Cơ sở lí lu ậ n c ủ a ho ạt độ ng tr ả i nghi ệ m cho h ọ c sinh ti ể u h ọ c 16 1.1 Nh ữ ng v ấn đề cơ bả n v ề ho ạt độ ng tr ả i nghi ệ m
Khái ni ệ m ho ạt độ ng giáo d ụ c
Các hoạt động giáo dục (HĐGD) cơ bản bao gồm vui chơi, học tập, lao động sản xuất và giao lưu, thường tồn tại xen kẽ và bổ sung cho nhau Mỗi hoạt động đều chứa đựng yếu tố của các hoạt động khác, như học tập có thể kết hợp với vui chơi, lao động có thể bao hàm học tập, và hoạt động xã hội có thể bao gồm giao lưu HĐGD là sự tổng hòa của nhiều loại hình hoạt động đa dạng và phong phú.
Hoạt động dạy của giáo viên bao gồm hai quá trình chính: hoạt động dạy học và hoạt động giáo dục Các hoạt động này nhằm hình thành cho học sinh một thế giới quan đúng đắn, niềm tin đạo đức vững chắc và các thói quen cư xử tích cực trong cuộc sống hàng ngày.
Hoạt động học của học sinh diễn ra dưới sự hướng dẫn của giáo viên, trong đó học sinh chịu sự tác động của giáo viên trong quá trình dạy học và các hoạt động giáo dục liên quan đến nhiều lĩnh vực khác nhau.
Một trong những nguyên tắc giáo dục của nhà trường là giáo dục phải gắn liền với thực tiễn cuộc sống xã hội và thực tiễn đất nước Thông qua các hoạt động đa dạng, học sinh được tham gia vào nhiều mối quan hệ xã hội khác nhau Các hoạt động sống thực do giáo viên tổ chức giúp học sinh trải nghiệm thực tế Trong các hình thức hoạt động giáo dục tại trường, hoạt động trải nghiệm (HĐTN) đặc biệt quan trọng, giúp học sinh kết nối lý thuyết với thực hành một cách cụ thể và hiệu quả hơn so với các loại hình hoạt động giáo dục khác.
Khái ni ệ m tr ả i nghi ệ m
Theo từ điển Tiếng Việt, "trải nghiệm" có nghĩa là suy ngẫm và chứng thực những gì đã từng biết và sống qua Từ "trải" ám chỉ việc đã từng sống qua, trong khi "nghiệm" liên quan đến việc ngẫm nghĩ và nghiệm lại những trải nghiệm đó.
Nhà triết học vĩ đại người Nga, Solvyev V.S, định nghĩa trải nghiệm là kiến thức được hình thành từ thực tiễn, bao gồm cả kiến thức và kỹ năng Trải nghiệm là kết quả của sự tương tác giữa con người và thế giới, và nó được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác.
Theo Đinh Thị Kim Thoa, việc học thông qua làm, thực hành và trải nghiệm là những phương thức học hiệu quả, liên quan đến vận động và đời sống thực Học qua trải nghiệm không chỉ giúp người học tích lũy tri thức và kinh nghiệm, mà còn có ý nghĩa giáo dục cao nhất, bao hàm cả việc làm và thực hành.
Trải nghiệm là quá trình nhận thức và khám phá đối tượng thông qua tương tác vật chất bên ngoài như nhìn, sờ, nếm, ngửi, cùng với các quá trình tâm lý bên trong như chú ý, ghi nhớ, tư duy và tưởng tượng Qua đó, học sinh có thể học hỏi, tìm tòi, sáng tạo và tích lũy kinh nghiệm, từ đó hoàn thiện các kỹ năng trong cuộc sống.
Khái niệm hoạt động trải nghiệm
Theo David Kolb, học trải nghiệm là quá trình mà kiến thức và năng lực được hình thành thông qua việc chuyển hóa kinh nghiệm Điều này cho thấy rằng kiến thức không chỉ là sản phẩm của việc tiếp nhận kinh nghiệm mà còn là kết quả của việc biến đổi những trải nghiệm đó thành hiểu biết sâu sắc hơn.
Người dạy không chỉ đơn thuần truyền đạt kiến thức mà còn cần hỗ trợ người học trong việc tái cấu trúc và hoàn thiện kinh nghiệm cũ của họ Điều này nhằm tạo ra những trải nghiệm và kiến thức mới, và quá trình này được gọi là giáo dục dựa trên kinh nghiệm của người học, hay còn gọi là giáo dục theo hướng tiếp cận trải nghiệm.
Theo hướng tiếp cận này, mục tiêu học tập tập trung vào việc tích lũy kinh nghiệm và kiến thức thực tiễn Người học tham gia vào hoạt động thực tiễn thông qua việc giải quyết các tình huống cụ thể, từ đó rút ra bài học và kiến thức cần thiết Trải nghiệm thực tiễn trở thành phương tiện quan trọng giúp người học chuyển đổi kiến thức, thái độ và kỹ năng thành kinh nghiệm cá nhân Trong quá trình này, người học cần vận dụng kiến thức đã học và kinh nghiệm sống để phân tích, đánh giá và hình thành những kinh nghiệm mới.
HĐTN, hay hoạt động trải nghiệm, được hiểu là một hình thức giáo dục, trong đó học sinh tham gia trực tiếp vào các hoạt động thực tiễn tại trường hoặc ngoài xã hội, dưới sự hướng dẫn và tổ chức của giáo viên Qua những trải nghiệm này, học sinh không chỉ phát triển tình cảm, đạo đức và phẩm chất nhân cách mà còn nâng cao năng lực cá nhân, tích lũy kinh nghiệm và phát huy tiềm năng sáng tạo của bản thân.
Hoạt động trải nghiệm là một phương pháp học tập đa dạng, áp dụng trong nhiều lĩnh vực như khoa học, đạo đức, kinh tế và xã hội Phương pháp này giúp học sinh kết nối kiến thức lý thuyết với thực tiễn, nhận diện mối quan hệ giữa các môn học, từ đó góp phần hình thành và phát triển nhân cách toàn diện cho học sinh.
1.2 Chương trình hoạt động trải nghiệm ở tiểu học
Theo CTGDPT tổng thể, chương trình giáo dục tiểu học nhằm giúp học sinh hình thành và phát triển những yếu tố cơ bản cho sự phát triển hài hòa về thể chất, tinh thần, phẩm chất và năng lực Chương trình tập trung vào giáo dục giá trị bản thân, gia đình, cộng đồng, cùng với việc hình thành những thói quen và nề nếp cần thiết trong học tập và sinh hoạt Để đạt được mục tiêu này, nội dung chương trình đã được xác định rõ ràng.
Giáo dục tiểu học được triển khai thông qua các môn học và hoạt động giáo dục bắt buộc, bao gồm Tiếng Việt, Toán, Đạo đức, Ngoại ngữ 1 (dành cho lớp 3, lớp 4, lớp 5) và Tự nhiên và Xã hội.
Chương trình giáo dục cho các lớp 1 đến 5 bao gồm nhiều môn học như Lịch sử và Địa lý, Khoa học, Tin học và Công nghệ, GD thể chất, Nghệ thuật, và Hoạt động trải nghiệm (HĐTN), trong đó có nội dung giáo dục địa phương HĐTN được thiết kế thành các chủ đề, cho phép học sinh lựa chọn học phần phù hợp với nguyện vọng và khả năng tổ chức của nhà trường Tổng thời gian dành cho HĐTN ở mỗi khối lớp là 105 tiết, được thể hiện cụ thể trong bảng 1.1.
Bảng 1.1 Tổng hợp kế hoạch giáo dục cấp tiểu học
Tự nhiên và Xã hội 70 70 70
Tin học và Công nghệ 70 70 70
Nghệ thuật (Âm nhạc, Mĩ thuật) 70 70 70 70 70
Hoạt động giáo dục bắt buộc
Tiếng dân tộc thiểu số 70 70 70 70 70
Tổng số tiết/năm học
(không kể các môn học tự chọn) 875 875 980 1050 1050
Số tiết trung bình/tuần
(không kể các môn học tự chọn) 25 25 28 30 30
Nội dung của HĐTN rất đa dạng, nhưng chủ yếu được xây dựng dựa trên các mối quan hệ giữa học sinh với bản thân, với người khác, cộng đồng, xã hội, môi trường và nghề nghiệp Do đó, HĐTN được phân chia thành bốn nhóm chính.
- Hoạt động phát triển cá nhân
- Hoạt động xã hội và phục vụ cộng đồng
Chương trình HĐTN đề xuất không gian tổ chức đa dạng và linh hoạt, có thể triển khai ở quy mô lớp, nhóm, khối lớp hoặc toàn trường, kết hợp với các hoạt động sinh hoạt tập thể truyền thống Nội dung và cách thức tổ chức HĐTN cần phù hợp với mục tiêu giáo dục tiểu học và đặc điểm tâm lý, sinh lý của học sinh Tại cấp tiểu học, hoạt động tập trung vào phát triển bản thân, kỹ năng sống, và kỹ năng giao tiếp với bạn bè, thầy cô và gia đình Ngoài ra, chương trình cũng khuyến khích tổ chức các hoạt động lao động, xã hội và giới thiệu một số nghề gần gũi với học sinh.
Khi thiết kế và thực hiện các chủ đề trải nghiệm, giáo viên cần chú ý đến những vấn đề quan trọng để tránh việc chỉ truyền đạt tri thức hoặc thực hiện các hoạt động không phù hợp.
V ị trí, vai trò c ủ a ho ạt độ ng tr ả i nghi ệm trong chương trình giáo dụ c ti ể u h ọ c
1 3.1 Vị trí của của hoạt động trải nghiệm trong chương trình giáo dục tiểu học
Hoạt động trải nghiệm đóng vai trò quan trọng trong giáo dục học sinh, là một phần thiết yếu của chương trình giáo dục và góp phần cấu thành chương trình giáo dục quốc gia Ngoài các môn học khác, hoạt động trải nghiệm là nội dung không thể thiếu trong quá trình giáo dục.
Giáo dục không chỉ giới hạn trong lý thuyết mà còn gắn liền với thực tiễn xã hội Hoạt động trải nghiệm là cầu nối quan trọng giữa học tập và thực hành, giúp thống nhất nhận thức và hành động, từ đó phát triển phẩm chất, tư tưởng, ý chí, tình cảm, giá trị, kỹ năng sống và niềm tin cho học sinh Điều này hình thành những năng lực cần thiết cho con người trong xã hội hiện đại và góp phần phát triển toàn diện nhân cách học sinh, đáp ứng mục tiêu giáo dục phổ thông tại Việt Nam.
1 3.2 Vai trò của của hoạt động trải nghiệm trong chương trình giáo dục tiểu học
Hoạt động trải nghiệm đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành và phát triển nhân cách toàn diện cho học sinh Đây là hoạt động giáo dục thực tiễn diễn ra song song với quá trình dạy học, tạo cơ hội cho học sinh trải nghiệm thực tế, bộc lộ và phát triển tiềm năng cá nhân Tham gia hoạt động trải nghiệm giúp học sinh tự lập, tự khẳng định bản thân, đồng thời giao lưu, chia sẻ và học hỏi từ bạn bè và cộng đồng Hơn nữa, hoạt động này có tác động tích cực đến nhận thức, tình cảm, niềm tin và hành vi của học sinh, góp phần hình thành những phẩm chất, tư tưởng, ý chí, giá trị, kỹ năng sống và năng lực cần thiết cho con người trong xã hội hiện đại.
M ộ t s ố nguyên t ắ c t ổ ch ứ c ho ạt độ ng tr ả i nghi ệ m
1 4.1 Nội dung trải nghiệm gắn với tình huống đời sống thực tiễn
Trải nghiệm học tập gắn liền với các tình huống thực tiễn giúp học sinh nhận thức rõ ràng về mối quan hệ chặt chẽ giữa học tập và cuộc sống Những trải nghiệm này không chỉ hỗ trợ lẫn nhau mà còn kích thích nhu cầu giải quyết các tình huống học tập, từ đó phục vụ tốt hơn cho cuộc sống cá nhân.
1 4.2 Nội dung trải nghiệm gắn với kiến thức đã học và kinh nghiệm sống của học sinh
Trải nghiệm học tập kết hợp với kiến thức nền tảng, bao gồm kiến thức môn học và kinh nghiệm sống, giúp học sinh áp dụng những gì đã học để giải quyết các vấn đề trong cuộc sống Qua đó, học sinh phát triển kỹ năng và giá trị cần thiết, nâng cao khả năng thích ứng với thực tiễn cuộc sống.
1 4.3 Giáo viên chỉ là người hỗ trợ, hướng dẫn
Trong quá trình thực hiện HĐTN, giáo viên giữ vai trò cố vấn và hỗ trợ học sinh khi cần thiết Học sinh là trung tâm của quá trình học, chủ động và tích cực tìm tòi thông tin, vận dụng kiến thức để hoàn thành nhiệm vụ học tập Qua đó, học sinh không chỉ tiếp thu kiến thức mà còn hình thành kỹ năng thực hành và nhận thức về các chuẩn mực xã hội.
1.4.4 Môi trường học tập phải mang tính cộng đồng
Nhóm là hình thức học tập chủ yếu trong HĐTN, nơi kết quả học tập phụ thuộc vào sự hợp tác và năng lực của từng thành viên Mỗi thành viên cần có trách nhiệm, chia sẻ và học hỏi lẫn nhau, đồng thời rèn luyện kỹ năng làm việc và sinh hoạt chung Qua đó, học sinh phát triển các kỹ năng sống quan trọng như giao tiếp và giải quyết vấn đề.
M ộ t s ố v ấn đề lí lu ậ n v ề h ọ c tr ả i nghi ệ m
Con người học hỏi từ những trải nghiệm cá nhân, và những kinh nghiệm này được cập nhật liên tục Trải nghiệm đóng vai trò quan trọng trong việc tiếp thu kiến thức, bởi nhiều điều chỉ có thể hiểu qua trải nghiệm thực tế Ví dụ, khó có thể diễn tả chính xác vị chua ngọt của quả dứa nếu chưa từng nếm thử; chỉ khi trải nghiệm, người học mới có thể cảm nhận và phân biệt quả dứa với các loại trái cây khác Hơn nữa, học từ trải nghiệm thường gắn liền với cảm xúc, giúp những kiến thức này được ghi nhớ lâu hơn trong tâm trí.
Học trải nghiệm là phương pháp học tập thông qua việc tham gia vào các hoạt động thực tế, từ đó đánh giá và phân tích những kinh nghiệm và kiến thức đã có Quá trình này giúp tạo ra kiến thức và năng lực mới bằng cách chuyển hóa những trải nghiệm đã tích lũy.
Chủ đề học tập về thế giới động vật mang đến cho học sinh cơ hội trải nghiệm thực tế thông qua việc quan sát, tương tác và chăm sóc các loài thú, thay vì chỉ học lý thuyết từ sách vở Kết quả là, không chỉ giúp học sinh có được kiến thức chung về động vật mà còn phát triển tình yêu cá nhân đối với thiên nhiên và muông thú Hơn nữa, nhiều hiểu biết và năng lực của con người thường được hình thành từ những trải nghiệm thực tế của chính bản thân.
1.5.2 Chu trình h ọ c tr ả i nghi ệ m c ủ a David A Kolb (1984)
4 Thử nghiệm a Chu trình học trải nghiệm
Chu trình học trải nghiệm do David A Kolb phát triển dựa trên nghiên cứu của John Dewey và Kurt Lewin Theo Kolb, kiến thức được hình thành thông qua việc chuyển đổi các trải nghiệm đã có Chu trình này bao gồm bốn bước cụ thể.
Bước 1 – Trải nghiệm (Do it) – (Concrete Experience – CE) là quá trình thu thập kinh nghiệm cụ thể từ các tình huống thực tế trong hoạt động trải nghiệm, hoặc tái hiện những kiến thức đã được biết đến.
- Bước 2 – Suy nghiệm (What happens) – (Reflection Observation – RO): Suy xét, phân tích, so sánh giữa kiến thức mới với kiến thức đã biết
- Bước 3 – Khái quát hoá/Kết nghiệm (So what) – (Abstract Conceptualization – AC):
Rút ra kết luận/kết quả từ trải nghiệm hoặc hỗ trợ/cập nhật kiến thức đã biết
- Bước 4 – Thử nghiệm (Now what) –
(Active Experimentation – AE): áp dụng kết quả vào hình huống cụ thể trong thực tiễn để kiểm chứng hiệu quả
Mô hình 1: Chu trình học trải nghiệm của David A Kolb
Tham gia HĐTN yêu cầu cá nhân phát hiện và giải quyết mâu thuẫn để tạo sự thống nhất giữa cái đã có và cái chưa có, cũng như giữa những điều đã biết và chưa biết Quá trình này diễn ra qua hai diễn biến liên tục của hoạt động và nhận thức, với các bước lặp đi lặp lại trong một chu trình xoắn ốc, mở rộng và nâng cao dần.
Như vậy, mấu chốt của học trải nghiệm là: (1) HS được trực tiếp hoạt động; (2)
Kinh nghiệm hiện tại có sự liên kết và tương tác với những kinh nghiệm mới được tiếp thu Qua đó, hình thành những kinh nghiệm mới dưới dạng kiến thức, kỹ năng, thái độ và giá trị, từ đó nâng cao năng lực cá nhân Cuối cùng, việc áp dụng những kinh nghiệm này vào các hoạt động mới sẽ giúp phát triển hơn nữa khả năng và hiệu quả làm việc.
HĐTN (Học qua trải nghiệm) là quá trình tổ chức cho học sinh thực hiện các hành động cá nhân hoặc nhóm, giúp họ tương tác với thực tế trong những hoàn cảnh cụ thể để hình thành kinh nghiệm Trong tư duy của học sinh, có sự kết nối giữa kinh nghiệm trước đó và kinh nghiệm mới thông qua việc phân tích, xử lý thông tin và hệ thống hóa kiến thức Quá trình này không chỉ tạo ra năng lực mới mà còn giúp học sinh áp dụng kinh nghiệm mới để giải quyết các tình huống và hoạt động khác nhau Các bước trong chu trình học hoạt động trải nghiệm cần được tổng quát để tối ưu hóa hiệu quả học tập.
Chu trình học trải nghiệm có nhiều mô hình khác nhau, mỗi tác giả đều có những đặc điểm riêng biệt Tuy nhiên, có thể hình dung quy trình học trải nghiệm thông qua bốn bước cơ bản.
Bước 1 trong quá trình học là trải nghiệm cụ thể, nơi người học bắt đầu hành động dựa trên kinh nghiệm đã có, tác động vào đối tượng và hoàn cảnh Tính chất các hành động này, như đọc tài liệu, truy cập mạng hay thực hành thao tác, phụ thuộc vào hoàn cảnh và kinh nghiệm cá nhân Kết quả của những hành động này tạo ra các kinh nghiệm quan trọng, trở thành "nguyên liệu đầu vào" cho quá trình học tiếp theo Tuy nhiên, đây chỉ mới là trải nghiệm cụ thể (Concrete Experience – CE) và trong học trải nghiệm, đây là khởi đầu, không nên dừng lại ở những kinh nghiệm này mà cần tiếp tục phát triển cho các bước tiếp theo.
Bước 2 trong học trải nghiệm là suy nghiệm, một yếu tố quan trọng giúp người học phát triển Giáo viên thường thiết kế các tình huống học tập có độ khó cao hơn so với kinh nghiệm hiện tại của học sinh Do đó, việc quan sát và suy xét là cần thiết để học sinh có thể cấu trúc lại những trải nghiệm và sự kiện liên quan trong tình huống học tập.
Ngay cả khi thành công, giáo viên cần khuyến khích học viên quan sát và suy ngẫm về những kinh nghiệm vừa trải qua Học viên nên liên kết những sự kiện và kinh nghiệm mới với những gì đã biết trước đó, đồng thời phân tích và đặt ra các câu hỏi khác nhau để xem xét vấn đề Sự đánh giá này cần có yếu tố phản tỉnh, giúp học viên tự suy tưởng về cảm nhận, sự hiểu biết và tính hợp lý của các kinh nghiệm đó Qua quá trình này, học viên sẽ rút ra bài học và định hướng mới, tạo ra một hành trình học tập thú vị và hiệu quả hơn trong tương lai.
Bước 3 trong quá trình học tập là khái niệm hóa và khái quát hóa, nơi người học liên kết và suy nghĩ sâu sắc về các kinh nghiệm và sự kiện đã trải qua Qua đó, họ hình thành các khái niệm mới và tri thức giả định, chuyển hóa kinh nghiệm thành "tri thức lý luận" và hệ thống khái niệm, giúp lưu giữ thông tin trong não bộ Nếu không có bước này, kinh nghiệm chỉ dừng lại ở mức độ vụn vặt, không được nâng cấp và phát triển thành kiến thức hữu ích hơn.
Bước 4 trong quy trình học tập là thử nghiệm, nơi người học tổng hợp kết quả từ ba bước trước để rút ra những kết luận và giả định cá nhân Những giả định này có thể đúng, sai hoặc chưa hoàn toàn chính xác, do đó việc kiểm nghiệm thực tiễn là rất quan trọng để hình thành tri thức thực sự Bước thử nghiệm này tập trung vào việc suy tưởng, phân tích và khái quát hóa kinh nghiệm của bản thân, từ đó áp dụng và kiểm tra các khái niệm mới trong thực tế Quá trình này tạo ra những kinh nghiệm mới, trở thành nguồn tư liệu cho việc học tập tiếp theo cho đến khi đạt được mục tiêu ban đầu Học trải nghiệm là sự tương tác giữa kinh nghiệm đã có và hiểu biết mới, diễn ra qua một chu trình khép kín và liên tục.
Các bước HĐTN được xác định mục tiêu, mô tả và cách thực hiện như sau:
Bảng 1.2 Tóm tắt các bước trong chutrình hoạt động trải nghiệm
Các bước Mục tiêu Mô tả Cách thực hiện
Rút ra kinh nghiệm rời rạc ban đầu.
Từ quan sát, đóng vai trò chơi, thực hành, trải nghiệm thực tiễn,…về chủ đề học nhằm thu thập kiến thức.
Tự tìm hiểu và thu thập thông tin bằng cách: đọc tài liệu, xem trình chiếu, làm thử hoặc làm thí nghiệm,…
Phân tích, so sánh và đánh giá các vấn đề.
Tự suy nghiệm bằng cách phân tích, so sánh, lý giải, đánh giá các vấn đề hợp lý hay không hợp lý,…Qua đó,
HS kiểm chứng vấn đề và đánh giá mức độ nhận thức của mình.
HS có thể làm việc cá nhân hay nhóm thông qua hỏi đáp => thảo luận => tranh luận => seminar,…
Tạo ra hoặc điều chỉnh khái niệm trong tư duy.
Tập hợp và sắp xếp các kiến thức đã học theo một trình tự hợp lý, từ đó tổng quát hóa thành những quy tắc chung, giúp chuyển đổi thành tri thức cá nhân độc đáo.
Có thể thực hiện qua các hình thức như: gợi ý, hướng dẫn của GV, làm bài tập, xây dựng kế hoạch dự án/ mô hình lý thuyết.
Kiểm chứng khái niệm trong các tình huống thực tế.
Quy trình thi ế t k ế ho ạt độ ng tr ả i nghi ệ m
Quy trình thiết kế kế hoạch hoạt động trải nghiệm (HĐTN) là yếu tố quyết định đến sự thành công của hoạt động này Ở giai đoạn này, giáo viên cần đầu tư công sức để lựa chọn phương pháp triển khai hợp lý nhất Việc thiết kế các HĐTN cụ thể được thực hiện qua các bước rõ ràng.
1 6.1 Xác đị nh nhu c ầu HĐTN: GV thực hiện một số công việc sau:
- Khảo sát nhu cầu, điều kiện tiến hành dựa vào mục tiêu và chương trình GD
- Xác định rõ đối tượng thực hiện: Việc hiểu rõ đặc điểm HS tham gia nhằm giúp
GV thiết kế hoạt động phù hợp đặc điểm lứa tuổi và có các biện pháp phòng ngừa những đáng tiếc có thể xảy ra cho HS
Đặt tên cho hoạt động là một công việc quan trọng, vì tên gọi phản ánh chủ đề và nội dung của hoạt động Giáo viên cần lựa chọn tên phù hợp dựa trên nhận thức của học sinh, điều kiện lớp học và kế hoạch của nhà trường Tên hoạt động nên đáp ứng nhu cầu của học sinh để thu hút và kích thích sự hứng khởi Để đạt được điều này, tên gọi cần rõ ràng, chính xác, ngắn gọn, phản ánh đúng chủ đề và nội dung, đồng thời tạo ấn tượng ban đầu tích cực cho học sinh.
1 6.3 Xác đị nh m ụ c tiêu c ủ a ho ạt độ ng
Mục tiêu của hoạt động là xác định các tiêu chí cần đạt, với các tiêu chí này phải rõ ràng và cụ thể về nội dung, phản ánh mức độ yêu cầu về kiến thức, kỹ năng, thái độ và định hướng giá trị Hệ thống tiêu chí sẽ được điều chỉnh theo chủ đề của hoạt động, đặc điểm học sinh và điều kiện cụ thể của từng lớp hoặc trường Để xác định mục tiêu một cách chính xác, giáo viên cần trả lời các câu hỏi liên quan.
- Những kiến thức đạt ở mức độ nào? (Khối lượng và chất lượng của kiến thức);
- Những kỹnăng nào và mức độđạt?;
- Những thái độ, giá trị nào?
Khi mục tiêu được xác định chính xác, giáo viên sẽ có thể định hướng cho việc thực hiện các hoạt động hiệu quả, thiết lập tiêu chí đánh giá kết quả hoạt động một cách khả thi và tạo cơ sở cho việc lựa chọn nội dung cũng như điều chỉnh các hoạt động giảng dạy.
1.6.4 Xác đị nh n ội dung, phương pháp, hình thức và phương tiệ n h ỗ tr ợ c ủ a ho ạ t độ ng tr ả i nghi ệ m
Mục tiêu của hoạt động giáo dục có thể đạt được hay không phụ thuộc vào việc xác định rõ ràng và hợp lý nội dung cũng như hình thức của hoạt động Giáo viên cần dựa vào chủ đề, các mục tiêu đã đề ra, điều kiện cụ thể của lớp học, nhà trường và khả năng của học sinh để xác định nội dung phù hợp Nội dung hoạt động nên được liệt kê một cách có hệ thống và mô tả ngắn gọn, giúp người đọc dễ dàng hình dung được cấu trúc tổng thể của hoạt động.
Khi lựa chọn phương pháp giảng dạy, giáo viên cần xác định hình thức hoạt động phù hợp với từng nội dung bài học Một hoạt động có thể được thực hiện qua nhiều hình thức khác nhau, có thể xen kẽ hoặc có một hình thức chính và các hình thức phụ trợ.
Ví d ụ :“Thảo luận về việc phát huy truyền thống hiếu học và tôn sư trọng đạo”
Hình thức thảo luận là chủ đạo trong “Diễn đàn tuổi trẻ với việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc”, kết hợp với báo cáo, thuyết trình và các hoạt động văn nghệ như thi đàn, hát dân ca, trò chơi dân gian Việc giao lưu với nghệ nhân, nghệ sĩ cũng góp phần tăng tính đa dạng và hấp dẫn cho diễn đàn Để xác định những phương tiện hợp lý, giáo viên cần tiến hành các công việc cần thiết để đảm bảo sự hiệu quả và sự tham gia của các bạn trẻ.
- Lực lượng tham gia: GV, HS và các đối tượng khác
- Những tài liệu, dụng cụ học tập của GV và HS chuẩn bị được sử dụng trong quá trình hoạt động
- Trang thiết bị, cơ sở vật chất cần thiết phục vụ cho hoạt động
1.6.5 L ậ p k ế ho ạ ch Để mục tiêu thành hiện thực, GV cần tính toán, nghiên cứu kỹlưỡng để thiết kế kế hoạch một cách chi tiết và cụ thể nhằm đảm bảo tính khả thi trong thực hiện Việc lập kế hoạch, GV cần thực hiện các công việc sau:
- Tìm các nguồn lực (nhân lực - vật lực)
- Xác định cụ thể thời gian, không gian
Để xác định chi phí cho tất cả các khoản trong hợp đồng tín nhiệm (HĐTN), giáo viên cần tìm ra phương án chi phí thấp nhất cho việc thực hiện Điều này nhằm đảm bảo hoạt động phù hợp với khả năng kinh tế thực tế của lớp hoặc trường, đồng thời giảm bớt gánh nặng đóng góp của học sinh.
- Cân đối giữa hệ thống mục tiêu với các nguồn lực và điều kiện thực hiện chúng
GV cần cân nhắc, xem xét để bố trí công việc phù hợp với khảnăng, chuyên môn của
Giáo viên cần lên kế hoạch hợp lý cho việc phân bổ nguồn lực và điều kiện thực hiện từng bước trong công việc, nhằm đảm bảo Hội đồng tư vấn diễn ra theo phương án tối ưu nhất.
1.6.6 Thi ế t k ế chi ti ế t ho ạt độ ng
Để xác định các yếu tố cần thiết trong việc thiết kế hoạt động, giáo viên cần trả lời một số câu hỏi quan trọng Những câu hỏi này sẽ giúp làm rõ mục tiêu, đối tượng học sinh, nội dung bài học và phương pháp giảng dạy phù hợp Việc phân tích kỹ lưỡng sẽ đảm bảo rằng hoạt động được thiết kế hiệu quả, đáp ứng nhu cầu học tập và phát triển của học sinh.
- Có bao nhiêu việc cần phải thực hiện?
- Các việc đó là gì? Nội dung của mỗi việc đó ra sao?
- Tiến trình và thời gian thực hiện các việc đó như thế nào?
- Các công việc được thực hiện theo hình thức cụ thể (tổ, nhóm, cá nhân) nào?
- Yêu cầu cần đạt được của mỗi việc ở mức độ nào?
Cấu trúc chung của bản thiết kế chủđề hoạt động trải nghiệm
I Mục tiêu: Xác định rõ các tiêu chí cần đạt về NL thuộc các lĩnh vực kiến thức, kỹ năng và thái độ
II Nội dung và hình thức hoạt động
Liệt kê tên các nội dung và hình thức của chủđề Chú ý diễn đạt ngắn gọn
- Nội dung: Liệt kê trình tự tên các nội dung
- Hình thức: Ghi cụ thể hình thức thực hiện
III Công tác chuẩn bị:
- Vật chất, kinh phí chi hoạt động, giải thưởng, những trang thiết bị phục vụ cho hoạt động, sân bãi,
- Địa điểm: Ghi cụ thểnơi sẽ trải nghiệm
2 Về công tác tổ chức
Phân công việc và cách thực hiện: GV chủ nhiệm, GV bộ môn, các lực lượng
Giáo viên đóng vai trò chủ đạo trong việc quan tâm, đôn đốc và hỗ trợ học sinh, đồng thời kết nối các lực lượng khác để tạo ra môi trường học tập tích cực Giáo viên chủ nhiệm khuyến khích học sinh từ các lớp khác tham gia các hoạt động chung, nhằm thúc đẩy tinh thần thi đua hữu nghị và học hỏi kinh nghiệm lẫn nhau Bên cạnh đó, giáo viên bộ môn cung cấp hỗ trợ chuyên môn và thực hiện các nhiệm vụ phù hợp với khả năng của mình.
- Học sinh: Chủđộng, tích cực tham gia chuẩn bị
Các lực lượng giáo dục khác nhau đã tích cực hỗ trợ và tạo điều kiện cho hoạt động giáo dục, bao gồm Ban Giám hiệu với việc cấp kinh phí và viết giấy giới thiệu; Công đoàn cung cấp nhân sự, kinh phí và tư vấn kinh nghiệm; Chi đoàn tham gia trực tiếp vào ban tổ chức và hỗ trợ mọi mặt hoạt động; Hội phụ huynh học sinh góp phần hỗ trợ kinh phí và quản lý học sinh; Đoàn trường phối hợp trong các hoạt động phong trào và giao lưu; Hội phụ nữ chú trọng đến quyền trẻ em và hỗ trợ tinh thần; Hội Cựu chiến binh với vai trò đội viên danh dự mang đến kinh nghiệm giáo dục đạo đức và tư tưởng chính trị; và Hội Chữ thập đỏ cung cấp trang bị y tế và chuyên viên y tế cho các sự kiện lớn.
- Thời gian: dự kiến phân bổ thời gian cho từng công việc và toàn bộ hoạt động
Người thực hiện Công việc Cách thực hiện Thời gian thực hiện
Hoa Thu thập thông tin Tìm sách thư viện Từ 12/4 – 15/4
IV Tổ chức hoạt động:
Số lượng hoạt động cần phù hợp với mục tiêu và nội dung đề ra, đảm bảo tính thống nhất giữa lý thuyết và thực tiễn Cần có các hoạt động thực hành sáng tạo trong chuỗi hoạt động, bao gồm các hoạt động như:
1 Các hoạt động trong một hoạt động trải nghiệm a Hoạt động mở đầu: Có thể thực hiện các hoạt động sau: Hát múa tập thể hoặc trò chơi; Tuyên bố lý do; Giới thiệu đại biểu (nếu có); giới thiệu chương trình hoạt động; nếu là Hội thi thì giới thiệu Ban tổ chức, Ban giám khảo,… b Hoạt động chính: là hoạt động triển khai nội dung trọng tâm của HĐTN Việc triển khai hoạt động thể hiện biện pháp thực hiện, quy trình luật chơi, người thực hiện, phương tiện phục vụ cho từng hoạt động Số hoạt động thông thường tối thiểu là 2 hoạt động và tối đa là 4 hoạt động c Hoạt động cuối: là hoạt động tổng kết; Nếu là hoạt động giao lưu, thảo luận tham quan,…thì hoạt động cuối là hoạt động trao quà lưu niệm, lời cảm ơn của Ban tổ chức
Thự c tr ạ ng và thi ế t k ế ho ạt độ ng tr ả i nghi ệm các đị a danh
Th ự c tr ạ ng c ủ a vi ệ c t ổ ch ứ c ho ạt độ ng tr ả i nghi ệm các đị a danh ở m ộ t s ố trườ ng ti ể u h ọ c thành ph ố Cao Lãnh, t ỉnh Đồ ng Tháp
Mục tiêu khảo sát tổ chức HĐTN tham quan, dã ngoại tại các trường tiểu học ở Tp Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp là nhằm nắm bắt thực trạng hoạt động này Qua đó, chúng tôi sẽ xác định nguyên nhân hạn chế và đề xuất thiết kế HĐTN tại các địa danh một cách hiệu quả.
Chúng tôi đã áp dụng các phương pháp như phiếu thăm dò ý kiến và phỏng vấn trực tiếp giáo viên và học sinh để tìm hiểu về nhận thức của họ về hoạt động trải nghiệm (HĐTN), cũng như cách tổ chức và đánh giá HĐTN tại các trường tiểu học ở thành phố Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp Những thông tin thu thập được sẽ hỗ trợ cho việc thực hiện đề tài nghiên cứu.
Khảo sát tập trung vào nhận thức của giáo viên và học sinh tiểu học về hoạt động trải nghiệm (HĐTN), việc tổ chức HĐTN tại trường, cùng với những thuận lợi và khó khăn trong việc dạy học theo hướng HĐTN Bên cạnh đó, bài khảo sát cũng ghi nhận một số ý kiến đề xuất của giáo viên nhằm cải thiện việc tổ chức HĐTN trong tương lai.
2.1.4 Đối tượng và thời gian khảo sát
Trên địa bàn Tp Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp có 27 trường Tiểu học với tổng số 813 giáo viên, trong đó 4 trường ở trung tâm thành phố có 186 giáo viên và 23 trường ngoại ô có 627 giáo viên Từ tháng 10/2018 đến tháng 12/2018, chúng tôi đã khảo sát 7 trường, bao gồm 2 trường trung tâm và 5 trường ngoại ô, với tổng số 143 giáo viên, chiếm 17.5% tổng số giáo viên trong khu vực Mẫu khảo sát này thể hiện tính đa dạng của đối tượng nghiên cứu và đủ lớn để các số liệu phản ánh chính xác thực trạng giáo dục tại địa phương Thông tin chi tiết được trình bày ở bảng 2.1.
Bảng 2.1: Tổng hợp các trường tiểu học khảo sát
TT Tên trường Số lượng GV Số lượng HS
1 Trường TH Phan Chu Trinh 19 35
2 Trường TH Chu Văn An 21 28
3 Trường TH Thực hành Sư phạm 25 40
4 Trường TH Phạm Ngũ Lão 17 19
5 Trường TH Bùi Thị Xuân 20 33
7 Trường TH Thị Trấn Mỹ Thọ 2 10 45
8 Thư viện tỉnh Đồng Tháp 8 0
2.1.5 Kết quả khảo sát của việc tổ chức hoạt động trải nghiệm các địa danh ở một số trường tiểu học Tp Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp
Dưới đây là kết quả khảo sát thông qua phiếu thăm dò ý kiến GV và HS các trường Tiểu học trên địa bàn Tp Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp.
- Hệ thống câu hỏi GV gồm 18 câu, HS gồm 6 câu
- Tổng số phiếu GV gồm 143 phiếu, HS gồm 236 phiếu
Bảng 2.2.Thống kê kết quả khảo sát bằng phiếu thăm dò ý kiếncủa GV
TT Câu hỏi Các phương án trả lời SL %
Nhà trường có tổ chức HĐTN không? a Có 142 99,3 b Không 1 0,7
Hoạt động trải nghiệm (HĐTN) là quá trình mà học sinh áp dụng tri thức, kỹ năng và thái độ đã học từ nhà trường cùng với kinh nghiệm cá nhân để giải quyết các vấn đề trong cuộc sống thực tiễn Đây là quan niệm phù hợp nhất về HĐTN, giúp học sinh phát triển toàn diện và nâng cao khả năng ứng dụng kiến thức vào thực tế.
140 97,9 b Là những hoạt động HS được trực tiếp tham gia vào nhằm hình thành kiến thức, rèn luyện kĩ năng, giáo dục thái độ.
0 0 c Là những hoạt động diễn ra ngoài lớp học, gắn với thực tiễn, thiên nhiên 3 2,1
3 Theo Thầy (Cô) đặc điểm của
HĐTN là hoạt động học tập mà học sinh chủ động tham gia trong một môi trường tích cực, đồng thời là một phần quan trọng của chương trình học, có mối quan hệ chặt chẽ với hoạt động dạy học HĐTN còn giúp gắn kết lý thuyết với thực tiễn Tất cả các yếu tố trên đều đúng và góp phần tạo nên một phương pháp học tập hiệu quả.
4 Theo Thầy (Cô) quy trình HĐTN theo trình tự nào sau đây?
(4) Thử nghiệm a (1) (2) (3) (4) (Đáp án đúng) 48 34 b (4) (1) (2) (3) 25 17 c (3) (4) (2) (1) 18 13 d (2) (1) (4) (3) 30 21 e Cách khác
5 Thầy (Cô) cảm nhận thái độ của
HĐTN ở mức độ nào dưới đây? a Rất thích 109 76,2 b Thích 26 18,2 c Bình thường 8 5,6 d Không thích 0 0
HĐTN cho HS, theo Thầy (Cô) có cảm nhận như thế nào? a Rất cần thiết 109 76,2 b Cần thiết 26 18,2 c Bình thường 8 5,6 d Không cần thiết 0 0
HĐTN cho học sinh nhằm mục đích vận dụng kiến thức lý thuyết để giải quyết các vấn đề thực tiễn trong cuộc sống, nhận ra mối quan hệ giữa các môn học và hình thành kinh nghiệm sống cho học sinh Tất cả những mục tiêu này đều đúng, thể hiện sự toàn diện trong việc giáo dục và phát triển kỹ năng cho học sinh.
8 Nhà trường tổ chức HĐTN, theo
Trong số các hình thức hoạt động của thầy (cô), có thể kể đến như sau: Hoạt động CLB chiếm 17,5%, tổ chức trò chơi 32,2%, tổ chức diễn đàn và sân khấu tương tác đều chiếm 11,2% Tham quan, dã ngoại là hoạt động phổ biến nhất với 100%, tiếp theo là hội thi, cuộc thi chiếm 27,3% và tổ chức sự kiện với 14,7%.
HĐTN cho học sinh được tổ chức thông qua các hoạt động giáo dục, bao gồm hoạt động trong giờ lên lớp của chương trình các môn học, hoạt động ngoài giờ lên lớp, và sự kết hợp giữa hai loại hình này Theo kết quả khảo sát, 47,5% cho rằng phương án kết hợp hoạt động giáo dục trong và ngoài giờ lên lớp là đúng, trong khi 28,7% chọn hoạt động ngoài giờ lên lớp, 14,7% chọn hoạt động trong giờ lên lớp, và 9,1% cho rằng tất cả đều sai.
HĐTN ở trường, kinh phí do ai cung cấp? a Phụ huynh HS 16 11,2 b Nhà trường 37 25,9 c Phụ huynh HS và các tổ chức tài trợ 19 13,3 d Nhà trường và Phụ huynh HS 71 49,6
HĐTN ở trường, ai quyết định địa điểm tham quan dã ngoại? a BGH nhà trường 45 31,5 b Tổng phụ trách Đội 37 25,9 c GV chủ nhiệm 35 24,4 d Phụ huynh HS 26 18,2
12 Những nội dung của HĐTN, theo
Thầy (Cô) là những người có vai trò quan trọng trong lĩnh vực Chính trị - Xã hội, với các chủ đề như tôn sư trọng đạo, quyền trẻ em, an toàn giao thông, uống nước nhớ nguồn và lòng nhân ái.
50 34,9 b Lĩnh vực Khoa học - Kĩ thuật gồm các chủ đề: Môi trường tự nhiên, thế giới quanh ta, các nhà bác học…
Lĩnh vực Văn hóa - Nghệ thuật bao gồm nhiều chủ đề phong phú như di tích lịch sử, di sản văn hóa, sinh hoạt văn nghệ, biểu diễn nghệ thuật, nghề truyền thống và phong tục tập quán.
Lĩnh vực Lao động - Công ích bao gồm nhiều chủ đề quan trọng như lao động vệ sinh, chăm sóc, bảo vệ các di tích lịch sử, công trình công cộng và di sản văn hóa.
Lĩnh vực Thể dục - Thể thao bao gồm nhiều chủ đề phong phú như thể dục giữa giờ, thể dục nhịp điệu và các câu lạc bộ thể thao đa dạng như bóng đá, bóng bàn, điền kinh, cờ vui, cùng với các hoạt động như ngày hội vui khỏe.
HĐTN ở trường, ai quyết định nội dung? a BGH nhà trường 11 7,7 b Tổng phụ trách Đội 125 87.5 c GV chủ nhiệm 7 4,8 d Phụ huynh HS 0 0
Đánh giá kết quả học tập HĐTN của học sinh có thể được thực hiện theo nhiều cách khác nhau Cụ thể, 18,9% cho rằng đánh giá theo năng lực là phù hợp, trong khi 25,2% cho rằng nên đánh giá kiến thức, kỹ năng và thái độ Đáng chú ý, 49,6% ý kiến cho rằng việc đánh giá cần bao gồm cả kiến thức, kỹ năng, thái độ và năng lực Một tỷ lệ nhỏ 6,3% cho rằng tất cả các phương pháp đánh giá đều không đúng.
HĐTN được thực hiện thông qua nhiều công cụ khác nhau, bao gồm phiếu tự đánh giá, bản thu hoạch cá nhân, phiếu quan sát học sinh, phiếu học tập, và phiếu đánh giá nhóm Trong đó, phiếu tự đánh giá và phiếu quan sát học sinh không được sử dụng, trong khi bản thu hoạch cá nhân chiếm tỷ lệ 13,9%, phiếu học tập đạt 10%, và có đến 34,9% không thực hiện đánh giá Ngoài ra, ý kiến khác về việc rút kinh nghiệm chiếm 26,5%.
Tổ chức trò chơi củng cố 21 14,7
Thầy (Cô) gặp những khó khăn nào? a Thời gian 10 7 b Kinh phí 103 72 c Phương pháp tổ chức 9 6,3 d Quản lý học sinh 21 14,7 Ý kiến khác……… 0 0
Thi ế t k ế ho ạt độ ng tr ả i nghi ệm các đị a danh cho h ọ c sinh Ti ể u h ọ c ở thành ph ố
2.2.1 Đề xu ấ t thi ế t k ế m ộ t s ố k ế ho ạ ch ho ạt độ ng tr ả i nghi ệ m tham quan Dã ngo ạ i ở m ộ t s ố đị a danh ở Đồ ng Tháp
2.2.1.1 Thiết kế kế hoạch hoạt động trải nghiệm lĩnh vực “Lịch sửvà địa lý”
Chủ đề “Tri ân và noi gương cụ Nguyễn Sinh Sắc” được tổ chức cho học sinh lớp 4 và 5 trường tiểu học Nguyễn Văn A nhằm đáp ứng nhu cầu tìm hiểu về một anh hùng địa phương Khu di tích Nguyễn Sinh Sắc nằm cách trường khoảng 1 – 1.5km, cho thấy điều kiện tổ chức hoạt động trải nghiệm là hợp lý và khả thi Cụ Nguyễn Sinh Sắc, thân sinh của Chủ tịch Hồ Chí Minh, là một thầy thuốc tận tâm với người dân Đồng Tháp, sống giản dị và chân thành, chính là nguồn cảm hứng cho tên gọi của hoạt động này Mục tiêu của hoạt động trải nghiệm là giúp học sinh hiểu biết sâu sắc hơn về cuộc đời và sự nghiệp của cụ Nguyễn Sinh Sắc, từ đó khơi dậy lòng tự hào và tinh thần noi gương trong học tập và cuộc sống.
- Nêu được quá trình hình thành khu di tích, tiểu sử và sự nghiệp của cụ Nguyễn Sinh Sắc;
Để thể hiện lòng biết ơn đối với cụ Nguyễn Sinh Sắc, chúng ta có thể thực hiện một số công việc như thắp hương tri ân, dọn dẹp vệ sinh khu vực quanh mộ và rút ra những bài học quý giá cho bản thân.
Cần có ý thức và trách nhiệm đối với cụ Nguyễn Sinh Sắc và quê hương Để viếng thăm khu di tích cụ Nguyễn Sinh Sắc, học sinh cần xác định rõ nội dung, hình thức, phương pháp và phương tiện thực hiện.
- Tìm hiểu qúa trình hình thành về khu di tích, tiểu sử và sự nghiệp cụ Nguyễn Sinh Sắc (1);
- Thực hiện được một số công việc thể hiện lòng biết ơn cụ Nguyễn Sinh Sắc (2)
Từ nội dung có thể phát họa ra phương pháp, phương tiện, hình thức của HĐTN
Có thể tổ chức các hoạt động như tham quan tìm hiểu quá trình hình thành khu di tích, tiểu sử và sự nghiệp của cụ Nguyễn Sinh Sắc, cùng với trò chơi “Hái hoa dân chủ” để tăng cường trải nghiệm giáo dục cho người tham gia.
Để tổ chức các hoạt động tri ân tại khu di tích Nguyễn Sinh Sắc, có thể thiết kế những hoạt động ý nghĩa như thắp hương, làm vệ sinh quanh khu mộ và viết “Cảm nghĩ của em” Bước tiếp theo là lập kế hoạch tổ chức các hoạt động trải nghiệm, bao gồm các mẫu trong phụ lục, và cuối cùng là triển khai kế hoạch thực hiện các hoạt động này.
KẾ HOẠCH TRIỂN KHAI TRẢI NGHIỆM THAM QUAN, DÃ NGOẠI
Chủđề: “Tri ân và noi gương cụ Nguy ễ n Sinh S ắc” Đối tượng HS lớp 4 hoặc 5, trường tiểu học Nguyễn Văn A
I Mục tiêu: Sau khi tham gia HĐTN tại khu di tích Nguyễn Sinh Sắc, HS có khảnăng:
- Nêu được quá trình hình thành khu di tích, tiểu sử và sự nghiệp của cụ Nguyễn Sinh Sắc;
Để thể hiện lòng biết ơn đối với cụ Nguyễn Sinh Sắc, chúng ta có thể thực hiện một số công việc như thắp hương tri ân, dọn dẹp vệ sinh xung quanh khu mộ và rút ra những bài học quý giá cho bản thân từ cuộc đời của cụ.
- Có ý thức, trách nhiệm đối với cụ Nguyễn Sinh Sắc nói riêng và đối với quê hương nói chung.
II Nội dung: Việc viếng thăm khu di tích cụ Nguyễn Sinh Sắc, HS cần thực hiện các nội dung sau:
- Tìm hiểu qúa trình hình thành khu di tích, tiểu sử và sự nghiệp cụ Nguyễn Sinh Sắc;
- Thực hiện được một số công việc thể hiện lòng biết ơn cụ Nguyễn Sinh Sắc
III Công tác chuẩn bị
1 Kế hoạch lịch biểu thời gian
7g00 HS tập trung tại trường theo nhóm lớp BTC phân công
7g - 7g10’ Điểm danh, phổ biến lịch trình, nội quy, phân công nhiệm vụ,
2 Dự trù kinh phí: Dự trù kinh phí cho từng khoản tiền như: tiền xe, tiền ăn, nước uống quà, bồi dưỡng cho hướng dẫn viên,…
3 Chuẩn bịđồ dùng a Chuẩn bị của GV: Phiếu học tập, hệ thống câu hỏi trò chơi,…
STT CÂU HỎI CÂU TRẢ LỜI
1 Cụ Nguyễn Sinh Sắc còn tên gọi khác là?
A Nguyễn Sinh Khiêm B Nguyễn Sinh Thuyết
C Nguyễn Sinh Cung D Nguyễn Sinh Huy
2 Cụ Nguyễn Sinh Sắc đỗ
Phó bảng vào năm nào?
3 Khi vào Nam, cụ Nguyễn
Sinh Sắc sống tại đâu?
A Làng Hòa An B Làng hoa Sa Đéc
C Làng Tre Việt D Làng Sen
4 Khi cụ Nguyễn Sinh Sắc vào Nam làm nghề gì?
C CảA và B đúng D Cả A và B sai
5 Cụ Nguyễn Sinh Sắc sinh vào năm và mất năm nào?
6 Khu di tích Nguyễn Sinh
Sắc có diện tích bao nhiêu?
7 Khu di tích Nguyễn Sinh
Sắc tọa lạc tại đâu của Tp
8 Khu di tích Nguyễn Sinh
A Khu mộvà tượng Nguyễn Sinh Sắc
C Nhà sàn Bác Hồvà làng Hòa An xưa.
9 Khu mộ Nguyễn Sinh Sắc gồm những phần nào?
B Mộ chính, hồsen, đài sen
C Mộ chính và nhà sàn Bác Hồ
D Mộ chính và làng Hòa An
10 Khu di tích Nguyễn Sinh
Sắc được công nhận là di tích lịch sử quốc gia vào năm nào?
Em hãy viết cảm nghĩ tâm đắc của mình về cụ Nguyễn Sinh Sắc?
Em hãy cho biết mình sẽ học ở cụ Nguyễn Sinh Sắc những đức tính gì?
CÂU HỎI TRÕ CHƠI HÁI HOA DÂN CHỦ
STT CÂU HỎI CÂU TRẢ
1 Cụ Nguyễn Sinh Sắc đỗ cửnhân vào năm nào? Năm 1894
2 Cụ Nguyễn Sinh Sắc là thân sinh của ai? Hồ Chí Minh
3 Khu di tích Nguyễn Sinh Sắc được xếp hạng cấp quốc gia vào ngày nào?
4 Khi cụ Nguyễn Sinh Sắc qua đời, người dân đã an táng ông tại đâu?
5 Khu di tích Nguyễn Sinh Sắc được khánh thành vào ngày nào? 13/12/1977
6 Tính tới thời điểm hiện tại Đồng Tháp có bao nhiêu di tích lịch sửvăn hóa được xếp hạng?
7 Đồng Tháp có bao nhiêu di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia? 12 di tích
8 Đồng Tháp có bao nhiêu di tích lịch sửvăn hóa cấp tỉnh? 49 di tích
9 Trong số các di tích sau, di tích lịch sửvăn hóa nào xếp hạng cấp tỉnh?
A Khu di tích cách mạng Xẻo Quít
B Đền thờÔng bà ĐỗCông Tường
10 Tại xã Tân Kiều, huyện Tháp Mười có di tích gì? Gò Tháp
11 Văn Thánh Miếu được xếp hạng di tích lịch sửvăn hóa cấp nào? Cấp tỉnh
12 Di tích Đền thờ Tam vị Đại thần và Tượng cụ Thống Linh tại xã nào của TP Cao Lãnh?
13 Tại thị trấn Cái Tàu Hạ, huyện Châu Thành có di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia nào? Đình Phú Hựu
14 Di tích Bia lưu niệm thành lập Chi bộĐảng đầu tiên của
Tỉnh Đồng Tháp tại đâu?
Xã Hòa An, TP Cao Lãnh
PHIẾU ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP
Tiêu chí thể hiện năng lực Đánh giá mức độ phát triển năng lực học sinh Nhận xét của GV
Trả lời phiếu học tập
Kịch bản quảng bá Lăng
Viết cảm nghĩ và rút ra bài học
Tham gia tích cực các hoạt động
Tự giác và hợp tác làm việc nhóm
Với thang điểm 10 cho mỗi công việc, GV có thể phân các mức độ như sau:
Mức độ đánh giá được phân chia thành ba loại: Mức độ 1 đạt từ 8 – 10 điểm, tương đương với xếp loại tốt; Mức độ 2 đạt từ 5 – 7 điểm, tương đương với xếp loại đạt; và Mức độ 3 đạt từ 0 – 4 điểm, tương đương với xếp loại chưa đạt Để chuẩn bị cho bài kiểm tra, học sinh cần mang theo ba lô, áo khoác, mũ, giấy và bút.
IV Tổ chức hoạt động
1 Hoạt động 1: Tham quan tìm hiểu về quá trình hình thành khu di tích, tiểu sử và sự nghiệp cụ Nguyễn Sinh Sắc a Mục tiêu: Nêu được quá trình hình thành khu di tích, tiểu sử và sự nghiệp của cụ Nguyễn Sinh Sắc b Cách tiến hành
Bước 1: Thắp nhang tri ân: GV ổn định đội hình các lớp và hướng dẫn HS làm nghi lễ dâng hoa, thắp nhang cho cụ Nguyễn Sinh Sắc
Bước 2: Tham quan tìm hiểu về quá trình hình thành khu di tích, tiểu sử và sự nghiệp cụ Nguyễn Sinh Sắc: GV thực hiện trình tựnhư sau:
- Phát phiếu học tập cho mỗi HS, hướng dẫn HS cách thực hiện phiếu
- Tổ chức cho HS đi theo hướng dẫn viên để tham quan khu di tích Nguyễn Sinh
Sắc và hoàn thiện phần trắc nghiệm của phiếu học tập
Tổ chức cho học sinh làm việc theo nhóm là một phương pháp hiệu quả, trong đó mỗi học sinh sẽ hoàn thiện phần viết cảm nghĩ cá nhân Bên cạnh đó, nhóm sẽ thảo luận các câu hỏi định hướng nhằm giúp học sinh chuẩn bị tốt cho kỳ thi hái hoa dân chủ.
Cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc, thân sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh, là một thầy giáo, thầy thuốc và nhà nho yêu nước thương dân Với tấm lòng giản dị và sự hy sinh vì người khác, Cụ trở thành tấm gương sáng cho mọi người noi theo.
2 Hoạt động 2: Trò chơi “Hái hoa dân chủ” a Mục tiêu: Củng cố kiến thức về khu di tích Nguyễn Sinh Sắc b Cách tiến hành: GV thực hiện trình tựnhư sau:
- Giới thiệu tên trò chơi “Hái hoa dân chủ”
- Tổ chức: chia thành 4 đội chơi, các nhóm tựđặt tên cho đội mình (tên gọi liên quan đến chuyến đi);
Trong trò chơi, mỗi đội sẽ hái 3 hoa tương ứng với 3 câu hỏi Đại diện các đội lần lượt bốc thăm và trả lời câu hỏi, thực hiện yêu cầu trong giấy bốc thăm cho đến khi kết thúc trò chơi Mỗi câu trả lời đúng sẽ được tính 10 điểm Nếu các đội có điểm số bằng nhau, sẽ có câu hỏi phụ để phân định Đội nào có điểm số cao nhất sẽ giành chiến thắng.
Trò chơi đã giúp đánh giá thành tích của các đội, thể hiện tinh thần hợp tác và thái độ tích cực của từng thành viên Qua đó, người chơi không chỉ củng cố kiến thức về khu di tích Nguyễn Sinh Sắc mà còn nhận thấy rõ tinh thần đoàn kết và sự tích cực trong hoạt động nhóm.
3 Hoạt động 3: Làm vệ sinh quanh khu mộ a Mục tiêu: HS thực hiện được một số công việc làm vệ sinh xung quanh phần mộ cụ Nguyễn Sinh Sắc b Cách tiến hành: GV thực hiện trình tựnhư sau:
- Kết hợp với Ban quản lý phân lớp 4 nhóm
- Phân công nhiệm vụ: nhóm 1: lau chùi phần mộ; nhóm 2: nhặt rác xung quanh mộ; nhóm 3: làm cỏ, nhóm 4 tưới nước cho hoa kiểng
Kết quả làm việc của các nhóm đã được đánh giá và nhận xét một cách cụ thể Kết luận cho thấy rằng những hành động nhỏ của lớp hôm nay đã thể hiện lòng tri ân sâu sắc đối với cụ Nguyễn Sinh Sắc Mỗi cá nhân cần biết trân trọng và học hỏi từ cụ, bắt đầu từ những việc làm nhỏ và thiết thực nhất.
Th ử nghi ệ m
Việc tổ chức thử nghiệm sư phạm nhằm kiểm chứng tính khả thi và hiệu quả của kế hoạch HĐTN áp dụng hình thức TQDN là cần thiết Điều này đáp ứng yêu cầu đề tài về cách tổ chức dạy - học, đánh giá kết quả học tập của học sinh, đồng thời khai thác tính tích cực, chủ động và sáng tạo của các em.
Do các điều kiện khách quan và chủ quan tại các trường tiểu học, chúng tôi không thể thực hiện tất cả các chủ đề đề xuất Về điều kiện khách quan, vấn đề kinh phí và kế hoạch của nhà trường từ đầu năm đã ảnh hưởng đến quy trình thiết kế Về điều kiện chủ quan, chúng tôi là sinh viên năm cuối đang chịu nhiều áp lực trong học tập và phụ thuộc vào kế hoạch ban đầu Vì vậy, chúng tôi quyết định căn cứ vào thực tế để thử nghiệm kế hoạch triển khai (bước 6) cho hai chủ đề sau.
Lĩnh vực lịch sửvà địa lý, chủđề “Tri ân và noi gương cụ Nguy ễ n Sinh S ắc”
- Tìm hiểu quá trình hình thành về khu di tích, tiểu sử và sự nghiệp của cụ Nguyễn Sinh Sắc;
Chúng ta có thể thể hiện lòng biết ơn đối với cụ Nguyễn Sinh Sắc bằng cách thực hiện một số công việc ý nghĩa Trong chủ đề “Một ngày làm nông dân nhí”, các hoạt động sẽ giúp trẻ em hiểu rõ hơn về nghề nông, từ đó phát triển tình yêu thiên nhiên và ý thức về giá trị lao động Những trải nghiệm này không chỉ mang lại niềm vui mà còn giáo dục các em về sự cần cù và lòng biết ơn đối với những người đã góp phần xây dựng quê hương.
- Tìm hiểu đặc điểm quy trình phát triển của một số cây hoa kiểng
- Thực hành một vài công đoạn đơn giản của quy trình trồng hoa như: làm cỏ, trồng vào chậu, tưới nước,…
2.3.3 Đối tượng và địa bàn thử nghiệm
Chúng tôi tiến hành nghiên cứu với đối tượng thử nghiệm là học sinh từ các lớp tại một số trường tiểu học ở TP Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp Qua quá trình liên hệ và thảo luận, chúng tôi đã xác định được các yếu tố cần thiết cho nghiên cứu.
Ban Giám hiệu nhà trường và cơ sở tham quan, chúng tôi đã tiến hành thử nghiệm ở các trường tiểu học sau:
Tên và địa chỉtrường Đối chứng
Trường TH Bùi Thị Xuân 39 Trường TH Phan Chu Trinh 58
Trường TH Phạm Ngũ Lão 41 Trường TH Chu Văn An 86
2.3.4 Cách t ổ ch ứ c th ử nghi ệ m: Chúng tôi thực hiện các công việc sau:
- Thiết kế kế hoạch triển khai HĐTN tham quan, dã ngoại, chuẩn bị các nguyên vật liệu và dụng cụ cần thiết cho hoạt động,…
Liên hệ và thảo luận với Ban tổ chức tại địa điểm tham quan và dã ngoại là rất quan trọng Người thuyết minh cùng với giáo viên phụ trách của đoàn tham quan sẽ làm đối chứng cho phiếu đánh giá, đảm bảo tính chính xác và khách quan trong quá trình đánh giá.
Ban Giám hiệu, GV phụ trách làm thử nghiệm về kế hoạch trên khai hoạt động và phiếu đánh giá
Tham gia cùng với người thuyết minh và giáo viên phụ trách trong việc thực hiện thí nghiệm, đồng thời hỗ trợ khi cần thiết Chúng tôi ghi nhận quá trình học của học sinh, đặc biệt là tính chủ động của các em thông qua việc tích cực tham gia hoạt động, chuẩn bị theo hướng dẫn của giáo viên, và cách thức thực hiện cũng như xử lý tình huống từ phía giáo viên.
- Thu phiếu đánh giá kết qủa hoạt động
Chúng tôi đã nhờ người thuyết minh và giáo viên phụ trách nhận xét buổi hoạt động trải nghiệm thông qua phiếu đánh giá Đồng thời, chúng tôi cũng đã cùng giáo viên thảo luận lại hoạt động để rút ra những kinh nghiệm quý báu.
2.3.5.1 Kết quả thử nghiệm chủđề: “Tri ân và noi gương cụ Nguyễn Sinh Sắc”
Sau khi tổ chức HĐTN, chúng tôi tiến hành khảo sát trên đối tượng HS tham gia
(57 HS) trường tiểu học Phan Chu Trinh, kết quảthu được như sau:
Bảng 2.4 Kết quảđánh giá HĐTN “Tri ân và noi gương cụ Nguyễn Sinh Sắc”
TT Nội dung Các phương án trả lời Đối chứng Thử nghiệm
1 Em có thích HĐTN “Tri ân và noi gương cụ Nguyễn
2 Thái độ tham gia trong quá trình tham gia hoạt động
Tích cực, cần nhắc nhở
Chưa tích cực, nhắc nhở nhiều
3 Tinh thần trách nhiệm khi tham gia hoạt động
Làm tốt nhiệm vụ của mình và nhắc nhở bạn hoàn thành
Làm tốt nhiệm vụ của mình
Chưa làm tốt nhiệm vụ của mình
4 Sau khi hoàn thành nhiệm vụ, cảm xúc của em như thế nào?
Rất vui và hứng thú
5 Em có muốn tìm hiểu thêm về cụ Nguyễn Sinh Sắc không?
6 Tìm hiểu về tiểu sử và sự nghiệp cụ Nguyễn Sinh Sắc
Biết được tiểu sử của cụ
Biết được sự nghiệp của cụ
7 Tìm hiểu về qúa trình hình thành khu di tích lăng cụ
Biết được quá trình hình thành và phát triển khu di tích
Theo dõi và ghi lại quá trình hình thành khu di tích
8 Làm vệ sinh quanh khu mộ Hoàn thành nhiệm vụđược phân công
Không hoàn thành nhiệm vụđược phân công
2.3.5.2 Kết quả thử nghiệm chủđề: “Một ngày làm nông dân nhí”
Sau khi tổ chức HĐTN, chúng tôi tiến hành khảo sát trên đối tượng HS tham gia
(86 HS) tại lớp 5/1 và 5/2 trường tiểu học Chu Văn An, kết quảthu được như sau:
Bảng 2.5 Kết quảđánh giá HĐTN “Một ngày làm nông dân nhí”
T Nội dung Các phương án trả lời Đối chứng Thử nghiệm
“Một ngày làm nông dân nhí” không?
2 Thái độ tham gia trong quá trình tham gia hoạt động
Tích cực, cần nhắc nhở 1 2,4 1 1,2 Chưa tích cực, nhắc nhở nhiều
3 Tinh thần trách nhiệm khi tham gia hoạt động
Làm tốt nhiệm vụ của mình và nhắc nhở bạn hoàn thành
Làm tốt nhiệm vụ của mình 6 14,6 6 7 Chưa làm tốt nhiệm vụ của mình
4 Sau khi hoàn thành nhiệm vụ, cảm xúc của em như thế nào?
Rất vui và hứng thú 39 95,1 83 96,5
5 Em có muốn khám phá thêm về quy trình và cách chăm sóc cây kiểng không?
6 Tìm hiểu về quy trình trồng cây
Nhớcác bước trồng cây 41 100 86 100 Quên trình tựcác bước 0 0 0 0
7 Tìm hiểu về cách chăm sóc cây trồng
Nhớcác bước chăm sóc cây
8 Hoạt động trồng và Trồng cây đúng quy trình 35 85,3 84 97,6 chăm sóc cây trồng Chăm sóc cây đúng yêu cầu
40 97,6 86 100 Đảm bảo tính thẩm mỹ 29 70,7 85 98,8
9 Viết nhật kí chăm sóc cây trồng
Theo dõi và ghi được nhật kí chăm sóc cây trồng
Không theo dõi và quên viết nhật kí chăm sóc cây trồng
2.3.6 Nhận xét và đánh giá
2.3.6.1 Những mặt làm được Từ việc phân tích kết quả đánh giá của 2 chủ đề đã trình bày ở trên, chúng tôi rút ra một số nhận xét sau:
Học sinh tham gia thử nghiệm đã hoàn thành phiếu đánh giá tốt hơn so với nhóm đối chứng, như thể hiện trong bảng 2.4 và bảng 2.5 Điều này cho thấy rằng thiết kế tổ chức học tập theo đề xuất đã đạt yêu cầu cao hơn Các em được hướng dẫn học tập qua nhiệm vụ cụ thể, từ đó thể hiện vai trò chủ động trong việc khám phá nội dung học tập Học sinh tham gia tích cực vào các hoạt động thi đua, trả lời câu hỏi để giành chiến thắng, cho thấy sự hứng thú và nỗ lực trong quá trình học.
Quản lý học sinh trong lớp trải nghiệm được cải thiện nhờ vào việc tổ chức làm việc theo nhóm nhỏ Các em tích cực tham gia vào các hoạt động nhóm để hoàn thành nhiệm vụ, không có thời gian làm việc riêng, từ đó thể hiện rõ tinh thần tự quản và đoàn kết thông qua các hoạt động thi đua.
Mặc dù đã đạt được một số thành công, vẫn còn một số học sinh chưa thể hiện hết mình trong quá trình trải nghiệm Kỹ năng xử lý vấn đề trong học tập của các em còn chậm, và kỹ năng giao tiếp chưa tốt, dẫn đến việc chưa huy động được sự hợp tác của các thành viên trong nhóm Nguyên nhân chủ yếu là do học sinh chưa quen với phương pháp học này, vì vậy cần có thời gian để các em thích nghi và phát huy tiềm năng tốt hơn.
TIỂU KẾT CHƯƠNG 2 Ở chương này, chúng tôi tiến hành khảo sát thực trạng, nghiên cứu thiết kế kế hoạch HĐTNvà thử nghiệm Cụ thể như sau:
Thực trạng tổ chức hoạt động trải nghiệm (HĐTN) tại các trường tiểu học ở Tp Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp cho thấy còn nhiều hạn chế Kết quả khảo sát chỉ ra rằng việc tổ chức HĐTN còn phụ thuộc vào nhận thức về tầm quan trọng của hoạt động này, năng lực tổ chức của giáo viên còn yếu kém, cùng với điều kiện về thời gian và kinh phí chưa được chú trọng đúng mức Đặc biệt, những trường ở vùng ven nông thôn gặp nhiều khó khăn trong việc triển khai HĐTN, điều này cần được cải thiện để nâng cao chất lượng giáo dục.
GD & ĐT vẫn chưa chính thức công bố chương trình HĐTN và chưa có văn bản hướng dẫn cụ thể, chỉ đưa ra khuyến nghị Điều này khiến các trường gặp khó khăn về kinh phí và e ngại trong việc quản lý học sinh.
Chúng tôi đã đề xuất một quy trình thiết kế kế hoạch HĐTN với ba kế hoạch cho các lĩnh vực khác nhau: Lĩnh vực lịch sử với chủ đề “Tri ân và noi gương cụ Nguyễn Sinh Sắc”, lĩnh vực thiên nhiên với chủ đề “Tham quan Xẻo Quít”, và lĩnh vực nghề nghiệp với chủ đề “Một ngày làm nông dân nhí” Để thử nghiệm, chúng tôi đã tiến hành thử nghiệm hai chủ đề.
“Tri ân và noi gương cụ Nguyễn Sinh Sắc” và Chủđề “Một ngày làm nông dân nhí”
Kết quả thử nghiệm cho thấy học sinh tiếp thu nội dung tốt và có thái độ tích cực khi tham gia hoạt động trải nghiệm và quản lý học sinh Điều này chứng tỏ rằng việc thiết kế hoạt động trải nghiệm theo định hướng giáo dục đã phát huy hiệu quả bước đầu Tuy nhiên, cần thiết lập lộ trình triển khai để học sinh hình thành thói quen học tập theo hướng dẫn của kế hoạch.
Kết quả thử nghiệm cho thấy đề xuất thiết kế kế hoạch hoạt động trải nghiệm (HĐTN) của đề tài đã đạt được mục tiêu ban đầu, góp phần nâng cao chất lượng tổ chức HĐTN tại một số địa phương ở tỉnh Đồng Tháp.
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
Qua quá trình nghiên cứu đề tài cho phép tôi rút ra một số kết luận sau:
