MỤC LỤC A MỞ ĐẦU 1 B NỘI DUNG 1 I Lý luận chung về Hạn chế quyền của cha mẹ đối với con chưa thành niên 1 1 Khái niệm 1 2 Đặc điểm 1 3 Nội dung của hạn chế quyền của cha mẹ đối với con chưa thành niên 2 a Căn cứ hạn chế quyền của cha mẹ đối với con chưa thành niên 2 b Phạm vi hạn chế quyền 7 c Thời gian hạn chế quyền 8 d Người có quyền yêu cầu Tòa án hạn chế quyền của cha, mẹ đối với con chưa thành niên 8 e Hậu quả pháp lý của việc cha, mẹ bị hạn chế quyền đối với con chưa thành niên 8 II Thực t.
NỘI DUNG
Lý luận chung về Hạn chế quyền của cha mẹ đối với con chưa thành niên
Hạn chế quyền cha mẹ đối với con chưa thành niên là biện pháp pháp lý nhằm bảo vệ quyền lợi của trẻ em, theo đó pháp luật quy định một số giới hạn cho cha mẹ trong việc thực hiện quyền của mình trong một thời gian nhất định Điều này được quy định trong pháp luật hôn nhân và gia đình Việt Nam, áp dụng cho các trường hợp cha mẹ không thực hiện tốt nghĩa vụ, dẫn đến hành vi xâm phạm nghiêm trọng đến quyền lợi của con.
Hạn chế quyền của cha mẹ đối với con chưa thành niên có một số đặc điểm sau:
Luật hôn nhân và gia đình quy định rằng cha mẹ có quyền và nghĩa vụ yêu thương, chăm sóc, nuôi dưỡng và giáo dục con cái Khi cha mẹ có hành vi nghiêm trọng hoặc lối sống không lành mạnh ảnh hưởng đến con chưa thành niên, họ có thể bị áp dụng biện pháp chế tài, bao gồm việc hạn chế một số quyền đối với con Quyết định này được thực hiện bởi Tòa án nhân dân, thể hiện sự quan tâm của nhà nước trong việc bảo vệ quyền lợi của trẻ em.
Biện pháp bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của con chưa thành niên là rất cần thiết, bởi vì trẻ em đang trong giai đoạn phát triển cả về thể chất lẫn nhân cách Chúng cần một môi trường an toàn và lành mạnh, được chăm sóc và giáo dục bởi cha mẹ Tuy nhiên, khi cha mẹ có hành vi xâm phạm quyền lợi của trẻ, việc hạn chế quyền của họ là cần thiết Theo các chuyên gia tâm lý, môi trường sống lý tưởng cho trẻ em là nơi có tình yêu thương và sự chăm sóc của cha mẹ, giúp trẻ phát triển toàn diện về tâm sinh lý Do đó, việc xác định mức độ và thời gian hạn chế quyền của cha mẹ cần được cân nhắc kỹ lưỡng để bảo vệ quyền lợi tốt nhất cho trẻ em.
Hạn chế quyền của cha mẹ đối với con chưa thành niên chỉ ảnh hưởng đến một số quyền nhất định, mà không làm chấm dứt mối quan hệ giữa cha mẹ và con cái.
3 Nội dung của hạn chế quyền của cha mẹ đối với con chưa thành niên a C ăn cứ hạn chế quyền của cha mẹ đối với con chưa thành niên.
Theo Luật hôn nhân và gia đình 2014, gia đình được định nghĩa là tập hợp những người có mối quan hệ gắn bó thông qua hôn nhân, huyết thống hoặc nuôi dưỡng, tạo ra quyền và nghĩa vụ giữa các thành viên theo quy định của pháp luật.
Gia đình là tế bào của xã hội, đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của con người, đặc biệt là trẻ em Quốc gia rất chú trọng bảo vệ quyền lợi của trẻ em, coi trẻ em là tương lai của đất nước Để bảo vệ quyền lợi của trẻ chưa thành niên, Tòa án cần thận trọng trong việc tước quyền của cha mẹ khi có hành vi xâm phạm đến lợi ích của trẻ Quyết định hạn chế quyền của cha mẹ đối với con cần dựa trên các căn cứ rõ ràng và hợp lý.
Đầu tiên, việc xác định cha hoặc mẹ đã bị kết án vì các tội danh cố ý xâm phạm sức khỏe, nhân phẩm và danh dự của con chưa thành niên là rất quan trọng.
Quyền bảo hộ sức khỏe, danh dự và nhân phẩm cá nhân được ghi nhận trong Hiến pháp 2013 (Khoản 1 Điều 20), khẳng định rằng mọi người có quyền bất khả xâm phạm về thân thể và được pháp luật bảo vệ khỏi các hành vi tra tấn, bạo lực, truy bức, nhục hình cũng như bất kỳ hình thức đối xử nào khác xâm phạm đến sức khỏe, danh dự và nhân phẩm của họ.
Cố ý xâm phạm sức khỏe của con chưa thành niên là hành vi gây thương tích hoặc tổn hại đến sức khỏe của trẻ, có thể thực hiện bằng công cụ hoặc không Những hành vi này có thể xảy ra thông qua súc vật hoặc cơ thể người khác Quyền của cha mẹ có thể bị hạn chế dựa trên bản án hình sự do cơ quan có thẩm quyền xác nhận về tội xâm phạm sức khỏe con chưa thành niên.
Bộ luật Hình sự 2015 quy định các tội danh liên quan đến việc gây thương tích hoặc tổn hại sức khỏe cho người khác, bao gồm Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe (Điều 134) và Tội cố ý gây thương tích trong trạng thái tinh thần bị kích động (Điều 135).
Hành vi cố ý xâm phạm nhân phẩm và danh dự của con chưa thành niên, như làm nhục, xỉ nhục, hoặc bịa đặt thông tin sai lệch nhằm xúc phạm, được quy định trong Bộ luật Hình sự 2015 Các tội danh liên quan bao gồm Tội hành hạ người khác (Điều 140), Tội làm nhục người khác (Điều 155) và Tội vu khống (Điều 156).
Thứ hai, căn cứ vào hành vi vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con chưa thành niên.
Cha mẹ có trách nhiệm trông nom và chăm sóc con cái, đảm bảo an toàn cho trẻ khỏi những nguy hiểm có thể xảy ra Việc chăm sóc bao gồm quan tâm đến sức khỏe, tinh thần và giáo dục của trẻ, cũng như tạo điều kiện vật chất tốt nhất để trẻ phát triển Vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ này xảy ra khi cha mẹ không thường xuyên chăm sóc, bỏ mặc con cái, không bảo vệ trẻ khỏi nguy hiểm, dẫn đến tình trạng nguy hiểm đến tính mạng, sức khỏe và danh dự của trẻ, hoặc không cung cấp môi trường sống an toàn cho sự phát triển bình thường của trẻ.
Cha mẹ vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ chăm sóc và trông nom con chưa thành niên khi không quan tâm và quản lý con cái, dẫn đến việc con bị thiệt hại về sức khỏe, danh dự và nhân phẩm Hành vi này có thể biểu hiện qua việc cha mẹ bỏ rơi con, bắt con lao động sớm gây ra tình trạng lạm dụng và bóc lột sức lao động, hoặc thiếu sự quan tâm khiến con gặp phải tai nạn thương tích nghiêm trọng.
Cha mẹ vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ nuôi dưỡng con chưa thành niên khi không cung cấp các điều kiện vật chất cần thiết cho cuộc sống hàng ngày, dẫn đến nguy hiểm cho tính mạng và sức khỏe của trẻ Hành vi này có thể xảy ra khi cha mẹ có điều kiện tài chính nhưng không chi tiêu cho nhu cầu thiết yếu như ăn mặc, hoặc khi cha mẹ có khả năng lao động nhưng không nỗ lực làm việc để nuôi sống con Hậu quả là trẻ không đủ dinh dưỡng cho sự phát triển, thậm chí có nguy cơ bị đói, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và tính mạng.
Cha mẹ vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ giáo dục con chưa thành niên khi không thực hiện đúng trách nhiệm giáo dục hoặc lạm dụng quyền lực, dẫn đến ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển thể chất, trí tuệ, tinh thần và đạo đức của trẻ Hậu quả có thể là những hành động tự hại, vi phạm pháp luật hoặc trầm cảm Việc ép buộc con học mà không quan tâm đến khả năng của trẻ có thể gây ra khủng hoảng tâm lý Thay vì tìm hiểu nguyên nhân hành vi sai trái của con, cha mẹ thường dùng lời lẽ xúc phạm, làm tổn hại đến danh dự và sức khỏe của trẻ.
Thứ ba, căn cứ vào việc phá tài sản của con:
Thực tiễn áp dụng quy định hạn chế quyền của cha mẹ đối với con chưa thành niên tại Việt Nam
Mặc dù đã có quy định rõ ràng trong luật, nhưng việc áp dụng các biện pháp hạn chế quyền của cha mẹ đối với con chưa thành niên tại Việt Nam vẫn gặp nhiều khó khăn và bất cập Qua khảo sát tại một số Tòa án, cho thấy rằng các biện pháp chế tài đối với cha mẹ vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ chăm sóc con cái ít được thực thi Tình trạng này xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau.
Các quy định hạn chế quyền của cha mẹ đối với con chưa thành niên chưa được sự đồng tình từ cá nhân, cơ quan và tổ chức.
Theo Điều 86 Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014, quyền yêu cầu Tòa án hạn chế quyền cha, mẹ đối với con chưa thành niên thuộc về cha, mẹ, người thân thích, cơ quan bảo vệ và chăm sóc trẻ em, cũng như hội liên hiệp phụ nữ Tuy nhiên, khi cha hoặc mẹ vi phạm nghĩa vụ đối với con, rất ít người thân thích yêu cầu Tòa án can thiệp do thiếu hiểu biết về quy định pháp luật Tại các địa phương, cha mẹ thường chỉ được tư vấn về sức khỏe sinh sản và phòng chống bệnh tật, mà không được thông tin đầy đủ về quyền hạn chế quyền của cha mẹ.
Quan niệm sai lệch về giáo dục con cái dẫn đến việc nhiều bậc phụ huynh cho rằng trừng phạt là cần thiết để giáo dục trẻ Theo báo cáo của Cục Trẻ em, từ năm 2012 đến tháng 5/2017, 91,7% trong số 698 ca trẻ em bị bạo lực là bạo lực thân thể, với trẻ từ 0-10 tuổi chiếm 56,9% Tỷ lệ trẻ em bị bạo lực trong gia đình lên tới 63,2%, trong khi ở trường học là 20,1% Trong 6 tháng đầu năm 2018, có 790 trẻ em bị bạo lực, trong đó 605 em bị xâm hại tình dục, chiếm 76,6% Mỗi năm có hơn 2000 trẻ em bị bạo lực nghiêm trọng, cho thấy trẻ em đang phải chịu đựng nhiều hình thức xâm hại ở mọi lứa tuổi, tại nhà và trường học, từ nhiều đối tượng khác nhau.
Các cơ quan như hội liên hiệp phụ nữ và cơ quan bảo vệ trẻ em vẫn còn lúng túng trong việc yêu cầu hạn chế quyền của cha mẹ đối với con chưa thành niên Nhà nước chưa phát huy đầy đủ vai trò trong việc này, đặc biệt là trong các vụ án hình sự liên quan đến trẻ vị thành niên, khi Tòa án thường chỉ kết tội con mà không xem xét trách nhiệm của cha mẹ Khi trẻ chưa thành niên phạm tội, cha mẹ có vai trò quan trọng trong giáo dục và quản lý Mặc dù Tòa án có quyền tự quyết định hạn chế quyền của cha mẹ khi họ vi phạm nghiêm trọng quyền lợi của con, nhưng thực tế, phần lớn các bản án không tuyên bố hạn chế quyền của cha mẹ, mặc dù pháp luật cho phép điều này.
H
Nhiều người trong xã hội hiện nay vẫn chưa hiểu rõ về quyền và nghĩa vụ của cha mẹ đối với con cái, dẫn đến sự không phân định rõ ràng giữa những quyền lợi và trách nhiệm mà cha mẹ phải thực hiện đối với hành vi của con.
Nhiều cha mẹ hiện nay không hiểu rõ quyền và nghĩa vụ của mình đối với con cái, dẫn đến việc chăm sóc và giáo dục không phù hợp Hậu quả của sự thiếu hiểu biết này có thể rất nghiêm trọng, như việc cha mẹ không quan tâm đúng mức, đánh đập, hoặc buộc con cái lao động quá sức Những hành động này có thể dẫn đến tình trạng trầm cảm, bỏ nhà lang thang, phạm tội, hoặc thậm chí là tự tử ở trẻ em.
Theo thống kê từ cuộc điều tra với hơn 2200 học viên tại các trường giáo dưỡng, gần 50% trong số họ phải chịu đựng sự đối xử khắc nghiệt, thô bạo và độc ác từ phía cha mẹ.
Gần 50% trẻ em tại Việt Nam bị đối xử hà khắc, với 23% trẻ em bị cha đánh và 20,3% bị mẹ kế hoặc bó dượng đánh Nghiên cứu cho thấy gần 70% trẻ em thừa nhận đã từng bị bố mẹ đánh đập dưới nhiều hình thức Từ tháng 6 năm 2018, nhiều vụ bạo hành trẻ em đã được phanh phui, trong đó có trường hợp bé trai 10 tuổi ở Hà Nội bị cha ruột bạo hành nghiêm trọng, dẫn đến gãy xương sườn và rạn sọ não, khiến ông bà nội và mẹ ruột không thể nhận ra con cháu mình, gây phẫn nộ trong dư luận.
Một vụ việc đau lòng xảy ra khi bé trai 1 tuổi tên T.T.A bị mẹ ruột Đ.L.H (34 tuổi) bạo hành dã man và bỏ rơi tại bệnh viện Sau khi mang thai và sinh ra bé A, H không biết nhờ ai chăm sóc, vì vậy đã dẫn theo cháu bé lang thang cho đến khi bị bắt về tội buôn bán ma túy.
Vụ bạo hành nghiêm trọng đối với em N.H P (8 tuổi) đã gây phẫn nộ trong cộng đồng Vào chiều 31/10, khi đến lớp học, bạn bè phát hiện em có nhiều vết thương trên cơ thể, đặc biệt là ở lưng Ngay lập tức, nhà trường đã đưa em đến trung tâm y tế để điều trị Tại bệnh viện, các bác sĩ xác nhận em bị thương tích 16%, với 18 vết sẹo và 35 vết bầm tím, trong đó nhiều vết thương mới đang rỉ máu.
Trần Văn Ty, một học sinh lớp 8 ở Phú Cát, Bình Định, đã quyết định bỏ học vì cảm thấy không thể tiếp thu kiến thức Dù cha mẹ cố gắng khuyến khích và thậm chí dùng bạo lực để thúc đẩy Ty trở lại trường, nhưng Ty đã phản ứng bằng cách bỏ trốn vào TP Hồ Chí Minh Tại đây, Ty đã tham gia vào các hoạt động phạm tội, cùng bạn bè sử dụng dao để cướp tài sản và cuối cùng bị kết án.
Một bé trai 16 tuổi đã bị kết án 5 năm tù vì tội giết người và 3 năm vì tội cướp tài sản Vụ việc bắt đầu khi cha nuôi của bé phát hiện mất 500.000 đồng và nghi ngờ bé Phi đã ăn cắp Khi bé Phi chỉ thừa nhận lấy 20.000 đồng để mua mì, vợ chồng ông Mùi đã tấn công bé một cách dã man, dẫn đến việc bé bị biến dạng khuôn mặt và tinh thần hoảng loạn.
Theo thống kê của Văn phòng Đại diện đặc biệt của Tổng Thư ký Liên Hiệp Quốc về bạo lực trẻ em, tại Việt Nam có khoảng 3,3 triệu trẻ em cần được bảo vệ đặc biệt, chiếm khoảng 12% tổng số trẻ em trong nước, đang đối mặt với nguy cơ bạo lực.
Thứ ba, thiếu cơ chế để thực hiện hạn chế quyền của cha, mẹ đối với con chưa thành niên
Giải pháp nâng cao hiệu quả quy định hạn chế quyền của cha, mẹ đối với con chưa thành niên
Trong xã hội Việt Nam hiện nay, Tòa án chỉ có thể hạn chế quyền đại diện và quản lý tài sản của cha mẹ đối với con chưa thành niên, nhưng việc này không đạt hiệu quả thực tế Giải pháp cho tình trạng này gặp nhiều khó khăn, trong khi ở một số quốc gia, cơ quan bảo vệ trẻ em can thiệp khi cha mẹ vi phạm nghiêm trọng quyền lợi của con và đưa trẻ đến các trung tâm chăm sóc Chi phí nuôi dưỡng trẻ sẽ do cha mẹ chi trả Để thực hiện việc hạn chế quyền của cha mẹ, cần có cơ chế pháp lý giám sát thực thi quyền và nghĩa vụ của cha mẹ, phát hiện vi phạm, xây dựng trung tâm chăm sóc trẻ em đặc biệt và quản lý tài chính cá nhân để khấu trừ chi phí chăm sóc từ thu nhập của cha mẹ khi cần thiết.
Để quyết định hạn chế quyền của cha mẹ đối với con chưa thành niên, cần thực hiện các giải pháp hiệu quả nhằm bảo vệ quyền lợi và sự phát triển của trẻ.
Cần tăng cường tuyên truyền và vận động nhằm giúp cá nhân và tổ chức nắm rõ quy định của pháp luật Hôn nhân và gia đình liên quan đến việc hạn chế quyền của cha mẹ đối với con chưa thành niên Điều này sẽ khuyến khích mọi người tích cực phát hiện và báo cáo các trường hợp vi phạm, từ đó yêu cầu các cơ quan có thẩm quyền can thiệp và giải quyết kịp thời.
Tòa án cần nâng cao vai trò của mình trong việc chỉ ra những sai phạm của cha mẹ trong việc chăm sóc, nuôi dưỡng và giáo dục con cái Đồng thời, Tòa án cũng nên áp dụng các biện pháp xử lý phù hợp để nâng cao ý thức tôn trọng pháp luật, đặc biệt là quyền của trẻ em chưa thành niên.
Tăng cường năng lực quản lý của cơ quan bảo vệ trẻ em là cần thiết, đồng thời cần tạo ra cơ chế pháp lý để cơ quan này có thể dễ dàng phối hợp với các tổ chức chức năng như Tòa án, Công an và Viện kiểm sát Điều này nhằm bảo vệ quyền lợi cho người chưa thành niên, bao gồm cả việc áp dụng các biện pháp khẩn cấp tạm thời khi cần thiết.