Tình hình chuyển đổi và thành lập mới HTX NN 18
Bảng 2: Tình hình chuyển đổi, thành lập mới HTX NN tính đến năm
Soá HTX giải thể và coi nhử giải theồ
Số HTX là đối tượng chuyển đổi
Toồng soá Đã HTX chuyeồ n đổi
Còn lại mơ ựi hieọn nay
Trước khi có Luật Hợp tác xã (HTX) vào tháng 12/1996, cả nước có 13.704 HTX nông nghiệp Sau khi Luật được ban hành, đã có 6.355 HTX nông nghiệp làm thủ tục giải thể, trong khi đó 1.415 HTX nông nghiệp mới được thành lập Đặc biệt, các tỉnh phía Nam đóng góp 565 HTX, chiếm 40% tổng số HTX mới thành lập, với sự nổi bật của các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long.
Trong cả nước, 481 hợp tác xã nông nghiệp (HTX NN) mới thành lập chiếm 34% tổng số HTX NN mới Số HTX NN chuyển đổi chủ yếu tập trung ở các tỉnh Duyên hải miền Trung, chiếm hơn 80% tổng số HTX NN chuyển đổi ở miền Nam Hiện nay, cả nước có 8.763 HTX NN, trong đó miền Nam có 1.519 HTX NN, chiếm 17,33% Tại các tỉnh Duyên hải miền Trung như Bình Định và Quảng Nam, tỷ lệ HTX NN đã chuyển đổi gần đạt 95% tổng số HTX.
NN của tỉnh và đa phần đã được cấp giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh Số HTX NN thành lập mới chiếm tỷ lệ rất ít,
2 2 tỉnh Quảng nam tính đến năm 2000 chỉ có 6 HTX NN thành lập mới so với tổng số HTX NN của tỉnh là
* Vụ Chính sách Bộ nông nghiệp và phát triển nông thôn, năm 2000.
Tại miền Trung, có 190 hợp tác xã nông nghiệp (HTX NN) đã giải thể hoặc coi như giải thể, chiếm gần 20% tổng số HTX NN cần chuyển đổi (727 HTX NN) Ở Tây Nguyên, mặc dù nhiều HTX đã giải thể, vẫn còn 64 HTX NN cần chuyển đổi tại tỉnh Đắc Lắc, trong đó 45 HTX NN đã thực hiện thủ tục chuyển đổi và chỉ có 6 HTX NN mới được thành lập sau khi có Luật HTX Tại các tỉnh Nam Bộ, hầu hết các HTX NN và tổ đội sản xuất đã bị phân rã sau đợt biến động ruộng đất, hiện chỉ còn gần 100 HTX hoạt động.
Trong quá trình chuyển đổi, đã có 78 hợp tác xã nông nghiệp (HTX NN) thực hiện chuyển đổi, đặc biệt nổi bật là khu vực Nam Bộ với số lượng HTX mới thành lập tăng mạnh Cụ thể, tỉnh An Giang đã ghi nhận 77 HTX NN mới, cho thấy sự phát triển đáng kể trong lĩnh vực hợp tác xã nông nghiệp tại đây.
Hiện nay, các hợp tác xã nông nghiệp (HTX NN) kiểu mới ở Việt Nam, đặc biệt là khu vực phía Nam, bao gồm hai mô hình chính: các HTX NN chuyển đổi từ mô hình cũ và các HTX NN được thành lập mới theo Luật HTX cùng với Điều lệ mẫu HTX NN.
Trong thời gian qua, các hợp tác xã nông nghiệp (HTX NN) đã thực hiện chuyển đổi để phù hợp với Luật HTX, bao gồm kiểm kê, đánh giá tài sản và bàn giao công trình phúc lợi cho chính quyền địa phương Họ cũng xác định các khoản nợ, phân bổ giá trị tài sản và quỹ của HTX cũ sang vốn cổ phần của xã viên HTX mới, đồng thời củng cố danh sách xã viên và Ban quản lý Các HTX đã rà soát lại hoạt động để phục vụ nhu cầu phát triển kinh tế hộ, như cung cấp điện, nước, phân bón và tiêu thụ sản phẩm, phù hợp với khả năng vốn và quản lý Đặc biệt, ở các HTX chuyển đổi, tỷ lệ xã viên tham gia rất cao, từ 90-100%, với hầu hết tài sản và vốn quỹ được chuyển từ HTX cũ và rất ít HTX có xã viên góp thêm vốn mới.
Các hợp tác xã (HTX) mới thành lập thường xuất phát từ nhu cầu thực tế của nông dân và thị trường, mang lại tính năng động và hiệu quả cao hơn so với các HTX chuyển đổi Tại các tỉnh phía Nam, HTX mới chủ yếu hình thành từ hai nguồn: thành lập hoàn toàn mới hoặc từ các tổ hợp tác của nông dân Những HTX này thường chuyên môn hóa, cung cấp một hoặc hai dịch vụ cụ thể Người tham gia HTX cần làm đơn và góp vốn, do đó có ý thức trách nhiệm cao hơn so với HTX chuyển đổi Bên cạnh đó, cán bộ quản lý trong HTX mới thường chủ động và ít phụ thuộc vào chính quyền, giúp nâng cao hiệu quả quản lý.
Sau 4 năm thực hiện chuyển đổi và thành lập mới hợp tác xã nông nghiệp, chúng ta đã nhận diện rõ sự khác biệt giữa hai mô hình này, được tổng hợp chi tiết trong bảng 3.
Bảng 3 : Phân biệt 2 mô hình HTX NN chuyển đổi và HTX NN thành lập mới
Chỉ tiêu HTX NN chuyển HTX NN thành lập
1 Xã viên Số lượng đông
Tinh thần trách nhiệm và tính tự nguyeọn thaỏp.
Số lượng ít Tinh thần trách nhiệm và tính tự nguyeọn cao.
2 Vốn Trích từ vốn quỹ
HTX cũ Vốn góp mới không có hoặc raát ít
Mức góp vốn của xã viên cao
Nhiều hoạt động dịch vụ kết hợp sản xuaát kinh doanh.
Sắc thái kinh doanh thấp, còn mang tính
Chuyên môn hóa 1-2 dũch vuù.
Sắc thái kinh doanh cao, tự chủ, độc lập
4 Lãi Lãi ít hoặc không có lãi Phân phối lãi chủ yếu cho quyừ duứng chung cho HTX, phaân phoái lãi cho cổ phần ít
Lãi cao hơn. Đã phân phối lãi theo cổ phần hoặc taờng qui moõ coồ phần cho xã viên
Dễ rơi vào tình trạng chuyển đổi hình thức, nhất là ở các HTX trung bình, yeáu keùm.
Do chuyên môn hóa heùp 1-2 dũch vuù neõn ít việc làm, chưa thu huùt nhieàu noâng dân vào HTX.
6 Hiệu quả Thấp Cao hơn.
Tình hình tổ chức quản lý điều hành 20
Bộ máy quản lý sau chuyển đổi đã trở nên gọn nhẹ, phù hợp với nhiệm vụ và quy mô của từng hợp tác xã (HTX) Tổ chức bộ máy của HTX thường bao gồm Ban quản trị từ 2-3 người, Ban kiểm soát từ 1-3 người, cùng với bộ máy giúp việc từ 4-6 người.
Việc bầu cử cán bộ quản lý hợp tác xã (HTX) cần thực hiện một cách dân chủ, trong đó chủ nhiệm HTX, thành viên Ban quản trị và Ban kiểm soát được lựa chọn dựa trên năng lực quản lý kinh doanh, không phân biệt Đảng viên hay người ngoài Đảng.
1975 có tham gia vào bộ máy ngụy quân, ngụy quyền hay khoâng.
Chủ nhiệm HTX Phước Thái tại Bình Dương không phải là đảng viên, trong khi Chủ nhiệm HTX Bình Tây ở Tiền Giang, một HTX anh hùng, trước năm 1975 từng là hạ sĩ quan trong quân đội ngụy.
BAN QUẢN TRỊ BAN KIỂM SOÁT
Phòng ban chuyeân moân Đội tổ tiếp nhận dịch vụ, hộ xã viên
HTX Đại hiệp (Quảng Nam) đã triển khai cơ chế tranh cử chủ nhiệm thông qua đề án quản lý hiệu quả Tuy nhiên, một số HTX vẫn gặp khó khăn khi lãnh đạo được bầu phải nằm trong dự kiến của cấp ủy theo cơ chế “Đảng cử-dân bầu” Điều này dẫn đến tình trạng xã viên phải bầu chọn những cán bộ có năng lực kém, vì họ không thể lựa chọn người ngoài danh sách đã được cấp ủy chỉ định.
Sơ đồ tổ chức quản lý của HTX NN kiểu mới Đội tổ làm dũch vuù Đội Tổ
Toồ thuỷy ủieọn cung noân g
Hiện nay, các HTX đang tổ chức nhiều loại đội dịch vụ như đội dịch vụ tiểu thủ công nghiệp, đội giao thông, đội bảo vệ thực vật, và các đội tiếp nhận dịch vụ Tình hình hoạt động của các đội này tại các HTX được thể hiện rõ qua bảng 4.
Ngoài đội tổ trưởng các đội tổ dịch vụ do Ban quản trị cử ra, các đội tiếp nhận dịch vụ do thay đổi chức năng, nhiệm vụ
Từ việc trực tiếp quản lý sản xuất hàng ngày, hiện nay, chúng tôi chỉ tập trung vào việc hướng dẫn và hỗ trợ xã viên trong việc tiếp nhận dịch vụ của hợp tác xã.
* Vụ Chính sách Bộ nông nghiệp và phát triển noâng thoân, naêm 2000.
Nhiều HTX hiện nay đã bố trí các đội tổ trưởng kiêm nhiệm vai trò trưởng thôn, nhằm đơn giản hóa bộ máy quản lý Tuy nhiên, điều này dẫn đến những vấn đề nổi cộm, như sự không rõ ràng trong vai trò quản lý dịch vụ và quản lý hành chính Nhiều trưởng thôn tập trung vào nhiệm vụ hành chính mà bỏ quên việc điều hành dịch vụ, coi đó như công việc phụ thuộc vào HTX Hơn nữa, chế độ thù lao cho các đội tổ trưởng chưa được xác định rõ ràng, dẫn đến mối quan hệ chỉ đạo giữa Ban quản trị và trưởng thôn trở nên mơ hồ, thiếu chặt chẽ và kém hiệu quả.
Bảng 4: Tình hình các đội tổ *
Trong đó Đội tiếp nhận dũch vuù Đội tổ dũch vuù Bình quaân 1HTX mieàn
Bình quaân 1HTX Taây nguyeân
Bình quân 1HTX Nam bộ 6 3 3
Tổ chức quản lý dịch vụ tại HTX được thực hiện thông qua phương thức khoán, với đội ngũ tổ trưởng dịch vụ làm việc thường xuyên dưới sự chỉ đạo và giám sát của Ban quản trị Mối quan hệ giữa tổ dịch vụ và xã viên, cụ thể là tổ tiếp nhận dịch vụ, được xác định theo hợp đồng kinh tế Hình thức thanh toán và tiêu chí đánh giá dịch vụ sẽ được quy định bởi Đại hội xã viên.
Quản lý tài sản trong hợp tác xã (HTX) là rất quan trọng, đặc biệt đối với các tài sản cố định lớn như công trình điện và thủy lợi Những tài sản này thường được giao khoán cho một nhóm hoặc cá nhân xã viên theo quy chế của HTX, nhằm đảm bảo cung cấp dịch vụ cho kinh tế hộ xã viên Đồng thời, việc này cũng giúp bảo vệ tài sản và đảm bảo trả lương hợp lý cho người lao động sử dụng.
* Vụ Chính sách Bộ nông nghiệp và phát triển noâng thoân, naêm 2000.
Tài sản lưu động được giao cho Ban quản trị quản lý và sử dụng đúng mục đích, theo phương án sản xuất kinh doanh đã được Đại hội xã viên thông qua Điều này nhằm bảo toàn và phát triển vốn, bao gồm các dịch vụ như hỗ trợ vốn, cung ứng vật tư trả chậm, sản xuất giống tốt, và thu mua nông sản cho xã viên.
Hiện trạng các yếu tố sản xuất 23
Tình hình cơ sở vật chất kỹ thuật 26
Tình hình cơ sở vật chất kỹ thuật của các HTX NN được trình bày trong phụ lục 1.
Bình quân tài sản cố định của một hợp tác xã nông nghiệp (HTX NN) ở các tỉnh phía Nam đạt 548,95 triệu đồng, chủ yếu tập trung vào các công trình điện, kênh mương và cửa hàng Các loại tài sản khác rất ít ỏi, trong khi máy móc thiết bị của HTX cũng nghèo nàn với trung bình chỉ vài chục triệu đồng mỗi HTX Nhiều HTX thậm chí không có trụ sở làm việc hoặc sở hữu trụ sở rất tồi tàn.
* Vụ Chính sách Bộ nông nghiệp và phát triển noâng thoân, naêm 2000.
Nhiều hợp tác xã (HTX) mặc dù không đủ máy móc vẫn tổ chức dịch vụ cho xã viên thông qua hợp đồng với các hộ có thiết bị cần thiết, phù hợp cho các dịch vụ như làm đất và tuốt lúa Tuy nhiên, với những dịch vụ như sấy lúa và xay xát, HTX gặp khó khăn do thiếu trang thiết bị chuyên dụng Các dịch vụ chế biến nông sản cũng cần máy móc chuyên dùng có giá thành cao, khiến ít HTX có khả năng đáp ứng nhu cầu này Do đó, để phát triển HTX, cần có sự hỗ trợ từ Nhà nước và doanh nghiệp nhằm nâng cao hệ thống cơ sở vật chất kỹ thuật.
Con người 27
2.3.4.1 Đội ngũ cán bộ quản lý
Bảng 8: Trình độ cán bộ quản lý cuûa HTX NN * Tính bình quaõn 1 HTX ẹ/v: người
Nụi ủieàu tra Soá người
Cao ủaỳng, Đại Miền Trung 10.7 0.2 4.1 4.6 1 học
Số lượng cán bộ quản lý tại các hợp tác xã (HTX) phía Nam trung bình từ 10 đến 12 người, chủ yếu có trình độ cấp 2 và 3 (chiếm 7-9 người), trong khi số lượng cán bộ có trình độ Cao đẳng và Đại học rất hạn chế Hơn một nửa các HTX không có cán bộ nào đạt trình độ Cao đẳng hay Đại học, cho thấy trình độ quản lý của HTX thấp hơn nhiều so với các loại hình doanh nghiệp khác Điều này tạo ra một thách thức lớn cho sự phát triển của các HTX nông nghiệp hiện nay.
Theo Điều 23 Luật HTX, xã viên có quyền ưu tiên làm việc cho hợp tác xã (HTX), và HTX có thể thuê lao động bên ngoài nếu xã viên không đáp ứng được yêu cầu sản xuất kinh doanh Tuy nhiên, hiện nay, hầu hết các HTX nông nghiệp chủ yếu sử dụng lao động là xã viên hoặc con em của họ do tình trạng thiếu việc làm ở nông thôn và tính chất hoạt động dịch vụ đơn giản Nhiều HTX miền Trung có số lượng xã viên lớn, lên tới hàng ngàn người, đã mở rộng sang các hoạt động sản xuất kinh doanh khác để đáp ứng nhu cầu.
Nghề tiểu thủ công nghiệp là một giải pháp hiệu quả để tạo việc làm cho xã viên, đặc biệt tại các hợp tác xã (HTX) ở Nam Bộ Các HTX này đã thu hút nhiều hộ nông dân không có đất, giúp họ tham gia vào các dịch vụ của HTX, từ đó giải quyết vấn đề xã hội một cách hiệu quả.
Số lượng lao động trong các tổ dịch vụ phụ thuộc vào loại hình và quy mô dịch vụ, chẳng hạn như tổ thủy nông thường có từ 5-7 người, trong khi tổ điện có 4-5 người Tiền công cho lao động trực tiếp đã được bao gồm trong phí dịch vụ Do đó, nếu các tổ dịch vụ và lao động tiết kiệm được chi phí hoạt động, thu nhập sẽ tăng cao, ngược lại sẽ giảm.
Nội dung hoạt động của các HTX NN 28
Dũch vuù thuỷy noõng 28
Việc tưới tiêu cho cây trồng thường liên quan đến các công trình thủy lợi tốn kém, vượt khả năng của từng hộ gia đình, dẫn đến 96,46% hợp tác xã (HTX) ở 5 tỉnh khảo sát cung cấp dịch vụ này Dịch vụ tưới tiêu thường được tổ chức thông qua việc giao khoán cho các tổ quản lý kênh mương, đảm bảo tưới tiêu đến từng thửa ruộng Nhiều HTX coi đây là dịch vụ hỗ trợ cho xã viên, do đó chỉ thu hồi đủ chi phí mà không tính hoặc tính lãi rất ít.
Các hợp tác xã (HTX) quản lý dịch vụ hiệu quả, có ảnh hưởng tích cực đến sản xuất của từng hộ Nhiều HTX đã thực hiện tích tụ ruộng đất, chuyển đổi đất canh tác, dồn ô đổi thửa, và kiên cố hóa kênh mương, đồng thời tưới tiêu theo nhu cầu từng loại cây trồng Dịch vụ này được xã viên đánh giá cao, với 60% ý kiến cho rằng đây là một trong những dịch vụ hiệu quả nhất hiện nay của HTX.
Hợp tác xã Châu Phú A tại Thị xã Châu Đốc, An Giang, cung cấp dịch vụ bơm tưới với chi phí chỉ 150 kg lúa/ha/vụ cho xã viên, trong khi mức chi phí dịch vụ tư nhân lên tới 200-300 kg lúa/ha/vụ.
Việc quản lý thủy nông hiện vẫn gặp nhiều khó khăn, trong đó nhiều hợp tác xã (HTX) chưa hạch toán đầy đủ chi phí, đặc biệt là khấu hao công trình Điều này dẫn đến việc không đủ nguồn lực để sửa chữa và nâng cấp các công trình, kênh mương Ngoài ra, mối quan hệ giữa HTX và các công ty thủy nông của huyện, tỉnh cũng gặp nhiều vấn đề, gây khó khăn trong việc sử dụng và quản lý tài sản thủy nông.
3 2 khúc mắc về quản lý phần công trình thủy nông nằm trong địa bàn HTX quản lý và vấn đề nộp thủy lợi phí.
Dịch vụ bảo vệ thực vật 29
Có 12,39% hợp tác xã (HTX) tại 5 tỉnh thực hiện dịch vụ bảo vệ thực vật Các HTX thường thành lập tổ bảo vệ thực vật, phối hợp với trạm bảo vệ thực vật huyện để dự báo sâu bệnh và hướng dẫn xã viên về biện pháp phòng trừ tổng hợp Mục tiêu là hạn chế sử dụng thuốc trừ sâu hóa học, đồng thời hướng dẫn xã viên về loại thuốc, liều lượng và thời gian sử dụng Tổ chức cũng thường xuyên kiểm tra tình hình sâu bệnh và cung cấp thuốc kịp thời cho xã viên Chi phí dịch vụ bảo vệ thực vật thường được phân bổ theo đầu sào, như một nghĩa vụ chung cho cộng đồng sản xuất, và được bàn bạc quy định trong Đại hội xã viên.
2.4.3 Dũch vuùù chaờn nuoõi, thuự y:
Chỉ có 7,96% hợp tác xã (HTX) ở 5 tỉnh được khảo sát cung cấp dịch vụ chăm sóc và bảo vệ vật nuôi Các HTX này không chỉ hướng dẫn kỹ thuật chăm sóc và sử dụng thuốc mà còn tổ chức khám chữa bệnh cho gia súc và thực hiện tiêm phòng định kỳ Dịch vụ này đặc biệt cần thiết ở những HTX chuyên về chăn nuôi hoặc nơi có đàn gia súc lớn Chẳng hạn, HTX bò sữa Lái Thiêu đã tổ chức các buổi hướng dẫn về kỹ thuật chăm sóc, chọn giống bò sữa và tiêm phòng định kỳ.
2.4.4 Dũch vuù gioỏng: Đây là dịch vụ rất quan trọng đưa tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất, chi phối lịch canh tác, chuyển đổi cơ cấu cây trồng nên một nửa số HTX (50,22%) của 5 tỉnh điều tra đã làm được dịch vụ này Qua điều tra 400 hộ của 5 tỉnh, đa số các hộ xã viên (61,25%) đánh giá rất cao hiệu quả dịch vụ này Xét về mặt kinh tế đối với HTX, đây cũng là dịch vụ rất dễ có lãi, có 90,75% số HTX làm dịch vụ này có lãi Cách làm chung, thường gặp là: HTX mua giống của các công ty giống, của nhà nước, của các viện nghiên cứu, trường đại học đem về bán lại cho xã viên Ở các HTX khá hơn vươn lên tự sản xuất giống để cung cấp giống cho xã viên và các HTX, nông hộ các vùng lân cận bằng cách: HTX liên hệ mua giống nguyên chủng hoặc siêu nguyên chủng của các Viện, trường Đại học về giao khoán hướng dẫn một số hộ của xã viên giỏi sản xuất, sau đó HTX mua lại bán cho xã viên và bên ngoài Việc này đòi hỏi trình độ quản lý cao hơn và phải năng động Nhưng nếu vươn lên làm được thì hiệu quả rất cao, có thu nhập và lãi lớn Một số HTX làm rất tốt dịch vụ này như HTX Bình tây, HTX Đệ đức tổ chức liên hệ giống mang về hướng dẫn hộ xã viên giỏi sản xuất, sau đó mua lại bán cho các hộ xã viên khác và nông dân trong vùng.
Mặc dù dịch vụ giống là rất quan trọng cho xã viên, hiện tại vẫn còn khoảng một nửa số hợp tác xã (HTX) chưa thể cung cấp dịch vụ này Nguyên nhân chủ yếu là do sự cạnh tranh mạnh mẽ từ các công ty giống, viện nghiên cứu và các hoạt động kinh tế khác tại các khu vực gần thành phố, thị trấn và bến cảng Tuy nhiên, nhu cầu về dịch vụ giống từ phía xã viên vẫn rất cao, cho thấy tiềm năng phát triển dịch vụ này còn lớn Việc mở rộng dịch vụ giống không chỉ giúp tăng số lượng HTX tham gia mà còn cần đa dạng hóa các loại giống và đảm bảo chất lượng, nhằm tìm kiếm những giống cây trồng có chất lượng tốt nhất.
2.4.5 Dịch vụ khuyến nông (định hướng sản xuất, đưa tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất): Ở các tỉnh có số HTX chuyển đổi nhiều có đa số HTX làm dịch vụ này Các xã viên cho rằng vai trò, tác dụng lớn nhất của các HTX chuyển đổi đối với kinh tế hộ xã viên mà các HTX làm được trước hết cũng chính là khâu này Các HTX đã định hướng, hướng dẫn xã viên lập kế hoạch sản xuất, chọn lựa cây trồng, con gia súc, ngành nghề, hướng dẫn chuyển giao công nghệ mới (những kỹ thuật mới, biện pháp canh tác mới) góp phần rất lớn đến tăng năng suất, sản lượng nông nghiệp, nâng cao thu nhập cho xã viên.
2.4.6 Dịch vụ cung ứng vật tư:
Dịch vụ vật tư tại các hợp tác xã (HTX) chỉ đạt 45,13% tổ chức thành công ở 5 tỉnh được khảo sát, nhưng lại được xã viên, đặc biệt là những người nghèo, đánh giá cao về tầm quan trọng Theo kinh nghiệm quốc tế, dịch vụ này không chỉ liên quan đến việc cung cấp giống mà còn kết hợp với đầu tư ứng trước và bao tiêu sản phẩm, tạo ra cơ hội lợi nhuận lớn cho HTX nếu được quản lý hiệu quả Kết quả khảo sát cho thấy đến 96,08% HTX cung cấp dịch vụ này đều có lãi.
Dịch vụ vật tư tại các hợp tác xã (HTX) rất đa dạng, bao gồm việc đầu tư ứng trước cho xã viên, thiết lập liên kết làm đại lý với các công ty cung cấp vật tư và thuốc trừ sâu, cũng như mở cửa hàng để phục vụ nhu cầu của nông dân.
Trong 5 tỉnh điều tra có 50% số HTX làm dịch vụ này Cách tổ chức quản lý dịch vụ này khá đa dạng như mua máy cày và làm dịch vụ làm đất cho tất cả xã viên (HTX Điện an 1- Quảng nam), đầu tư vốn cho một số hộ gia đình mua máy móc rồi HTX đứng ra làm hợp đồng với họ làm đất cho các xã viên khác (HTX NN1 Cát trinh-Bình định) Việc điều hành làm đất cần theo kế hoạch chung toàn HTX, giúp giải phóng đất nhanh, tưới nước và xuống giống kịp thời cho cả vùng. Đây là dịch vụ có thế mạnh của HTX và là khâu có nhiều tiềm năng mở rộng Tùy theo nhu cầu cụ thể của xã viên từng vùng mà HTX vươn ra tổ chức dịch vụ theo hướng đầu tư mua máy móc thiết bị, nâng cao tay nghề kỹ thuật và tổ chức quản lý từ thấp đến cao cho phù hợp.
Hiện nay, chỉ có một tỷ lệ nhỏ HTX cung cấp dịch vụ tín dụng, với 23,67% trong số các HTX được khảo sát ở 5 tỉnh tham gia Một số HTX cũ và một vài HTX mới thành lập với vốn lưu động lớn mới tham gia vào hoạt động này, chủ yếu cho vay cho xã viên, trong khi việc nhận tiền gửi tiết kiệm từ xã viên rất hạn chế Hầu hết cán bộ xã viên của các HTX đều đồng thuận rằng dịch vụ tín dụng là một dịch vụ quan trọng.
- Nhiều xã viên cần (có 45% các hộ xã viên yêu cầu vay vốn HTX).
- HTX hiểu rõ từng hộ xã viên của mình hơn nên có thể giảm bớt thủ tục phiền hà khi cho vay và thanh toán.
- Rất hiệu quả: tuyệt đại bộ phận các HTX kinh doanh tín dụng đều có lãi (99,07%) và rất có lợi cho sản xuất các hộ.
Các hợp tác xã (HTX) nông nghiệp có thể tận dụng nguồn vốn nhàn rỗi tại nông thôn bằng cách sử dụng tiền gửi của xã viên để mở rộng sản xuất kinh doanh Điều này không chỉ giúp giảm thiểu số tiền vay ngân hàng mà còn giảm bớt gánh nặng lãi suất cho các dịch vụ kinh doanh của HTX Việc thực hiện dịch vụ này sẽ mang lại lợi thế lớn cho các HTX nông nghiệp.
Trong 5 tỉnh điều tra có 52,65% số HTX làm được dịch vụ này Cách tổ chức quản lý dịch vụ này ở các HTX phổ biến là: HTX lập tổ quản lý điện, xây dựng đơn giá bán điện và khoán cho tổ quản lý theo các địa bàn dân cư các đội sản xuất Đã có 84,87% số HTX làm dịch vụ này có lãi Tồn tại: Còn gần 50% số HTX chưa làm được dịch vụ này Nguyên nhân là sau một thời gian đổ vỡ các HTX cũ, công trình điện ở làng xã đã chuyển sang cho xã, nay nhiều xã chưa giao lại cho HTX quản lý, mặt khác, tuy rằng ở một số HTX dịch vụ điện có lãi nhưng phần lãi này chủ yếu là do HTX được độc quyền định giá hoặc thu chênh lệch giá khoán gọn (cho tổ, cá nhân quản lý) và do nhiều HTX (cũng như dịch vụ thủy lợi) hạch toáùn chưa đầy đủ chi phí, chưa thu hồi đủ khấu hao công trình và đường dây, tình trạng thất thoát điện vẫn còn lớn.
2.4.10 Dịch vụ chế biến và tiêu thụ sản phẩm: Đây là khâu yếu và bế tắc nhất đối với các HTX NN hiện nay cũng như đối với tất cả các nông hộ của nước ta. Trong 5 tỉnh điều tra chỉ có 6,64% số HTX làm dịch vụ chế biến và 18,58% số HTX làm dịch vụ tiêu thụ sản phẩm, và với các HTX này thì tỷ lệ tiêu thụ qua HTX cũng còn rất ít cả về tỷ suất hàng hóa lẫn chủng loại sản phẩm Nguyên nhân chủ yếu là:
Kinh tế của các hộ nông dân hiện vẫn còn nhỏ bé và chủ yếu dựa vào tự cấp tự túc, dẫn đến sản phẩm hàng hóa chưa phong phú và chưa được tổ chức tập trung Điều này gây khó khăn trong việc thiết lập nhà máy chế biến và tiêu thụ sản phẩm một cách hiệu quả.
- Thu hoạch sản phẩm còn mang nặng tính thời vụ, thời gian thu hoạch ngắn Giá sản phẩm lúc thu hoạch rất thấp.
Do không thể chế biến sản phẩm, hàng hóa vẫn ở dạng thô và tươi sống, dẫn đến việc không thể thu mua và dự trữ Điều này không chỉ hạn chế thời gian tiêu thụ để tăng khối lượng và giá cả mà còn cản trở việc nâng cao chất lượng sản phẩm và đa dạng hóa các mặt hàng.
Thị trường cạnh tranh khốc liệt, trong khi trình độ quản lý kinh doanh của cán bộ hợp tác xã (HTX) còn thấp và chưa được bồi dưỡng về dịch vụ Các HTX đang đối mặt với tình trạng thiếu vốn và trang thiết bị cần thiết, cùng với thị trường tiêu thụ hạn hẹp và thông tin thị trường yếu kém Hơn nữa, nhà nước chưa có chính sách phù hợp để hỗ trợ phát triển lĩnh vực này.
2.4.11 Kinh doanh các ngành nghề khác:
Dịch vụ làm đất 30
Trong 5 tỉnh điều tra có 50% số HTX làm dịch vụ này Cách tổ chức quản lý dịch vụ này khá đa dạng như mua máy cày và làm dịch vụ làm đất cho tất cả xã viên (HTX Điện an 1- Quảng nam), đầu tư vốn cho một số hộ gia đình mua máy móc rồi HTX đứng ra làm hợp đồng với họ làm đất cho các xã viên khác (HTX NN1 Cát trinh-Bình định) Việc điều hành làm đất cần theo kế hoạch chung toàn HTX, giúp giải phóng đất nhanh, tưới nước và xuống giống kịp thời cho cả vùng. Đây là dịch vụ có thế mạnh của HTX và là khâu có nhiều tiềm năng mở rộng Tùy theo nhu cầu cụ thể của xã viên từng vùng mà HTX vươn ra tổ chức dịch vụ theo hướng đầu tư mua máy móc thiết bị, nâng cao tay nghề kỹ thuật và tổ chức quản lý từ thấp đến cao cho phù hợp.
Dũch vuù tớn duùng 31
Dịch vụ tín dụng trong các hợp tác xã (HTX) hiện nay còn hạn chế, với chỉ 23,67% HTX ở 5 tỉnh điều tra tham gia cung cấp dịch vụ này Chỉ một số ít HTX cũ và một số HTX mới có vốn lưu động lớn mới tham gia cho vay xã viên, trong khi rất ít HTX nhận tiền gửi tiết kiệm Đa số cán bộ xã viên đều đồng thuận rằng dịch vụ tín dụng là một dịch vụ quan trọng.
- Nhiều xã viên cần (có 45% các hộ xã viên yêu cầu vay vốn HTX).
- HTX hiểu rõ từng hộ xã viên của mình hơn nên có thể giảm bớt thủ tục phiền hà khi cho vay và thanh toán.
- Rất hiệu quả: tuyệt đại bộ phận các HTX kinh doanh tín dụng đều có lãi (99,07%) và rất có lợi cho sản xuất các hộ.
Các hợp tác xã (HTX) có thể khai thác vốn nhàn rỗi tại nông thôn bằng cách sử dụng tiền gửi của xã viên để mở rộng sản xuất kinh doanh Điều này không chỉ giúp giảm bớt nhu cầu vay ngân hàng mà còn giảm gánh nặng lãi suất cho các dịch vụ kinh doanh của HTX Đây là một lợi thế lớn cho các HTX nông nghiệp nếu được triển khai hiệu quả.
Dũch vuù ủieọn 31
Trong 5 tỉnh điều tra có 52,65% số HTX làm được dịch vụ này Cách tổ chức quản lý dịch vụ này ở các HTX phổ biến là: HTX lập tổ quản lý điện, xây dựng đơn giá bán điện và khoán cho tổ quản lý theo các địa bàn dân cư các đội sản xuất Đã có 84,87% số HTX làm dịch vụ này có lãi Tồn tại: Còn gần 50% số HTX chưa làm được dịch vụ này Nguyên nhân là sau một thời gian đổ vỡ các HTX cũ, công trình điện ở làng xã đã chuyển sang cho xã, nay nhiều xã chưa giao lại cho HTX quản lý, mặt khác, tuy rằng ở một số HTX dịch vụ điện có lãi nhưng phần lãi này chủ yếu là do HTX được độc quyền định giá hoặc thu chênh lệch giá khoán gọn (cho tổ, cá nhân quản lý) và do nhiều HTX (cũng như dịch vụ thủy lợi) hạch toáùn chưa đầy đủ chi phí, chưa thu hồi đủ khấu hao công trình và đường dây, tình trạng thất thoát điện vẫn còn lớn.
2.4.10 Dịch vụ chế biến và tiêu thụ sản phẩm: Đây là khâu yếu và bế tắc nhất đối với các HTX NN hiện nay cũng như đối với tất cả các nông hộ của nước ta. Trong 5 tỉnh điều tra chỉ có 6,64% số HTX làm dịch vụ chế biến và 18,58% số HTX làm dịch vụ tiêu thụ sản phẩm, và với các HTX này thì tỷ lệ tiêu thụ qua HTX cũng còn rất ít cả về tỷ suất hàng hóa lẫn chủng loại sản phẩm Nguyên nhân chủ yếu là:
Kinh tế hộ nông dân hiện nay còn nhỏ bé và chủ yếu dựa vào tự cung tự cấp, dẫn đến sản phẩm hàng hóa chưa phong phú và không tập trung Điều này gây khó khăn trong việc tổ chức các nhà máy chế biến và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp.
- Thu hoạch sản phẩm còn mang nặng tính thời vụ, thời gian thu hoạch ngắn Giá sản phẩm lúc thu hoạch rất thấp.
Sản phẩm hàng hóa hiện tại vẫn ở dạng thô và tươi sống, không thể chế biến và không được thu mua dự trữ Điều này dẫn đến việc không thể kéo dài thời gian tiêu thụ, làm giảm khả năng tăng khối lượng và giá cả tiêu thụ, đồng thời cũng hạn chế việc nâng cao chất lượng sản phẩm và đa dạng hóa mặt hàng.
Cạnh tranh trên thị trường ngày càng gay gắt, trong khi trình độ quản lý kinh doanh của cán bộ hợp tác xã (HTX) còn hạn chế và chưa được đào tạo về dịch vụ kinh doanh Bên cạnh đó, HTX còn thiếu vốn và trang thiết bị cần thiết, thị trường tiêu thụ hạn chế và thông tin thị trường yếu kém Hơn nữa, chính sách của nhà nước chưa hỗ trợ hiệu quả cho sự phát triển của HTX trong bối cảnh này.
2.4.11 Kinh doanh các ngành nghề khác:
Trong số 5 tỉnh được điều tra, có 16,15% số hợp tác xã (HTX) hoạt động trong các ngành nghề khác Một số HTX đã thể hiện rõ xu hướng phát triển ngành nghề và kinh doanh tổng hợp, góp phần đáng kể vào việc nâng cao thu nhập cho cả HTX và xã viên Tuy nhiên, vẫn còn nhiều nguyên nhân khiến các HTX chưa mở rộng hoạt động kinh doanh của mình.
- Bản thân kinh tế nông thôn Việt nam vốn dĩ nặng về kinh tế thuần nông, các ngành nghề khác kém phát triển.
Nhiều cán bộ HTX và các ngành, các cấp vẫn cho rằng HTX kiểu mới chỉ tập trung vào dịch vụ, dẫn đến việc nhiều địa phương gọi là “HTX dịch vụ” do nhận thức chưa đầy đủ Họ chưa xem việc phát triển kinh doanh đa dạng ngành nghề là nhiệm vụ của HTX, mà cho rằng đó là trách nhiệm của các hộ nông dân và các thành phần kinh tế khác Điều này cho thấy sự thiếu tin tưởng vào khả năng của HTX trong việc phát triển kinh doanh ngành nghề một cách hiệu quả.
- Cạnh tranh thị trường khốc liệt, sản phẩm làm ra không tiêu thụ được.
HTX đang gặp khó khăn về vốn và thiếu thiết bị sản xuất hiện đại, điều này ảnh hưởng đến năng suất, chất lượng sản phẩm và giá thành, từ đó làm giảm khả năng cạnh tranh và lợi nhuận trong kinh doanh.
- Trình độ quản lý yếu, chưa được đào tạo nâng cao tay nghề về kinh doanh ngành nghề khác.
Tóm lại: Qua phân tích tình hình dịch vụ của các HTX NN cho thấy:
Những dịch vụ có tính xã hội hóa cao thì HTX có khả năng đảm nhận cao nhất (như dịch vụ thủy nông, dịch vụ điệân).
Các dịch vụ trực tiếp hỗ trợ quá trình sản xuất kinh doanh của hộ gia đình bao gồm những dịch vụ HTX có khả năng đảm nhận như khuyến nông và làm đất.
Hầu hết các hợp tác xã (HTX) nông nghiệp hiện nay thiếu khả năng cung cấp dịch vụ thương mại "đầu vào" và "đầu ra", với rất ít HTX có dịch vụ tiêu thụ sản phẩm, điều này được xem là điểm yếu lớn nhất của họ Dịch vụ "đầu ra" là yếu tố thiết yếu cho sản xuất nông nghiệp hàng hóa, nhưng do hạn chế trong việc cung cấp các dịch vụ thương mại, các HTX thường tập trung vào việc cung cấp dịch vụ trực tiếp sản xuất cho xã viên Tuy nhiên, những dịch vụ này thường không mang lại lợi nhuận cao cho HTX.
Ngoài ra các ngành nghề sản xuất như chế biến nông sản, tiểu thủ công nghiệp, cơ khí… cũng chưa được các HTX NN quan taâm.
Hiệu quả hoạt động 33
Các mặt đạt được 33
Kể từ khi Luật Hợp tác xã (HTX) được ban hành, nhiều HTX nông nghiệp đã tiến hành chuyển đổi và thành lập mới theo quy định của luật, đạt được nhiều kết quả tích cực trên các lĩnh vực khác nhau.
1 Cơ chế tổ chức quản lý và nội dung hoạt động của HTX
NN được củng cố, hoàn thiện theo Luật HTX, Điều lệ mẫu HTX NN và bắt đầu thích ứng với cơ chế thị trường.
Hầu hết các HTX NN đã chuyển đổi và thành lập mới theo quy định của Luật HTX, thực hiện đổi mới tổ chức từ việc xác định xã viên, phân bổ vốn góp đến tổ chức bộ máy quản lý và thành lập các đội tổ Kết quả là xã viên được xác định rõ ràng, bộ máy quản lý gọn nhẹ, giảm 30-50% chi phí quản lý, đồng thời phát huy tính dân chủ trong thảo luận và quyết định kế hoạch sản xuất kinh doanh Nhờ đó, tình hình sản xuất và đời sống xã viên được đảm bảo và phát triển.
Công tác quản lý tại các hợp tác xã (HTX) đã được củng cố và hoàn thiện, với việc xác định rõ chức năng và nhiệm vụ, đồng thời giảm bớt công việc thay chính quyền Các HTX đã chuyển giao tài sản chung cho cộng đồng như nhà trẻ, lớp mẫu giáo và trạm xá cho chính quyền quản lý Tài sản do HTX quản lý cũng được giao cho các chủ quản sử dụng cụ thể, thực hiện cơ chế giao khoán trách nhiệm đi kèm với khuyến khích lợi ích vật chất, hoặc giao khoán bảo toàn và tăng trưởng vốn cho Ban quản trị HTX.
Hoạt động của HTX được tổ chức lại nhằm mục tiêu phục vụ phát triển kinh tế hộ, loại bỏ các hoạt động kém hiệu quả và ít tác dụng, đồng thời tăng cường tích lũy cho HTX.
2 Hướng dẫn, tổ chức xã viên, nông dân sản xuất, đưa tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất, chuyển đổi cơ cấu cây trồng, mùa vụ, đã góp phần tích cực trong việc chuyển dũch cụ caỏu kinh teỏ noõng nghieọp, noõng thoõn.
HTX đã thống nhất kế hoạch sản xuất với các hộ xã viên, thực hiện phân vùng và qui hoạch nhằm đưa tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất, đặc biệt trong lĩnh vực lúa gạo HTX hướng dẫn nông dân đổi đất, tạo thành các khu vực sản xuất tập trung như vùng lúa, vùng rau màu và lúa đặc sản có giá trị xuất khẩu cao Chẳng hạn, HTX Tân Ba hỗ trợ xã viên trồng rau màu xuất khẩu, trong khi HTX Bình Tây chuyên trồng lúa đặc sản và chăn nuôi heo, gà có giá trị thương phẩm cao Kết quả là giá trị kinh tế trên một đơn vị diện tích đã tăng từ 1,5-2 lần so với trước đây.
3 Tăng cường mở rộng và nâng cao hiệu quả hoạt động dịch vụ phát triển kinh tế hộ Nhiều nơi giá điện giảm từ 1.000-1.100 đ/kwh xuống còn 550-700đ/kwh, phí dịch vụ bảo vệ thực vật giảm từ 0,8 kg/sào xuống 0,5 kg/sào, chi phí dịch vụ làm đất của xã viên trong HTX chỉ bằng 70% so với giá dịch vụ bên ngoài Do mở rộng các hoạt động sản xuất kinh doanh dịch vụ và nâng cao hiệu quả hoạt động nên nhiều HTX đã không chỉ bảo đảm nhu cầu của các hộ xã viên mà còn tích lũy, xã viên được phân phối lãi.
Chung cho các tỉnh phía nam, số HTX NN hoạt động có lãi, HTX NN đã tích lũy chiếm 35,5%, ở các tỉnh Nam bộ tỷ lệ này là hơn 70%.
4 Góp phần ổn định tình hình chính trị, xã hội ở nông thôn
Các hợp tác xã (HTX) sản xuất kinh doanh và dịch vụ hiệu quả không chỉ đạt lợi nhuận lớn hàng năm mà còn tích cực đóng góp cho địa phương trong việc tu sửa và xây dựng cơ sở hạ tầng như đường xá và trường học HTX còn hỗ trợ các hộ xã viên có hoàn cảnh khó khăn, gia đình chính sách thông qua việc ứng trước vật tư sản xuất, cung cấp vốn vay, và tìm kiếm việc làm Đồng thời, HTX thu hút các hộ không có đất tham gia vào các dịch vụ, tạo ra việc làm và thu nhập, góp phần giải quyết các vấn đề xã hội tại địa phương.
Các tồn tại yếu kém 35
1 Tồn tại trong nhận thức đổi mới kinh tế hợp tác xã, các tồn đọng từ các HTX cũ để lại chưa được giải quyết triệt để:
Nhiều hợp tác xã nông nghiệp (HTX NN) hiện nay vẫn chỉ chuyển đổi hình thức mà chưa thực sự đổi mới theo đúng quy định của Luật HTX, dẫn đến tình trạng “bình mới rượu cũ” Cán bộ lãnh đạo và xã viên chưa hiểu rõ mô hình HTX kiểu mới, nhiều nơi cán bộ vẫn chưa được bầu một cách dân chủ, phụ thuộc vào cơ chế “Đảng cử-dân bầu” Xã viên chưa được tham gia thảo luận dân chủ trong các quyết định phát triển HTX, và vẫn có tâm lý dựa dẫm vào sự hỗ trợ của Nhà nước Các tồn đọng từ HTX cũ như tài sản, công nợ chưa được giải quyết triệt để, nhưng vẫn được cho phép chuyển đổi Khi tham gia chuyển đổi, xã viên thường chỉ theo phong trào để giữ đất và quyền lợi, mà chưa nhận thức rõ về lợi ích và trách nhiệm cá nhân đối với kinh tế tập thể Họ thường mong chờ sự hỗ trợ từ HTX mà không hiểu rằng để nhận được sự giúp đỡ, cần có sự đóng góp của chính mình Tâm lý trông chờ sự trợ giúp vẫn phổ biến, và chưa có thói quen đóng góp để phát triển kinh tế tập thể cũng như yêu cầu giám sát hoạt động của HTX một cách thường xuyên.
Sự can thiệp của các cấp ủy Đảng và chính quyền vào hoạt động của hợp tác xã (HTX) đã làm giảm tính tự chủ và linh hoạt trong sản xuất của các tổ chức này, khi mà chính quyền không cho phép lương của chủ nhiệm HTX vượt quá lương của Chủ tịch xã và quy định mức đóng góp kinh tế của HTX cho các hoạt động của chính quyền Điều này dẫn đến việc HTX không còn giữ được vai trò là tổ chức kinh tế tự chủ như quy định của Luật Đối với những HTX đã tự giải thể, việc chuyển giao dịch vụ cho chính quyền xã hoặc thôn quản lý đã hình thành mô hình quản lý mới, nhưng cũng gây khó khăn trong việc thích ứng với cơ chế thị trường và mở rộng dịch vụ chế biến tiêu thụ sản phẩm.
2 Khó khăn trong việc củng cố tăng cường các yếu tố sản xuất để phát triển HTX:
Theo Luật đất đai, chính quyền địa phương không còn giao đất cho các hộ gia đình và hợp tác xã (HTX), buộc các HTX phải thuê đất từ xã hoặc nông dân, làm tăng chi phí hoạt động Trong khi đó, các hộ gia đình, nông trường quốc doanh và công ty giống vẫn được giao đất miễn phí Nhiều địa phương chưa thực hiện đúng Luật đất đai, dẫn đến tình trạng tranh chấp đất và việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho hộ xã viên và đất do HTX quản lý vẫn còn hạn chế, gây khó khăn trong việc mở rộng dịch vụ sản xuất kinh doanh của các HTX.
Các hợp tác xã (HTX) đang gặp khó khăn về vốn do tình trạng công nợ nặng nề, dẫn đến nguồn vốn hoạt động hạn chế Việc vay vốn ngân hàng trở nên khó khăn vì thiếu tài sản thế chấp Nhiều xã viên không chịu góp thêm vốn hoặc chỉ góp rất ít, không đủ để cải thiện tình hình tài chính Một số HTX còn chưa huy động được vốn góp từ xã viên theo kế hoạch ban đầu đã đăng ký.
Cơ sở vật chất kỹ thuật tại các hợp tác xã nông nghiệp (HTX NN) hiện nay còn hạn chế, với phần lớn các HTX thiếu trang thiết bị hiện đại phục vụ nhu cầu của xã viên Lao động thủ công vẫn phổ biến, và nhiều HTX không có trụ sở cố định, phải mượn tạm từ xã viên hoặc UBND xã.
Một trong những khó khăn lớn nhất hiện nay trong việc phát triển hợp tác xã nông nghiệp (HTX NN) là đội ngũ cán bộ lãnh đạo quản lý còn yếu về kiến thức kinh doanh và quản lý Sự không ổn định trong đội ngũ này, cùng với chế độ đãi ngộ chưa hợp lý, dẫn đến việc họ không đủ tự tin và nhiệt huyết để cải tiến quản lý kinh doanh, từ đó không thể cạnh tranh hiệu quả trên thị trường Theo Luật HTX, chủ nhiệm HTX phải là xã viên của HTX, và việc thuê người quản lý từ bên ngoài là không được phép Hơn nữa, phần lớn người lao động cũng là xã viên, nhưng họ chưa nhận thức rõ về quyền lợi và nghĩa vụ của mình trong HTX.
3 Việc thực hiện các chính sách khuyến khích phát triển kinh tế hợp tác xã chưa được các ngành, các cấp triển khai đồng bộ Một số HTX còn gặp khó khăn trong việc giải quyết các vấn đề về đất, thuế, nâng cao năng lực quản lý…
Nguyeân nhaân 37
Một số tồn tại từ lịch sử đã tạo ấn tượng không tốt về tổ chức HTX, bao gồm tình trạng quản lý yếu kém của các HTX và tập đoàn sản xuất cũ Những vấn đề tồn đọng như tài sản chung của HTX phục vụ cộng đồng, công nợ chưa được giải quyết triệt để vẫn đang cản trở quá trình đổi mới và phát triển của các HTX.
Sản xuất ở nhiều khu vực vẫn chủ yếu mang tính tự cung, tự cấp với phân công lao động chưa rõ ràng, dẫn đến hàng hóa chưa phát triển và nhu cầu hợp tác thấp Đất nông nghiệp khan hiếm và manh mún, trong khi lao động thiếu việc làm và có trình độ thấp Cơ sở vật chất kỹ thuật nghèo nàn và xuống cấp, cùng với sự chậm phát triển của khoa học công nghệ, càng làm trầm trọng thêm tình hình.
Nhiều cán bộ và người dân vẫn chưa nhận thức đầy đủ về sự cần thiết và vai trò quan trọng của các hợp tác xã nông nghiệp (HTX NN), dẫn đến việc hiểu biết về Luật HTX còn hạn chế và tâm lý ngại khó trong việc tham gia.
Chính sách của Nhà nước về kinh tế hợp tác và hợp tác xã (HTX) hiện còn nhiều hạn chế, chưa thực sự thúc đẩy sự phát triển của kinh tế hợp tác Các quy định trong Luật HTX, Điều lệ mẫu HTX nông nghiệp và các văn bản liên quan đến nông nghiệp không còn phù hợp với thực tế, như việc giới hạn đối tượng tham gia HTX và quy định về nội dung hoạt động của HTX còn hẹp Điều này dẫn đến việc chưa xác định rõ chức năng sản xuất, hoạt động tín dụng và kinh doanh của HTX, gây cản trở cho sự phát triển bền vững của mô hình kinh tế này.
Công tác chỉ đạo về hợp tác xã (HTX) chưa được coi trọng và thiếu sự tập trung, dẫn đến tổ chức cán bộ yếu kém Quản lý nhà nước đối với HTX nông nghiệp từ Trung ương đến địa phương chưa được củng cố về cả chất lượng lẫn số lượng cán bộ, với mỗi tỉnh chỉ có 3-4 cán bộ kiêm nhiệm công tác này và mỗi huyện chỉ có 1 cán bộ kiêm nhiệm Điều này gây khó khăn trong việc hướng dẫn, kiểm tra và giám sát việc thi hành pháp luật và chính sách liên quan đến HTX, đặc biệt là các vi phạm quyền và lợi ích hợp pháp của HTX chưa được các cấp ủy ban nhân dân quan tâm giải quyết kịp thời Hiện tại, ngành nông nghiệp và các tỉnh vẫn chưa xây dựng chiến lược, quy hoạch và kế hoạch dài hạn đồng bộ cho phát triển kinh tế hợp tác và hợp tác xã nông nghiệp.
TRIEÅN HTX NN TRONG THỜI GIAN TỚI.
Quan điểm định hướng phát triển HTX NN 39
Đại hội Đảng lần thứ IX đã xác định rõ ràng đường lối kinh tế và chiến lược phát triển của đất nước trong tương lai, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát triển kinh tế nhiều thành phần Trong đó, kinh tế nhà nước và kinh tế tập thể được coi là nền tảng vững chắc cho nền kinh tế quốc dân.
Kinh tế tập thể tại Việt Nam đang phát triển mạnh mẽ với nhiều hình thức hợp tác đa dạng, trong đó hợp tác xã đóng vai trò chủ chốt Các hợp tác xã hoạt động dựa trên sở hữu của thành viên và sở hữu tập thể, kết nối rộng rãi người lao động, hộ sản xuất, doanh nghiệp nhỏ và vừa, không bị giới hạn về quy mô và địa bàn Nhà nước hỗ trợ hợp tác xã trong việc đào tạo cán bộ, ứng dụng khoa học công nghệ, mở rộng thị trường và xây dựng quỹ phát triển, đồng thời khuyến khích tích lũy và phát triển vốn tập thể một cách hiệu quả.
Trong tương lai HTX NN sẽ phát triển trên những quan điểm sau:
Trong sản xuất nông nghiệp, việc kiên trì thực hiện chính sách phát triển kinh tế nhiều thành phần theo cơ chế thị trường dưới sự quản lý của Nhà nước theo định hướng XHCN là rất quan trọng Quá trình này bao gồm xã hội hóa kinh tế nông hộ gắn liền với phân công lao động, tách biệt các chức năng sản xuất của kinh tế hộ để hình thành các tổ chức kinh tế hợp tác (KTHT) và hợp tác xã (HTX) nông thôn HTX nông nghiệp phát triển dựa trên nền tảng sở hữu tập thể và sự liên kết chặt chẽ với các thành phần kinh tế khác.
Phát triển kinh tế hộ bền vững là yếu tố then chốt để thúc đẩy sự hợp tác tự nhiên trong lĩnh vực kinh tế hợp tác và hợp tác xã nông nghiệp Nhà nước cần tiếp tục xây dựng các cơ chế chính sách và điều kiện pháp lý thuận lợi, nhằm hỗ trợ nông dân tự chủ trong sản xuất hàng hóa, từ đó nâng cao hiệu quả kinh tế hộ.
4 2 mở mang các hoạt động ngành nghề dịch vụ ở nông thôn, từng bước hình thành nhu cầu hợp tác giữa các hộ nông dân.
Thứ ba, cần xây dựng và phát triển các tổ chức kinh tế hợp tác đa dạng từ đơn giản đến phức tạp, bao gồm tổ đổi công, vần công và hợp tác lao động Các tổ hợp tác này sẽ có tổ chức chặt chẽ, sở hữu tài sản và vốn chung, nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế hộ tại tất cả các vùng, đặc biệt là nơi có hợp tác xã đang hoạt động Cần khuyến khích các tổ hợp tác mở rộng quy mô và phạm vi hoạt động, đồng thời đào tạo cán bộ để có thể chuyển đổi thành hợp tác xã nông nghiệp một cách hợp pháp Những tổ hợp tác đa dạng của nông dân sẽ là nền tảng cho việc hình thành hợp tác xã nông nghiệp kiểu mới.
Phát triển kinh tế hợp tác và hợp tác xã (HTX) cần phải liên kết chặt chẽ với quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, đồng thời kết nối giữa vùng sản xuất và ngành chế biến Điều này sẽ thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong nông nghiệp, nông thôn, phù hợp với tiến trình hội nhập vào nền kinh tế toàn cầu và khu vực Hơn nữa, việc này sẽ tạo nền tảng vững chắc cho việc xây dựng các chương trình phát triển nông nghiệp, nông thôn của Đảng và Nhà nước.
Phát triển kinh tế hợp tác và hợp tác xã nông nghiệp cần tuân thủ các nguyên tắc cơ bản như dân chủ, tự nguyện và chia sẻ trách nhiệm, lợi ích, rủi ro giữa các thành viên Hiệu quả hoạt động là yếu tố then chốt, không chỉ thúc đẩy sự phát triển của kinh tế hợp tác mà còn bảo vệ quyền lợi của người lao động Hợp tác được xem là sự nghiệp và lợi ích chung của người lao động.
Phát triển hợp tác xã nông nghiệp (HTX NN) cần thiết phải gắn kết chặt chẽ với các doanh nghiệp nhà nước (DNNN) và các thành phần kinh tế khác, đồng thời làm rõ chức năng và nhiệm vụ kinh tế-xã hội của HTX Cần tạo điều kiện thuận lợi về cơ chế chính sách để HTX NN có thể phát triển hiệu quả Việc áp dụng các mô hình hoạt động đa dạng, phù hợp với điều kiện và tập quán từng vùng là rất quan trọng HTX NN nên mở rộng dịch vụ từ những khâu đơn giản đến nhiều khâu trong sản xuất nông nghiệp, đồng thời thúc đẩy phát triển các HTX dịch vụ và kinh doanh tổng hợp như tiêu thụ sản phẩm và chế biến nông lâm sản Qua đó, HTX NN không chỉ tạo việc làm cho xã viên mà còn nâng cao giá trị tài sản chung và cải thiện dịch vụ cho các hộ xã viên tự chủ sản xuất HTX NN có khả năng mở rộng kinh doanh với quy mô ngày càng lớn, từ đó tạo thêm việc làm cho nguồn lao động nông nghiệp dư thừa và góp phần vào sự phát triển kinh tế xã hội nông thôn.
Mục tiêu phát triển HTX NN 41
Tạo sự chuyển biến tích cực trong kinh tế hợp tác và hợp tác xã nông nghiệp (HTX NN) là cần thiết để tăng cường tích lũy, quản lý và phân phối Điều này sẽ tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển mạnh mẽ hơn trong tương lai, giúp kinh tế tập thể và kinh tế Nhà nước trở thành trụ cột quan trọng của nền kinh tế quốc dân.
Phát triển sản xuất hàng hóa và thúc đẩy kinh tế hộ là mục tiêu quan trọng của các hợp tác xã (HTX) phía Nam, đã hình thành gần 30 năm Qua nhiều biến động về cơ chế quản lý, sự đóng góp của nông dân và hỗ trợ từ Nhà nước đã tạo ra những tài sản có tính cộng đồng cao Trong quá trình đổi mới, các HTX cần xem xét một cách toàn diện và kế thừa những thành quả của các HTX cũ để tiếp tục phát triển bền vững.
HTX không chỉ đảm nhận vai trò dịch vụ sản xuất nông nghiệp mà còn cần tổ chức sản xuất, kinh doanh, chế biến và tiêu thụ nông sản, đồng thời phát triển hoạt động tín dụng Việc này sẽ nâng cao hiệu quả sản xuất, giải quyết vấn đề lao động, tăng cường vốn và quỹ cho kinh tế tập thể, từ đó phục vụ tốt hơn cho kinh tế hộ và thúc đẩy quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn.
Mục tiêu đến năm 2005 là phát triển các hình thức hợp tác ở tất cả các vùng, củng cố các hợp tác xã (HTX) hiện có để hoạt động hiệu quả, đồng thời tổ chức HTX nông nghiệp ở những nơi có nhu cầu Đến năm 2005, 100% HTX nông nghiệp phải đáp ứng nhu cầu dịch vụ đầu vào cho kinh tế hộ và chăm lo đời sống xã viên, với 50% HTX tổ chức tiêu thụ sản phẩm và 20% HTX hoạt động kinh doanh, dịch vụ tổng hợp hiệu quả Tương lai sẽ chú trọng vào chất lượng HTX nông nghiệp, với khoảng 30% đến 40% HTX đã chuyển đổi có hoạt động tốt và đội ngũ quản trị có năng lực Số lượng HTX mới thành lập từ các tổ hợp tác sẽ tăng nhanh, nhờ vào sự phát triển của sản xuất và nhu cầu thực tế của người lao động, hứa hẹn phát triển vững chắc hơn so với các HTX yếu kém trước đây Tỷ lệ HTX mới thành lập sẽ tăng dần và chiếm tỷ lệ cao trong tổng số HTX đăng ký hoạt động theo luật.
