Quản lý chi thường xuyên ngân sách Nhà nước tại huyện Tam Dương, tỉnh Vĩnh Phúc BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI NGÔ THỊ THÙY LINH QUẢN LÝ CHI THƯỜNG XUYÊN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TẠI HUYỆN TAM DƯƠNG, TỈNH VĨNH PHÚC LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ Hà Nội, Năm 2021 BỘ GIÁO DỤC.
Tính cấp thiết của đề tài
Ngân sách Nhà nước (NSNN) đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển quốc gia, là công cụ điều tiết vĩ mô của Chính Phủ nhằm ổn định thị trường và kiểm soát lạm phát Trong bối cảnh công nghiệp hóa và hội nhập quốc tế, NSNN trở thành nguồn lực thiết yếu cho sự phát triển Tại Việt Nam, quy mô NSNN ngày càng mở rộng, việc phân bổ và sử dụng hiệu quả giúp phát triển bền vững các lĩnh vực kinh tế, xã hội, quốc phòng và an ninh Luật NSNN đã xác định ngân sách cấp huyện là một cấp ngân sách quan trọng với đầy đủ chức năng, nhiệm vụ, đặc biệt chú trọng đến chi thường xuyên để đảm bảo hiệu quả và tiết kiệm, từ đó tạo nguồn cho đầu tư phát triển Quản lý chi thường xuyên ngân sách cấp huyện là cần thiết để tuân thủ luật NSNN và phòng chống tham nhũng, lãng phí.
Huyện Tam Dương, nằm ở phía Đông Bắc tỉnh Vĩnh Phúc, cách trung tâm tỉnh 9km với diện tích 32.307,17 ha, được thành lập theo Nghị định số 36/1998/NĐ-CP Sau hơn 20 năm, huyện đã có những bước phát triển phù hợp với điều kiện tự nhiên và vị trí địa lý, đạt nhiều thành công trong quản lý chi thường xuyên ngân sách, thực hiện tiết kiệm và đúng quy định của Luật Ngân sách nhà nước 2015 Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế trong công tác quản lý chi thường xuyên, như chậm áp dụng văn bản pháp luật mới và sự phối hợp giữa các cơ quan chưa hiệu quả, dẫn đến lãng phí nguồn lực Để nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên ngân sách, việc nghiên cứu toàn diện và đề xuất giải pháp hoàn thiện là rất cần thiết, chính vì vậy tôi đã chọn đề tài “Quản lý chi thường xuyên ngân sách Nhà nước tại huyện Tam Dương, tỉnh Vĩnh Phúc” cho luận văn của mình.
Tổng quan các nghiên cứu liên quan đến đề tài
Trên thế giới có rất nhiều công trình nghiên cứu về NSNN, nguyên lý chi tiêu, điển hình như:
Theo Lawrence L Martin và Peter M Kettner trong nghiên cứu "Đo lường Hiệu suất của Các Chương trình Dịch vụ Nhân sinh", người quản lý ngân sách nhà nước cần phải xác định cách phân bổ ngân sách một cách hiệu quả Họ phải trả lời câu hỏi quan trọng: "Nên quyết định như thế nào để phân bổ X đô la cho hoạt động A thay vì cho hoạt động B?"
Theo Allen Schick và Felix Lostracco, trong tác phẩm “The Federal Budget: Politics, Policy, Process”, việc phân bổ ngân sách ảnh hưởng đến nhiều khía cạnh của đời sống kinh tế - xã hội và các nhóm lợi ích khác nhau Các tác giả nhấn mạnh rằng phân bổ ngân sách thực chất là một quá trình đàm phán giữa các nhóm lợi ích nhằm hiện thực hóa chính sách mà mỗi nhóm theo đuổi Quy trình quản lý ngân sách không chỉ thể hiện rõ tính chất chính trị mà còn phản ánh sự lựa chọn mục tiêu chi tiêu ngân sách nhà nước, đây là một trong những nội dung phức tạp nhất trong quản lý nhà nước.
Theo J Stiglitz, tác giả cuốn “Kinh tế công cộng”, Nhà nước cần chi tiêu ngân sách để cung cấp hàng hóa công cộng và hỗ trợ các lĩnh vực như y tế, giáo dục, quốc phòng, cũng như thực thi các chính sách an sinh xã hội Tuy nhiên, việc lựa chọn giải pháp cần phải hợp lý và phù hợp với các mục tiêu về hiệu quả và công bằng mà Nhà nước theo đuổi Gần đây, tại Việt Nam, đã có nhiều nghiên cứu tập trung vào chi ngân sách nhà nước, quản lý và kiểm soát chi tiêu qua kho bạc.
Bài báo “Một số vấn đề pháp lý về phân cấp quản lý ngân sách nhà nước ở Việt Nam hiện nay” của tác giả Lê Thị Thu Thủy, đăng trên tạp chí khoa học của Đại học quốc gia Hà Nội, đã nghiên cứu thực trạng pháp luật về phân cấp quản lý ngân sách nhà nước (NSNN) Tác giả đề xuất hai kiến nghị quan trọng nhằm hoàn thiện quy định trong lĩnh vực này: Thứ nhất, bổ sung luật và các văn bản hướng dẫn để tăng quyền chủ động trong quản lý NSNN cho các địa phương; Thứ hai, đề xuất thời hạn NSNN nên được quy định là trung hạn (5 năm) thay vì chỉ một năm như hiện tại.
Luận án tiến sĩ “Nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách Nhà nước tỉnh
Luận án "An Giang giai đoạn 2011-2015 và tầm nhìn đến năm 2020" của tác giả Tô Thiện Hiền từ Trường Đại học Ngân hàng Thành phố Hồ Chí Minh năm 2012 đã hệ thống hóa lý thuyết về hiệu quả quản lý ngân sách Nhà nước cấp tỉnh Tác giả đã phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý ngân sách Nhà nước, rút ra kinh nghiệm từ một số tỉnh Đồng Bằng Sông Cửu Long, đánh giá thực trạng quản lý ngân sách Nhà nước tại tỉnh An Giang và đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách Nhà nước tại địa phương này.
Luận văn thạc sỹ "Quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn huyệnTam Nông, tỉnh Phú Thọ" của tác giả Phạm Thị Nhung (trường Đại học
Bài viết sử dụng các phương pháp duy vật lịch sử, phân tích tổng hợp, thống kê và so sánh để làm rõ các vấn đề liên quan đến ngân sách nhà nước (NSNN) và các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý NSNN tại huyện Tam Nông, tỉnh Phú Thọ Tác giả đã đánh giá thực trạng quản lý NSNN qua các khía cạnh như lập kế hoạch, phân bổ, chấp hành dự toán, quyết toán và công tác thanh tra, kiểm tra Qua phân tích, tác giả chỉ ra kết quả đạt được, các hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế này, từ đó đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý NSNN trong thời gian tới.
Luận văn thạc sỹ "Hoàn thiện công tác quản lý chi ngân sách nhà nước tại huyện Hòa Vang, thành phố Đà Nẵng" của tác giả Trần Hoài Thu (trường Đại học Đà Nẵng, 2015) đã làm rõ lý luận về khái niệm, nội dung, vai trò và nguyên tắc của chi ngân sách nhà nước (NSNN) Tác giả cũng phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý chi NSNN và đề xuất giải pháp nhằm hoàn thiện công tác này tại huyện Hòa Vang.
Luận văn thạc sỹ "Kiểm soát chi thường xuyên ngân sách nhà nước qua kho bạc nhà nước tỉnh Nam Định" của tác giả Vũ Huy Lợi (2014) nghiên cứu sâu về công tác chi thường xuyên tại kho bạc nhà nước tỉnh Nam Định Tác giả làm rõ vai trò, vị thế và trách nhiệm của kho bạc nhà nước trong quản lý và kiểm soát chi ngân sách nhà nước (NSNN), cũng như trách nhiệm của các đơn vị sử dụng ngân sách trong quá trình chi tiêu Tuy nhiên, tác giả chưa nhấn mạnh được hoạt động quản lý chi thường xuyên ngân sách nói chung của chính quyền và cơ quan tài chính cấp huyện.
Trên địa bàn huyện Tam Dương, tỉnh Vĩnh Phúc chưa có nghiên cứu chính thống nào hệ thống hóa về quản lý chi thường xuyên ngân sách, mặc dù có nhiều giáo trình và bài báo liên quan đến ngân sách nhà nước Các công trình đã công bố đều có những cách tiếp cận lý luận và thực tiễn khác nhau, mang lại giá trị nhất định Tác giả quyết định nghiên cứu vấn đề này nhằm khảo sát, phân tích và đánh giá thành công cũng như tồn tại của các địa phương, từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp với thực tiễn địa phương, góp phần hoàn thiện quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước tại huyện Tam Dương.
Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
Nghiên cứu để có cơ sở đề xuất các giải pháp hoàn thiện quản lý chi thường xuyên NSNN tại huyện Tam Dương, tỉnh Vĩnh Phúc
- Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục tiêu nghiên cứu, luận văn cần hoàn thành các nhiệm vụ sau:
+ Hệ thống hóa cơ sở lý luận của quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện.
Từ khảo sát thực tế và phân tích dữ liệu, bài viết đánh giá thực trạng quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước tại huyện Tam Dương trong giai đoạn 2017-2020 Nghiên cứu chỉ ra những ưu điểm nổi bật trong công tác quản lý, đồng thời chỉ ra các tồn tại và hạn chế cần được khắc phục để nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách.
+ Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện hoạt động quản lý chi thường xuyên NSNN tại huyện Tam Dương, tỉnh Vĩnh Phúc.
Phương pháp nghiên cứu
Tác giả đã áp dụng hai phương pháp nghiên cứu định lượng và định tính để phân tích và đánh giá toàn diện hoạt động quản lý chi thường xuyên ngân sách Nhà nước tại huyện Tam Dương, tỉnh Vĩnh Phúc.
(1) Việc thu thập dữ liệu:
Phương pháp định tính được áp dụng để xây dựng cơ sở lý luận thông qua việc thu thập và so sánh dữ liệu, nhằm nhận diện và kết nối các khái niệm Tác giả tham khảo các nghiên cứu lý luận từ giáo trình, luận án, luận văn và báo cáo trên các tạp chí khoa học Thông tin được thu thập từ nhiều nguồn tài liệu như báo chí, internet và các trang thông tin liên quan đến quản lý chi ngân sách Nhà nước tại huyện Tam Dương, tỉnh Vĩnh Phúc, bao gồm báo cáo quyết toán tài chính và tình hình kinh tế - xã hội từ năm 2017 đến 2020, cùng với các đơn vị và phòng ban có liên quan.
(2) Việc phân tích, xử lý số liệu, đánh giá thực trạng: tác giả sử dụng các phương pháp:
- Phương pháp thống kê mô tả: Dùng để so sánh số liệu về thu NSNN, chi NSNN, chi thường xuyên NSNN giữa các năm để đưa ra nhận định.
Phương pháp phân tích tổng hợp sử dụng số liệu đã được phân tích để đánh giá thực trạng vấn đề nghiên cứu Qua đó, phương pháp này giúp xác định những kết quả đạt được và các hạn chế trong quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước (NSNN) Đồng thời, nó cũng tìm ra nguyên nhân và đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý chi thường xuyên NSNN.
Các đóng góp của đề tài
Bài viết này tổng hợp các vấn đề lý luận cơ bản về quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện, dựa trên các nghiên cứu mới nhất và các quy định pháp luật hiện hành, đồng thời phù hợp với điều kiện thực tiễn tại địa phương.
- Đánh giá được ưu điểm, tồn tại và nguyên nhân trong quản lý chi thường xuyên NSNN tại huyện Tam Dương, tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn 2017-
Năm 2020, huyện Tam Dương đã thực hiện chi thường xuyên tiết kiệm, tuân thủ Luật Ngân sách nhà nước 2015 và các quy định của Bộ Tài Chính, đảm bảo cân đối ngân sách không bị thâm hụt và thực hiện đúng dự toán Mặc dù vậy, hiệu quả quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước tại huyện vẫn chưa đạt yêu cầu của chính quyền Nguyên nhân chính là do cơ chế, chính sách và định mức chi thường xuyên còn nhiều bất cập, cùng với mức độ phát triển kinh tế của huyện chưa cao và năng lực quản lý chi thường xuyên của một số đơn vị sử dụng ngân sách còn hạn chế.
Để hoàn thiện công tác quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước tại huyện Tam Dương, tỉnh Vĩnh Phúc, cần đề xuất một số giải pháp quan trọng Trọng tâm là cải tiến quy trình lập dự toán, đảm bảo việc chấp hành dự toán được thực hiện nghiêm túc và hiệu quả Đồng thời, cần tăng cường công tác quyết toán, nhằm nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm trong quản lý tài chính công.
Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mục lục, danh mục bảng biểu, phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo luận văn gồm ba chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý chi thường xuyên ngân sách Nhà nước cấp huyện
Chương 2: Thực trạng quản lý chi thường xuyên ngân sách Nhà nước tại huyện Tam Dương, tỉnh Vĩnh Phúc
Chương 3: Giải pháp hoàn thiện quản lý chi thường xuyên ngân sáchNhà nước tại huyện Tam Dương, tỉnh Vĩnh Phúc
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CHI THƯỜNG XUYÊN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN
Khái quát về chi thường xuyên ngân sách nhà nước
1.1.1 Khái niệm, đặc điểm, phân loại chi ngân sách nhà nước
1.1.1.1 Khái niệm chi ngân sách nhà nước
Tại khoản 14, Điều 4, Luật Ngân sách nhà nước năm 2015 có viết:
Ngân sách nhà nước bao gồm tất cả các khoản thu và chi của Nhà nước, được lập dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian xác định Việc này do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định nhằm đảm bảo thực hiện các chức năng và nhiệm vụ của Nhà nước.
Ngân sách nhà nước là công cụ tài chính quan trọng giúp Nhà nước quản lý vĩ mô trong phát triển kinh tế - xã hội, bao gồm các quan hệ kinh tế giữa Nhà nước và các chủ thể khác Đây là kế hoạch tài chính được lập thông qua bảng cân đối thu chi trong một năm ngân sách, bắt đầu từ 01/01 đến 31/12 tại Việt Nam Hệ thống ngân sách nhà nước gồm ngân sách trung ương và ngân sách địa phương, trong đó ngân sách địa phương được phân chia thành ngân sách cấp tỉnh, cấp huyện và cấp xã Ngân sách cấp huyện đóng vai trò trung gian giữa ngân sách cấp tỉnh và cấp xã, đảm bảo thực hiện các chức năng và nhiệm vụ của chính quyền cấp huyện theo quy định của Luật Ngân sách nhà nước.
Chi ngân sách nhà nước là quá trình phân phối và sử dụng quỹ ngân sách nhà nước nhằm đảm bảo các điều kiện vật chất cho hoạt động của bộ máy Nhà nước và đáp ứng nhu cầu sống của xã hội Việc chi tiêu này được thực hiện theo dự toán ngân sách đã được các cơ quan có thẩm quyền phê duyệt, nhằm duy trì hoạt động của Nhà nước và thực hiện các chức năng theo các nguyên tắc nhất định.
Chi ngân sách nhà nước (NSNN) nhằm thực hiện các chức năng và nhiệm vụ của Nhà nước trong việc phát triển kinh tế - xã hội và duy trì hoạt động của bộ máy Nhà nước Các căn cứ để thực hiện chi NSNN bao gồm dự toán chi ngân sách hàng năm, quy định pháp luật, cùng với các định mức và tiêu chuẩn chi ngân sách.
1.1.1.2 Đặc điểm chi ngân sách nhà nước Đặc điểm của chi ngân sách nhà nước gắn liền với các hoạt động của Nhà nước Cụ thể:
Chi ngân sách nhà nước liên quan chặt chẽ đến bộ máy nhà nước và các nhiệm vụ kinh tế, chính trị, xã hội mà nhà nước thực hiện trong từng giai đoạn.
Chi ngân sách nhà nước cần đảm bảo các hoạt động của Nhà nước trong mọi lĩnh vực, nhưng nguồn thu có hạn mỗi năm khiến Nhà nước phải lựa chọn và xác định rõ phạm vi chi tiêu Điều này đồng nghĩa với việc Nhà nước không thể bao cấp một cách tràn lan, mà phải tập trung tài chính vào những lĩnh vực đã hoạch định để giải quyết các vấn đề lớn của đất nước.
Hai là chi ngân sách nhà nước gắn với quyền lực của Nhà nước.
Quốc hội là cơ quan quyền lực cao nhất, có trách nhiệm quyết định quy mô, nội dung và cơ cấu chi ngân sách nhà nước, đồng thời phân bổ nguồn vốn cho các mục tiêu quan trọng Chính phủ, với vai trò là cơ quan hành pháp, thực hiện nhiệm vụ quản lý và điều hành các khoản chi từ ngân sách nhà nước.
Đánh giá hiệu quả chi ngân sách nhà nước cần được thực hiện trên tầm vĩ mô, khác với hiệu quả sử dụng vốn của doanh nghiệp Hiệu quả này không chỉ phản ánh khía cạnh kinh tế mà còn bao gồm các yếu tố xã hội, an ninh và quốc phòng Việc xem xét hiệu quả chi ngân sách nhà nước dựa vào khả năng hoàn thành các mục tiêu liên quan đến kinh tế, xã hội, an ninh và quốc phòng mà ngân sách đảm nhận.
Bốn là chi NSNN là những khoản chi không hoàn trả trực tiếp.
Các khoản cấp phát từ ngân sách nhà nước cho các hoạt động văn hóa, xã hội và hỗ trợ người nghèo không yêu cầu hoàn trả, điều này phân biệt chúng với các khoản tín dụng Tuy nhiên, ngân sách nhà nước cũng chi cho các chương trình mục tiêu, thực chất là các khoản vay ưu đãi với lãi suất thấp hoặc không có lãi, nhằm giải quyết việc làm và xóa đói giảm nghèo.
Năm ngân sách nhà nước đóng vai trò quan trọng trong việc điều tiết dòng tiền tệ, đồng thời liên kết chặt chẽ với các yếu tố giá trị khác như giá cả, tiền lương và tỷ giá hối đoái.
1.1.1.3 Phân loại chi ngân sách nhà nước
Căn cứ vào mục đích, nội dung chi ngân sách nhà nước gồm Chi tích lũy và chi tiêu dùng.
Chi tích lũy của ngân sách nhà nước bao gồm các khoản chi nhằm nâng cao cơ sở vật chất và tiềm lực cho nền kinh tế, góp phần vào sự tăng trưởng kinh tế Những khoản chi này không chỉ là đầu tư phát triển mà còn bao gồm các khoản tích lũy khác, tạo ra nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững.
Chi tiêu từ ngân sách nhà nước bao gồm các khoản chi không tạo ra sản phẩm vật chất cho tiêu dùng trong tương lai Các khoản chi này chủ yếu dành cho hoạt động sự nghiệp, quản lý hành chính, quốc phòng và an ninh.
Chi ngân sách nhà nước được phân loại dựa trên thời hạn và phương thức quản lý, bao gồm các loại chi thường xuyên, chi đầu tư phát triển, chi trả nợ, viện trợ và chi dự trữ.
Chi thường xuyên bao gồm các khoản chi nhằm duy trì hoạt động thường xuyên của nhà nước.
Chi đầu tư phát triển là các khoản chi dài hạn nhằm làm tăng cơ sở vật chất của đất nước và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
Chi trả nợ và viện trợ bao gồm các khoản chi của nhà nước nhằm thực hiện nghĩa vụ trả nợ đối với các khoản vay trong nước và nước ngoài khi đến hạn, cũng như các khoản chi liên quan đến nghĩa vụ quốc tế.
Chi dự trữ là những khoản chi ngân sách nhà nước để bổ sung quỹ dự trữ nhà nước và quỹ dự trữ tài chính.
1.1.2 Khái niệm, đặc điểm chi thường xuyên ngân sách nhà nước
1.1.2.1 Khái niệm chi thường xuyên ngân sách nhà nước
Chi thường xuyên ngân sách Nhà nước là nhiệm vụ quan trọng nhằm duy trì hoạt động của bộ máy nhà nước và tổ chức chính trị xã hội Nó hỗ trợ các hoạt động của tổ chức khác và thực hiện các nhiệm vụ liên quan đến phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời đảm bảo quốc phòng và an ninh.
Quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện
1.2.1 Khái niệm, mục tiêu quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện
1.2.1.1 Khái niệm quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện
Quản lý là quá trình mà người quản lý sử dụng các công cụ và phương pháp phù hợp để tác động đến đối tượng quản lý, nhằm đạt được các mục tiêu đã được xác định.
Quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện là quá trình mà các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền áp dụng các công cụ và biện pháp để kiểm soát hoạt động chi thường xuyên Mục tiêu của quản lý này là đảm bảo các khoản chi được sử dụng đúng mục đích, tiết kiệm và đạt hiệu quả cao.
Quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước (NSNN) cấp huyện đóng vai trò quan trọng trong quản lý tài chính quốc gia và quản lý Nhà nước Đây là một khâu thiết yếu trong quá trình quản lý kinh tế - xã hội, với các chủ thể quản lý bao gồm Hội đồng Nhân dân (HĐND), Ủy ban Nhân dân (UBND), phòng Tài chính - Kế hoạch (TC-KH) và các đơn vị dự toán trong huyện.
1.2.1.2 Mục tiêu quản lý chi thường xuyên Ngân sách nhà nước cấp huyện
Từ những mục tiêu chung của quản lý NSNN, tác giả quan điểm mục tiêu quản lý chi thường xuyên NSNN cấp huyện như sau:
Quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện là cần thiết để đảm bảo chi đúng định mức, tiết kiệm và hiệu quả Điều này không chỉ giúp cân bằng ngân sách cấp huyện mà còn nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước tại địa phương.
Quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện là việc phân bổ nguồn lực tài chính một cách hợp lý, nhằm đảm bảo duy trì hoạt động của bộ máy và các khoản chi cho đầu tư phát triển.
Quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện là cần thiết để đảm bảo sử dụng hiệu quả nguồn lực cho các mục tiêu ưu tiên mà chính quyền địa phương đã xác định.
1.2.2 Nguyên tắc quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện
1.2.2.1 Quản lý theo dự toán
Quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện theo dự toán là quá trình phân bổ, cấp phát, sử dụng, hạch toán và quyết toán kinh phí, đảm bảo tuân thủ đúng dự toán mà Ủy ban nhân dân huyện đã giao.
Trong quản lý chi thường xuyên ngân sách Nhà nước, nguyên tắc dự toán là yếu tố cốt lõi cần tuân thủ, đặc biệt tại cấp huyện Phạm vi chi thường xuyên rất đa dạng và phức tạp, trong khi nhu cầu chi luôn gia tăng nhưng nguồn lực lại có hạn Do đó, việc phân bổ và sử dụng nguồn lực cần phải tiết kiệm và hiệu quả, đảm bảo chi phí ở mức thấp Các khoản chi thường xuyên đã được ghi vào dự toán và phê duyệt bởi cơ quan có thẩm quyền sẽ được xem như chỉ tiêu pháp lệnh, thể hiện cam kết của các cơ quan chức năng trong quản lý tài chính công đối với các đơn vị thụ hưởng ngân sách.
Do phạm vi ảnh hưởng rộng lớn của ngân sách nhà nước (NSNN), mức chi cho các hoạt động khác nhau sẽ không giống nhau Mỗi cơ quan, đơn vị sẽ có mức chi từ NSNN khác nhau tùy thuộc vào nhiệm vụ cụ thể, cơ sở vật chất, quy mô và nhân lực Việc quản lý chi NSNN theo dự toán không chỉ đảm bảo cân đối ngân sách mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho việc điều hành, đồng thời hạn chế tình trạng lạm chi trong quản lý và sử dụng kinh phí tại các đơn vị dự toán.
1.2.2.2 Thực hiện tiết kiệm và có hiệu quả
Tiết kiệm và hiệu quả trong quản lý chi tiêu là việc đánh giá cẩn thận các khoản chi và chi phí cận biên nhằm đạt được mục tiêu tài chính Nguyên tắc này đóng vai trò quan trọng trong quản lý chi thường xuyên của ngân sách nhà nước.
Nguyên tắc tiết kiệm và hiệu quả trong quản lý tài chính rất quan trọng, bởi vì nguồn lực có hạn trong khi nhu cầu ngày càng tăng Do đó, trong quá trình chi tiêu, cần phải cân nhắc và tính toán để đảm bảo chi phí thấp nhất nhưng vẫn đạt được kết quả cao nhất Để quản lý chi ngân sách nhà nước hiệu quả và tiết kiệm, cần thực hiện tốt một số yêu cầu nhất định.
Xác định rõ đặc điểm, chức năng và nhiệm vụ của từng cơ quan, đơn vị là rất quan trọng Cần đề xuất và xây dựng định mức chi thường xuyên riêng biệt cho từng đơn vị và đối tượng Đồng thời, đảm bảo đủ nguồn lực tài chính để các cơ quan, đơn vị thực hiện hiệu quả nhiệm vụ của mình.
Tăng cường kiểm soát chi qua kho bạc Nhà nước
Các đơn vị dự toán cần ưu tiên công việc sử dụng chi ngân sách nhà nước (NSNN) để đảm bảo hoàn thành nhiệm vụ trong khả năng ngân sách được cấp.
Khi đánh giá hiệu quả của chi thường xuyên ngân sách nhà nước, cần xem xét tác động của từng khoản chi đối với các mối quan hệ kinh tế, chính trị và xã hội khác, cũng như thời gian mà khoản chi đó mang lại hiệu quả công việc.
1.2.2.3 Chi trực tiếp qua Kho bạc nhà nước
Chi trực tiếp qua KBNN là phương thức thanh toán có sự tham gia của ba bên: đơn vị sử dụng ngân sách nhà nước (NSNN), KBNN và người được hưởng Phương thức này cho phép thanh toán không dùng tiền mặt, trong đó đơn vị sử dụng NSNN ủy quyền cho KBNN trích tiền từ tài khoản của mình để chuyển vào tài khoản của người được hưởng tại một trung gian tài chính.
Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện
1.3.1 Các yếu tố khách quan
1.3.1.1 Hệ thống văn bản pháp luật
Nhà nước ban hành các văn bản quy phạm pháp luật có ảnh hưởng lớn đến hoạt động của các cơ quan nhà nước trong việc quản lý chi ngân sách Những quy định này chi phối toàn bộ quy trình và quyết định liên quan đến ngân sách, đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả trong quản lý tài chính công.
Các văn bản quy định về phạm vi, đối tượng chi thường xuyên ngân sách của các cấp chính quyền, cùng với việc phân công, phân cấp nhiệm vụ chi và quản lý chi, đóng vai trò quan trọng trong hiệu quả quản lý ngân sách Hệ thống văn bản hướng dẫn cần phải mạnh mẽ, chi tiết và đồng bộ để nâng cao chất lượng quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước Ngược lại, nếu các văn bản pháp luật không đồng bộ và thiếu khoa học, sẽ tạo ra kẽ hở trong quản lý, dẫn đến tiêu cực và kém hiệu quả trong chi ngân sách Do đó, Nhà nước cần ban hành các văn bản về tiêu chuẩn, chế độ và định mức phù hợp với thực tiễn để công tác quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước đạt hiệu quả cao.
Kiểm soát chi thường xuyên ngân sách nhà nước (NSNN) là vấn đề quan trọng mà Nhà nước và các cấp, ngành cần chú trọng Việc này không chỉ giúp giám sát phân phối và sử dụng nguồn lực tài chính đúng mục tiêu, mà còn đảm bảo hiệu quả, tiết kiệm và chống lãng phí Để quản lý chi thường xuyên hiệu quả, cần có một hệ thống chế tài đồng bộ, mạnh mẽ và hợp lý Trong bối cảnh nguồn thu hạn chế hiện nay, việc quản lý chặt chẽ và tiết kiệm chi thường xuyên NSNN càng trở nên quan trọng.
1.3.1.2 Tình hình kinh tế - xã hội của địa phương Địa phương có tình hình kinh tế - xã hội ổn định, phát triển, đồng bộ công nghiệp, nông nghiệp, dịch vụ sẽ mang lại nhiều lợi ích cho người dân và ngược lại Quản lý chi thường xuyên ngân sách chịu sự ảnh hưởng lớn từ trình độ phát triển kinh tế xã hội và trình độ, mức thu nhập của người dân Khi trình độ, thu nhập của người dân tăng không chỉ tạo điều kiện thuận lợi cho việc huy động các nguồn lực cho thu NSNN, sử dụng hiệu quả nguồn lực đó mà nó còn đòi hỏi các chính sách, chế độ, định mức tài chính, mức chi ngân sách phải thay đổi phù hợp với sự phát triển kinh tế và mức thu nhập, mức sống của người dân Mặt khác tại địa phương có trình độ dân trí cao thì ý thức tuân thủ pháp luật và các chính của sách Nhà nước của các tổ chức, cá nhân được nâng cao; năng lực sử dụng NSNN tại các tổ chức và cá nhân thụ hưởng NSNN được cải thiện thì việc sử dụng NSNN sẽ có hiệu quả Ngược lại, khi trình độ phát triển kinh tế và mức thu nhập của người dân tại địa phương còn thấp, ý thức đóng góp và sử dụng các khoản chi chưa đúng mức, có tư tưởng dựa vào Nhà nước thì sẽ ảnh hướng đến hiệu quả quản lý chi thường xuyên ngân sách Nhà nước
1.3.2 Các yếu tố chủ quan
1.3.2.1 Năng lực của nhà quản lý
Việc tổ chức bộ máy quản lý chi ngân sách nhà nước (NSNN) tại địa phương và áp dụng quy trình nghiệp vụ quản lý có vai trò quan trọng trong việc đảm bảo hoạt động này diễn ra thuận lợi và hiệu quả Sự thành công trong quản lý chi NSNN phụ thuộc vào cách thức tổ chức bộ máy, quy trình quản lý, cũng như quyền hạn và trách nhiệm của từng bộ phận Mối quan hệ giữa các bộ phận trong quá trình lập, chấp hành, quyết toán và kiểm toán chi NSNN cũng ảnh hưởng lớn đến hiệu quả quản lý trong lĩnh vực này.
Tổ chức bộ máy quản lý hợp lý sẽ cải thiện chất lượng quản lý và giảm thiểu sai phạm Quy trình quản lý rõ ràng, khoa học không chỉ nâng cao chất lượng thông tin cho quyết định chi ngân sách Nhà nước mà còn giảm thiểu sai lệch thông tin Nhờ đó, hiệu quả quản lý chi ngân sách Nhà nước tại địa phương sẽ được nâng cao.
Năng lực quản lý của người lãnh đạo bộ máy chi thường xuyên NSNN bao gồm việc đề ra chiến lược ngân sách, xây dựng kế hoạch triển khai hợp lý và tổ chức cơ cấu hiệu quả với phân định rõ trách nhiệm Năng lực này rất quan trọng cho quản lý tài chính công ở cả trung ương và địa phương Nếu lãnh đạo yếu kém, tổ chức không hợp lý và chiến lược không phù hợp, sẽ dẫn đến quản lý chi tiêu không hiệu quả, gây ra chi vượt thu, đầu tư dàn trải và phân bổ ngân sách không hợp lý, từ đó dẫn đến thất thoát, lãng phí và không thúc đẩy phát triển kinh tế cũng như đảm bảo các vấn đề xã hội.
Năng lực chuyên môn của các bộ phận quản lý chi thường xuyên NSNN ở địa phương đóng vai trò quyết định đến hiệu quả sử dụng ngân sách Cán bộ quản lý có chuyên môn cao giúp giảm thiểu sai sót trong việc cung cấp thông tin và kiểm soát chặt chẽ nội dung, nguyên tắc chi, cũng như tuân thủ các quy định về quản lý tài chính công theo dự toán Ngược lại, năng lực yếu kém sẽ dẫn đến nhiều hạn chế trong công tác quản lý chi thường xuyên NSNN.
1.3.2.2 Hệ thống thanh tra, kiểm tra
Thanh tra, kiểm tra, kiểm soát là hoạt động thiết yếu nhằm ngăn chặn và xử lý các vi phạm pháp luật, đồng thời phát hiện tham nhũng và lãng phí Hoạt động này cũng giúp nhận diện những điểm yếu trong cơ chế quản lý chính sách và pháp luật, từ đó kiến nghị các biện pháp khắc phục với cơ quan nhà nước có thẩm quyền Công tác thanh kiểm tra không chỉ nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước mà còn bảo vệ lợi ích hợp pháp của nhà nước, các tổ chức và cá nhân Đây là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý, đặc biệt trong công tác quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước.
1.3.2.3 Ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý chi thường xuyên ngân sách Nhà nước
Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước (NSNN) tại địa phương không chỉ tiết kiệm thời gian, chi phí và nhân lực mà còn đảm bảo tính chính xác và nhanh chóng trong xử lý công việc Sự kết nối và tích hợp thông tin cần thiết là yếu tố quan trọng để các cơ quan quản lý ngân sách ở huyện thực hiện chức năng của mình hiệu quả Trong bối cảnh phát triển khoa học công nghệ hiện nay, việc áp dụng công nghệ thông tin và phần mềm quản lý hiện đại giúp nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng NSNN Ngược lại, nếu việc ứng dụng công nghệ thông tin còn hạn chế, hiệu quả quản lý sẽ gặp nhiều khó khăn và bất cập.