NHŨNG VẤN ĐÈ LÝ LUẬN VỀ GIAO DỊCH ĐIỆN TỬ, TRANH CHẤP GIAO DỊCH ĐIỆN TỨ VÀ PHÁP LUẬT GIÃI QUYẾT TRANH CHẤP GIAO DICH ĐIÊN TỬ
Giao dịch điện tử 1 Khái niệm giao dịch điện tử
1.1.1 Khái niệm giao dịch điện tử
Internet đóng vai trò quan trọng trong đời sống hiện đại, ảnh hưởng đến mọi lĩnh vực và giúp xã hội phát triển nhanh chóng Nó không chỉ kết nối con người qua mạng xã hội mà còn là kho tàng tri thức khổng lồ, cho phép truyền tải thông tin nhanh chóng đến hàng triệu người Trong giáo dục, Internet hỗ trợ học trực tuyến và đào tạo từ xa, tiết kiệm thời gian và tạo điều kiện cho việc trao đổi với giáo viên Ngoài ra, công nghệ thông tin và Internet còn cải thiện quản trị doanh nghiệp, chuyển đổi giao dịch truyền thống sang điện tử, giúp tiết kiệm chi phí và nâng cao hiệu quả kinh doanh Sự phát triển của Internet đã tạo ra những khái niệm mới trong lĩnh vực kinh doanh, khẳng định vai trò thiết yếu của nó trong cuộc sống ngày nay.
Trên thế giới hiện nay chưa có một khái niệm cụ thế về giao dịch điện tử, theo
Luật Giao dịch điện tử 2005 định nghĩa giao dịch điện tử là hoạt động thực hiện qua phương tiện điện tử trong các cơ quan nhà nước cũng như trong lĩnh vực dân sự, kinh doanh và thương mại Theo Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), giao dịch điện tử bao gồm việc cung cấp dịch vụ công từ cơ quan nhà nước, sản xuất, quảng cáo, bán hàng và phân phối sản phẩm được thực hiện và thanh toán qua Internet Đến nay, thương mại điện tử đã ứng dụng trong hơn 1300 lĩnh vực, trong đó buôn bán hàng hóa và dịch vụ chỉ là một phần Định nghĩa rộng rãi về thương mại điện tử bao hàm những nội dung cơ bản của giao dịch điện tử.
Giao dịch điện tử là quá trình thực hiện các giao dịch qua môi trường điện tử, chủ yếu thông qua Internet, thay thế cho các giao dịch truyền thống diễn ra trực tiếp Trong khi thương mại điện tử thường bị hiểu nhầm là đồng nghĩa với giao dịch điện tử, thực tế khái niệm giao dịch điện tử bao quát hơn, không chỉ giới hạn ở việc mua bán hàng hóa và dịch vụ, mà còn bao gồm việc chuyển nhượng quyền sở hữu và yêu cầu sự hợp tác chặt chẽ giữa các bên tham gia.
Theo Luật Giao dịch điện tử 2005, giao dịch điện tử được định nghĩa là “giao dịch được thực hiện bằng phương tiện điện tử” (khoản 4, điều 6).
Từ các cách hiểu trên, có thể đưa ra định nghĩa về giao dịch điện tử như sau:
Giao dịch điện tử là quá trình thực hiện một phần hoặc toàn bộ hoạt động giao dịch thông qua các phương tiện điện tử, kết nối với Internet hoặc mạng viễn thông di động.
1.1.2 Đặc • điểm giao o dịch điên • ♦ tử
Giao dịch điện tử là một hình thức giao dịch hiện đại, phù hợp với xu thế xã hội và sự tiến bộ của khoa học công nghệ ngày nay Hình thức này mang lại nhiều đặc điểm nổi bật, giúp tối ưu hóa quá trình giao dịch và nâng cao trải nghiệm người dùng.
9 trung riêng đê nhận biêt So với các loại hình giao dịch truyên thông thì giao dịch điện tử có một số sự khác biệt như sau:
Giao dịch điện tử không có biên giới, cho phép người mua và người bán kết nối dễ dàng mà không bị giới hạn bởi địa lý Trước đây, việc mua sắm yêu cầu phải di chuyển đến nơi cung cấp, nhưng giờ đây, chỉ với một thiết bị kết nối internet, người tiêu dùng có thể thực hiện giao dịch nhanh chóng từ bất kỳ đâu Thương mại điện tử giúp giảm thiểu chi phí và thời gian, mở ra cơ hội cho cả doanh nghiệp lớn và nhỏ tiếp cận thị trường toàn cầu Nhờ vào sự phát triển của internet, thương mại điện tử đã xóa bỏ rào cản địa lý, tạo điều kiện thuận lợi cho việc kinh doanh và kết nối toàn thế giới.
Trong giao dịch thương mại, các bên tham gia không cần phải có sự tiếp xúc trực tiếp hay quen biết trước Thông thường, trong thương mại truyền thống, bên mua phải đến nơi bán để tìm kiếm sản phẩm và thực hiện trao đổi trực tiếp.
Thương mại điện tử mang lại sự tiện lợi vượt trội so với thương mại truyền thống, khi các giao dịch không yêu cầu bên mua và bên bán gặp mặt trực tiếp Thay vào đó, mọi trao đổi về sản phẩm và dịch vụ diễn ra qua internet, cho phép người tiêu dùng dễ dàng mua hàng từ xa Trong mô hình này, bên mua thanh toán qua các tổ chức tín dụng hoặc nhận hàng và thanh toán tại nhà, trong khi việc vận chuyển hàng hóa phụ thuộc vào các công ty giao hàng Giao dịch điện tử thường có ít nhất ba chủ thể: bên bán, bên mua và bên cung cấp dịch vụ mạng, đóng vai trò kết nối và xác minh thông tin giữa các bên Điều này giúp tạo ra một môi trường giao dịch an toàn và hiệu quả hơn cho tất cả các bên tham gia.
Mạng lưới thông tin đóng vai trò quan trọng trong sự khác biệt giữa giao dịch truyền thống và giao dịch điện tử Trong thương mại truyền thống, mạng lưới chỉ được sử dụng để trao đổi thông tin, trong khi đó, trong thương mại điện tử, nó trở thành thị trường chính Tại đây, các hoạt động như trao đổi, tư vấn thông tin về sản phẩm và dịch vụ, cũng như thương lượng giá cả diễn ra liên tục, dẫn đến sự thống nhất trong giao dịch mua bán hàng hóa Thậm chí, việc thanh toán cũng được thực hiện qua mạng lưới thông tin Các trang web trở thành những khu chợ lớn trên Internet, giúp người mua dễ dàng tìm kiếm và truy cập hàng nghìn cửa hàng cung cấp đa dạng mặt hàng như các cửa hàng truyền thống.
Thứ tư, về thời gian thực hiện giao dịch Nhờ việc sử dụng các phương tiện
Giao dịch điện tử, thông qua các thiết bị như máy tính, tivi và điện thoại, cho phép thực hiện các giao dịch mà không bị giới hạn bởi thời gian Đây là một lợi thế quan trọng, giúp người tham gia có thể tự thực hiện các bước trong giao dịch thương mại điện tử, đồng thời loại bỏ sự chênh lệch về thời gian giữa các quốc gia Nhờ đó, cá nhân và doanh nghiệp có thể thực hiện giao dịch điện tử mọi lúc, mọi nơi.
Giao dịch điện tử tiềm ẩn nhiều rủi ro hơn so với giao dịch truyền thống do sự phụ thuộc vào công nghệ Trong giao dịch này, bên mua và bên bán không cần gặp mặt trực tiếp, dẫn đến việc không thể kiểm định chất lượng sản phẩm một cách chính xác, chỉ dựa vào hình ảnh Hơn nữa, việc giao dịch qua các trang web cũng có thể gặp phải các rủi ro như mất cắp thông tin, sự cố kỹ thuật, và độ ổn định của hệ thống Đặc biệt trong lĩnh vực ngân hàng, khách hàng thường gặp phải các lỗi hệ thống khi sử dụng Internet banking, khiến cho các lệnh giao dịch không thể thực hiện được.
Như vậy, đây là những đặc trưng riêng của giao dịch điện tử phân biệt hoàn toàn so với các giao dịch truyền thống.
1.1.3 Những loại hình giao dịch điện tử
Các hình thức giao dịch điện tử phổ biến hiện nay bao gồm giao dịch điện tử trong thủ tục hành chính và giao dịch điện tử trong các giao dịch dân sự.
Giao dịch điện tử trong thủ tục hành chính cho phép cơ quan, tổ chức và cá nhân thực hiện toàn bộ hoặc một số bước của thủ tục hành chính qua các dịch vụ công trực tuyến Việc này giúp tiết kiệm thời gian, chi phí và công sức cho các bên liên quan, đồng thời không yêu cầu công dân phải khai báo hoặc nộp lại dữ liệu đã được cơ quan quản lý hoặc các cơ quan nhà nước khác chia sẻ Qua đó, giao dịch điện tử góp phần thực hiện hiệu quả mục tiêu cải cách thủ tục hành chính.
Giao dịch điện tử trong giao dịch dân sự bao gồm các giao dịch trong kinh
Thương mại điện tử là lĩnh vực phổ biến trong giao dịch điện tử, cho phép thực hiện một phần hoặc toàn bộ quy trình thương mại thông qua các phương tiện điện tử kết nối Internet Hoạt động này bao gồm việc sử dụng phần mềm hoặc trang web để thực hiện các giao dịch ngân hàng, chuyển tiền, thanh toán hóa đơn và đặt lệnh giao dịch Nhờ vào các thiết bị điện tử kết nối Internet, cá nhân, tổ chức và doanh nghiệp có thể thực hiện mọi hoạt động kinh doanh, mua bán và trao đổi thông tin, hàng hóa với mọi người trên toàn cầu.
Tranh chấp phát sinh từ giao dịch điện tử
1.2.1 Khái niệm tranh chấp phát sinh từ giao dịch điện tử
Tranh chấp là hiện tượng phổ biến trong đời sống, nhưng hệ thống pháp luật Việt Nam chưa định nghĩa rõ về loại tranh chấp này Tranh chấp dân sự được hiểu là xung đột giữa các chủ thể trong quan hệ pháp luật dân sự liên quan đến nhân thân và tài sản được pháp luật bảo vệ Theo Luật Giao dịch điện tử 2005, điều 51 quy định rằng tranh chấp trong giao dịch điện tử phát sinh trong quá trình giao dịch bằng phương tiện điện tử Thương mại điện tử, là một phần của thương mại, cũng dẫn đến những xung đột về quyền và lợi ích của các bên nhằm mục đích sinh lợi Tuy nhiên, quy định tại điều 51 vẫn chưa cụ thể hóa bản chất của những tranh chấp này.
Tranh chấp thương mại điện tử là một vấn đề phức tạp, bao gồm nhiều khía cạnh liên quan đến giao dịch điện tử, mà không chỉ giới hạn ở mục tiêu lợi nhuận Giao dịch điện tử là một phạm trù rộng lớn, trong đó có nhiều hoạt động không nhằm mục đích sinh lợi Do đó, tranh chấp thương mại điện tử có thể được định nghĩa là sự bất đồng, mâu thuẫn và xung đột về quyền và nghĩa vụ giữa các bên tham gia trong quá trình thực hiện các giao dịch thương mại điện tử.
1.2.2 Đặc điểm tranh chấp phát sinh từ giao dịch điện tử
Giao dịch điện tử là một phần quan trọng trong hoạt động giao dịch thông thường, tuy nhiên, bên cạnh những đặc điểm chung như tranh chấp thông thường, các tranh chấp trong giao dịch điện tử còn mang những đặc điểm riêng biệt.
Trong thương mại điện tử, việc có bên thứ ba tham gia vào giao dịch là bắt buộc, bao gồm các nhà cung cấp dịch vụ mạng, cơ quan chứng thực và các đơn vị tạo ra môi trường giao dịch Khác với giao dịch truyền thống, nơi người mua và người bán trực tiếp trao đổi hàng hóa và dịch vụ, trong thương mại điện tử, tất cả giao dịch diễn ra qua các trang web hoặc sàn thương mại điện tử Do đó, khi xảy ra tranh chấp, bên thứ ba không chỉ ghi chép lại toàn bộ giao dịch mà còn cung cấp chứng cứ thông qua hệ thống thông tin điện tử, đảm bảo tính minh bạch và công bằng trong quá trình giải quyết.
Tranh chấp giao dịch điện tử phát sinh từ những mâu thuẫn và bất đồng về quyền lợi và nghĩa vụ giữa các bên trong môi trường internet Với tính chất của giao dịch điện tử, sự xuất hiện của bên thứ ba là cần thiết để tạo cầu nối cung cấp dịch vụ mạng, từ đó hình thành môi trường cho các giao dịch này Do đó, để xác định đặc trưng của tranh chấp giao dịch điện tử, điều kiện tiên quyết là tranh chấp phải xảy ra trong không gian mạng.
Chứng cứ trong tranh chấp giao dịch điện tử phải là thông tin được trao đổi giữa các bên và lưu giữ bởi bên thứ ba Do bản chất của giao dịch điện tử là thông qua bên trung gian để mua bán hàng hóa và dịch vụ, mọi thỏa thuận giữa hai bên đều diễn ra trên trang web hoặc sàn thương mại Khi xảy ra tranh chấp, bên thứ ba có trách nhiệm cung cấp chứng cứ để hỗ trợ quá trình giải quyết.
Giải quyết tranh chấp giao dịch điện tử có những đặc điểm riêng biệt, dẫn đến sự khác biệt rõ rệt so với các phương thức giải quyết tranh chấp thông thường.
1.2.3 Các loại tranh chấp phát sinh từ giao dịch điện tử
Căn cứ vào chủ thể trang chấp có các dạng sau:
Tranh chấp giữa doanh nghiệp với doanh nghiệp là vấn đề phổ biến trong giao dịch điện tử, chiếm tới 90% các giao dịch trên sàn thương mại điện tử Những tranh chấp này thường liên quan đến hợp đồng, logistics, kho bãi và vận chuyển.
Tranh chấp giữa doanh nghiệp và người tiêu dùng ngày càng phổ biến, đặc biệt trong lĩnh vực bán lẻ trực tuyến và các sàn thương mại điện tử Những tranh chấp này thường liên quan đến chất lượng sản phẩm, giá cả hàng hóa, nguồn gốc xuất xứ, cũng như thời gian giao hàng không đúng hẹn.
Tranh chấp giữa doanh nghiệp và chính phủ thường phát sinh trong quá trình cung cấp hàng hóa công hoặc trong các thủ tục cấp phép Những xung đột này có thể ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp cũng như việc thực hiện các chính sách công.
- Tranh chấp giữa người tiêu dùng với người tiêu dùng Đây là loại tranh chấp giữa cá nhân thương mại và người tiêu dùng.
Căn cứ vào đối tượng của tranh chấp
Tranh chấp hợp đồng trong giao dịch điện tử thường phát sinh do sự thiếu nhất quán trong quy định về định dạng thông điệp dữ liệu và vấn đề xác thực danh tính điện tử Ngoài ra, nhiều quy định hiện hành chưa rõ ràng về giá trị pháp lý và giá trị chứng cứ, dẫn đến việc thiếu quy định cụ thể về giao kết trong các giao dịch này.
18 hợp đông điện từ giữa các đơn vị khiên các rủi ro pháp lý sè phát sinh đôi với cả ba chủ thể chính trong giao dịch.
Trong giao dịch điện tử, tranh chấp thường phát sinh liên quan đến tên miền và quyền sở hữu trí tuệ Những vấn đề này thường xảy ra khi có hành vi chiếm dụng tên miền, hoặc khi tên miền bị tranh chấp do trùng lặp hoặc tương tự đến mức gây nhầm lẫn với nhãn hiệu thương mại hoặc dịch vụ Ngoài ra, tranh chấp cũng có thể liên quan đến việc bảo mật dữ liệu cá nhân, tạo ra những thách thức trong việc bảo vệ quyền lợi của các bên liên quan.
Pháp luật về giải quyết tranh chấp phát sinh từ giao dịch điện tử
1.3.1 Khái niệm giải quyết tranh chấp phát sinh từ giao dịch điện tử
Khi giao dịch điện tử ngày càng phát triển, tranh chấp giữa các bên là điều không thể tránh khỏi, tạo ra nhu cầu cấp thiết trong việc giải quyết xung đột Việc nhanh chóng và hợp lý giải quyết các mâu thuẫn không chỉ giúp bảo vệ uy tín mà còn duy trì quá trình sản xuất kinh doanh của các bên Đồng thời, cần đảm bảo bảo mật thông tin và thúc đẩy sự hợp tác trong giao dịch.
Giải quyết tranh chấp giao dịch điện tử là quá trình mà các bên liên quan sử dụng các hình thức và thủ tục hợp pháp để xử lý mâu thuẫn và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình Những tranh chấp này, mặc dù diễn ra qua giao dịch điện tử, thực chất vẫn là các tranh chấp dân sự liên quan đến mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ và đầu tư Các bên có quyền thỏa thuận lựa chọn phương thức giải quyết tranh chấp trước hoặc sau khi xảy ra Trong bối cảnh nền kinh tế thị trường ngày càng phát triển, việc lựa chọn phương thức giải quyết tranh chấp cần được cân nhắc kỹ lưỡng, dựa trên mục tiêu, bản chất tranh chấp, mối quan hệ giữa các bên, cũng như thời gian và chi phí liên quan.
Khi lựa chọn phương thức giải quyết tranh chấp, các bên cần hiểu rõ bản chất và cân nhắc các ưu điểm, nhược điểm của từng phương thức Việc này giúp đảm bảo quyền lợi của các chủ thể và đưa ra quyết định hợp lý.
Giải quyết tranh chấp trong giao dịch điện tử được hiểu là việc áp dụng các phương thức và văn bản pháp luật do cơ quan có thẩm quyền ban hành nhằm xử lý các mâu thuẫn và xung đột giữa các bên tham gia giao dịch điện tử Sự phát triển của giao dịch điện tử kéo theo nhu cầu cần thiết phải có cơ chế giải quyết tranh chấp hiệu quả, đảm bảo quyền lợi cho các chủ thể liên quan.
Trong hệ thống văn bản pháp luật Việt Nam, Luật Giao dịch điện tử được Quốc hội thông qua năm 2005 là văn bản pháp lý nền tảng cho hoạt động giao dịch điện tử Bên cạnh đó, các hoạt động giao dịch điện tử còn chịu sự điều chỉnh của nhiều luật khác như Bộ Luật dân sự 2015, Luật An ninh mạng 2018, và Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 Ngoài ra, các văn bản pháp luật khác như Luật Công nghệ thông tin 2006, Luật viễn thông 2009, và Luật Bảo vệ người tiêu dùng 2010 cũng có liên quan Chính phủ và các cơ quan nhà nước đã ban hành nhiều thông tư, nghị định để hướng dẫn và quản lý các hoạt động giao dịch điện tử.
1.3.2 Đặc điếm giải quyết tranh chấp phát sinh từ giao dịch điện tử về chủ thể và phương thức giải quyết giải quyết tranh chấp Pháp luật hiện hành công nhận các phương thức giải quyết tranh chấp trong sau: Thương lượng, hòa giải, trọng tài và tòa án Theo đó, khi xảy ra tranh chấp các bên có thề giải quyết tranh chấp thông qua việc trực tiếp thương lượng với nhau Trong trường hợp không thương lượng được, việc giải quyết tranh chấp có thể được thực hiện với sự trợ giúp của bên thứ ba thông qua phương thức hòa giải, trọng tài hoặc tòa án Việc giải quyết các tranh chấp trong dựa trên nguyên tắc quan trọng là quyền tự định đoạt
Các bên có quyền tự quyết định phương thức giải quyết tranh chấp, và cơ quan nhà nước cũng như trọng tài chỉ can thiệp khi có yêu cầu từ các bên Do đó, hình thức giải quyết mâu thuẫn sẽ phụ thuộc vào sự lựa chọn của các bên đương sự.
Phương thức thương lượng cho phép hai bên tự giải quyết tranh chấp mà không cần bên thứ ba, tập trung vào việc đạt được thỏa thuận Trong khi đó, hòa giải yêu cầu sự hỗ trợ của hòa giải viên, người đóng vai trò trung gian, nhưng quyết định cuối cùng vẫn thuộc về các bên tranh chấp Phương thức trọng tài lại khác, khi một Hội đồng trọng tài hoặc trọng tài viên đưa ra phán quyết có giá trị bắt buộc, không thể kháng cáo, mang lại tính chung thẩm và ưu thế so với thương lượng và hòa giải Cuối cùng, khi đưa tranh chấp ra tòa án, Thẩm phán sẽ là người có thẩm quyền, với phán quyết mang tính cường chế cao, buộc các bên phải thi hành.
Trong giao dịch điện tử, bên cạnh các cơ quan thẩm quyền giải quyết tranh chấp truyền thống, còn tồn tại hình thức giải quyết tranh chấp trực tuyến (ODR) do các website thương mại điện tử đảm nhận Mặc dù hệ thống pháp luật Việt Nam chưa công nhận hình thức này, Nghị định số 52/2013/NĐ-CP ngày 16/5/2013 quy định rằng các website thương mại điện tử bán hàng có trách nhiệm xử lý khiếu nại và tranh chấp phát sinh từ các hợp đồng được ký kết trên nền tảng của họ.
Luật Bảo vệ người tiêu dùng năm 2010 quy định rõ trình tự giải quyết tranh chấp, dẫn đến việc các trang thương mại điện tử như Tiki, Sendo và Lazada xây dựng nền tảng ODR nhằm bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng Trong quan hệ pháp luật dân sự, việc giải quyết tranh chấp thương mại dựa trên sự tự do và bình đẳng giữa các bên, với nghĩa vụ chứng minh thuộc về đương sự Điều này đảm bảo tính hợp pháp và căn cứ cho yêu cầu của các bên, đồng thời bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của họ Tuy nhiên, quá trình chứng minh sự thật khách quan trong vụ án dân sự không chỉ là trách nhiệm của đương sự và Tòa án mà còn cần sự phối hợp của các tổ chức, cá nhân liên quan Đặc biệt, trong các tranh chấp phát sinh từ giao dịch điện tử, chứng cứ thường là dạng điện tử, không phải tài liệu giấy, do tính chất không cần gặp mặt giữa bên mua và bên bán.
Luật Giao dịch điện tử quy định rằng thông điệp dữ liệu có giá trị chứng cứ, không bị phủ nhận chỉ vì là dữ liệu điện tử Giá trị này được xác định dựa trên độ tin cậy trong khởi tạo, lưu trữ, truyền gửi, và bảo đảm tính toàn vẹn của thông điệp Mặc dù không định nghĩa cụ thể về chứng cứ điện tử, luật công nhận giá trị pháp lý của thông điệp dữ liệu, yêu cầu áp dụng nhiều quy phạm khác nhau để xác định tính hợp pháp của chứng cứ Trong giải quyết tranh chấp từ giao dịch điện tử, sự tham gia của bên thứ ba là bắt buộc để cung cấp chứng cứ, điều này tạo ra sự khác biệt so với quy trình giải quyết tranh chấp truyền thống.
1.3.3 Nguyên tắc giải quyết tranh chấp phát sình từ giao dịch điện tử
Tranh chấp từ giao dịch điện tử thuộc về loại tranh chấp dân sự thông thường, do đó, các quy tắc giải quyết tranh chấp này tương tự như nguyên tắc áp dụng cho các tranh chấp dân sự khác.
Nguyên tắc tự định đoạt cho phép các bên tự thỏa thuận phương thức giải quyết tranh chấp, bao gồm tự thương lượng, hòa giải hoặc thông qua tài phán Các bên có thể ủy quyền cho người khác tham gia tố tụng, nhờ luật sư hoặc người đại diện bảo vệ quyền lợi Khi tranh chấp đã được đưa ra trọng tài hoặc tòa án, các bên vẫn có quyền hòa giải, thay đổi nội dung đơn kiện hoặc rút đơn kiện.
Nguyên tắc bình đẳng trước pháp luật đảm bảo rằng pháp luật bảo vệ quyền lợi hợp pháp của tất cả các bên, không phân biệt về thành phần kinh tế, số vốn hay tài sản Điều này tạo ra một môi trường công bằng, nơi mọi cá nhân và tổ chức đều có cơ hội bình đẳng trong việc thực hiện quyền lợi và nghĩa vụ của mình.
Nguyên tắc hoà giải yêu cầu các bên tham gia phải tự tiến hành hoà giải trước, và chỉ khi không đạt được thỏa thuận thì mới nhờ đến các cơ quan tài phán can thiệp.
23 các cơ quan tài phán cũng tiên hành các biện pháp hoà giải và công nhận hoà giải trước khi xét xử.