiệnkhôngchịuthuếgiátrịgiatăngtheoq u y địnhh iệnhànhnhưngxétthấyk hô ng có lợichocơchếhànht h u hoặcgâyđứtđoạnhệthốngliênhoàn củacơchếkhấutrừthìchuyểnsangđốitượngchịuthuếgiátrịgiatăng.

- Trongkhoảngthờigianxahơncóthểbổsungđốitượngchịuthuếgiátrịgiatăngcácmặt hàng làsảnphẩmởkhâusảnxuấtnôngnghiệpđểđảm bảothựchiệnthuếgiátrịgiatăngliênhoànvàthốngnhấtởtất cảcáclĩnhvựcsảnxuấtkinhdoanh.Đồngthờitạođiềukiệnchohoạtđộngsảnxuấtkinhdoanhđư ợcquyềnkhấutrừthuếđầuv à o đốivớivậttư,phânbón,thuốctrừsâu,máymócthiếtbị, dùngc hohoạtđộngsảnxuấtnôngnghiệp.Trêncơsởđó,thúcđẩyhiệnđạihóanôngnghiệpvànôngthôn, đưan ô n g nghiệptiếnlênmộtbướcsảnxuấtlớnnhưđườnglốicủaĐảngvàNhànướcđãvạchra.

- Ápdụngphươngphápliệtkêphủđịnhđểxácđịnhcụthểphạmviápdụngmứcthuếsuấ tphổthông,nhằmđảmbảotínhđơngiảncủachínhsáchthuế,đồngthờip h ù hợpvớithônglệqu ốctế.Thônglệởcácnướcthườngápdụngphươngphápliệtkêphủđịnh:tấtcảcáchànghóadịchv ụ,khôngthuộcđốitượngđượcmiễnthuếhoặcchịuthuếv ớimộtmứcthuếsuấtgiảm,đềuphảichị ut h u ếtheomứcthuếsuấtp h ổt h ô n g ViệtNamnêntiếpcậntheophươngphápliệtkêphủđị nhnhưvậy,vừađảmbảođơngiảnhóanhữngquyđịnhcủaphápluậtvềthuếgiátrịgiatăng, vừagiảmthiểusựnhầmlẫntiềmtàng.

- Hướngtớiviệcápdụngcơchếmộtmứcthuếsuấtgiátrịgiatăng.Sẽcónhiềuý kiếnchorằ ngviệcápdụngmộtmứcthuếsuấtsẽlàmchothuếgiátrịgiatăngmangt í n h lũythoáinhiềuhơnv àvìvậycólợichongườigiàuhơnngườinghèo.Tuyvậy,đứngtrêntầmvĩmô,việcphảihysinhc áinàyđểđạtđượccáikháccóhiệuquảcaohơncũnglàđiềuthườngthấytrongquátrìnhhoạchđị nhcácchínhsáchkinhtế.Nếuviệccảicáchnhữngsắcthuếkháccótínhchấtlũytiến(cácloạithu ếthunhập)để“bùlại”tínhlũythoáicủathuếgiátrịgiatăngthìvẫncóthểkếthợpđượccảhaitiêut hức“hiệuquả”và“côngbằng”mộtcáchtốiưu,đồngthờihệthốngthuếcũngsẽtiếngầnhơn tớitrạngtháiđơngiản,dễquảnlývàthựchiện.

(3)Hoànthiệnphươngpháptínhthuếlàcầnthiếtvìtínhthựctếcủaphươngpháptínhtr ựctiếptrêngiátrịgiatăngrấtthấp.Tuynhiênđểcóthểápdụngphươngpháp khấutrừthuế, cầnphảitiếnhànhmộtsốbiệnphápsau:

- Phânloạicáchộkinhdoanhtưnhâncóquymônhỏ,thunhậpthấp,doanhthudướingưỡ ngchịuthuếgiátrịgiatăngđểđưarakhỏidiệnchịuthuếgiátrịgiatăngchuyểnsangápdụngthuế khoán,ấnđịnhtrêndoanhthu.Ởcácnướcviệclựachọnmứcngưỡngthíchhợpluônbaogồmv iệccânbằngsốthuvớiviệcchitiêucácnguồnlựctàichính.Thựctếchothấynênđặtmứcngưỡngđ ủcaođểloạitấtcảcácđốitượnghiệnđang áp dụng phươngpháptrực tiếprakhỏidiện chịuthuếgiá trịgiatăng.

Vềlýthuyết,giảsửmứctăngcủasốthutừthuếgiátrịgiatăngdoviệcbổsungthêmmộtđối tượngvàodiệnchịuthuếgiátrịgiatănglàR=t.v T, vàClàchiphíhànhchínhvàxãhộităng thêm,trongđótlàthuếsuấtthuếgiátrịgiatăng,vlàtỷlệgiátrịgia tăngtrêndoanhthuvàTlàdoan hthu.RõrànglàmứcngưỡngnênđượcgiảmxuốngchừngnàomàR>C.Mứcngưỡngtốiưusẽ đạtđượcsaukhiR=C,hoặctạiđiểmmàT=C/

(t.v).Côngthứcnàyhàmýrằng,khitấtcảcácđiềukiệnngangbằng,thuếsuấtthuếgiá trịgiatăng càngthấp thìmứcngưỡngnêncàngcao.

Tuynhiên,việcđềramứcngưỡngdoanhthuđểloạicácđốitượngnộpthuếcóq u y môn hỏrakhỏiđốitượng chịuthuếgiá trịgiatăngsẽnảysinhnhữngvấnđềsau:

- Mứcngưỡngnàysẽtạoralợithếcạnhtranhchocáccơsởkinhdoanhnhỏsov ớicáccơs ởkinhdoanhlớnhơn,làmmấttínhtrunglậptrongviệcđốixửvềthuếđối vớihailoạicơsởkinhdoanhnày.Thuếgiátrịgiatăngdocáccơsởkinhdoanhnhỏđượcmiễnt huếtrảchođầuvàocủacơsởnàysẽkhônglấylạiđược,nênmứclợiíchtươngđốimàcáccơsởnà ycóthểthuđượccònhạnchế.Mộtsốnướcquyđịnh:Cáccơsởsảnxuấtkinhdoanhnhỏdướimứ cngưỡngmiễnthuếphảichịumộtmộtloạit h u ếdoanhthuđơngiảnvớimứcthuếsuấttươngđố ithấp.Biệnphápnàyítđượcsửdụngvìchiphíhànhchínhcóthểvượtquámứcthuếthuđược,trừ phimứcngưỡngrấtcao.Thuếdoanhthulàmộtloạithuếđánhtrùng,dovậyviệcthaythếloạithu ếnàyc h í n h làmụctiêucủa việcáp dụngthuếgiá trịgiatăng.

- Việcmiễnthuếchocáccơsởkinhdoanhdướimứcngưỡngchủyếugiaodịchv ớicácd oanhnghiệpchịuthuếthựctếsẽphávỡdâychuyềnkhấutrừthuế,dẫnđếnhiệntượngđánhtrùng,đ ặtcáccơsởkinhdoanhđượcmiễnthuếvàothếbấtlợisovớiđ ố ithủcạnhtranhphảichịuthuế.Cá chgiảiquyếthiệuquảlàđưavàotrongquyđịnhphápluậtvềthuếgiátrịgiatăngđiềukhoảnvềviệ cđăngkýthuếgiátrịgiatăngtùychọnc h o c á c cơsởk i n h doanhdướimứcngưỡngv à ápdụngt hờihạnđăngk ý tốithiểu (giảsửlà2năm).

- Tấtcảcáchộkinhdoanhcóquymôlớnđềuphảithựchiệnchếđộkếtoán,sửdụnghóađơ n,chứngtừđểtínhthuếgiátrịgiatăngtheophươngphápkhấutrừ.Việcá p dụngduynhấtphươ ngphápkhấutrừthuếvừachophépđơngiảnhóachínhsách,v ừatạođiềukiệntốthơnchocơchếli ênhoàntựkiểmsoátthôngquahóađơn,chứngtừ,từđótạođiềukiệngiảmthiểucáchiệntượnggi anlậnthuếđầuvào,chiếmđoạttiềnthuếcủanhànước.

-Nên ápdụngmộtmức ngưỡng thống nhất tối thiểuđểhoànthuếtrongkỳhiệntạiđốivớicáckhoảnthuế đầuvàochưađượckhấutrừhếtchotất cảcácđốitượngnộpt h u ếgiátrịgiatăng.Đồngthời,cầnxemxétlạimứcngưỡnghiệntạiđểphụ cvụchomụcđíchnày.Trênthựctế,cóthểthựchiệnyêucầuchuyểnsangkỳsauvàđặtramứcngưỡ ngđồngthờinhưhiệnnayđốivớicáctrườnghợphoànthuếgiátrịgiatăng.Tuynhiên,việcđềra mứcngưỡngmộtcáchphùhợplàgiảiphápthườngđượclựachọnhơnởcácnước.Việchoànthu ếgiátrịgiatăngsaumộtsốítkỳtínhthuếnhằmtránh cáctrườnghợpgianlậntronghoànthuế,nhưngđòihỏisựphứctạp.Cáccôngtyxuấtkhẩulớn- nhữngđốitượngthườngxuyêncóthuếgiátrịgiatăngđầuvàolớnhơnđầura,phảiđượcđốixửnhư trườnghợpngoạilệđểgiảmthiểugánhnặngthuếgiátrịgiatăngđánhlênhàng xuấtkhẩu.

Trêncơsởnhữngtồntạicủathuếtiêuthụđặcbiệtđãphântíchởchương2,đểt h u ếtiêuthụ đặcbiệtphùhợpvớitiếntrìnhhộinhậpkinhtếquốctế,trongthờigiantớithuếtiêuthụ đặcbiệtcần phảiđượchoànthiện theo hướngsau:

Thứnhất ,nênmởrộngđốitượngchịuthuếtiêuthụđặcbiệtđốivớicácloạih à n g h ó a , dịchvụnhưcácthiếtbịđiện,điệntửgiadụngcaocấp,điệnthoạidiđộngvàd ịchvụkinhdoa nhnó,vậtdụngcaocấplàmbằngphalê,thảmlen,mỹphẩmcaocấp,… khôngphânbiệtđólàhànghóasảnxuấttrongnướcvàhàngnhậpkhẩu.Bởiđâylànhữngloạihàn ghóa,dịchvụcaocấpmàthànhphầnsửdụngđasốlàtầnglớpg i à u c ó Việcmởrộngdiệnchịuthuếtiêuthụđặcbiệtvớinhữngloạihàng hóa dịchvụn à y sẽgópphầnđiềutiếtthunhập,địnhhướngtiêudùng,mởrộngthêmđượcnguồnt h u Mặckhác,nênđưamặthàngôtôtừ16đến24chỗngồirakhỏidanhmụcđốitượngchịuthuế tiêuthụđặcbiệtvìđâylàloạiphươngtiệnlưuthôngnhiềuchỗngồi,g ó p phần giảmthiểuápdụngquátải giaothôngtrongđiều kiệnhiệnnayởnướcta.

Thứhai ,vềthuếsuất,sựđiềutiếtcầnđặttrongmốiquanhệvớicácsắcthuếk h á c Cụth ể,trongđiềukiệnthuếnhậpkhẩutiếptụcđượcđiềuchỉnhgiảmtheocamkếtthựchiệnCEPT,ápd ụngthuếgiátrịgiatăngđốivớihànghóa,dịchvụthuộcdiệnchịuthuếtiêuthụđặcbiệt,… theođó,cầnđiềuchỉnhthuếsuấtthuếtiêuthụđặcbiệthiệnhànhxuốngmứchợplýnhằmkhôn glàmảnhhưởngđếnkếtquảsảnxuấtkinhdoanhcủacácdoanhnghiệpđangsảnxuấtkinhdoanh cácmặthàng,dịchvụnày.Bêncạnhđó,đểphùhợphơnvớithônglệquốctế,mỗiloạihànghóathu ộcdiệnchịuthuết i ê u thụđặcbiệtchỉnê ná p dụngmộthoặchaimứct h u ếsuấtđểđảmbảot í n h đơngiản,khảthi chứkhôngchianhỏnhưhiệnnaylàmchobiểuthuếtiêuthụđặc biệtphứctạpvàkhóápdụng.

Thứba ,khôngnênápdụngchếđộmiễngiảmthuếtiêuthụđặcbiệtchocáccơsởsảnxuấth ànghóathuộcdiệnchịuthuếtiêuthụđặcbiệtbởiđâylàthuếgiánthudongườitiêudùngchịuthu ế,cáccơsởsảnxuấtchỉlàngườinộphộnênviệcquyđịnhmiễngiảmthuếđốivớiloạithuếnàylà khônghợplý,hơnnữatheocáccamkếtquốctếvềthuếphảithựchiệntrongtiếntrìnhhộinhập,t huếtiêuthụđặcbiệtkhôngđượcphânbiệtgiữahànghóasảnxuấttrongnướcvàhànghóanhậpk hẩu.Mặtkhác,đâylànhữngloạihànghóadịchvụmànhànướccầnđiềutiết,địnhhướngchoviệcs ảnxuất,t i ê u d ùn g để đảmbảolợií c h cộngđồng,hầuhếtnhữngloạihàngh óa, dịchvụnà y k h ô n g phảil à nhữngmặth à n g thiếtyếuchođờisốngnhând â n , k h ô n g thuộcdiệnkhuyếnk híchtiêudùng(trừmặthàngcábiệtnhưxăng),nênviệcquyđịnhmiễngiảmt h u ếđốivớicác mặthàngnàylàkhôngcầnthiết.

Luậtthuếxuấtkhẩu,thuếnhậpkhẩubanhànhtừnăm1991đếnnayđãhơn15nămvớibal ầnsửađổi,bổsung(năm1994,năm1998vànăm2005)chưađượchệthốnghóalại,chonênlu ậtthuếxuấtnhậpkhẩuhiệnhànhbộclộmộtsốđiểmcầnsửađổi,bổsungđểđápứngyêucầucủatìn hhìnhmớivềhộinhậpkinhtếquốctếvàpháttriểnđấtnước.

Chương trình cải cách hệ thống thuế đến năm 2010, được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, nhằm đáp ứng yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế và sửa đổi Luật thuế xuất nhập khẩu Mục tiêu bao gồm thực hiện hiệu quả chính sách thuế theo hướng ổn định, công khai, minh bạch, không phân biệt đối xử, phù hợp với tiến trình cải cách toàn bộ hệ thống chính sách thuế Chương trình khuyến khích phát triển sản xuất và xuất khẩu, bảo hộ hợp lý, đồng thời đảm bảo điều kiện hội nhập Nó cũng góp phần ổn định nguồn thu cho ngân sách nhà nước, kế thừa và phát huy hiệu quả từ các quy định hiện hành của Luật thuế xuất nhập khẩu, đồng thời sửa đổi, bổ sung những quy định chưa phù hợp với điều kiện hội nhập và chưa đồng bộ với pháp luật hiện hành, nhằm nâng cao vai trò quản lý của Nhà nước trong việc chống gian lận thương mại và thất thu thuế.

MộtsốnộidungđangthựchiệntheocácvănbảndướiLuật,cầnđượcquyđịnh rõtrongLuậtthuếxuấtnhậpkhẩuđểbảođảmtínhminhbạchvàtạođiềukiệnthuậnlợikhigianh ập WTO

- Vềgiátínhthuếnhậpkhẩu:Cầnphảisửađ ổilạiquyđịnhv ềgiát í n h thuếnhậpkhẩuthe ođúngnguyêntắccủaHiệpđịnhgiáGATTnhằmđảmbảotínhpháplývàthểhiệnsựchủđộng,tí chcực củaViệt Namtrongđàmphángianhập WTO.

- Vềthuếsuấtvàthẩmquyềnbanhànhbiểuthuế:SắpxếplạithứtựcácĐiều8,9 t r o n g Lu ậtthuếxuấtnhậpkhẩuhiệnhànht h e o t r ì n h tự:Điều8 q u y địnhv ềthuếsuất,Điều9quyđịnhv ềthẩmquyềnbanhànhbiểuthuế.Việcsắpxếpnàykhắcphụcđượcsựtrùnglắp,thiếurõràng nhưhiệnnay.

Hệthốnghóalạicácloạithuếsuấthiệnhànhápdụngđốivớitừngđốitượngt h e o mứcđộ quanhệthươngmạivớiViệtNam.Ởphầncăncứtínhthuếvàphươngpháptínhthuếcóbổsungth êmhìnhthứctínhthuếtheomứctuyệtđối.Việcbổsungthêmhìnhthứcthuếnàyl à cầnthiếtvìkhô ngtr ái vớinhữngnguyêntắcchungcủaW T O vàViệtNamcóthể đàmphánđểápdụng thuếtuyệtđốikhi cần thiết.

Quy định về thẩm quyền ban hành biểu thuế xuất nhập khẩu đóng vai trò quan trọng trong việc tham gia các hiệp định thương mại quốc tế Thuế xuất nhập khẩu ảnh hưởng lớn đến nền kinh tế do sự phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu và giá cả thị trường toàn cầu Do đó, các quy định hiện hành về thực hiện các điều ước quốc tế mà Việt Nam đã ký kết cần được thực thi một cách hiệu quả để đảm bảo sự chủ động trong hội nhập kinh tế Điều này không chỉ giúp ổn định thị trường trong nước mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động xuất nhập khẩu Bộ Tài chính cần quy định mức thuế rõ ràng và bổ sung các nguyên tắc chặt chẽ để quản lý hiệu quả hơn.

70 suấtcụthể,phùhợpvớidanhmụcnhómhàngchịuthuếvàtrongphạmvikhungthuếsuấtdoỦyb anthườngvụQuốchộiquyđịnh;gópphầnbìnhổnthịtrường,giácảvàđảmbảochonguồnthun gânsáchnhà nước;thựchiệnbảohộcóchọnlọc,cóđiềukiện,cóthờihạn, phùhợpvớicáccamkếtquốctếmàViệtNamkýkết hoặcgianhập.

- Vềthuếchốngbánphágiá,thuếchốngtrợcấp,thuếchốngphânbiệt,đốixử,t h u ếtựv ệ:

Luậthiệnhànhquyđịnhthuthuếbổsungđốivớicáctrường hợphànghóanhậpkhẩuvàoViệtNammàcònbánphágiá,cósựtrợcấpcủanướcxuấtkhẩu,cóx uấtxứtừnướcmàởđócósựphânbiệtđốixửvớihànghóacủaViệtNamhoặclàhànghóanhậpkhẩ uồạtvàoViệtNamgâykhókhănchongànhsảnxuấttrongnướccầnphảitựvệ.Thuthuếbổsunglà côngcụcầnthiếtđểtựvệ,nhằmhạnchếnhữngtácđộngtiêucựcbênngoàiđốivớisảnxuấttrongn ước.Nhưngdotrongluậthiệnhànhghilà"thuếb ổsung"nêndễbịcácđốitácnướcngoàihiểulầ mchorằngđâylàkhoảnthuthêm,chứkhôngphảilàmộtloạithuếtheođúngquyđịnhcủaHiệpđ ịnhvềthuếchốngbánp h á giá,thuếchống trợcấp,thuếchốngphânbiệtđốixử,thuếtựvệ.

Trongnăm2004,căncứvàoquyđịnhtạiĐiều9củaLuậtThuếxuấtnhậpkhẩuhiệnhành, ỦybanthườngvụQuốchộiđãbanhànhPháplệnhchốngbánphágiávàPháplệnhvềchốngtrợ cấp,trongđócóquyđịnhvềviệcápdụngthuếchốngbánphágiá,thuếchốngtrợcấp.Vìvậy,cầnp hảisửacụmtừ"thuếbổsung"thành"thuếchốngb á n phágiá,thuếchốngtrợcấp,thuếchốngph ânbiệtđốixử,thuếtựvệ"chophùhợpv ớiHiệpđịnhvềchốngbán phágiá vàHiệpđịnhchốngtrợcấpcủaWTO.

Vền ộid u n g khiếunạiv à giảiquyếtkhiếunại,d o q u y địnht r o n g Luậthiệnhànhchư aphùhợpvớicôngướcKyotovềgiảiquyếtkhiếunại,tốcáovềthuế,cũngnhưyêucầuvềcảicác hhànhchínhthuếởnướcta,chonêncầnsửađổinhữngquyđịnhvềkhiếunạivàgiảiquyếtkhiếun ạichophùhợpvớicáccamkếtquốctếvàquyđịnhcủapháp luậtViệt Namvềkhiếunạitốcáo.

Trongcácquyđịnhhiệnhànhvềmiễnthuếxuấtnhậpkhẩucòncósựphânbiệtgiữađầutư nướcngoàivàđầutưtrongnướcvàcósựchồngchéo,phứctạptrongtổchứcthựchiện.Đểđảm bảosựcôngbằngvàminhbạchvềchínhsách,khôngphânbiệtđốixửtheođúngquyđịnhcủa WTOcầntậphợpvàhệthốnglạicácquyđịnhvềmiễnthuếxuấtnhậpkhẩuđãquyđịnhởcácLuậ tcóliênquanđốivớicáchìnhthứcđầutư,đểđưavàothuếxuấtnhậpkhẩu(sửađổi)vàápdụngchu ngchođầutưnướcngoàivàđầutưtrongnước.Vềnguyêntắctậphợplạicácquyđịnhvềmiễnthuế xuấtnhậpkhẩulà:Chọnnhữngquyđịnhmiễnthuếởmứccaonhấtchotừngđốitượngđầutưnước ngoàivàđầutưtrongnướcđểápdụngchungchocácdựánđầutư;đồngthờilượcbỏnhữngquyđị nhkhôngkhảthi,khócócăncứđểthựchiện,nhưquyđịnhmiễnt h u ếnhậpkhẩuđốivớihànghóat rongnướcđãsản xuấtđượcnhưng chưađápứngyêucầuchấtlượng.

Sửađổi,bổsungmộtsốquyđịnhđểvừakhuyếnkhíchxuấtkhẩu,vừahạnchếnhững sơhởdễbịlợidụngđểgianlậnthươngmạivàlàm thấtthuthuế

- Vềthờihạnnộpthuế:Đểtạothuậnlợichocácdoanhnghiệpchấphànhtốtn g h ĩavụt huế,mặtkhácđảmbảochặtchẽtrongcôngtácquảnlý,chốnghiệntượngc h â y ỳ,lợidụngchiếm đoạttiềnthuế,thuếxuấtnhậpkhẩuphảiđượcsửađổi,bổsungthêmcácđiềukiệnràngbuộcnhưd oanhnghiệpphảiđảmbảomứcđộtínnhiệmhoặcc ó bảolãnh,tínchấp, đểgắnvớitráchnhiệ mcủadoanhnghiệptrongviệcnộpthuế,hạn chếnợđọngthuếkéo dài.

- Vềgiảmthuế:Luậthiệnhànhquyđịnh:"đượcxétgiảmthuếtrongcáctrườnghợp hànghóa trong quá trìnhvậnchuyển,bốc xếpbịhưhỏng hoặcbịmấtmát cólý doxácđángđượccơquangiámđịnhnhànướcvềhàngxuấtnhậpkhẩuchứngnhận"nhưvậylàkh ôngrõràng,cònmậpmờ.Vìvậy,khisửađổiluậtthuếxuất,nhậpkhẩucầnb ổsungthờiđiểmđượ cgiảmthuếlà"Hànghóađangtrongquátrìnhgiámsátcủacơquan hảiquan,nếubịhưhỏnghoặcbịmấtmát, "mớiđượcgiảmthuế.

Mộtsốđiểmquyđịnhtrongluậtthuếxuấtnhậpkhẩucầnsửađổi,bổsungchop h ù hợp với luậtHảiquanvàphùhợp vớiyêu cầu cảicáchhànhchính.

Luậthiệnhànhquyđịnh:"Trongthờihạn8giờlàmviệc,kểtừkhiđăngkýtờk h a i hàng hóaxuất,nhậpkhẩu,cơquanthuếthôngbáochínhthứcchođốitượngnộpt h u ếsốthuếphảinộ p".Đểphù hợpvớitiếntrìnhcải cáchthủtụchànhchính,nângcaot í n h tựgiác,tựchịutráchnhiệmcủađốitượngnộpthuếvàđồn gbộvớiquảnlýthuết r o n g nộiđịa,cầnđảmbảobỏquyđịnhvềthôngbáothuếtronglĩnhvựcqu ảnlýthuếxuấtkhẩu,t h u ếnhậpkhẩu.Doanhnghiệpkinhdoanhxuấtnhậpkhẩuthựchiệntựk h a i , tựtính,tựnộpthuếvàongânsáchnhànướcvànộptờkhaihảiquanchocơquanhảiquan,nơicóh ànghóanhập khẩu.

Luật thi hành quy định hoàn thuế cho các trường hợp như hàng nhập khẩu đã nộp thuế nhưng chưa xuất khẩu, hàng đã nộp thuế theo tờ khai nhưng thực tế không xuất khẩu hoặc xuất khẩu ít hơn, hàng là vật tư nguyên liệu nhập khẩu để sản xuất hàng xuất khẩu, và hàng tạm nhập để tái xuất Ngoài ra, cần bổ sung thêm hai trường hợp: hàng hóa đã xuất khẩu nhưng phải nhập khẩu trở lại vì lý do khách quan, và hàng hóa là máy móc, thiết bị, dụng cụ, phương tiện vận chuyển của các tổ chức đã được phép tạm nhập để thực hiện các dự án đầu tư và được tái xuất khỏi Việt Nam khi hoàn thành dự án.

LuậtThuếthunhậpdoanhnghiệpsửađổi,bổsungcóhiệulựctừngày01/1/2004,khiđivà ocuộcsốngđãgópphầntạorasựthốngnhấtvàhợplýhơntrongviệchuyđộngngânsáchnhànư ớctừmộtsắcthuếquantrọngcótínhchấttrựcthulàt h u ếthunhậpdoanhnghiệp.Tuyvậy,cũng cầnphảicónhữngđiềuchỉnhđểphùhợphơn vớithựctiễnvàthônglệquốctế:

Sự giảm thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp từ 32% xuống 28% là một bước cải cách quan trọng, khuyến khích phát triển sản xuất kinh doanh và thể hiện sự quản lý thuế chặt chẽ, hiệu quả Tuy nhiên, mức thuế này vẫn cao so với các nước trên thế giới và cần được giảm thêm Cần xem xét việc miễn giảm thuế theo hướng thu hẹp diện miễn, giảm thuế có chọn lọc đối với ngành, sản phẩm cần ưu đãi để thúc đẩy sản xuất và thu hút đầu tư Điều này sẽ bảo đảm tính công bằng, khuyến khích sản xuất kinh doanh và đơn giản hóa quy trình thực hiện thuế thu nhập doanh nghiệp.

Thứhai ,vềthuếthunhậpdoanhnghiệptừhoạtđộngchuyểnquyềnsửdụngđất,chuyển quyềnthuêđất,Điều12-Nghịđịnh164/2003/NĐ-

CPngày22/12/2003củaChínhphủquyđịnhchitiếtvềthuếthunhậpdoanhnghiệpcóghi:"Đốit ượngnộpt h u ếthunhậptừchuyểnquyềnsửdụngđất,chuyểnquyềnthuêđấtlàtổchứcsảnxuất, kinhdoanhhànghóa,dịchvụcóthunhậptừchuyểnquyềnsửdụngđất,chuyểnquyềnt h u ê đất". Tuynhiên,cáccăncứđểtínhthuếthunhậpdoanhnghiệptừhoạtđộngnàynhưdoanhthu,chiphí,

… đếnayrấtkhóxácđịnhchínhxácvàthốngnhấtmàchủyếul à docácgiaodịchtrongnềnkinhtếc ủatachưaminhbạchvàchặtchẽ.Chínhvìvậy,cầncónhữnghướngdẫncụthể,riêngchovấnđền àyđểthựchiệnthốngnhấtvàcóhiệuquảhơn.

Thứba ,vềkêkhai thuếthunhậpdoanhnghiệp,Nghịđịnh164/2003/NĐ-

CPq u y định:Cơsởkinhdoanhcótráchnhiệmkêkhaidoanhthu,chiphí,thunhậpchịuthuế,sốth uếphảinộpcảnăm,cóchiaratừngqúytheomẫutờkhaicủacơquanthuếv à nộpchocơquanthuết rựctiếpquảnlýchậmnhấtlàn g à y 25 tháng1h à n g nămhoặcngày25củathángkếtiếpthángkế tthúcnămtàichínhđốivớicơsởkinhdoanhc ó nămtàichínhkhácnămdươnglịchcụthể.Bướcti ếptheolàviệcbanhànhmẫutờk h a i tựquyếttoánthuếthunhậpdoanhnghiệp(tạithôngtư128/ 2004/TT-

BTCngày27/12/2004củaBộTàichínhápdụngchotấtcảcácdoanhnghiệp).Trongquátrình thựchiện,chúngtôichorằngnhữngthôngtintừtờkhainàylàcầnthiết,tạotínhrõr à n g , minhbạchcủasốliệudoanhnghiệpvàphùhợpvớicơchếcũngnhưcácchuẩnmựcquảnlýmới. Tuynhiên,mẫutờkhaicũngnênđượcquyđịnhgọnhơn,đảmbảot í n h khoahọccaotheohướn gchỉthểhiệncácchỉtiêutổnghợp,cònphầnchitiếtnênđ ể ởmộttờtrìnhkháckèmtheo.

Nghị quyết Đại hội Đảng IX và X đã nhấn mạnh việc áp dụng thuế thu nhập cá nhân thống nhất và công bằng, nhằm đảm bảo công bằng xã hội và tạo động lực phát triển Bộ Chính trị đã thông qua Chiến lược cải cách thuế đến năm 2010, yêu cầu xác định các bước thích hợp để tăng tỷ trọng các nguồn thu trong nước, mở rộng diện thuế trực thu và tăng tỷ lệ thu từ thuế trực thu Để thực hiện các nghị quyết này, Chính phủ đã ban hành Quyết định số 201/QĐ-TTg triển khai thực hiện chiến lược cải cách thuế, trong đó thuế thu nhập cá nhân được xác định và ban hành vào năm 2007.

Sắcthuếnàysẽcùngvớithuếthunhậpdoanhnghiệptrởthànhloạithuếtrựct h u chủ yếu,chiếmvịtríquantrọngtronghệthốngthuếvàtỷtrọngthuếthunhậpcánhântrongtổngthu ngânsách nhànước sẽcóxuhướngtăngcao.

Theok i n h nghiệmcủanhiềuquốcgiatrênthếgiới,thuếthunhậpc á nhânthườngđóng vaitròcơbảntronghệthốngthuếcủamộtnước.Bêncạnhviệcmanglạinguồntàichính chonh ànước,thuếthunhậpcánhâncònphânphốilạicủacải/ thunhậpvàviệcđánhthuếđốivớicánhânđượcthiếtkếphùhợpvớikhảnăngđónggópv à cóxe mxétđếnhoàncảnhcánhâncủangườinộpthuế.Kểtừcuốinăm1970,thuết h u nhậpcánhâncò ncómộtvaitròmới nhưlà mộtcơchế địnhhướngkinhtế.

Luậtthuếthunhậpcánhânđượcthiếtkếnhằmmụcđíchphânphốilạicủacải.C ơcấuthu ếsuấtthuếthunhậpcánhânthườngmangtínhchấtlũytiến,tứclàthunhậpc a o phảichịuthuếsuấ tcaohơnthunhậpthấp.Hơnnữa,thuếthunhậpcánhânthường đượcthiếtkếđểđảmbảonhữngngườicóthunhậpthấpkhôngchịuảnhhưởngcủat h u ếthunh ậpcánhân.

Hiệnnay,hơn180nướcđãápdụngthuếthunhậpcánhân.Theoxuhướngpháttriểncủath uếgiớithìthuếthunhậpchiếmtỷtrọngngàycàngcaotrongtổngsốthungânsách,đặcbiệtlàc ácnướcpháttriểnnhưMỹ,Nhật,Anh,Phápcóthunhậpchiếmkhoảng30-

40%tổngthungânsách.MộtsốnướctrongkhốiASEANnhưTháiLan,Malaysia,Philipines,t huếthunhậpcánhânchiếmkhoảng1 3 -

1 4 % tổngthungânsáchnhànước,trongkhiđóởViệtNam,sốthutừthuếthunhậpđốivớingườic óthunhậpcaochỉchiếmkhoảng2,5%tổngthungânsách.Nếutínhcảtừsốthutừcánhân,h ộkinh doanhvàcánhânchuyểnquyềnsửdụngđấtthìtổngsốthuthuếthunhậptừcácđốitượngnàycũ ngchỉchiếmkhoảng4%tổngthungânsách nhànước.

Trongnhữngnămtới,trướcyêucầupháttriểnmạnhmẽcủacácthịtrườngvàcácthành phầnkinhtế,yêucầuhộinhậpkinhtếquốctếngàycàngsâu,thunhậpcủac á nhânsẽngàycàn gđadạng,việcbanhànhLuậtthuếthunhậpcánhântrêncơsởthốngnhất3sắcthuế(gồmthuết hunhậpdoanhnghiệpđốivớicánhânkinhdoanh;T h u ếthunhậpđốivớingườicóthunhậpca oápdụngchongườicóthunhậptừtiềnlương,tiềncông;Thuếchuyểnquyềnsửdụngđấtápdụn gđốivớingườicóthunhậptừchuyểnquyềnsửdụngđất)sẽgópphầntăngcườngcôngtáckiểms oát,phânphốit h u nhậpvàđiềutiếtvĩmônềnkinhtế- xãhội,nhằmhoànthiệnhệthốngchínhsácht h u ếđểđápứngyêucầupháttriểnkinhtế- xãhộivàhộinhậpkinhtếquốctếtrongthờigiantới,gópphầnđảmbảotínhổnđịnhvà nguồn lựcchongânsách nhànước.

Luậtthuếthunhậpcánhânsắptớicầnđượcnghiêncứuxâydựngvàápdụngnhânvớim ôhìnhđánhthuếthunhậpcánhâncăncứvàothunhậptổnghợp.Thunhậpchịuthuếtừmọi nguồn củacáccánhânphátsinhtrongnămsẽ đượctổng hợp lạivàápdụngmộtbiểuthuếsuấtchung.Đồngthờiphảixácđịnhngưỡngthunhậpchịuthuếvàph ảitínhđếnyếutốchiếttrừgiacảnhnhằmbảođảmsựđộngviêncủathuếsátvớik h ảnăngđóngg ópcủangườinộp.Theođó,cần:

Quyđịnhchuẩnlạiđốitượngthuộcdiệnnộpthuếthunhậpcánhân:Theođócầnđưacá nhânkin hdoanhvàchủhộgiađìnhsảnxuất,kinhdoanhtrongcáclĩnh vực,ngànhnghềhiệnđangđiềuchỉnhtạiLuậtthuếthunhậpdoanh nghiệpvàođốitượngđiều chỉnhcủaLuậtthuếthunhậpcánhân,vì:

+Thứhai,đảmbảođộngviênbìnhđẳngvềthuếthunhậpcủacánhânkhôngphânbiệtt h u nhậptừkinhdoanhhoặcthunhậptừtiềnlương,tiềnc ô n g : Á p dụngc h u n g biểuthuếvàcùng được chiếttrừgiacảnh.

+Thứba,đảmbảophùhợpvớithônglệquốctế.Thuếthunhậpdoanhnghiệpđiềutiếtvàot hunhậpcủadoanhnghiệp,thuếthunhậpcánhânđiềutiếtvàocácthunhậpcủacánhân,khôn gphânbiệtnguồntạorathunhậplà từkinhdoanhhaylàm c ô n g ănlương.

- Baoquátvàcụthểhóacácquyđịnhvềxácđịnhthunhập,cáckhoảnđượcgiảmtrừth eohướngminhbạch,rõràngphùhợpvớithônglệquốctế:Theođó,đưaphầnthunhậptừlợitứcc ổphần,lợitứctừc ác hìnhthứcgó pvốnkinhdoanh,thunhậptừchuyểnnhượngvốnhiệntạmthờ ichưathuvàodiệnchịuthuế;đồngthờithut h u ếđốivớithunhâptừthừakếvàqùatặngmàchín hsáchthuếhiệnhànhchưathuđ ố ivớikhoảnthunhậpnày, Việckêkhaigiảmtrừgiacảnhcho nhữngngườiphụthuộc( c o n, bố,mẹ, ),ngườinộpt h u ếcăncứv à o t h u nhậpcủabảnthânvà nhữngngườinộpthuếkháctronggiađìnhđểlựachọnhìnhthứckêkhaimứcgiảmtrừchongườ iphụthuộcnhưngđảmbảonguyêntắcnhữngngườinộpthuếtrongmộtgiađìnhkhôngkê khaitrùngngười phụthuộc củagiađìnhđó.

- Xâydựngbiểuthuếlũytiếntừngphần,tổngmứcđiềutiếtkhoảng30%tổngt h u nhậpc ủacánhân;

- ThuhẹpdầnkhoảngcáchkhởiđiểmchịuthuếvàtiếntớiápdụngthốngnhấtchongườiV iệtNamvàngườinướcngoài,vàápdụngđốivớithunhậptừkinhdoanh,từtiềnlương,tiềncôngdo đâylàkhoảnthunhậpcótínhchấtphổbiến,thườngxuyên,ổ nđịnhcủacánhântrongnămnênmứ cthunhậptínhthuếđượctínhtheonămvàtạmt h u theotháng.

Trêncơsởvừathựchiệnnghiêmtúccáccamkếthộinhậptheođúngnộidungv à lịcht r ì n h đ ãđượck ý kết,vừap h ù hợpv ớimứct í c h lũytừngn g à n h đ ể khuyếnkhíchsảnxuấttrongn ướcpháttriểnv à tạoranguồnthulâudàichongânsáchnhànước,cácBộngànhcầnthammưuch oChínhphủtrìnhQuốchộixemxét,banhànhthêmmộtsốsắcthuếmớinhư:

- Thuếtuyệtđối(đặcbiệt):Ápdụngchohàngnhậpkhẩu,loạithuếnàyđượcápdụngđể b ảovệthịtrườngnộiđịanếunhậpnhữnghàngh óa vớimộtsốlượngnhấtđịnhmàg â y thiệthạic h o sảnxuấtt r o n g nước,hoặcthựchiệntrừngphạtđ ố ivớinhữngngườit h a m giavàomốiquan h ệđốingoạik h i phạmlợií c h củanhauv à cóh à n h vicạnhtranhkhôngthiệnchí.Vídụ,thuết uyệtđốiápdụngđốivớimặthàngxeô t ô cũ.

Trong bối cảnh môi trường Việt Nam ngày càng xấu đi, Chính phủ đã áp dụng nhiều biện pháp khác nhau để giải quyết vấn đề này Tuy nhiên, các biện pháp hiện tại chủ yếu mang tính chất hành chính, như việc áp đặt tiêu chuẩn cho doanh nghiệp và xử phạt vi phạm Hiệu quả của những biện pháp này chưa cao, do đó, việc xây dựng luật thuế bảo vệ môi trường là cần thiết để phù hợp với thông lệ quốc tế Luật này sẽ kết hợp các mục tiêu môi trường trong phát triển kinh tế, xác định mối quan hệ giữa mục tiêu môi trường và tăng trưởng Thuế bảo vệ môi trường sẽ ảnh hưởng đến giá hàng hóa và dịch vụ, điều chỉnh sản xuất và tiêu dùng theo hướng bảo vệ môi trường, đồng thời khuyến khích việc nghiên cứu và phát triển nguồn năng lượng sạch Mặc dù thuế bảo vệ môi trường có thể ảnh hưởng đến nguồn thu từ lao động và vốn, nhưng nó không gây tác động tiêu cực đến tăng trưởng kinh tế và còn góp phần nâng cao sức cạnh tranh cho sản phẩm Việc chuyển đổi đánh thuế từ "những cái tốt" sang "những cái xấu" sẽ phát huy được tính cạnh tranh sinh thái trong nền kinh tế.

3.2.3 Đổimớiquytrìnhquảnlýthuế,nângcaoquyềntựchủchođốitượngnộpt h u ế Đốivớimộtcánbộthuế,quảnlýthuếcóthểcoinhưmộtquátrìnhbaogồm3hoạtđộngri êngbiệt,liêntiếpnhau:xácđịnhđốitượngnộpthuế,xácđịnhsốthuếphảinộpvàthuthuế,trongđ ócánbộthuếlàchủthểvàđốitượngnộpthuếlàkháchthể.Chứcnăngchủyếucủaquảnlýởđâylà kiểmsoátsựtuânthủvàápdụngcáckhoảnphạttheoluậtthuếđểrănđenhữngđốitượngnộpthu ếviphạm.Đồngthời,quátrìnhquảnlýnàycũngphảiđảmbảobênngườitrung gianthứba báocáođầyđủ,trungthựccácgiaodịchkinhtếv ớiđ ố itượngnộpt h u ếc ó p h á t s i n h thuếnộp ngânsáchn h à nước.

Nhưvậy,cóthểthấyrằngquảnlýthuthuếlàhoạtđộngcủanhànước,màcơquanthuếlàđại diện,đểtổchức,điềuhànhcáchoạtđộngđộngviênnguồnthutừthuếv à o ngânsáchnhànướcv àđưaphápluậtvềthuếhòanhậpvớicuộcsống,đồngthờithựchiệncácmụct i ê u củanhànướcvà cơquanthuếđề ratrongtừngthờik ỳ.Đóc h í n h làquátrìnhcơquanthuếtổchứcvàthựcthigiải phápvềquảnlýthuthuếnhằmđạtđược nhữngmụctiêuđãđềra.

Quản lý thuế bao gồm các quy trình cơ bản như đăng ký thuế, kê khai, tính thuế, thông báo thuế, thu thuế, kiểm tra và xử lý vi phạm pháp luật liên quan đến thuế Việc thực hiện hiệu quả các quy trình này là cần thiết để đảm bảo sự minh bạch và công bằng trong quản lý thuế đối với tổ chức và cá nhân Luật quản lý thuế tại Việt Nam hiện nay được ban hành nhằm đáp ứng yêu cầu cải cách hành chính và cải cách hệ thống chính sách thuế Sự thay đổi trong chính sách thuế yêu cầu các biện pháp quản lý thuế cũng phải được điều chỉnh đồng bộ Nhiều quốc gia trên thế giới, như Nhật Bản, đã ban hành Luật quản lý thuế từ những năm 1950 để cải thiện hiệu quả thu ngân sách.

YêucầuxâydựngLuậtquảnlýthuếlà:Phùhợpvớicácthônglệquốctế,nângc a o trình độquảnlýthuếViệtNamngangtầmvớicácnướctiêntiếntrongkhuvực;Đảmbảoquảnlý,kiểm soátđượcđốitượngnộpthuếtrongtìnhhìnhsốlượngdoanhnghiệpngàycàngtăng,sốđốitượn gnộpthuếthunhậpcánhâncũngngàycàngtăngsaukhibanhànhluậtthuếthunhậpcánhân, Đá pứngyêucầucảicáchbộmáyquảnlýNhànướcvàcảicáchhànhchínhthuếnhằmnângcaohiệul ực,hiệuquảquảnlýn h à nướccũngnhưquảnlýthuếvàtạođiềukiệnthuậnlợichocơsởkinhdoa nhtrongviệctuânthủpháp luậtthuế.

Luậtquảnlýthuếđượcxâydựngđểápdụngthốngnhấtvàthaythếchocácnộid u n g quả nlýthuếđượcquyđịnhcụthểtrongtừngluật,phápluậtthuếhiệnhànhvàcầnbaogồmcácnộidu ngcơbảnsau:

- Vớiđốitượngnộpthuế:Quyđịnhtráchnhiệm,nghĩavụcủađốitượngnộpt h u ếđối vớinhànước,đềcaotínhtựchịutráchnhiệmcủahọtrướcphápluậttrongviệcxácnhậnnghĩ avụthuếcủamình,như:tựgiácđăngkýthuế,tựkêkhaivànộpthuế,tựquyếttoánsốthuếphảin ộp;cótráchnhiệmchấphànhnghiêmchỉnhcácluậtt h u ếcũngnhưquyếtđịnhvềthuếcủacơqu anthuế.Đồngthời,quyđịnhquyềnlợicủađ ố itượngnộpthuế,đólà:đượchưởngcácphúclợixã hộimanglạitừthuế,quyềnđượckhiếunạikhilợiíchbịxâmphạmdonguyênnhântừchínhsácht huế,cơquanthuế,cánbộthuế.

- Vớicơq u a n thuế,cánb ộthuế:Q u y địnhrõtổchức,b ộmáy,chứcnăng,nhiệmvụvàt ráchnhiệmcủacơquanthuế,cánbộthuếtrướcphápluậttrongquảnlýthuế,từđó,quyđịnhcơcấu tổchứcbộmáy,quytrìnhnghiệpvụquảnlýcácloạithuế,á p dụngvà pháttriểncác côngngh ệthôngtinvàcácphươngtiệnkỹthuậthiệnđại

80 phụcvụchoquảnlýthuếphùhợp.CơquanthuếlàngườiđạidiệnchoNhànướcthựchiệnquảnlý nhànướcvềthuế,cótráchnhiệmthuthuếtheoluậtđịnh,khôngcánhântổchứcnàocảntrở;Làc ơquanquảnlýnhànước,cótráchnhiệmphụcvụđầyđủcácd ịchvụcôngliênquanđếnthuếcho đốitượngnộpthuếđểhọthựchiệntốtnghĩavụcủamình.Đồngthời,cầnquyđịnhrõràng,cụthểt ráchnhiệmcủacơquanthuếtrongviệcxâydựngđộingũcánbộcóđủnănglực,trìnhđộ,phẩmch ấtđạođứcđểcóthểđảmđương tốt công tácthuế.

- Vớicáctổchức,cánhânliênquan:Quyđịnhrõtráchnhiệmtrợgiúpchođốitượngnộp thuế,cơquanthuếthựchiện tốtphápluậtvềthuếcủaNhànước.

Cácquyphạmphápluật,quytrìnhquảnlý,cácthủtụcnộpthuếcũngnhưquyđịnhvềtrá chnhiệm,nghĩavụcủacánhânvàtổchứcliênquanđếnquảnlýthuếđượcq u y địnhtrongcùngm ộtluậtsẽđảmbảotínhthốngnhất,đơngiản,khoahọc,dễhiểuv à dễthựchiện,tránhsựchồngché o,trùnglắptrongviệcthihànhluật,từđónângcaohiệuquảquảnlýthuthuế;Đảmbảođiềutiếtmộ tcáchhợplýmọinguồnthuvàongânsáchvớicácbiệnphápnghiệpvụphùhợpvớiđiềukiệnkinh tếxãhộicủađấtnướcvàt h ô n g lệquốctế.

3.2.4.Tăngcườngtuyên truyềnphổbiếnpháp luậtvềthuế Đẩymạnhcôngtáctuyêntruyền,hướngdẫn,cungcấpdịchvụhỗtrợtưvấnc h o đốitư ợngnộpthuếvàngườikhaihảiquannhưđãvàđanglàm.Đadạnghóacáchìnhthứctuyêntruyền, hỗtrợđểtạothuậnlợichoviệcmởrộngápdụngcơchếtựt í n h , tựkhai,tựnộpthuế,tựchịutrác hnhiệmtrướcphápluật.Banhànhquyđịnhđểhướngdẫnvàtạođiềukiệnxãhộihóa côngtáctưvấnthuếvàđạilý khaihảiquan.

Thựchiệnviệcsắpxếp,luânchuyểncánbộtrongnộibộngànhthuế,hảiquancũngnhư việcđiềuchuyểncánbộgiữahaingành,nhấtlàcánbộlãnhđạocầntăngcườngviệcđàotạovà c huẩnbịlựclượngcánbộsẵnsàn g đảmđươngcácchứcvụl ã n h đạoởcácChicục,CụcThuế,H ảiquan.Xâydựngchứcnăng,nhiệmvụ,quychếlàmviệc,mốiquanhệgiữacácbộphậntronghệt hốngngànhThuế,Hảiquanphùhợpv ớinhữngcảicách vàquy trình, thủtục quảnlý nóitrên.

TheoôngOhtakeKenichiro,PhóchủtịchngânhàngShokoChukinNhậtBản,n g u y ê n TổngcụctrưởngTổngcụcthuếNhậtBảnphátbiểutạicuộchộithảoCảicácht h u ếvàpháttriển nguồnnhânlựcđốivớingànhthuếdoTổngcụcthuếViệtNamphốihợpvớitổchứchợptácquốct ếcủachínhphủNhậtBảnthựchiệntháng12/2005,chorằng:"Đểđàotạomộtngườicán bộthuếphảitrảiqua3giaiđoạn:thứnhấtlàgiáodụcl ò n g yêunước,thứhailàtrangbịnhữngkiế nthứcvềluậtthuếvàthứbalàdạychongườitavềcácphương phápkếtoánđểhiểungọnngànhvềkếtoándoanhnghiệp".

Vìvậy,trongtươnglaitrướctìnhhìnhmớiđangdiễnratronglĩnhvựcthuếđól à x u thếtoàncầuhóanềnkinhtế, theođósẽcónhiềudoanhnghiệp giảithể, sápnhập,l i ê n doanh,tổchứccáchìnhthứcliênkếtsảnxuấtởnướcngoài, đòihỏicánbộthuếph ảicóđủnănglựckiểmsoáttấtcảcáccơchế,hìnhtháimớicủadoanhnghiệp,vìvậyViệtNamcần:

- Xâydựnglựclượngcánbộthuế,hảiquancóphẩmchấtđạođứctốt,chuyênnghiệp,chu yênsâuvềnghiệpvụ,sửdụngđượccácphươngtiệnhiệnđại.

- Tăngcườngcôngt ác kiểmtranộibộ,kiểmtracủacấptrênđốivớicánbột h u ếvàhảiq uancơsở,đảmbảothựchiệnđúngchứcnăngnhiệmvụ,chấphànhluậtpháp củanhànướcvềthuếvàhảiquan.

Tổngcụcthuếcầntăngcườngcôngtácchỉđạođiềuhành,thanhtra,kiểmtracủacơqua nthuếcấptrênđốivớicấpdướinhằmkịpthờipháthiện,xửlýcáchànhviv i phạmcácquyđịnh,x ửlýnghiêmcáctrườnghợpdothiếutinthầntráchnhiệmhoặccốýlàmsaicácquyđịnhcủa nhànước và củangành.

Cơ quan thuế hiện nay chỉ được giao cho quyền hạn thanh tra, kiểm tra thuế theo quy định của pháp luật, điều này hạn chế khả năng ngăn chặn các hành vi trốn thuế và chiếm đoạt thuế Trong thời gian qua, các hành vi này đã diễn ra phổ biến, khiến cơ quan quản lý trở nên bị động trước các tội phạm nguy hiểm Do đó, khi xây dựng và ban hành Luật quản lý thuế sắp tới, cần cho phép cơ quan thuế thành lập đơn vị chuyên trách phòng, chống trốn thuế, có chức năng thu thập chứng cứ và tài liệu liên quan Trong trường hợp có thông tin xác định hành vi trốn thuế nghiêm trọng, cơ quan thuế sẽ chuyển hồ sơ sang cơ quan có thẩm quyền để điều tra và khởi tố vụ án theo quy định của Bộ luật tố tụng hình sự Điều này sẽ tăng cường tính chủ động cho ngành thuế trong việc chống lại các hành vi vi phạm.

Chương3nêulênđịnhhướngvàmụctiêu, yêucầucụthểđốivớiviệchoànthiệnhệthố ngthuếtrongđiềukiệnhộinhậpkinhtếquốctếcủaĐảngvàNhànướcta.T ừnhững mụctiêu,yêucầuđótácgiảđãđưara mộtsốgiảiphápnhằmgópphần hoànthiệnh ệthốngthuếcủaViệtNamchophùhợpvớichuẩnmựcvàt h ô n g lệquốctếnhằmnân gcaovịthếcạnhtranhcủa quốcgia.

Thuếlànguồnthuchủyếucủangânsáchnhànước.Chínhsáchthuếlàmộtbộphậntrọngtâ mcủachínhsáchtàichínhquốcgia,liênquanđếnviệchuyđộngvàphânb ổcácnguồnlựctàichín hcủaxãhội.Hoànthiệnhệthốngthuế,là mchoh ệthốngt h u ếphùhợpvớitìnhhìnhkinhtế- xãhộitrongtiếntrìnhhộinhậpkinhtếquốctếcũnglànhằmmụctiêutăngthuchongânsáchnh ànước.Nhưngthôngquacôngtácquảnlýthutrongthựctế,thuếtácđộngmạnhmẽvàsâusắ cđếncung- cầutrênthịtrường,từđótácđộngtrựctiếplàmthayđổicơcấukinhtế,thayđổichấtlượngsản phẩm.Thuếtácđộngtrựctiếpvàthườngxuyênđếnmọitổchức,cánhântrongxãhội,v ì vậythuế làmộttrongnhữngcôngcụcóhiệulựccủanhànướcđểquảnlývàđiềutiếtvĩmô nềnkinhtế.

Vìvậy,huyđộngnguồnlựccủacảhệthốngthuếphảigópphầnkiểmsoátquymôtàichính khuvựccông,giữkỷluậttàichínhtổngthểđểlànhmạnhhóanềntàichínhquốcgiavàổnđịnh kinhtếvĩmô.Mộttrongnhữngyêucầucơbảncủacảicáchh ệthốngchínhsáchthuếởnướctalàph áthuytácdụngtíchcựccủacôngcụthuếđiềutiếtvĩmônềnkinhtếnhằmgópphầnkhuyếnkhíchsả nxuấttheohướngcôngnghiệph ó a - hiệnđạihóa,thúcđẩyq úa t r ì n h hộinhậpk i n h tếquốctếnhằmtạođiềukiệnthuậnlợiđẩynhanh nhịpđộtăngtrưởngkinhtếtrongnước.

Trongtiếntrìnhhoànthiệnchínhsáchthuếcầnquántriệtsâusắcvàtoàndiệnquanđiểmc ủaĐảngvàNhànướcvềđổimớichínhsáchthuế.Tăngcườngtínhhiệuq u ảcủahệthốngthuếtrê ncơsởhìnhthànhmột cơcấuthuếvừahiệnđại,vừaphùhợpv ớimộtnềnkinhtếđangchuyểnđổitrongbốicảnhhộinhậ pkinhtếquốctế.Chínhsáchthuếphảigópphầnn â n g caonănglựccạnht r a n h , tăngcườngđầu tưđ ổ imớic ô n g nghệđápứngyêucầucôngnghiệphóa,hiệnđạihóatrongđiềukiệnViệtNam hộinhậpkinhtếquốctế.Hệthốngthuếhiệnđạitheothônglệquốctếyêucầuphảiđảmbảođơngiả n,ổnđịnhvàcótínhluậtphápcao.Hoànthiệncơchếquảnlývàtổchứchànhthuthuế,tiến tớitươngđồng vớikhuvựcvềtrìnhđộquảnlý.

Dựa trên lý luận và thực tiễn về sử dụng công cụ thuế trong nền kinh tế, tác giả đã chỉ ra những nhược điểm của hệ thống chính sách thuế hiện hành và đề xuất một số giải pháp cải cách thuế cho Việt Nam Các giải pháp bao gồm: sửa đổi và bổ sung đồng bộ các sắc thuế, ban hành các sắc thuế mới, đổi mới quy trình quản lý thuế, nâng cao quyền tự chủ cho đối tượng nộp thuế, tăng cường tuyên truyền phổ biến pháp luật về thuế, cải cách bộ máy và tăng cường đào tạo đội ngũ cán bộ thuế Đồng thời, cần đẩy mạnh và đổi mới công tác thanh tra, kiểm tra thuế, nhằm nâng cao hiệu quả chính sách thuế và phù hợp với thông lệ quốc tế, từ đó giúp Việt Nam nâng cao vị thế cạnh tranh quốc gia và hội nhập thành công vào nền kinh tế thế giới.

DANH MỤC CÔNG TRÌNH CỦATÁCGIẢ

MaiĐìnhLâm,TrungQuốccảicáchhệthốngthuếkhigianhậpWTOvàbàihọckinhnghiệ mđốivớiViệtNam,TạpchíThôngtinvàdựbáo,Trungtâmthôngtinvàdựbáokinhtế- xãhội,BộKếhoạch&Đầutư,sốtháng9năm2006.

1 Bộtàichính,DanhmụchànghóavàmứcthuếsuấtthuếnhậpkhẩuưuđãiđặcbiệtcủaViệtNa mđểthựchiệnhiệpđịnhvềchươngtrìnhưuđãithuếquancóhiệulựcchungcủacácnướcAS EAN giaiđoạn2006-2013,NXB.Tàichínhtháng3/2006.

TS.VũDuyHào,GiáotrìnhQuảnlýthuế,NXB.ThốngKê,HàNội,năm2002.

3 BộTàichính,HệthốngMụclụcNgânsáchnhànước,NXB.Tàichính, tháng3năm2006.

4 VõĐạiLược,TrungQuốcgianhậptổchứcThươngmạiThếgiới- Thờicơv à t h á c h thức, Nhàxuất bảnKhoa học xãhội, HàNội, năm 2004.

5 GS.TSBùiXuânLưu(Chủbiên),GiáotrìnhThuếvàhệthốngThuếởViệtNam,NXB.Giá odục,năm2003.

6 GS.TSDươngThịBìnhMinh(Chủbiên),Tàichínhcông,NXB.Tàichính,năm2005.

TS.BạchMinhHuyền,Hoànthiệnchínhsáchthuếp h ù hợpvớitiếntrìnhhộinhậpkinhtế quốctế,trang18,TạpchíCộngsản,số12t h á n g 6/2006.

8 TS.HàThịNgọcOanh,Kinhtếđốingoại-NhữngnguyênlývàvậndụngtạiViệtNam, Nhà xuấtbản Thốngkê, năm2006.

9 GS.TSNguyễnVănThường- GS.TSNguyễnKếTuấn,KinhtếViệtNamnăm2005 trướcngưỡngcửa của Tổchức thươngmạiThếgiới, NXB.ĐHKinhtếQuốcd â n , Hà Nội, năm2006.

13 Website:www.gso.gov.vn;www.vnexpress.net;www.mof.gov.vn;www.mpi.gov.vn

2 EleanorBrown-RobertL.More,Readings,Issues,andProblemsinPublicFinance, Irwin, 1996.

3 GlennW.Fisher,FinancingIllinoisGovernment,UniversityofIllinoisPress,Ubrana,1960.

⎯⎯ cộnghoμxãhộichủnghĩaviệtnam Độclập-Tự do-Hạnhphúc

HμNội,ngμy06tháng12năm2004 quyếtđịnhcủathủtướngChínhphủ Vềviệc phêduyệtchương trìnhcải cáchhệ thốngthuế đếnnăm 2010 thủt−ớngchínhphủ

Cănc ứ ý kiếnkếtluậnc ủ a BộC h í n h t r ị t ạ i c ô n g vănsố147-TB/

TWngμy1 6 t h á n g 7năm2004củaBanChấphμnhTrung−ơng;

Quyết định: Điều1.Phêduyệtchươngtrìnhcảicáchhệthốngthuếđếnnăm2010vớinhữngnộidungchủ yÕusau®©y:

1 Mụctiêutổngquát:xây dựng hệthốngchính sách thuếđồngbộ,cócơcấuhợpl ýphùhợpvớinềnkinhtếthịtrườngđịnhhướngxãhộichủnghĩa,gắnv ớihiệnđạihoá côngtácquảnlýthuếnhằmđảmbảochínhsáchđộngviênthunhậpquốcdân,đảmbảonguồnlựctμi chínhphụcvụsựnghiệpcôngnghiệphoá,hiệnđạihoáđấtnước;gópphầnthựchiệnbìnhđẳng,côn gbằngxãhộivμchủđộngtronghộinhậpkinhtếquốctế.

2 Mục tiêu, yêu cầu cụ thể: a) Chínhsáchthuế,phívμlệphí(sauđâygọichunglμchínhsáchthuế)phảilμcôngcụquảnlý vμđiềutiếtvĩmôcủaNhμnướcđốivớinềnkinhtế,độngviênđượcc á c nguồnlực,thúcđẩypháttr iểnnhanhsảnxuất;khuyếnkhíchxuấtkhẩu,đầut−,đổim ớ i côngnghệ,chuyểndịchcơ cấukinhtế;đảmbảochonềnkinhtếtăngtrưởngcao,b ề n vững,gópphầnổnđịnhvμnângcaođờis èngnh©nd©n. b) Chínhsáchthuếphảihuyđộngđầyđủcácnguồnthuvμongânsáchnhμnước, đảmbảonhucầuchitiêuthườngxuyêncủaNhμnướcvμdμnhmộtphầnchotíchluỹphụcvụsựngh iệpcôngnghiệphoá,hiệnđạihoáđấtnước.Đảmbảotỷlệđộngviênvềt h u ế vμongânsáchnhμn

Chính sách thuế cần phải thể hiện và tạo ra những nội dung cụ thể phù hợp với tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế, đồng thời đảm bảo yêu cầu về bảo hộ có chọn lọc, có thời hạn và điều kiện hợp lý, nhằm tăng cường sức cạnh tranh của nền kinh tế, thúc đẩy sản xuất phát triển và bảo đảm lợi ích quốc gia Ngoài ra, chính sách thuế phải tạo môi trường pháp lý bình đẳng, công bằng, áp dụng hệ thống thuế thống nhất không phân biệt giữa các thành phần kinh tế, đồng thời hỗ trợ các doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài Đẩy mạnh cải cách hệ thống thuế theo hướng đơn giản, minh bạch, công khai và tách chính sách xã hội ra khỏi chính sách thuế Cuối cùng, cần nhanh chóng hiện đại hóa và nâng cao năng lực của bộ máy quản lý thuế, khắc phục các hiện tượng tiêu cực, xây dựng bộ máy quản lý thuế trong sạch và vững mạnh.

3 Nội dung cải cách hệthốngchính sách thuế: a) Banhμnhmớicácsắcthuếchốngbánphágiá,thuếchốngtrợcấp,thuếchốngphânbiệtđ ốixử;thuếbảovệmôitrường;thuếtμisản;thuếsửdụngđất.

Việcbanhμnhvμthựchiệncácsắcthuếmớitrênđâyphảichúýđếnđốit−ợng,m ứ c độvμth ờiđiểmápdụngchophùhợpvớiđiềukiệnkinhtế-xãhộicủađấtnước, đảmbảoổnđịnhsảnxuất,thịtrườngvμđờisốngnhândân. b) Sửađổi,bổsungđồngbộcácsắcthuếhiệnhμnh;tăngdầntỷtrọngcácnguồnthutrongn

−ớcchophùhợpvớitiếntrìnhhộinhậpkinhtếquốctế,mởrộngdiệnthuếtrựcthuvμtăngtỷtrọngth uếtrựcthutrongtổngsốthuvềthuế. c) Nội dung, lộ trình cải cáchmộtsố sắcthuếchủyếu:

- Thuếgiátrịgiatăng:đếnnăm2008sẽhoμnthiệntheohướnggiảmbớtsốlượngnhómhμn ghoá,dịchvụkhôngchịuthuếtạođiềukiệnchoviệctínhthuế,khấut r ừ thuếđ−ợcliênhoμngiữac áckhâutrongquátrìnhsảnxuấtkinhdoanh;ápdụngm ộ t mứcthuếsuấtđểđảmbảocôngbằngvề nghĩavụthuếvμđơngiảntrongviệctínht h u ế giátrịgiatăngcủahμnghoá,dịchvụ;hoμnthiệnph

−ơngpháptínhthuế,tiếntớixácđịnhng−ỡngdoanhthuchịuthuếgiátrịgiatăngđểthựchiệnmộtp h−ơngpháptính thuế khấu trừ, phù hợp với thông lệ quốc tế.

- Thuếtiêuthụđặcbiệt:đếnnăm2008sẽhoμnthiệntheohướngmởrộngđốitượngchịuthuế tiêuthụđặcbiệt,điềuchỉnhthuếsuấtthuếtiêuthụđặcbiệtchophùhợpvớimụctiêuđiềutiếtthunhậ pvμhướngdẫntiêudùng.Tiếntớixoábỏmiễn,giảmt h u ế tiêuthụđặcbiệtđểđảmbảocôngbằng,b ìnhđẳngvềnghĩavụthuếvμnguyêntắck h ô n g phânbiệtđốixửgiữahμnghoásảnxuấttrongnước vμnhËpkhÈu.

- Thuếxuấtkhẩu,thuếnhậpkhẩu:trongnăm2005sẽtrìnhQuốchộihoμnthiệnLuậtThuế xuấtkhẩu,Thuếnhậpkhẩutheoh−ớngkhuyếnkhíchtốiđaxuấtkhẩu;sửa đổicácquyđịnhvềthuếsuất,giátínhthuế,thờihạnnộpthuếđểthựchiệncamkếtvμt h ô n g lệquố ctế;sửa đổi quytrình,thủtục thu nộp thuế cho phùhợpvớiLuậtHảiquan,gópphầntăngcườngquảnlýhoạtđộngxuất, nhËpkhÈutheocamkÕtquèctÕ.

- Thuếchốngbán phágiá,thuếchốngtrợcấp,thuếchốngphânbiệtđốixửdựk i ế n sẽtrìnhQuốchộibanhμnhv μocuèin¨m2005.

- Thuếthunhậpdoanhnghiệp:đếnnăm2008sẽhoμnthiệntheohướnggiảmmứcthuếs uất,giảmdiệnmiễn,giảmthuế;thốngnhấtmứcthuếsuấtvμưuđãithuế

- Thuếthunhậpcánhân:đếnnăm2007sẽtrìnhQuốchộibanhμnhLuậtThuết h u nhậpcá nhânthaythếchoPháplệnhthuếthunhậpđốivớingườicóthunhậpcaohiệnhμnhtheohướng mởrộngđốit−ợngchịuthuế,đốit−ợngnộpthuế,thuhẹpsựkhácbiệtgiữađốit−ợngnộpthuếlμ ng−ờiViệtNamvμng−ờin−ớcngoμi.

- Thuếsửdụngđất,thuếtμinguyên:đếnnăm2008sẽhoμnthiệntheohướngmởrộngđốitư ợngchịuthuếvμđốit−ợngnộpthuế.

- Thuếbảovệmôitrường:đếnnăm2008sẽtrìnhQuốchộibanhμnhLuậtThuếbảovệmôitr ườngtheohướngđốitượngchịuthuếlμcácsảnphẩmhμnghoá,dịchvụg â y ônhiễmmôitrường; căncứtínhthuếđượcxácđịnhphùhợpvớitừngloạihμngh o á , dịchvụgâyônhiễmmôitrường.Ng uồnthutừthuếbảovệmôitrườngchỉdμnhđểdùngchobảovệmôitrường,khôngdùngchoviệckh ác.

- Thuếtμisản:đếnnăm2008sẽtrìnhQuốchộibanhμnhLuậtThuếtμisảntheohướngmởr ộngđốit−ợngtμisảnchịuthuếđểbảođảmcôngbằnggiữacáctổchức,cánhâncóquyềnsởhữu,sử dụngtμisản.

- Vềphí,lệphíđượcsắpxếplạitheohướng:tiếptụcrμsoát,bãibỏhoặcsửađổicácloạiphí,l ệphíkhônghợplý,gâyphiềnhμchosảnxuấtvμđờisống.Cácloạiphít h u docungcấpdịchvụcôn gsẽchuyểndần sang giá dịchvụ,cácloạiphímangtínhchấtthuếchuyểnthμnhthuế.Thốngnhấtmứcthuphí,lệphíđốivớ itổchức,cánhântrongnướcvμtổchức,cánhânnướcngoμiđểthựchiệncôngbằngxãhội.

4 Nộidung,lộtrìnhcảicáchquảnlýthuế:đẩymạnhcảicáchhμnhchínhthuế,n â n g caot rìnhđộquảnlýthuếcủaViệtNamngangtầmvớicácnướctrongkhuvựctheohướng: a) Hiệnđạihoátoμndiệncôngtácquảnlýthuếcảvềphươngphápquảnlý,thủtụchμnhchí nh,bộmáytổchức,độingũcánbộ,ápdụngrộngrãicôngnghệthôngtin đểnângcaohiệulực,hiệuquảcôngtácquảnlý,kiểmsoátchođ−ợctất cả các đốit−ợngchịuthuế,đốit−ợngnộpthuế,hạnchếthấtthuthuếởmứcthấpnhất,bảođảmt h u đúng,thuđủvμkịpthờicáckhoảnthuvμongânsáchnhμnước. b) Đẩymạnhcảicáchhμnhchínhtrongcôngtácquảnlýthuthuếnhằmnângcaoquyềnhạn, tráchnhiệmvμhiệulựccủabộmáyquảnlýthuế.

Năm 2006, Quốc hội sẽ trình bày Luật Quản lý thuế để quy định rõ nghĩa vụ và trách nhiệm của đối tượng nộp thuế, cơ quan thuế và các tổ chức, cá nhân liên quan; bổ sung quyền cưỡng chế thuế và điều tra các vụ vi phạm về thuế cho cơ quan thuế Từ năm 2007, áp dụng cơ chế tự khai, tự nộp thuế trên phạm vi toàn quốc Đồng thời, thực hiện tuyên truyền, giáo dục về thuế bằng nhiều hình thức phong phú nhằm nâng cao ý thức tự giác tuân thủ pháp luật của đối tượng nộp thuế; khuyến khích và phát triển mạnh mẽ các dịch vụ tư vấn, kế toán thuế, mở rộng diện nộp thuế theo phương pháp kê khai Từ năm 2005, áp dụng cách hình thức dịch vụ hỗ trợ về thuế cho mọi đối tượng nộp thuế trên toàn quốc Áp dụng công nghệ thông tin hiện đại vào công tác quản lý thuế từ giai đoạn 2005.

2008sẽkếtnốimạnggiữacáccơquan:Thuế,Hảiquan,Khobạc,doanhnghiệpvμc á c cơquanliên quan;xâydựngch−ơngtrìnhứngdụnghỗtrợchocôngtácthanhtra,kiểmtrathuế;cungcấpdịchv ụhỗtrợchođốitượngnộpthuế;xâydựngchươngtrìnhứ n g dụngquảnlýthuếtheocơchếđốitượn gnộpthuếtựkhai,tựnộpthuế;xâydựngch−ơngtrìnhứngdụngquảnlýthuếthunhậpcánhân. Giaiđoạn2009-

Năm 2010, các chương trình đã được thiết lập để mở rộng kết nối thông tin với các tổ chức và cá nhân liên quan nhằm phục vụ công tác quản lý thuế Đồng thời, mở rộng trách nhiệm thu đối với một số loại thuế gắn với cơ quan, tổ chức chi trả nguồn thu nhập để đảm bảo chống thất thu Ngoài ra, cần tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực điều hành, trình độ chuyên môn, nghiệp vụ và phẩm chất đạo đức của cán bộ thuế theo hướng chuyên sâu, chuyên nghiệp Cuối cùng, nâng cao chất lượng và hiệu quả của công tác thanh tra, kiểm tra thuế nhằm ngăn ngừa, phát hiện và xử lý kịp thời các trường hợp vi phạm pháp luật thuế.

5 Giải phápthựchiện: a) Tăngcườngsựlãnhđạo,chỉđạotrựctiếp,thườngxuyêncủaĐảng,Quốchội,C h í n h phủ,cácBộ,ngμnhvμchínhquyềnđịaphươngcáccấptrongtấtcảcácmặtcủal ĩ n h vựcthuếvμ cảicáchhệthốngthuế. b) Cáccơ quanthôngtinđại chúng, hệthốnggiáo dục quốc gia cótráchnhiệm đẩymạnhcôngtáctuyêntruyền,giáodụcvềcác chính sách thuế để mọi tổ chức, cánhânhiểurõvμtựgiácchấphμnhnghiêmchỉnhphápluậtthuế.Biểud−ơngcáctổc h ứ c , cánh ânthựchiệntốtnghĩavụthuế,đồngthờiphêphánmạnhmẽcáchiệnt−ợngvi phạmpháp luật thuÕ. c) Hoμnthiện,cảicáchđồngbộcáccơchế,chínhsáchquảnlývềđấtđai,thanht oá nkhôn g dùngtiềnmặt,đăngkýkinh doanh, xuất, nhập khẩu, xuất,nhậpcảnh,kết o á n , giá đểtạođiềukiệnthuậnlợichocôngtácquảnlýthuếvμcảicách hệthốngt h u ế d) Tăngc−ờngtráchnhiệmcủacáctổchức,cánhântrongviệcphốihợpvớicơquanthuếnh