ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA SƢ PHẠM KHOA SƢ PHẠM NGUYỄN THỊ THU HUYỀN KIỂM TRA KIẾN THỨC HỌC SINH BẰNG CÁC CÂU HỎI TỰ LUẬN ĐỂ LỰA CHỌN CÁC PHƢƠNG ÁN NHIỄU CHO HỆ THÓNG CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM KHÁCH QUAN NHIỀU LỰA CHỌN CHƢƠNG II, III SINH HỌC 10 BAN CƠ BẢN LUẬN VĂN THẠC SĨ SƢ PHẠM SINH HỌC HÀ NỘI – 2009 TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ĐG: Đánh giá GV: Giáo viên HĐ: Hoạt động HS: Học sinh KT: Kiểm tra MCQ: Câu hỏi trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn PPDH: Phương pháp dạy học SGK: Sách giáo khoa SGV: Sách giáo viên 10 THPT: Trung học phổ thông 11 TNKQ: Trắc nghiệm khách quan TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com MỤC LỤC PHẦN I MỞ ĐẦU Trang Lý nghiên cứu Mục tiêu nghiên cứu Phạm vi đối tƣợng nghiên cứu Khách thể nghiên cứu Mẫu khảo sát Giả thuyết nghiên cứu Phƣơng pháp nghiên cứu 7.1 Phương pháp nghiên cứu lý luận 7.2 Phương pháp điều tra khảo sát thực tiễn 7.3 Phương pháp nghiên cứu thực nghiệm 7.4 Xử lý số liệu 8.Luận 8.1 Luận lý thuyết 8.2 Luận thực tế 9 Những đóng góp luận văn 10 Cấu trúc luận văn PHẦN II KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 10 CHƢƠNG CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 10 1.1 Cơ sở lý luận 10 1.1.1 Yêu cầu đổi phương pháp dạy học 10 1.1.2 Xu hướng đổi hoàn thiện kiểm tra - đánh giá 12 1.1.2.1 Một số khái niệm kiểm tra - đánh giá 12 1.1.2.2 Vai trò kiểm tra, đánh giá 13 TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com 1.1.2.3 Các hình thức kiểm tra, đánh giá 14 1.1.3 Câu hỏi trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn (MCQ) 17 1.1.3.1 Lịch sử đời sử dụng MCQ 17 1.1.3.2 Ưu điểm MCQ 21 1.1.3.3 Vai trò MCQ 22 1.1.4 Vai trò phương án nhiễu MCQ 24 1.1.5 Mối quan hệ câu hỏi tự luận ngắn với MCQ 25 1.1.5.1 Câu hỏi tự luận ngắn 25 1.1.5.2 Mối quan hệ câu hỏi tự luận ngắn với MCQ 26 1.2 Cơ sở thực tiễn 31 1.2.1 Thực trạng kiểm tra đánh giá chương II, III sinh học 10 ban 31 1.2.2 Thực trạng sử dụng xây dựng hệ thống MCQ chương II, III sinh 10 ban 32 Kết luận chƣơng I 34 CHƢƠNG XÂY DỰNG HỆ THỐNG CÂU HỎI TỰ LUẬN CHƢƠNG II, III SINH HỌC 10 BAN CƠ BẢN 36 2.1 Nghiên cứu nội dung kiến thức sinh học 10 ban 36 2.2 Xây dựng bảng trọng số cần kiểm tra chƣơng II, III sinh học 10 ban 37 2.3 Nguyên tắc xây dựng câu hỏi tự luận ngắn 40 2.4 Quy trình xây dựng câu hỏi tự luận ngắn 41 2.5 Xây dựng hệ thống câu hỏi tự luận ngắn nội dung kiến thức chƣơng II, III sinh học 10 ban 41 2.6 Sử dụng câu tự luận ngắn để kiểm tra kiến thức học sinh tìm hệ thống phƣơng án nhiễu 50 Kết luận chƣơng II 90 TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com CHƢƠNG XÂY DỰNG HỆ THỐNG MCQ CHƢƠNG II, III SINH HỌC 10 BAN CƠ BẢN 91 3.1 Tiêu chuẩn MCQ, kiểm tra MCQ 91 3.1.1 Tiêu chuẩn MCQ 91 3.1.1.1 Tiêu chuẩn định lượng 91 3.1.1.2 Tiêu chuẩn định tính 91 3.1.2 Tiêu chuẩn MCQ 92 3.1.2.1 Tiêu chuẩn định lượng 92 3.1.2.2 Tiêu chuẩn định tính 92 3.2 Các nguyên tắc xây dựng MCQ 93 3.2.1 Nguyên tắc chung 93 3.2.2 Nguyên tắc xây dựng MCQ 93 3.3 Quy trình xây dựng MCQ 95 3.3.1 Quy trình chung 95 3.3.2 Quy trình xây dựng trắc nghiệm MCQ 96 3.4 Nội dung MCQ xây dựng đƣợc 98 3.5 Thực nghiệm định lƣợng cho câu hỏi MCQ 98 3.5.1 Tiến hành thực nghiệm 98 3.5.2 Phân tích số độ khó độ phân biệt 98 3.5.3 Kết phân tích tổng thể xác định độ tin cậy, tính giá trị 101 3.5.3.1 Xác định độ tin cậy 101 3.5.3.2 Xác định độ giá trị 102 Kết luận chƣơng III 102 PHẦN III KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ 103 Tài liệu tham khảo TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com PHẦN I MỞ ĐẦU Lý nghiên cứu Nếu kỷ XX xem kỷ công nghệ thơng tin kỷ XXI kỷ công nghệ sinh học Tri thức thuộc lĩnh vực sinh học có tốc độ tăng, đổi bổ sung lớn Vậy phải dạy học để đáp ứng nhu cầu xã hội, bắt kịp với tốc độ phát triển khoa học? Câu trả lời khơng phải dạy mà dạy để có hệ HS chủ động, tích cực học tập, khơng ngừng tự học, say mê, tìm tịi, khám phá tri thức Điều địi hỏi cần thiết phải có đổi giáo dục, đặc biệt đổi phương pháp dạy học Trong vấn đề cần phải đổi dạy học đổi phương thức kiểm tra đánh giá cấp thiết Vì kiểm tra đánh giá cơng cụ chủ yếu điều chỉnh hoạt động dạy học thày trò, động lực để đổi phương pháp, góp phần cải thiện, nâng cao chất lượng đào tạo người theo mục tiêu giáo dục Để đáp ứng mục tiêu đổi KTĐG nêu trên, việc lựa chọn hồn thiện hình thức KTĐG phù hợp quan trọng Có nhiều hình thức kiểm tra đánh giá nay, hình thức quan tâm hình thức kiểm tra đánh giá câu hỏi trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn (MCQ) Hình thức có nhiều ưu điểm khảo sát số lượng lớn thí sinh, đánh giá kết làm nhanh, điểm số đáng tin cậy, công bằng, xác, khách quan, phạm vi kiểm tra rộng nên vừa ngăn ngừa "học tủ", vừa đánh giá kiến thức toàn diện Ngoài việc sử dụng để kiểm tra đánh giá, câu hỏi trắc nghiệm phương tiện hữu ích giảng dạy mới, tạo hứng thú cho HS, kích thích tìm tịi, khám phá tri thức đồng thời tăng cường khả phân tích, so sánh, tổng hợp, đánh nâng cao khả phối hợp hoạt động theo nhóm TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com Để rèn luyện nâng cao lực nhận thức lực tư HS đồng thời phát huy ưu điểm khơng phải hệ thống câu hỏi trắc nghiệm đáp ứng Hệ thống MCQ hay phải đáp ứng nhiều yếu tố, yếu tố quan trọng chất lượng phương án nhiễu Nếu phương án sai (nhiễu) rõ ràng khơng có mối liên hệ logic với chủ đề nội dung với phương án khơng HS dễ dàng phát mà cịn khơng có nội dung khoa học sâu sắc nên câu hỏi khơng cịn ý nghĩa Làm để xây dựng hệ thống phương án nhiễu có liên hệ logic định tới chủ đề với phương án nghĩa sai có yếu tố gần với đúng? Từ lý nêu trên, với mong muốn góp phần nhỏ bé vào việc nâng cao giá trị việc sử dụng MCQ dạy học Sinh học 10 ban bản, chọn đề tài: “Kiểm tra kiến thức học sinh câu hỏi tự luận để lựa chọn phương án nhiễu cho hệ thống câu hỏi trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn chương II, III sinh học 10 ban bản.” Mục tiêu nghiên cứu: - Xây dựng hệ thống câu hỏi tự luận ngắn bao quát nội dung kiến thức chương II III sinh học 10 ban - Chấm bài, lập bảng trọng số phương án sai tỉ lệ phương án sai phần trăm số phương án sai mà HS gặp phải - Xây dựng câu hỏi trắc nghiệm để sử dụng vào trình giảng dạy chương II III sinh học 10 ban Phạm vi đối tƣợng nghiên cứu Các câu MCQ mà phương án nhiễu lựa chọn từ câu trả lời sai HS trả lời kiểm tra tự luận ngắn TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com Khách thể nghiên cứu HS khối 10 học môn sinh học ban Mẫu khảo sát: HS khối 10 trường THPT: - Trường THPT chuyên Trần Phú - Hải Phòng - Trường THPT Lê Q Đơn - Hải Phịng Giả thuyết nghiên cứu Sử dụng hệ thống câu hỏi tự luận ngắn kiểm tra kiến thức HS từ phân tích kết làm lựa chọn phương án nhiễu phù hợp để xây dựng câu hỏi MCQ Phƣơng pháp nghiên cứu 7.1 Phương pháp nghiên cứu lý luận Đọc tổng hợp tài liệu có liên quan để làm sở lý luận đề tài như: - Lý luận dạy học sinh học - Bản chất, ý nghĩa sư phạm câu hỏi tự luận, MCQ - Tài liệu đổi phương pháp kiểm tra, đánh giá 7.2 Phương pháp điều tra khảo sát thực tiễn - Khảo sát trực tiếp cách dự để thu thập thông tin thực trạng việc KT-ĐG môn sinh học 10 trường THPT - Sử dụng phiếu điều tra để biết thực trạng việc sử dụng xây dựng hệ thống MCQ dạy học môn sinh học 10 trường THPT TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com - Phương pháp vấn: trao đổi với số GV HS việc xây dựng sử dụng MCQ dạy học sinh học 10 7.3 Phương pháp nghiên cứu thực nghiệm 7.3.1 Mục đích thực nghiệm: - Kiểm tra kiến thức học sinh câu hỏi tự luận ngắn để lựa chọn câu trả lời sai làm phương án nhiễu cho câu MCQ - Kiểm tra chất lượng hệ thống MCQ xây dựng 7.3.2 Nội dung thực nghiệm: Chương II, III sinh học 10 ban 7.3.3 Đối tượng thực nghiệm: HS khối 10 trường THPT chun Trần Phú THPT Lê Q Đơn, Hải Phịng 7.3.4 Phương pháp bố trí thực nghiệm *Lần 1: Thực nghiệm thăm dò: Kiểm tra HS câu hỏi tự luận ngắn Mỗi lần kiểm tra 15 phút, HS làm tự luận gồm 10 câu hỏi ngắn Chấm Phân tích thống kê phương án sai thường gặp *Lần 2: Thực nghiệm thức: Dựa quan sát sư phạm, vào nội dung chương trình, chọn nhóm HS tương đương nhau, nhóm có 30 HS làm nhóm chuẩn để tiến hành thực nghiệm Mục đích xác định tiêu đo lường để đánh giá MCQ xây dựng 7.3.5 Phương pháp chọn câu hỏi đề kiểm tra: Căn vào bảng trọng số, áp dụng chọn đề cách ngẫu nhiên, từ 150 câu hỏi xây dựng được, thành lập đề kiểm tra không trùng lặp, 30 câu hỏi làm 45 phút, đảm bảo HS làm độc lập với HS khác, hạn chế tiêu cực kiểm tra 7.4 Xử lý số liệu TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com Sau tập hợp xếp số liệu theo bảng chia nhóm, chúng tơi tiến hành xử lý số liệu để xác định tiêu độ khó, độ phân biệt câu hỏi độ tin cậy toàn trắc nghiệm 7.4.1 Xác định độ khó (hoặc độ dễ) câu trắc nghiệm Độ khó câu hỏi tỉ lệ thí sinh trả lời tổng số thí sinh tham gia trả lời câu hỏi Độ khó thường ký hiệu FV Độ khó tính sau: FV = Số thí sinh làm Tổng số thí sinh dự thi x 100 (%) (1.1) Trong đó: - Câu dễ: 70% - 100% thí sinh trả lời - Câu tương đối khó: 30% - 70% thí sinh trả lời - Câu khó 0% - 30% thí sinh trả lời Trong KTĐG thường dùng câu trắc nghiệm có độ khó từ 20% đến 80%, câu có độ khó 20% khai thác để sử dụng với mục đích khác [22] 7.4.2 Kiểm định độ phân biệt (DI) câu hỏi Theo Patrick Griffin [9] độ phân biệt câu hỏi dùng để đo khả phân biệt rõ kết làm nhóm thí sinh có lực khác nhau, tức khả phân biệt nhóm HS giỏi nhóm HS yếu DI= Số thí sinh làm (27%) - Số thí sinh yếu làm (27%) 27% tổng số thí sinh (1.2) Thang phân loại độ phân biệt quy ước sau: - DI = 0, tỉ lệ nhóm nhóm yếu trả lời - 0< DI < 1, tỉ lệ thí sinh nhóm trả lời nhiều tỉ lệ thí sinh nhóm yếu TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com ... học Sinh học 10 ban bản, chọn đề tài: ? ?Kiểm tra kiến thức học sinh câu hỏi tự luận để lựa chọn phương án nhiễu cho hệ thống câu hỏi trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn chương II, III sinh học. .. giá chương II, III sinh học 10 ban - Đề xuất phương án xây dựng phương án nhiễu hiệu cho hệ thống câu hỏi trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn - Xây dựng hệ thống câu hỏi tự luận chương II, III. .. DỰNG HỆ THỐNG CÂU HỎI TỰ LUẬN CHƢƠNG II, III SINH HỌC 10 BAN CƠ BẢN 36 2.1 Nghiên cứu nội dung kiến thức sinh học 10 ban 36 2.2 Xây dựng bảng trọng số cần kiểm tra chƣơng II, III sinh học 10 ban