Microsoft Word 5 KLTN Khanh Tam BỘ CÔNG THƯƠNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP TP HỒ CHÍ MINH KHOA LUẬT VÕ HOÀNG KHÁNH TÂM HÌNH PHẠT TỬ HÌNH THEO PHÁP LUẬT VIỆT NAM VÀ QUỐC TẾ KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT HỌC Chuyên ngành Luật quốc tế TP HỒ CHÍ MINH – NĂM 2021 iv MỤC LỤC Trang PHẦN MỞ ĐẦU 1 CHƯƠNG 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ PHÁP LÝ VỀ HÌNH PHẠT TỬ HÌNH TẠI VIỆT NAM VÀ MỘT SỐ QUỐC GIA TRÊN THẾ GIỚI 6 1 1 Khái quát chung về hình phạt tử hình 6 1 1 1 Lịch sử hình thành 6 1 1 2 Quy định của một số nước và quốc.
MỘT SỐ VẤN ĐỀ PHÁP LÝ VỀ HÌNH PHẠT TỬ HÌNH TẠI VIỆT NAM VÀ MỘT SỐ QUỐC GIA TRÊN THẾ GIỚI
Khái quát chung về hình phạt tử hình
Trong lịch sử phát triển của xã hội loài người, hình phạt tử hình đã được ghi nhận và tồn tại từ lâu, được xem là một loại hình phạt truyền thống Theo tác giả Trịnh Quốc Toản, thuật ngữ "tử hình" trong tiếng Anh là "death penalty" hay "capital punishment", có nguồn gốc từ từ Latin "capitalis", liên quan đến từ "kaput" nghĩa là đầu Điều này ám chỉ rằng hình phạt này dẫn đến việc tước bỏ quyền sống của một người, thể hiện qua các tên gọi khác nhau như "peine de mort" trong tiếng Pháp và "Todesstrafe" trong tiếng Đức.
Tử hình, hay "todesstrafe", là hình phạt nghiêm khắc nhất trong Luật Hình sự Việt Nam, tước đi quyền sống của người bị kết án và chỉ áp dụng cho các tội phạm đặc biệt nghiêm trọng Hình phạt này được quy định trong Bộ luật Hình sự và do Tòa án quyết định Qua thời gian, định nghĩa và quy định về hình phạt tử hình đã thay đổi tùy theo từng vùng lãnh thổ và mức độ phát triển của xã hội Nhìn chung, hình phạt tử hình có thể được chia thành nhiều giai đoạn khác nhau.
Bộ luật Hammurabi, được coi là bộ luật cổ nhất của người Babylon, được các nhà khảo cổ học phát hiện và ghi nhận, được tạc vào thời vua Hammurabi (1792-1750 TCN) trên một phiến đá bazan cao 2.25m và đường kính 2m Bộ luật này thể hiện tính bảo thủ với quan niệm rằng mức hình phạt phải tương xứng với mức độ tội ác, đồng thời phản ánh sự phân chia giai cấp và quyền lực của người cầm quyền, như thể hiện trong lời mở đầu của bộ luật: “Vì hạnh phúc của loài người, thần Anu và thần Enlin đã ra ”
Hình phạt tử hình trong Luật Hình sự Việt Nam đang được xem xét và đề xuất cải thiện Bài viết của Trịnh Quốc Toản cung cấp những kiến nghị quan trọng nhằm hoàn thiện quy định này Nguồn tài liệu được xuất bản bởi Nhà xuất bản Trường đại học Kiểm Sát Hà Nội và đã được truy cập lần cuối vào ngày 31 tháng 3 năm 2021.
Bộ luật Hammurabi, được ban hành bởi vị vua vĩ đại và đạo đức, nhằm bảo vệ chính nghĩa và ngăn chặn sự áp bức của kẻ mạnh đối với người yếu Bộ luật gồm 282 điều, trong đó có 30 điều quy định hình phạt tử hình cho các tội phạm nghiêm trọng Ví dụ, Điều 229 quy định rằng thợ xây sẽ bị xử tử nếu xây nhà không chắc chắn dẫn đến cái chết của chủ nhà Điều 1 và Điều 3 quy định hình phạt tử hình cho những ai buộc tội sai về tội giết người hoặc chứa chấp nô lệ trốn chạy Hình thức thi hành án tử hình thời kỳ này rất tàn khốc, bao gồm các phương pháp như đốt, dìm nước hoặc đóng cọc.
Bộ luật Manu, được hình thành từ thế kỷ II đến I TCN tại Ấn Độ bởi các giáo sĩ Bà-la-môn, tương tự như bộ luật Hammurabi, nhấn mạnh quyền tự quyết của giai cấp cầm quyền Bộ luật này thể hiện sự phân biệt đối xử giữa các giai cấp thông qua việc quy định chứng cứ và mức hình phạt khác nhau cho từng giai cấp, đặc biệt là quyền sở hữu Ngoài ra, bộ luật cũng đề cập đến hình phạt tử hình với những hình thức rất nghiêm khắc, như quy định tại Điều 3.
Nếu một người đàn ông làm chứng dối trong phiên tòa, đặc biệt là trong các vụ án nghiêm trọng, anh ta có thể bị xử tử Theo Điều 610, trộm cắp tài sản của nhà vua hoặc nhà chùa cũng bị xử lý nghiêm khắc với hình phạt tử hình Các tội như cướp, hiếp dâm và giết người được xem là tội phạm đặc biệt và chịu án phạt nặng nề Tại phương Tây, Bộ luật La Mã ra đời vào khoảng năm 449 TCN đã nhấn mạnh quyền sở hữu của giai cấp thống trị và áp dụng hình phạt tử hình, phản ánh sự tàn nhẫn và dã man của thời kỳ đó, phụ thuộc vào phân chia giai cấp.
8 Nguyễn Xuân Yêm (2013), “Tử hình, hình phạt chết trong lịch sử nhân loại” Tạp chí Người đưa tin pháp luật, số 15(4), 1-2
Theo Luật sư Thomas P Vincent (2019) trong cuốn "Selections from the Code of Hammurabi", hình phạt được áp dụng một cách khác nhau tùy thuộc vào địa vị xã hội Cụ thể, quý tộc và binh lính sẽ bị xử án bằng hình thức chém đầu, trong khi dân thường phải chịu hình phạt chết thiêu hoặc bị ngựa xé Đối với nô lệ, hình phạt còn tàn khốc hơn, bao gồm những cách thức như đóng cọc xuyên qua người, dìm chết, và tùng xẻo.
Thông qua những nội dung khái quát của các bộ luật cổ Hammurabi, Manu,
Các nhà khảo cổ học và chuyên gia cho rằng bộ luật La Mã quy định hình phạt tử hình một cách tàn nhẫn và khủng khiếp.
Giai đoạn từ sau Công Nguyên đến sau chiến tranh thế giới thứ 2 (1939-1945)
Trong suốt hàng nghìn năm, hình phạt tử hình vẫn tồn tại trong xã hội mặc dù trình độ con người ngày càng nâng cao Theo Nguyễn Xuân Yêm (2013), vào năm 1819, Hạ nghị viện Anh đã quy định hình phạt tử hình cho 220 loại tội phạm, không chỉ giới hạn ở tội giết người và cướp tài sản mà còn bao gồm các tội như xâm phạm súc vật và ăn cắp vặt Phương thức thi hành hình phạt rất man rợ, bao gồm các hình thức tra tấn tàn bạo Tuy nhiên, cùng với sự tiến bộ của xã hội, nhiều quốc gia đã bắt đầu áp dụng các biện pháp cải tạo tù nhân thay vì tử hình, như buộc tù nhân lao động trong điều kiện nghiêm ngặt để tạo ra thu nhập Hơn nữa, một số nước đã chuyển giao tù nhân đến các thuộc địa để giảm bớt áp lực cho hệ thống nhà tù và đáp ứng nhu cầu lao động tại đó, từ đó giảm thiểu việc áp dụng hình phạt tử hình.
Tại Trung Quốc, hình phạt tử hình đã được áp dụng từ lâu và vẫn còn tồn tại đến nay Theo Tổ chức Ân xá Thế giới, số liệu về án tử hình tại đây được coi là bí mật quốc gia Một trường hợp đáng chú ý là vụ xử án oan của Nie Shubin vào năm 1995; đến năm 2016, một người đã ra đầu thú và thừa nhận tội danh "hãm hiếp và sát hại một phụ nữ ở tỉnh Hà Bắc" Điều này đặt ra nhiều câu hỏi về tính công bằng trong hệ thống tư pháp của Trung Quốc.
Án tử hình và các phương thức thi hành án tử hình trên thế giới là một chủ đề quan trọng được nghiên cứu bởi Nguyễn Xuân Yêm (2013) Tài liệu này, xuất bản bởi Nhà xuất bản Báo Năng lượng Mới, cung cấp cái nhìn sâu sắc về các hình thức và quy trình liên quan đến án tử hình Bài viết có thể được truy cập tại địa chỉ , với thông tin được cập nhật lần cuối vào ngày 12 tháng 5 năm 2021.
Trung Quốc nhận định rằng Nie Shubin đã không cung cấp thông tin rõ ràng, có sai sót trong quá trình điều tra và bị ép cung trong lúc lấy lời khai, dẫn đến những hệ quả nghiêm trọng.
Nhiều quốc gia đã trải qua quá trình bãi bỏ và khôi phục hình phạt tử hình do tình hình tội phạm gia tăng Philippines là một ví dụ điển hình, khi vào năm 1987, nước này trở thành quốc gia đầu tiên ở châu Á bãi bỏ hình phạt tử hình cho tất cả các tội phạm Tuy nhiên, trước sự gia tăng tội phạm, hình phạt tử hình đã được khôi phục vào năm 1993 Đến tháng 6 năm 2006, Philippines một lần nữa chính thức bãi bỏ hình phạt này.
Năm 2016, Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte đã phát động "cuộc chiến với ma túy", cho phép cảnh sát được bắn chết tội phạm ma túy Theo Tổ chức Giám sát nhân quyền, kể từ khi ông nhậm chức, các cuộc truy quét đã dẫn đến cái chết của hơn 7.000 người, trong đó có nhiều người vô tội.
Pháp luật Việt Nam về hình phạt tử hình
1.2.1 Quy định hình phạt tử hình tại Việt Nam qua từng giai đoạn
Tại Việt Nam, hình phạt tử hình được áp dụng cho một số tội phạm đặc biệt nghiêm trọng theo quy định của Bộ luật Hình sự 2015 Bộ luật này cũng quy định rõ các tội danh mà hình phạt này có thể được áp dụng.
Bộ luật hà khắc tại Việt Nam quy định xử án hình sự nghiêm khắc đối với hành vi ngoại tình, bao gồm các bước như khởi tố, điều tra, truy tố và xét xử Quyền ân xá cho phạm nhân chỉ thuộc về Chủ tịch nước, nhằm mục đích phòng ngừa chung và riêng Ân xá được hiểu là việc miễn hoặc giảm hình phạt cho phạm nhân, coi đây là đặc ân của nhà nước Quyết định ân xá có thể là toàn bộ hoặc một phần hình phạt, và được thực hiện qua hai hình thức là đặc xá và đại xá.
Về trình tự thủ tục thi hành hình phạt tử hình giai đoạn hiện nay trải qua các bước sau:
Thủ tục thi hành án tử hình được quy định tại Điều 77 của Luật thi hành án hình sự 2019, trong đó Chánh án Tòa án xét xử sơ thẩm có thẩm quyền quyết định Tòa án sơ thẩm bao gồm tòa cấp huyện và tòa án quân sự khu vực, tuy nhiên, một số trường hợp đặc biệt được quy định tại khoản 1 điểm a, b, c, d không thuộc thẩm quyền của các tòa này Khi xảy ra các trường hợp đó, thẩm quyền sẽ thuộc về Tòa án cấp tỉnh và cấp quân khu Thực tế, tòa án sơ thẩm sẽ giải quyết các vụ án có khung hình phạt tử hình.
Ân xá, đặc xá và đại xá là những khái niệm quan trọng trong hệ thống pháp luật Việt Nam, liên quan đến việc miễn giảm hình phạt cho các phạm nhân Quy định về ân xá, đặc xá và đại xá được nêu rõ trong các văn bản pháp luật, nhằm tạo điều kiện cho người phạm tội có cơ hội cải tạo và tái hòa nhập cộng đồng Việc tha tù trước thời hạn cũng là một phần trong chính sách nhân đạo của Nhà nước, giúp giảm bớt gánh nặng cho hệ thống penitentiary và khuyến khích sự cải thiện hành vi của người phạm tội.
Amnesty refers to the reduction or elimination of penalties for individuals who have committed crimes and shown remorse The law provides mechanisms for amnesty and early release to allow offenders to reintegrate into society, particularly during significant national events Special amnesty is a specific legal provision that allows for the early release of prisoners under certain conditions, while general amnesty involves the complete pardon of certain offenses for a group of offenders Both policies reflect the humanitarian approach of the state towards rehabilitation and reintegration of offenders into society.**Legal Framework for Amnesty and Early Release**The current legal framework does not clearly define "amnesty," but it is generally understood as a state-granted pardon General amnesty is mentioned in the 2015 Penal Code, while special amnesty is detailed in various legal documents, including the 2007 Special Amnesty Law The conditions for granting these amnesties involve the offender's behavior during incarceration and the nature of their crimes, with specific eligibility criteria outlined in the law.**Conditions for Special Amnesty**To qualify for special amnesty, offenders must demonstrate good behavior, have served a minimum portion of their sentence, and meet specific criteria, such as age, health status, or significant contributions to society The decision for special amnesty is made by the President of the country and is typically granted during major national celebrations or under special circumstances.**Early Release Regulations**Early release from prison is another form of clemency that allows inmates to be released before completing their sentences based on their behavior and compliance with prison regulations This process is governed by specific legal provisions that outline the eligibility of offenders, including their criminal history and the nature of their offenses Certain serious crimes, especially those against national security, are excluded from eligibility for early release **Conclusion**Amnesty, general and special amnesty, and early release are crucial components of the legal system that aim to promote rehabilitation and reintegration of offenders into society These provisions reflect a balance between justice and compassion, allowing individuals who have shown remorse and improved behavior to return to their families and communities.
21 Thẩm quyền quyết định đặc xá thuộc về Chủ tịch nước (khoản 3 Điều 88 Hiến pháp năm 2013, Điều 16 Luật đặc xá năm 2007)
22 Thẩm quyền quyết định đại xá thuộc về Quốc hội (khoản 11 Điều 70 Hiến pháp năm 2013)
15 năm thuộc về Tòa án cấp tỉnh, trình tự của việc ra quyết định thi hành hình phạt tử hình được quy định trong vòng 09 ngày, cụ thể:
Sau khi Tòa án quyết định thi hành hình phạt tử hình, theo Điều 77 Luật thi hành án hình sự, quyết định này phải được tống đạt cho ba cơ quan liên quan.
2019 gồm VKS cùng cấp, Cơ quan Thi Hành Án Hình sự cùng cấp; trại giam đang giữ người chấp hành án và Sở Tư Pháp trong vòng 03 ngày
Trong quá trình tống đạt quyết định, cần kèm theo văn bản yêu cầu thành lập Hội đồng thi hành án theo Điều 78 của Luật thi hành án hình sự 2019 Sau khi nhận văn bản yêu cầu, các cơ quan có trách nhiệm phải ra quyết định thông báo cử người đại diện trong thời hạn 03 ngày.
Sau khi nhận quyết định cử đại diện, Chánh án Tòa án phải thành lập Hội đồng Thi hành án hình sự trong vòng 03 ngày.
Thủ tục thi hành án tử hình được quy định tại Điều 82 của Luật thi hành án hình sự 2019 và Nghị định 43/2020, trong đó hình thức thi hành án tử hình hiện nay là tiêm thuốc độc Việc chuyển đổi từ hình thức xử bắn sang tiêm thuốc độc là do nhiều lý do khác nhau.
Hai nguyên nhân chính dẫn đến việc kêu gọi xóa bỏ hình phạt tử hình trên toàn cầu là do các quốc gia phát triển và các liên minh đang thúc đẩy pháp luật nhân đạo, cùng với việc thi hành án tử hình gây ám ảnh và tác động tiêu cực đến tâm lý của những người thực hiện.
Cũng trong quy định trên, cụ thể tại Khoản 4 Điều 82 quy định trình tự thi hành gồm 08 bước như sau:
- Bước 1: Áp giải người chấp hành án đến nơi làm việc của Hội đồng thi hành án tử hình
- Bước 2: Tiến hành thực hiện yêu cầu của Hội đồng thi hành án tử hình
- Bước 3: Công bố quyết định thi hành án, giao quyết định thi hành án cho người chấp hành hình phạt
- Bước 4: Thực hiện việc thi hành án và báo cáo kết quả
- Bước 5: Xác định tình trạng của người đã bị thi hành án tử hình và báo cáo kết quả
- Bước 6: Lập biên bản thi hành án; báo cáo về quá trình, kết quả thi hành án; làm thủ tục khai tử
- Bước 7: Bảo quản tử thi, tổ chức mai táng, vẽ sơ đồ mộ người đã bị thi hành án
- Bước 8: Thông báo cho thân nhân của người đã bị thi hành án
Trước khi thực hiện tiêm thuốc độc, người chấp hành hình phạt được quyền ăn, uống, viết thư và ghi âm để gửi cho thân nhân Sau khi tiêm thuốc độc và nhận báo cáo từ bộ phận pháp y về tình trạng tử vong, các cơ quan như Cơ quan Thi hành án cấp tỉnh, quân khu và UBND xã có trách nhiệm phối hợp tổ chức bảo quản và mai táng thi thể Một vấn đề phát sinh là phạm nhân sau khi thi hành án tử hình sẽ không thể hiến tạng do tác động của thuốc độc làm hỏng các cơ quan trong cơ thể Mặc dù Khoản 3 Điều 20 Hiến Pháp 2013 quy định quyền hiến mô và bộ phận cơ thể, nhưng việc này lại không thể thực hiện đối với những phạm nhân muốn đóng góp cho y học, tạo ra một bất cập trong công tác thi hành án tử hình hiện nay.
Trong bối cảnh pháp luật Việt Nam, một điểm nổi bật là xu hướng bãi bỏ các tội danh tử hình trong Bộ luật hình sự, phù hợp với xu hướng toàn cầu Mặc dù hình phạt tử hình vẫn tồn tại đối với một số tội phạm, nhưng hình thức thi hành đã được cải thiện, không còn mang tính chất cực hình như trước Nguyên nhân giữ nguyên hình phạt này liên quan đến nhiều yếu tố, và việc bãi bỏ cần có lộ trình cụ thể Nghị quyết 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 đã đề cập đến việc này, nhưng đến năm 2021, hình phạt tử hình vẫn chưa được loại bỏ hoàn toàn Do đó, việc bãi bỏ hình phạt tử hình một cách triệt để là cấp bách và nhận được sự ủng hộ từ các nước phát triển cũng như tổ chức quốc tế.
1.2.2 Nội dung cơ bản của hình phạt tử hình
Tại Việt Nam, hình phạt tử hình đã xuất hiện từ sớm trong các bộ luật thời phong kiến, như bộ Lê Triều hình luật (Bộ luật Hồng Đức) dưới triều đại Lê.
Lê Thánh Tông đã thiết lập một bộ luật gồm 16 chương, được ghi chép trong 6 quyển với tổng cộng 722 điều, quy định rõ ràng về hình phạt Cách thức hành hình được quy định tại Điều 123, bao gồm 5 mức hình phạt khác nhau: xuy, trượng, đồ, lưu, và cao nhất là tử hình Trong mức tử hình, có 3 bậc được quy định cụ thể.
- Giảo (thắt cổ), trảm (chém đầu)
Lăng trì, hay còn gọi là tùng xẻo, là một hình phạt tàn bạo nhất trong lịch sử thi hành án tử hình, với việc xẻo từng miếng thịt, mổ bụng, moi ruột cho đến chết, sau đó cắt rời chân tay và bẻ gãy xương Theo tác giả Nguyễn Q Thắng trong tác phẩm Sơ khảo Hoàng Triều Luật Lệ, hình phạt này đặc biệt ghê rợn, với nam giới bị cắt bộ phận sinh dục và nữ giới thì bị che vải, mổ bụng, moi tạng phủ cho đến khi tắt thở Tuy nhiên, bộ luật cũng thể hiện tính nhân văn qua Điều 665, quy định giảm tội cho người trên 70 tuổi, dưới 15 tuổi và người tàn tật; cùng với Điều 680, quy định rằng phụ nữ mang thai phạm tội sẽ được xem xét đặc biệt trong quyết định xử tử.
TÁC ĐỘNG CỦA ÁN TỬ HÌNH ĐỐI VỚI VIỆT NAM VÀ MỘT SỐ KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT
Thực trạng áp dụng hình phạt tử hình và bỏ hình phạt tử hình tại một số quốc
2.1.1 Thi hành hình phạt tử hình ở một số quốc gia trên thế giới
Hình phạt tử hình đã tồn tại qua hàng triệu năm, với bản án tử hình đầu tiên được thực hiện bằng tiêm thuốc độc tại nhà tù tiểu bang Huntsville, Texas, Hoa Kỳ Phạm nhân Charles Brooks, Jr bị kết án vì sát hại một thợ sửa xe, đã thay thế các hình thức tử hình truyền thống như phòng hơi ngạt, ghế điện và treo cổ Đến nay, một số bang ở Hoa Kỳ vẫn duy trì hình phạt tử hình này.
Kể từ những năm 1970, xu hướng xóa bỏ hình phạt tử hình trong luật hình sự ngày càng gia tăng, đặc biệt tại các quốc gia châu Âu, nơi mà việc này trở thành tiêu chí quan trọng để gia nhập Liên minh Châu Âu (EU) Hiện tại, Belarus là quốc gia châu Âu duy nhất vẫn thực hiện hình phạt tử hình Từ năm 1990, nhiều nước Đông Âu như Croatia, Cộng hòa Czech, Hungary, Cộng hòa Slovakia, Bulgaria và Moldova đã xóa bỏ hình phạt này Hiện có 11 quốc gia đã loại bỏ hình phạt tử hình cho các tội phạm thông thường nhưng vẫn duy trì hình phạt này cho các tội xâm phạm an ninh quốc gia, như Cook Islands, Brazil, Peru, Argentina và Chile Bên cạnh đó, có 30 quốc gia vẫn quy định hình phạt tử hình trong luật hình sự, mặc dù không thực hiện trong thực tế.
Lần đầu tiên, hình thức thi hành án tử hình bằng cách tiêm thuốc gây chết người đã được thực hiện, đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong lịch sử pháp lý Sự kiện này đã được ghi nhận vào năm 1982 và được biên tập bởi History Thông tin chi tiết có thể được tìm thấy trên trang web của History, nơi cung cấp các tài liệu và bối cảnh liên quan đến sự kiện này.
33 Bruxelles (2017), Tuyên bố chung của Đại diện Cấp cao Liên minh châu Âu về Chính sách Đối ngoại và
Vào Ngày châu Âu và thế giới chống lại án tử hình, Tổng thư ký Hội đồng châu Âu nhấn mạnh tầm quan trọng của an ninh Theo thông tin từ nhà xuất bản EEAS, hình phạt tử hình đã không được áp dụng và thi hành trong nhiều năm qua, cho thấy sự tiến bộ trong việc bảo vệ quyền con người.
Châu Âu thường xuyên tổ chức các cuộc đối thoại nhằm kêu gọi bãi bỏ án tử hình tại các quốc gia thành viên và trên toàn thế giới Theo Điều 2 của Hiến chương về các quyền cơ bản của Liên minh Châu Âu, không ai sẽ bị kết án tử hình Nghị quyết của Nghị viện Châu Âu ngày 7 tháng 10 năm 2010 đã thiết lập ngày 10 tháng 10 hàng năm là ngày thế giới chống lại án tử hình, đồng thời kêu gọi các quốc gia áp dụng hình phạt này cần phải bãi bỏ Nghị quyết cũng khuyến khích các quốc gia như Trung Quốc, Ai Cập, Iran, Malaysia, Sudan, Thái Lan và Việt Nam công bố số liệu thống kê về việc sử dụng hình phạt tử hình, và yêu cầu Triều Tiên ngừng ngay lập tức và vĩnh viễn các vụ hành quyết công khai Các phương pháp hành quyết phổ biến vào năm 2011 bao gồm chặt đầu, treo cổ, tiêm thuốc độc và bắn chết người.
Không chỉ ở châu Âu, các tổ chức quốc tế khác cũng ngày càng chú trọng đến quyền con người Điều này được thể hiện rõ trong Điều 3 của Bản Tuyên ngôn Nhân quyền năm 1948 của Đại Hội đồng Liên Hợp Quốc, khẳng định rằng "Ai cũng có quyền được sống, tự do, và an toàn thân thể" Số liệu thống kê cho thấy sự gia tăng nhận thức và bảo vệ quyền con người trên toàn cầu.
Theo Tổ chức Ân xá Thế giới, vào năm 2019, có ít nhất 2.307 án tử hình được ghi nhận tại 56 quốc gia, giảm so với 2.531 án vào năm 2018 Cuối năm 2019, có ít nhất 26.604 người đang bị kết án tử hình trên toàn cầu Tổ chức này tiếp tục phản đối hình phạt tử hình trong mọi trường hợp.
Tử hình được xem là một phương pháp tối ưu trong việc chống tội phạm, theo quan điểm của Nguyễn Xuân Yêm trong bài viết năm 2013 Bài viết này phân tích hiệu quả và những hệ lụy của hình phạt tử hình trong việc giảm thiểu tội phạm Để tìm hiểu sâu hơn về vấn đề này, bạn có thể truy cập vào bài viết trên trang nguoiduatin.
35 P7_TA (2010) Thursday7October2010 World Day Against the Death Penalty Nhà xuất bản Tạp chí worldcoalition, truy cập lần cuối ngày 31 tháng 3 năm 2021, từ
Triều Tiên là một trong những quốc gia hiếm hoi trên thế giới vẫn thực hiện hình phạt tử hình công khai, sử dụng các phương thức tàn nhẫn như bắn súng máy và pháo, cùng với súng cối ở khoảng cách gần.
Amnesty International emphasizes the collective power to abolish the death penalty globally, highlighting their commitment to this cause The organization’s efforts are documented in their publications, showcasing the importance of advocacy in promoting human rights and justice For more information, visit the Amnesty International magazine's website, last accessed on March 31, 2021.
Quyền được sống là quyền tối thượng, vì chỉ khi quyền này được bảo đảm, con người mới có thể thực hiện và hưởng thụ các quyền khác Việc bảo vệ quyền sống không chỉ là một nghĩa vụ đạo đức mà còn là một yêu cầu cần thiết để xây dựng một xã hội công bằng và nhân đạo.
Trên toàn cầu, ngày càng nhiều quốc gia và tổ chức chú trọng đến quyền sống, kêu gọi loại bỏ hình phạt tử hình Đến năm 2017, đã có 142 quốc gia ngừng áp dụng hình phạt này Mọi người đều có quyền được sống, và việc áp dụng hình phạt tử hình có thể vi phạm Tuyên ngôn nhân quyền cũng như các quy định quốc tế khác.
2.1.2 Thi hành hình phạt tử hình tại Việt Nam
Việt Nam hiện vẫn duy trì hình phạt tử hình đối với một số tội phạm, như đã đề cập trong chương 1 Trong bài viết "Hình phạt tử hình trong pháp luật hình sự Việt Nam: Giữ nguyên hay cần giảm và tiến tới loại bỏ" của tác giả Lê Văn Cảm và Nguyễn Thị Lan, có quan điểm ủng hộ việc giữ án tử hình Theo TS Phạm Văn Beo, GS.TS Võ Khánh Vinh, PGS.TS Phạm Văn Tỉnh và cố PGS.TS Nguyễn Mạnh Kháng, việc duy trì hình phạt tử hình là cần thiết do tình hình tội phạm tại Việt Nam đang diễn ra phức tạp và nghiêm trọng, với các cơ sở khách quan ủng hộ quan điểm này.
- Sẽ bảo đảm nguyên tắc công bằng trong luật hình sự;
- Sẽ bảo đảm được mục đích răn đe và phòng ngừa tội phạm;
- Góp phần nâng cao phẩm giá của con người; đảm bảo chất lượng cuộc sống và đảm bảo an toàn xã hội;
- Không trái với nguyên tắc nhân đạo, không trái với luật quốc tế và không vi phạm nhân quyền;
- Hiện nay việc xóa bỏ hình phạt tử hình không phải là xu hướng chung của toàn thế giới” 38
Bên cạnh đó, theo số liệu thống kê tại Việt Nam từ ngày 6 tháng 8 năm 2013 đến ngày 30 tháng 6 năm 2016 39 , Việt Nam đã xử tử 429 người, 1.134 người đã bị
Bài viết của Lê Văn Cảm và Nguyễn Thị Lan phân tích vấn đề hình phạt tử hình trong pháp luật hình sự Việt Nam, nhấn mạnh sự cần thiết phải xem xét việc giữ nguyên, giảm thiểu hoặc tiến tới loại bỏ hình phạt này Từ tháng 7 năm 2011 đến tháng 6 năm 2016, số lượng án tử hình không được công bố, dẫn đến khả năng số người chờ thi hành án có thể tăng cao Điều này không chỉ tạo ra áp lực lớn về nhân sự mà còn ảnh hưởng đến ngân sách quốc gia dành cho việc thi hành án, đặt ra những câu hỏi nghiêm túc về tính hiệu quả và nhân đạo của hình phạt tử hình trong hệ thống pháp luật hiện hành.
Việc Việt Nam hòa nhập với xu hướng toàn cầu trong việc loại bỏ hình phạt tử hình là một thành tựu đáng ghi nhận, nhưng câu hỏi về việc duy trì hay bãi bỏ hình phạt này vẫn còn gây tranh cãi Các vụ án nghiêm trọng như vụ thảm sát tại Bình Phước của Nguyễn Hải Dương thu hút sự chú ý lớn từ dư luận, tạo áp lực lên cơ quan điều tra và xét xử phải nhanh chóng và chính xác trong việc giải quyết Tuy nhiên, áp lực này có thể dẫn đến việc bỏ qua các tình tiết quan trọng trong vụ án Các nhà nhân quyền và luật sư nhấn mạnh rằng việc bảo vệ quyền sống của con người là cần thiết, bởi sai sót trong điều tra có thể dẫn đến những hậu quả không thể khắc phục sau khi thi hành án tử hình Trong bối cảnh quyền con người ngày càng được quan tâm, việc bãi bỏ hình phạt tử hình trở thành một hành động cần thiết của nhà nước Việt Nam.
Trước đây, tại khoản 3 Điều 259 Bộ Luật tố tụng hình sự 2003 quy định rằng:
Kiến nghị giải pháp về hình phạt tử hình
Nghị quyết 49/NQ-TW về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 nhấn mạnh việc duy trì hình phạt tử hình nhưng đồng thời hạn chế áp dụng hình phạt này, phản ánh một chủ trương đúng đắn và phù hợp với điều kiện của Việt Nam cũng như xu hướng toàn cầu giảm dần hình phạt tử hình Mục tiêu của Việt Nam là tiến tới việc xóa bỏ hình phạt tử hình qua từng giai đoạn, tùy thuộc vào tình hình thực tế Các quy định pháp luật và quan điểm của các chuyên gia cũng sẽ được xem xét trong quá trình này.
Dữ liệu được tổng hợp từ báo cáo về công tác phòng, chống tội phạm trong các tháng 01, 02 và 03 năm 2021, được công bố trên Cổng thông tin điện tử của Bộ Công An.
Tác giả Vũ Hoàng (2016) đã trình bày những tranh cãi xung quanh chiến dịch truy sát tội phạm ma túy tại Philippines, nhấn mạnh tác động của nó đến tình hình hiện tại ở Việt Nam Bài viết đề xuất một số kiến nghị liên quan đến việc tiến tới xóa bỏ hình phạt tử hình trong tương lai, nhằm thúc đẩy một hệ thống tư pháp nhân đạo hơn.
2.2.1 Giải pháp về hoàn thiện hệ thống pháp luật
Việc bãi bỏ hình phạt tử hình không có nghĩa là ủng hộ tội phạm, mà là bảo vệ quyền sống, một vấn đề then chốt của nhân quyền Tác giả nhận thấy rằng việc này phù hợp với xu hướng toàn cầu, và đề xuất cần loại bỏ hình phạt tử hình khỏi Bộ luật hình sự Việt Nam Từ khi áp dụng hình thức tiêm thuốc độc, đã có ba văn bản hướng dẫn thi hành, gây tốn kém thời gian và công sức cho hệ thống pháp luật Bãi bỏ hình phạt này sẽ giảm áp lực cho nền lập pháp, đồng thời tránh việc nghiên cứu các biện pháp tử hình nhân đạo Các quy định hiện tại có thể chồng chéo, gây khó khăn trong việc xác định trách nhiệm của các cơ quan liên quan trong việc thi hành án tử hình.
53 Chính phủ (2020), Nghị định số 43/2020/NĐ-CP quy định về thi hành án tử hình bằng hình thức tiêm thuốc độc, ban hành ngày 08 tháng 4 năm 2020
54 Chính phủ (2011), Nghị định số 82/2011/NĐ-CP quy định về thi hành án tử hình bằng hình thức tiêm thuốc độc, ban hành ngày 16 tháng 09 năm 2011
Nghị định số 47/2013/NĐ-CP của Chính phủ, ban hành ngày 13 tháng 05 năm 2013, quy định về việc thi hành án tử hình bằng hình thức tiêm thuốc độc Tuy nhiên, nhiều quốc gia Châu Âu đã từ chối cung cấp thuốc này cho Việt Nam, vì cho rằng việc thi hành án tử hình trái với nguyên tắc nhân đạo.
Một số lập luận cho rằng việc bãi bỏ hình phạt tử hình sẽ tạo áp lực lên các nhà tù do quá tải và tốn ngân sách nhà nước Tuy nhiên, quan điểm này thiếu cơ sở, vì việc thay thế hình phạt tử hình bằng án chung thân không khoan hồng sẽ giúp giải quyết vấn đề ngân sách Theo Điều 3 Nghị định 90/2019/NĐ-CP, mức lương tối thiểu là 3.070.000 VNĐ, có thể được sử dụng để chi trả cho chế độ lao động của phạm nhân theo Điều 32 Luật thi hành án hình sự.
Theo Nghị định 133/2020/NĐ-CP, mức sinh hoạt của phạm nhân được quy định rõ tại Điều 7 và Điều 8, bao gồm khẩu phần ăn và chế độ mặc, tư trang trong một tháng và một năm Từ các số liệu thu thập về giá thực phẩm và quần áo trên thị trường so với mức lương lao động của phạm nhân, ta có thể tính toán được số tiền dư ra mỗi ngày, ước tính hơn 100.000 VNĐ.
Tiền công 01 ngày – Tiền sinh hoạt 01 ngày = Số tiền dư 1 ngày
Theo Nghị định 133/2020/NĐ-CP, "tiền sinh hoạt 01 ngày" ước tính gần 27.000 VNĐ, dựa trên danh sách sản phẩm đã được so sánh với bảng giá niêm yết của các mặt hàng tiêu dùng thông thường tại các cửa hàng thực phẩm Sai số cho phép trong ước tính này là từ 5.000 đến 10.000 VNĐ.
Tức là: 100.000 – (785.000 : 30) = 74.000 VNĐ/ngày (Tạm gọi là “giá trị A”)
Trong quá trình cải tạo và giam giữ, phạm nhân được yêu cầu lao động, với tiền lương đóng góp vào ngân sách nhà nước Thay vì mức án tử hình trị giá 300.000.000 VNĐ cho mỗi phạm nhân, số tiền này có thể được sử dụng để chi trả cho sinh hoạt của họ, từ đó cải thiện mức sống và tạo điều kiện cho việc tái hòa nhập cộng đồng.
Bộ trưởng Công an Trần Đại Quang thông báo rằng do nước ngoài không chấp nhận bán thuốc cho mục đích tử hình, Việt Nam sẽ tự sản xuất thuốc độc để thi hành án tử hình Hiện tại, cả nước còn 532 bị án tử hình chưa được thi hành Theo Luật Thi hành án hình sự, việc thi hành án tử hình sẽ chuyển từ xử bắn sang tiêm thuốc độc Nghị định 82/CP năm 2011 quy định nguồn thuốc độc mua từ nước ngoài, nhưng việc thi hành án đã bị đình hoãn do không có nguồn thuốc Bộ Công an đang phối hợp với các bộ, ngành để xây dựng Nghị định sửa đổi, cho phép sử dụng thuốc độc sản xuất trong nước.
Từ đó ta có giá trị sau: giá trị A x giá trị B = giá trị C
Sau hơn 8 năm, khoản phí thu được từ lao động cải tạo của phạm nhân lên tới 216.080.000 VNĐ, cho thấy giá trị sản phẩm lao động là rất lớn Tuy nhiên, việc duy trì hình phạt tử hình gây ra tâm lý không ổn định cho phạm nhân, ảnh hưởng đến năng suất lao động của họ Theo quy định tại Khoản 3 Điều 15 Nghị định 133/2020/NĐ-CP và Điều 32 Luật Thi hành án hình sự 2019, phạm nhân được học nghề và lao động trong thời gian chấp hành án Khi tâm lý bất ổn do lo sợ về án tử hình, phạm nhân khó có thể làm việc hiệu quả Thay thế hình phạt tử hình bằng án chung thân không khoan hồng sẽ giúp giải tỏa tâm lý cho phạm nhân, tạo cơ hội cho họ sống và sửa chữa sai lầm Nếu kết hợp tốt với công tác tuyên truyền cho gia đình bị hại, chính sách này sẽ mang lại hiệu quả tối ưu trong giai đoạn hiện nay.
Giải pháp thứ ba là cần ban hành các văn bản hướng dẫn rõ ràng về việc xác định các yếu tố cấu thành tội phạm, hành vi phạm tội và mối quan hệ nhân quả liên quan Điều này bao gồm việc định nghĩa cụ thể về từng loại tội phạm và cách thức thực hiện Nếu không có sự hướng dẫn chi tiết, sẽ dễ dẫn đến hiểu nhầm hoặc hiểu sai về hành vi tội phạm, vì mỗi vụ án đều có những đặc điểm riêng biệt và khác nhau.
57 Chính phủ (2020), Nghị định số 133/2020/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành một số điều của luật thi hành án hình sự, ban hành ngày 09 tháng 11 năm 2020
Thông luật (Common Law) là loại luật pháp dựa trên các phán quyết của tòa án thay vì các quyết định từ cơ quan lập pháp hay hành pháp Khi các bên trong vụ án không thống nhất về luật, tòa án sẽ tham khảo các hồ sơ án lệ trước đó Nếu có vụ việc tương tự đã được giải quyết, tòa án có trách nhiệm áp dụng các phán quyết đó vào vụ án hiện tại, theo nguyên tắc stare decisis.
Các bản án có hiệu lực pháp luật của tòa án có thẩm quyền được coi là án lệ và là nguồn luật chính thức tại Việt Nam Theo Nghị quyết ngày 19 tháng 6 năm 2019, quy trình lựa chọn, công bố và áp dụng án lệ do Hội đồng Thẩm phán Nhân dân tối cao quyết định Đề xuất quy định bắt buộc tòa cấp dưới trình bản án lên để xem xét trong một khoảng thời gian là cần thiết, vì các bản án này nếu được công nhận làm án lệ sẽ có giá trị thực tiễn cao, phù hợp với tình hình tội phạm và những thay đổi liên tục trong tính chất của chúng.
Giải pháp thứ tư đề xuất tăng mức hình phạt cao hơn cho một số loại tội phạm khi bỏ hình phạt tử hình Hiện nay, một số điều luật như tội tổ chức đánh bạc chỉ áp dụng phạt hành chính, dẫn đến tình trạng cướp giật và trộm cắp gia tăng Những tội phạm này có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng, như tấn công người sở hữu tài sản Tương tự, việc sử dụng rượu bia khi lái xe có thể dẫn đến ẩu đả và tử vong Thay vì chỉ phạt tiền, việc quy định mức phạt cao hơn sẽ giúp ngăn chặn tình trạng tội phạm biến tướng Cần có sự phối hợp giữa cán bộ chuyên ngành luật học và Đoàn thanh niên để tuyên truyền pháp luật tại địa phương Hơn nữa, nên lồng ghép một số quy định cơ bản của luật hình sự và dân sự vào chương trình giáo dục công dân, nâng cao tầm quan trọng của môn học này trong chương trình thi trung học phổ thông quốc gia.
