TỔNG QUAN 3
1 1 Khái niệm về ung thƣ vú và đặc điểm vú
Ung thư vú (UTV) là loại ung thư xuất phát từ mô vú, có thể hình thành ở bất kỳ vị trí nào trong tuyến vú Bệnh xảy ra khi các tế bào vú phát triển không kiểm soát, dẫn đến sự hình thành khối u có khả năng xâm lấn và di căn đến các bộ phận khác trong cơ thể, thường gặp nhất là xương, gan, phổi và não.
Ung thư vú có thể phát sinh từ nhiều bộ phận khác nhau trong vú, bao gồm thùy tuyến, ống dẫn, núm vú, mô đệm, cũng như các mạch máu và bạch huyết Hai loại ung thư vú phổ biến nhất là ung thư thùy tuyến và ung thư ống dẫn sữa.
1 1 1 Cấu trúc vú ở phụ nữ trưởng thành
Vú là tuyến sữa nằm ở vùng ngực, kéo dài từ xương sườn II đến xương sườn VI và từ bờ ức đến nách Mô tuyến vú không chỉ dừng lại ở khu vực ngực mà còn mở rộng tới vùng nách, đôi khi còn vào sâu trong nách, được gọi là phần đuôi nách của tuyến vú.
Đường kính trung bình của vú dao động từ 10-12 cm và độ dày từ 5-7 cm ở vùng trung tâm Hình dạng vú có sự biến đổi đa dạng, thường có dạng mâm xôi hoặc nửa dưới tròn và lồi hơn nửa trên khi vú còn cương Sau khi sinh nhiều lần, vú có xu hướng xệ xuống và xuất hiện một rãnh rõ rệt dưới vú.
Vú bao gồm tuyến vú, núm vú và quầng vú, trong đó tuyến vú là một tuyến chế tiết đơn bào với 15-20 thùy không đều, được ngăn cách bởi các vách liên kết Mỗi thùy tuyến được cấu tạo từ nhiều nang tuyến, có thể là hình tròn hoặc dài, sắp xếp thành đám hoặc riêng lẻ Cấu trúc của 2-3 nang tuyến sẽ đổ vào các nhánh cuối cùng của ống bài xuất trong tiểu thùy, và các ống này tiếp tục dẫn sữa vào núm vú qua các ống dẫn sữa, nơi có thể nhìn thấy rõ các lỗ tiết sữa ở đầu vú.
Hình 1 1 Giải phẫu tuyến vú (Theo Atlas giải phẫu người-Frank H Netter - 2016) [15]
Hạch vùng và các đường bạch mạch Đường bạch mạch của vú đổ vào 3 loại hạch gồm hạch nách, hạch vú trong, hạch thượng đòn [14]
Hạch lympho nách là con đường lan tràn chủ yếu của ung thư vú tiên phát, được chia thành ba tầng hạch Tầng I, hay tầng nách thấp, bao gồm các hạch nằm bên cạnh bờ cơ ngực bé Tầng II, gọi là tầng nách giữa, chứa các hạch nằm bên trên bú giữa và bú bên của cơ ngực bé, cùng với hạch cơ ngực (Rotter) Cuối cùng, Tầng III, hay tầng đỉnh nách, bao gồm các hạch nằm bên trên bú trên cơ ngực bé, bao gồm cả hạch hạ đòn và hạch đỉnh hố nách.
Nhóm hạch vú trong, bao gồm 6 đến 8 hạch, nằm dọc theo động mạch vú trong tại các khoang liên sườn 1, 2, 3 Nhóm hạch này nhận bạch huyết từ nửa trong và quầng vú, và các ung thư ở vị trí trung tâm thường có xu hướng di căn đến hạch vú trong nhiều hơn so với các vị trí khác Điều này có ý nghĩa quan trọng trong việc tiên lượng bệnh.
Hạch thượng đòn liên quan mật thiết đến mức độ tổn thương hạch nách, trong đó tổn thương hạch thượng đòn được xem là giai đoạn muộn của tổn thương hạch nách Sự xuất hiện của tổn thương hạch thượng đòn thường dẫn đến tiên lượng xấu, và gần đây, tình trạng này được coi là di căn xa.
Hình 1 2 Hạch vùng và các đường bạch huyết của tuyến vú
(Theo Atlas giải phẫu người - Frank H Netter - 2016) [14]
Tuyến vú nằm trong mô mỡ, mô liên kết trên cơ ngực, trải từ xương sườn
Tuyến vú được cấu tạo từ các lớp bên ngoài vào trong, bao gồm da, tổ chức liên kết dưới da, tuyến sữa và lớp mỡ sau vú Lớp da bao phủ tuyến vú liên tục với da thành ngực, với quầng vú có màu sẫm do nhiều tế bào sắc tố Xung quanh núm vú có các tuyến bì lồi dưới da, cùng với các cơ bám da ngực tạo hình dáng tháp cho vú ở phụ nữ trưởng thành Lớp mỡ dưới da thay đổi theo cơ thể và độ tuổi Ống dẫn sữa lớn được bao phủ bởi biểu mô lát tầng, kết nối với các tế bào hình trụ của các ống nhỏ hơn Phần ngoại vi của các ống được lót bởi tế bào hình trụ thấp và tế bào hình lập phương Mô đệm nâng đỡ tiểu thùy giống mô liên kết và kết nối với mô quanh ống dẫn sữa, với các mô này biến đổi theo thời kỳ hoạt động của tuyến vú Ngoại trừ trong thời kỳ mang thai và cho con bú, cấu trúc của tuyến vú chủ yếu là mô sợi và mỡ.
1 1 3 Sinh lý nội tiết, các hoạt động của tuyến vú, thụ thể hormon
Sự phát triển của tuyến vú
Tuyến vú phát triển từ tuổi dậy thì nhờ sự tác động của hai hormon Estrogen và Progesteron, giúp kích thích sự phát triển của tuyến vú và lớp mỡ, chuẩn bị cho khả năng sinh con.
Estrogen làm phát triển các tuyến sữa và mô đệm của vú Kết hợp với Progesteron giúp cho tuyến vú phát triển đầy đủ
Progesteron: làm phát triển các ống dẫn sữa và mô đệm của vú Kết hợp với Estrogen giúp cho sự phát triển của tuyến vú đầy đủ
Ngoài Estrogen và Progesteron Còn có các hormon khác cũng có tác dụng phát triển tuyến vú như Prolactin, yếu tố tăng trưởng [17] Điều hòa hoạt động
Tuyến vú là mô đích của hệ thống tuyến yên và buồng trứng, hoạt động của nó phụ thuộc vào chức năng của các hormone Hoạt động của tuyến vú được điều hòa bởi nhiều hormone từ vùng dưới đồi, tuyến yên và buồng trứng, trong đó estrogen, FSH và LH đóng vai trò quyết định hình thái chức năng của tuyến vú.
Những thay đổi theo chu kỳ kinh nguyệt
Vú ở người trưởng thành phản ứng với biến đổi nồng độ hormone trong chu kỳ kinh nguyệt Trong giai đoạn nang noãn, các ống và nhu mô vú tăng sinh, trong khi ở giai đoạn hoàng thể, progesteron gây ra sự dãn rộng của các ống, tăng cường hoạt động tiết dịch và gây phù nề giữa các tiểu thùy, dẫn đến sự gia tăng thể tích vú.
Vào ngày thứ 8 của chu kỳ kinh nguyệt, kích thước vú trở về mức nhỏ nhất, tạo điều kiện lý tưởng cho việc thăm khám và chụp X-quang vú, giúp thu được hình ảnh có chất lượng cao.
Thời kỳ có thai và cho con bú
Mặc dù vú đã phát triển hoàn chỉnh, chúng chỉ bắt đầu hoạt động khi có thai, lúc này các tế bào nhũ nang sẽ hoàn thiện và sản xuất sữa Sự gia tăng kích thước của vú là một trong những dấu hiệu gián tiếp đầu tiên cho thấy có thai, do sự tăng sinh của mô tuyến vú.
Nồng độ prolactin tăng từ lúc mang thai 8 tuần cho đến khi thai đủ tháng Estrogen từ rau kích thích tuyến yên sản xuất và giải phóng prolactin
Sữa non, hay còn gọi là sữa đầu tiên, được hình thành từ các tế bào nhũ nang thoái hóa mỡ và bạch cầu Sau khi sinh, nồng độ estrogen và progesteron giảm, dẫn đến sự giải phóng prolactin, từ đó thiết lập quá trình tiết sữa trong vòng 3-4 ngày.
Sự thay đổi của vú trong thời kỳ mãn kinh
Sau mãn kinh, mô tuyến teo nhỏ dần và được thay thế bởi mô mỡ [17]