NỘI DUNG
CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN
1.1 Khái niệm về dạy học online
Theo thông tư của Bộ GD&ĐT ban hành ngày 11/08/2020, dạy học trực tuyến được định nghĩa là hoạt động giáo dục diễn ra qua phần mềm ứng dụng trên Internet, cho phép giáo viên và học sinh tương tác đồng thời hoặc không đồng thời trong quá trình học tập.
Học online là môi trường học tập cho phép người học tương tác qua Internet và các phương tiện truyền thông điện tử, mang lại khả năng chia sẻ cao và không bị giới hạn bởi không gian hay thời gian Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho mọi người, bất kể độ tuổi hay hoàn cảnh sống, có thể trao đổi, tìm kiếm và học tập một cách dễ dàng Học online không chỉ dành riêng cho học sinh, sinh viên mà mở rộng cho tất cả mọi người.
1.2 Các hình thức dạy học online
Thông tư của Bộ GD&ĐT quy định có 3 hình thức tổ chức dạy học online:
Dạy học online là một công cụ hỗ trợ hiệu quả cho việc dạy học trực tiếp, giúp giáo viên cung cấp tài liệu và học liệu cần thiết Bên cạnh đó, giáo viên có thể giao nhiệm vụ, giám sát và hướng dẫn học sinh trong quá trình tự học, từ đó chuẩn bị tốt hơn cho các hoạt động dạy học trực tiếp.
Dạy học online đã trở thành một phần quan trọng trong quá trình giáo dục hiện đại, khi giáo viên giao cho học sinh các nội dung tự học tại nhà Điều này không chỉ giúp tăng cường thời gian luyện tập mà còn khuyến khích học sinh thực hành làm việc nhóm và thảo luận hiệu quả hơn khi trở lại lớp học.
Dạy học online đã trở thành một giải pháp thay thế cho quá trình dạy học trực tiếp, cho phép các hoạt động giảng dạy được thực hiện hoàn toàn qua Internet Hình thức này được áp dụng trong trường hợp học sinh không thể đến trường, đảm bảo việc học không bị gián đoạn.
1.3 Nguyên tắc tổ chức dạy học online
Dạy học online cần tuân thủ các nguyên tắc quan trọng như đảm bảo chất lượng và hiệu quả nội dung giảng dạy theo quy định Nội dung phải phù hợp với kỹ năng của giáo viên, khả năng tiếp thu và đặc điểm tâm sinh lý của học sinh, đồng thời không gây áp lực cho cả giáo viên lẫn học sinh.
Việc công nhận kết quả dạy học trực tuyến cần dựa trên đánh giá chính xác và khách quan về kết quả học tập của học sinh, tuân thủ các quy định của Bộ GD&ĐT Đồng thời, cần đảm bảo các điều kiện tối thiểu về cơ sở vật chất, hạ tầng công nghệ thông tin, hệ thống phần mềm và học liệu dạy học online, cùng với hướng dẫn sử dụng cho giáo viên và học sinh Ngoài ra, cần tuân thủ các quy định hiện hành về an toàn thông tin mạng, bảo vệ thông tin cá nhân, sở hữu trí tuệ, cũng như các quy định của Bộ GD&ĐT liên quan đến ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý và tổ chức dạy học qua Internet.
2.1 Bối cảnh dạy học hiện nay
Trong bối cảnh công nghệ 4.0 phát triển mạnh mẽ, nhiều ứng dụng đã được áp dụng trong giáo dục, tuy nhiên, tình hình dịch bệnh Covid-19 đang gây ra nhiều thách thức cho xã hội Dạy học online trở nên phổ biến trên toàn cầu, nhưng ở Việt Nam, đặc biệt tại Nghệ An và các vùng khó khăn, việc này vẫn gặp nhiều hạn chế do điều kiện sống và học tập không đảm bảo Nhiều giáo viên và học sinh đang phải đối mặt với những rủi ro liên quan đến việc dạy học qua Internet.
Các trường THPT tại Nghệ An đã triển khai nhiều giải pháp đột phá để nâng cao hiệu quả dạy học online Học sinh ở đây nổi bật với truyền thống hiếu học và sự sáng tạo trong việc tiếp thu kiến thức Dù nhiều trường nằm ở vùng nông thôn, nhưng hầu hết học sinh vẫn có thể tiếp cận và tham gia tích cực vào các lớp học trực tuyến.
Trong thời gian diễn ra đại dịch Covid-19, Sở GD&ĐT Nghệ An đã tích cực ứng dụng công nghệ thông tin trong giáo dục, cấp tài khoản không giới hạn trên phần mềm Zoom và nhiều trường đã được cấp tài khoản LMS trong đề án hệ tri thức Việt số hóa Tuy nhiên, việc tập huấn sử dụng các phần mềm dạy học online vẫn chưa được chú trọng, dẫn đến giáo viên chưa thành thạo trong việc áp dụng Học sinh cũng gặp nhiều khó khăn khi học online do hệ thống mạng Internet không ổn định và thiếu thời gian cho tự học Thêm vào đó, hiện tượng xâm nhập trái phép vào lớp học online đã gây ra tâm lý lo lắng cho cả giáo viên và học sinh, ảnh hưởng đến chất lượng dạy học Do đó, nghiên cứu các giải pháp tổ chức lớp học online hiệu quả là rất cần thiết.
2.2 Thực trạng dạy học online ở các trường trung học phổ thông trên địa bàn Nghệ An Để tìm hiểu thực trạng của vấn đề nghiên cứu, chúng tôi đã tiến hành khảo sát về thực trạng việc dạy và học online ở hai trường THPT Nguyễn Trường Tộ và
THPT Nghi Lộc 5 trên địa bàn Nghệ An.
Trường THPT Nghi Lộc 5 và trường THPT Nguyễn Trường Tộ - Hưng Nguyên có nhiều điểm tương đồng, đều nằm ở vùng nông thôn và các huyện nghèo của Nghi Lộc và Hưng Nguyên Học sinh tại đây chủ yếu là con em nông thôn và giáo dân, chiếm 60-70% Cả hai trường đều có tuổi đời 15 năm và đạt chuẩn quốc gia, nhưng cơ sở vật chất và hạ tầng còn hạn chế, gây khó khăn trong quá trình dạy học online.
Học sinh đến từ gia đình nông dân thường gặp nhiều khó khăn trong việc tiếp cận công nghệ, nhưng họ lại rất chăm chỉ và tích cực Đặc biệt, tinh thần hiếu học của các em luôn ở mức cao, cho thấy sự quyết tâm vượt qua những thách thức trong cuộc sống.
Chúng tôi đã thực hiện khảo sát về nhận thức và thực trạng dạy học online tại các trường THPT ở Nghệ An Nghiên cứu này nhằm khám phá những thuận lợi và khó khăn trong quá trình giảng dạy trực tuyến, từ đó đề xuất các biện pháp tổ chức lớp học online hiệu quả.
2.2.2 Đối tượng, phạm vi khảo sát
Giáo viên và học sinh tại các trường THPT ở tỉnh Nghệ An, đặc biệt là tại THPT Nghi Lộc 5 và THPT Nguyễn Trường Tộ, đang có những hoạt động nổi bật và đáng chú ý.
MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ DẠY HỌC ONLINE
Sở GD&ĐT Nghệ An đã ban hành nhiều văn bản hướng dẫn tổ chức và dạy học trực tuyến cho các cấp học, bao gồm Công văn số 1712/SGĐT nhằm tổ chức dạy học qua Internet và tăng cường phòng chống Covid-19, cùng với Công văn số 1247/BGDDT về việc đảm bảo an toàn trong quá trình học tập trực tuyến và cảnh giác với các tài liệu xấu, độc đang ngày càng gia tăng trên mạng.
Dựa trên thực tiễn tổ chức dạy học trực tuyến tại các trường trung học phổ thông ở Nghệ An và kinh nghiệm dạy học online cá nhân, chúng tôi xin đề xuất một số định hướng nhằm nâng cao hiệu quả dạy học trực tuyến.
2.1 Công tác xây dựng kế hoạch dạy học online
Nhà trường cần xây dựng kế hoạch tổng thể cho việc dạy học online dựa trên các văn bản hướng dẫn của Bộ, Sở Giáo dục và Đào tạo, cùng với Uỷ ban nhân dân Tỉnh, nhằm phù hợp với hoàn cảnh và đối tượng học sinh của mình.
* Đối với tổ chuyên môn:
Căn cứ vào kế hoạch của nhà trường để lập kế hoạch dạy học trong tổ.
Xây dựng các chủ đề / bài học dạy học online phù hợp.
Phân công giáo viên thực hiện tốt.
Góp ý rút kinh nghiệm giờ dạy
Xây dựng các chủ đề, bài học phù hợp với từng bộ môn phù hợp.
Dự kiến thời gian tổ chức, khối lớp thực hiện.
Chuẩn bị các phương tiện cần thiết phục vụ công tác dạy học online.
Rút kinh nghiệm sau mỗi tiết dạy để các tiết học sau tốt và hiệu quả hơn.
2.2 Đề xuất các phần mềm tổ chức lớp học online
Hiện nay, nhiều phần mềm tổ chức dạy học online cho phép tạo lớp học với chất lượng cuộc gọi, âm thanh và hình ảnh tốt Những phần mềm này hỗ trợ chia sẻ màn hình và tương thích trên nhiều nền tảng như máy tính và thiết bị di động, người dùng chỉ cần có link cuộc gọi mà không cần cài đặt ứng dụng Dưới đây là một số phần mềm phổ biến mà tôi muốn đề xuất.
Phần mềm Ưu điểm Nhược điểm
- Tính bảo mật cao Người bên ngoài tổ chức không thể đăng nhập vào địa chỉ lớp học.
Phần mềm tích hợp nhiều tiện ích hữu ích, cho phép người dùng thực hiện cuộc gọi trực tuyến, giao và chấm bài tập một cách dễ dàng, đồng thời theo dõi quá trình và tiến độ học tập của học sinh một cách hiệu quả.
- Ưu thế vượt trội trong tổ chức lớp học; khả năng tương tác; quản lý lớp học…
- Có thể ghi lại cuộc gọi, học sinh có thể xem lại.
- Số lượng thành viên tham dự lớn không giới hạn.
- Nhà trường/giáo viên cần có tài khoản đăng nhập LMS.
- Phần mềm khá nặng nên khiến máy chạy chậm.
- Có cả bản miễn phí và có phí.
- Có thể chia nhóm, cho phép viết vẽ lên bảng trắng.
- Số lượng thành viên tham dự lớn: 100 người Không giới hạn thời gian cuộc gọi đối với bản có phí; các tài khoản giáo dục.
- Đơn giản, dễ sử dụng.
- Giới hạn thời lượng: 40 phút.
- Tính bảo mật chưa cao (người ngoài có thể truy cập vào địa chỉ lớp học nếu có link hoặc ID và mật khẩu).
- Chỉ người tổ chức mới có khả năng ghi lại cuộc gọi.
Skype - Có cả bản miễn phí và có phí.
- Số lượng thành viên tham dự
Số lượng tối đa có thể tham gia một cuộc gọi video là 50 người
Phần mềm Ưu điểm Nhược điểm lớn: 1000 người (tài khoản Office 365).
- Không giới hạn thời gian cuộc gọi.
- Khả năng cộng tác tốt, tính bảo mật cao, có khả năng ghi lại cuộc gọi và tất cả thành viên đều có thể xem lại (trong 30 ngày).
- Tích hợp các công cụ trong bộ Office 365.
- Đơn giản, dễ sử dụng.
- Cho phép gửi file dung lượng lớn. đối với bản miễn phí.
- Tiện lợi, dễ sử dụng vì hầu hết mọi người đều có tài khoản google.
- Không giới hạn thời gian cuộc gọi.
- Số lượng thành viên tham gia lớn: 100 - 250 người (phiên bản G-suite)
- Tích hợp với Google Classroom để quản lí lớp học online hiệu quả.
- Khả năng tương tác hạn chế.
- Không ghi lại màn hình trong quá trình học.
- Quản lí và khôi phục dữ liệu khó.
- Không thao tác bảng ảo được.
Zalo - Phổ biến và có số người sử dụng lớn.
- Thích hợp để giáo viên giao bài tập.
- Học sinh có thể gửi bài và hoạt động nhóm
- Chỉ sử dụng để giao bài tập và nạp sản phẩm của các nhóm.
Hiện nay, có nhiều phần mềm hỗ trợ dạy học online với các tính năng đa dạng Việc lựa chọn phần mềm phù hợp cần dựa trên tình hình thực tế của từng đơn vị, đảm bảo đầy đủ tính năng, an toàn và dễ sử dụng để nâng cao hiệu quả dạy và học Chúng tôi khuyến nghị các trường học tại Nghệ An nên liên hệ với nhà cung cấp để được hỗ trợ sử dụng phần mềm LMS, vì phần mềm này mang lại hiệu quả cao, an toàn và tiện lợi cho mọi đối tượng học sinh.
2.3 Đề xuất các công cụ hỗ trợ dạy học online Đề phát huy hứng thú và tăng cường sự tương tác của học sinh trong lớp học online tôi xin đề xuất một số công cụ hỗ trợ để việc dạy học online mang lại hiệu quả hơn Tùy từng công cụ hỗ trợ, yêu cầu của từng bài dạy mà giáo viên có thể ứng dụng linh hoạt một công cụ vào nhiều khâu của bài dạy hay ứng dụng nhiều công cụ vào một khâu của bài dạy.
Bảng 1 Một số công cụ hỗ trợ dạy học online
Công cụ Quản lí lớp học Điểm danh
2.4 Đề xuất lựa chọn các hình thức dạy học online
Theo thông tư của Bộ GD&ĐT, có ba hình thức tổ chức dạy học cho các trường THPT Các trường có thể linh hoạt lựa chọn hình thức phù hợp dựa trên tình hình thực tế của từng địa phương.
* Hình thức dạy học online hỗ trợ dạy học trực tiếp
Có thể áp dụng cho mọi trường học và môn học, giáo viên cần cung cấp tài liệu và học liệu, giao nhiệm vụ cho học sinh, đồng thời giám sát và hướng dẫn việc tự học Để hỗ trợ cho việc dạy học trực tuyến, các phần mềm như Microsoft Teams, Shub Classroom, OneNote, Facebook nhóm và Skype là những lựa chọn hiệu quả.
Giáo viên lựa chọn và tạo lớp học trên các phần mềm phù hợp với đặc điểm tình hình của nhà trường và của học sinh.
Giáo viên sử dụng phần mềm để tải tài liệu và học liệu cho học sinh, đồng thời giao nhiệm vụ học tập cho từng nhóm học sinh Họ cũng hướng dẫn học sinh cách tự học, kiểm tra tiến độ và giám sát việc hoàn thành các nhiệm vụ học tập.
Thực hiện các cuộc họp/lớp học online (nếu cần).
Hình thức dạy học online đang dần thay thế một phần quá trình dạy học trực tiếp, đặc biệt cho các môn học cần thực hành và luyện tập Các tổ chuyên môn có thể lựa chọn nội dung phù hợp để triển khai dạy học online, đồng thời giáo viên nên giao cho học sinh các nhiệm vụ tự học tại nhà nhằm tăng cường thời gian luyện tập, trải nghiệm làm việc nhóm và thảo luận Một số phần mềm hỗ trợ hiệu quả cho việc dạy học online bao gồm Microsoft Teams, SHub Classroom, Facebook Groups, Skype, Microsoft Forms, Google Forms, Quizizz và Azato.
Giáo viên đăng tải bài tập/nhiệm vụ học tập lên các phần mềm được lựa chọn.
Học sinh nhận nhiệm vụ, thảo luận và tự học ở nhà với sự hỗ trợ của các phần mềm trên.
Giáo viên có thể sử dụng các công cụ như Microsoft Forms, Quizizz (tích hợp với Microsoft Teams), Google Forms và Kahoot để kiểm tra và đánh giá tiến độ, quá trình tự học cũng như kết quả học tập của học sinh Trong lớp học, giáo viên tổ chức cho học sinh thực hành, trải nghiệm làm việc nhóm và thảo luận về nội dung bài học Ngoài ra, việc khuyến khích các hoạt động thảo luận và tương tác online với sự hỗ trợ của các công cụ như Padlet, NearPod và Mentimeter cũng rất quan trọng.
* Dạy học online thay thế hoàn toàn quá trình dạy học trực tiếp
Hình thức dạy học trực tuyến cho phép tổ chức các hoạt động giáo dục hoàn toàn qua internet, thích hợp trong những trường hợp học sinh không thể đến trường do dịch bệnh COVID-19, thiên tai hoặc các điều kiện đặc biệt khác Để thực hiện hình thức này, việc sử dụng phần mềm học tập trên hệ thống LMS là một giải pháp hiệu quả.
Tổ chức lớp học trực tuyến: Microsoft Teams, Zoom, Google Meet, Skype, LMS,…
Các công cụ hỗ trợ: Zalo, Azata, Zoom, Skype,…
Giáo viên lên lịch tiết học trên Microsoft Teams, Zoom, Skype, Google
Meet,… Đăng tải bài tập/nhiệm vụ học tập lên Microsoft Teams, Shub Classroom, Facebook Nhóm,…
Tổ chức các hoạt động học tập trực tuyến theo lịch của nhà trường.
Học sinh cộng tác để thực hiện các nhiệm vụ học tập trên Microsoft Teams, OneNote, Chat…
Giáo viên tổ chức các hoạt động thảo luận và tương tác trực tuyến cho học sinh, đồng thời kiểm tra và đánh giá tiến độ, quá trình tự học cũng như kết quả học tập thông qua các công cụ như Meeting chat, Microsoft Forms/Quizizz (tích hợp với Microsoft Teams) và Google Forms.
2.5 Tổ chức các hoạt động dạy học và quản lí lớp học online
Trong bài viết này, tôi đề xuất phương pháp tổ chức hoạt động dạy học và quản lý lớp học thông qua hình thức dạy học online, nhằm thay thế hoàn toàn quá trình dạy học trực tiếp.
2.5.1 Điều kiện cần thiết để tổ chức lớp học online Để tổ chức lớp học online, giáo viên và học sinh cần:
* Về phương tiện dạy học:
- Tài khoản tổ chức lớp học online trên các phần mềm đã lựa chọn.
- Máy tính có micro và loa/tai nghe
(tốt nhất là máy tính xách tay) có kết nối internet ổn định.
- Khuyến khích sử dụng tai nghe để có chất lượng âm thanh tốt nhất và tránh làm phiền người xung quanh.
- Các học liệu khác như tổ chức lớp học thông thường.
- Tài khoản tham gia học online: bao gồm tên truy cập, mật khẩu và mã lớp học hoặc ID.
