NỘI DUNG
Cơ sở lý luận và thực tiễn
2.1.1 Lí thuyết về trường học hạnh phúc, lớp học hạnh phúc và vai trò của đội ngũ giáo viên chủ nhiệm trong việc xây dựng lớp học hạnh phúc
Dựa trên mô hình "Trường học hạnh phúc" của UNESCO, chương trình đã được thử nghiệm tại một số trường ở thành phố Huế từ tháng 4/2018 Hiện nay, mô hình này đang được mở rộng ra toàn quốc, với nhiều trường học nỗ lực xây dựng môi trường giáo dục hạnh phúc cho học sinh.
UNESCO đã xác định 22 tiêu chí để xây dựng Trường học hạnh phúc, xoay quanh 3 chữ P: People (con người), Process (hệ thống) và Place (môi trường) Chữ P đầu tiên, People, nhấn mạnh tầm quan trọng của tình bạn và mối quan hệ trong cộng đồng nhà trường, thái độ tích cực của giáo viên, sự tôn trọng sự đa dạng, và khả năng hợp tác giữa các thành viên Chữ P thứ hai, Process, đề cập đến khối lượng công việc hợp lý, tinh thần làm việc nhóm, và các phương pháp giảng dạy hấp dẫn Cuối cùng, chữ P thứ ba, Place, tập trung vào việc tạo ra một môi trường học tập thân thiện, an toàn và có không gian xanh.
Ngày 22/4/2019, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã tổ chức lễ phát động “Triển khai
Kế hoạch nâng cao năng lực ứng xử sư phạm và đạo đức nhà giáo nhằm xây dựng một trường học hạnh phúc đã được Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Phùng Xuân Nhạ nhấn mạnh Ông đề xuất ba yếu tố cốt lõi cho một môi trường học tập hạnh phúc: yêu thương, an toàn và tôn trọng Những yếu tố này không chỉ là nhu cầu thiết yếu mà còn là động lực để tất cả các thành viên trong nhà trường cùng nỗ lực phấn đấu.
"Trường học hạnh phúc" được hiểu là một môi trường giáo dục an toàn, không có bạo lực học đường, không có hành vi vi phạm đạo đức của giáo viên, và không có những hành động xúc phạm danh dự, nhân phẩm, cũng như thân thể của cả giáo viên lẫn học sinh.
Trường học hạnh phúc là môi trường nơi thầy cô và học sinh cùng nhau chia sẻ, cảm thông và yêu thương Đây là mái nhà chung, nơi mỗi ngày đến trường mang lại niềm hạnh phúc cho cả giáo viên và học sinh.
Lớp học hạnh phúc là môi trường mà học sinh mong muốn tham gia, nơi họ có thể trải nghiệm và thể hiện bản thân Nó khuyến khích sự hứng thú cho cả học sinh và giáo viên, giúp học sinh tích lũy kiến thức qua các hoạt động trải nghiệm và duy trì cảm xúc tích cực Khác với lớp học truyền thống, lớp học hạnh phúc không áp đặt khuôn mẫu, mà định hướng cho học sinh theo đuổi đam mê và sở thích của mình Tại đây, học sinh không bị nhồi nhét kiến thức mà được học những điều có ý nghĩa, khơi gợi niềm đam mê khám phá và sáng tạo Các môn học trở nên thú vị hơn thông qua nhiều hình thức khác nhau.
Tôn trọng cảm xúc và sự khác biệt của học sinh là yếu tố quan trọng để tạo nên một lớp học hạnh phúc Học sinh, dù ở lứa tuổi nào, cũng có những cảm xúc đa dạng như người lớn, và việc đến trường không nên chỉ được coi là một ưu đãi Khi học sinh được lắng nghe và thể hiện cảm xúc trong môi trường học tập, họ sẽ yêu thích việc đến trường hơn Thay vì sử dụng biện pháp la mắng hay dọa dẫm, giáo viên nên chấp nhận sai lầm của học sinh và khuyến khích các em bày tỏ cảm xúc Điều này không chỉ giúp học sinh tiếp thu kiến thức tốt hơn mà còn rèn luyện sự tự tin và khả năng hòa đồng, từ đó nâng cao ý thức và khả năng tập trung của bản thân.
Lớp học hạnh phúc là môi trường giúp giáo viên và học sinh phát triển trạng thái cảm xúc tích cực, tạo ra không khí vui vẻ cho tất cả những người tham gia Tham gia vào lớp học hạnh phúc không chỉ giúp cá nhân xây dựng mối quan hệ lành mạnh mà còn góp phần hình thành nhân cách tốt đẹp Để trẻ em trải nghiệm lớp học hạnh phúc và yêu thích việc đến trường, phụ huynh cần tìm hiểu về các mô hình trường học theo định nghĩa mới về "lớp học hạnh phúc".
2.1.1.3 Nhiệm vụ và quyền hạn của giáo viên chủ nhiệm
Giáo viên chủ nhiệm là người đảm nhận vai trò quản lý và hướng dẫn học sinh trong lớp, đáp ứng các tiêu chuẩn cần thiết trong suốt năm học Họ thay mặt Hiệu trưởng để xây dựng tập thể học sinh đoàn kết, tổ chức các hoạt động giáo dục và tư vấn cho học sinh về học tập Đồng thời, giáo viên chủ nhiệm còn phối hợp với các lực lượng giáo dục khác để phát huy tiềm năng của học sinh, đáp ứng yêu cầu giáo dục và đào tạo.
Nhiệm vụ của giáo viên chủ nhiệm
Theo Điều 27 của Điều lệ trường trung học cơ sở, trung học phổ thông và trường phổ thông có nhiều cấp học, được ban hành kèm theo Thông tư 32/2020/TT-BGD&ĐT ngày 15/9/2020 của Bộ Giáo dục và Đào tạo, giáo viên có những nhiệm vụ quan trọng như giảng dạy, đánh giá học sinh, tham gia các hoạt động giáo dục và nghiên cứu khoa học, đồng thời phải đảm bảo môi trường học tập tích cực và hỗ trợ sự phát triển toàn diện của học sinh.
Thực hiện nhiệm vụ tổ chức các hoạt động dạy học và giáo dục theo kế hoạch của nhà trường và tổ chuyên môn, quản lý học sinh trong các hoạt động giáo dục, tham gia vào các hoạt động chuyên môn, và chịu trách nhiệm về chất lượng cũng như hiệu quả giáo dục.
Giáo viên cần trau dồi đạo đức, nâng cao tinh thần trách nhiệm và bảo vệ phẩm chất, danh dự, uy tín của nghề giáo Họ phải gương mẫu trước học sinh, thể hiện tình yêu thương, công bằng và tôn trọng nhân cách của các em Đồng thời, giáo viên cần bảo vệ các quyền lợi chính đáng của học sinh và đoàn kết, hỗ trợ đồng nghiệp trong công việc.
+ Học tập, rèn luyện để nâng cao sức khỏe, trình độ chính trị, chuyên môn, nghiệp vụ, đổi mới phương pháp dạy học, giáo dục.
+ Tham gia tập huấn, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ.
+ Tham gia công tác phổ cập giáo dục trung học cơ sở ở địa phương.
Thực hiện nghĩa vụ công dân và tuân thủ các quy định của pháp luật cũng như ngành Giáo dục, giáo viên cần chấp hành các quyết định của hiệu trưởng Họ cũng phải hoàn thành nhiệm vụ được giao và chịu sự kiểm tra, đánh giá từ hiệu trưởng và các cấp quản lý giáo dục.
Phối hợp với Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam, gia đình học sinh và các tổ chức xã hội liên quan nhằm tổ chức các hoạt động giáo dục hiệu quả.
+ Thực hiện các nhiệm vụ khác theo quy định của pháp luật.
- Ngoài ra giáo viên chủ nhiệm còn có những nhiệm vụ sau đây:
Để thúc đẩy sự tiến bộ của cả lớp, giáo viên cần tìm hiểu và nắm vững từng học sinh về mọi mặt Việc này giúp tổ chức giáo dục phù hợp với đối tượng, từ đó nâng cao hiệu quả giảng dạy và phát triển toàn diện cho học sinh.
Một số biện pháp tăng cường vai trò của đội ngũ giáo viên chủ nhiệm trong việc xây dựng lớp học hạnh phúc ở trường THPT
2.2.1 Công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức, hiểu biết về lớp học hạnh phúc cho đội ngũ giáo viên chủ nhiệm
Giáo viên chủ nhiệm lớp đóng vai trò trung tâm trong quá trình giáo dục, là linh hồn của lớp học và là người cố vấn đáng tin cậy, giúp học sinh phát triển phẩm chất và năng lực Họ không chỉ giảng dạy mà còn tổ chức các hoạt động giáo dục, chăm sóc từng học sinh, rèn luyện đạo đức và theo dõi những thay đổi trong tư tưởng, nhu cầu của các em Với nhân cách của mình, giáo viên chủ nhiệm hình thành các phẩm chất đạo đức cho học sinh và là cầu nối giữa học sinh, gia đình và các tổ chức xã hội Họ đại diện cho quyền lợi của học sinh và bảo vệ các em theo đúng pháp luật Để thực hiện tốt nhiệm vụ, giáo viên cần có tư duy và phương pháp tổ chức hoạt động học tập phù hợp, tạo sự hứng thú cho học sinh khi đến lớp.
Để xây dựng lớp học hạnh phúc và tạo nền tảng cho một trường học hạnh phúc, việc nâng cao nhận thức và hiểu biết cho các thầy cô là vô cùng cần thiết và quan trọng.
Ban lãnh đạo nhà trường cần xây dựng chương trình bồi dưỡng để nâng cao nhận thức cho giáo viên về mục tiêu và tiêu chí của lớp học hạnh phúc Khi giáo viên thay đổi tư duy, học sinh cũng sẽ thay đổi theo, tạo nên một môi trường học tập tích cực Giáo viên cần học cách chấp nhận sai lầm của học sinh và kiên nhẫn hướng dẫn các em sửa sai, thay vì nổi giận Kỹ năng lắng nghe cũng rất quan trọng để hiểu và hỗ trợ học sinh hiệu quả Hơn nữa, giáo viên nên áp dụng phương châm "khen trước, chê sau" để khích lệ học sinh, bất kể tình huống khó khăn Yêu mến học sinh là yếu tố then chốt để giáo viên có thể truyền tải những giá trị tốt đẹp vào bài giảng và tìm thấy động lực trong công việc.
- Tăng cường sự nêu gương đạo đức, nhân cách của người thầy.
Nhà giáo đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành nhân cách của học sinh, với mỗi lời nói và hành động đều có ảnh hưởng trực tiếp đến các em Giáo viên không chỉ là hình mẫu mà còn là chuẩn mực để học sinh noi theo, từ đó tạo ra sự tôn trọng và yêu mến từ tâm thức của học trò.
Người thầy đóng vai trò là tấm gương cho học sinh, vì vậy để giáo dục và thuyết phục học sinh, mỗi giáo viên cần rèn luyện bản thân về tinh thần tự học và ý chí vươn lên trong cuộc sống Khi trở thành một tấm gương sáng, giáo viên sẽ là bằng chứng sống có sức ảnh hưởng mạnh mẽ, giúp học sinh cảm nhận và học hỏi từ chính những nỗ lực của mình.
Để nâng cao phẩm chất đạo đức của nhà giáo, mỗi thầy cô giáo cần thấm nhuần tư tưởng và đạo đức của Hồ Chí Minh về giáo dục Họ phải không ngừng rèn luyện để hoàn thiện lối sống và nhân cách, sống với tấm lòng nhân ái, đồng thời làm việc có trách nhiệm với danh dự nghề nghiệp và xã hội Điều này sẽ đảm bảo mục tiêu: thầy mẫu mực - trò chăm ngoan - trường khang trang.
- lớp thân thiện, hướng tới “Trường học hạnh phúc - Lớp học hạnh phúc - Thầy cô hạnh phúc - Học sinh hạnh phúc”.
Bồi dưỡng giáo viên về năng lực quản lý cảm xúc là cần thiết để hình thành kỹ năng phản ứng tích cực và thái độ thân thiện Đồng thời, giáo viên cũng cần được trang bị khả năng quản lý lớp học và hành vi của học sinh, cũng như kỹ năng xử lý các tình huống sư phạm hiệu quả.
Giáo viên cần không ngừng nâng cao kiến thức và kinh nghiệm sống để trở thành hình mẫu văn hóa cho học sinh Sự chân thành, hiểu biết và lòng yêu thương là yếu tố quan trọng giúp giáo viên đạt hiệu quả trong giáo dục Ở độ tuổi 15-18, học sinh thường dễ mắc sai lầm và có thể "nổi loạn", nếu không được gia đình và nhà trường hỗ trợ, họ có thể rơi vào cảm giác tự ti và dẫn đến những quyết định sai lầm trong cuộc sống.
Nhiều câu chuyện tiếc nuối từ những người thầy về cách đánh giá và kỷ luật học sinh trong quá khứ đã để lại nỗi day dứt Ngược lại, không ít người cảm ơn những thầy cô biết cảm thông, chia sẻ và tha thứ, giúp đỡ những học sinh chưa ngoan đứng dậy và làm lại cuộc đời.
Giáo dục bằng tình yêu thương là phương pháp hiệu quả nhất nhưng cũng đầy thách thức Việc đuổi học hay kỷ luật hạ hạnh kiểm chỉ mang lại kết quả tạm thời và không phải là cách giáo dục tốt, thậm chí có thể xem là thất bại Những biện pháp này không giúp học sinh nhận ra sai lầm hay khuyến khích họ phấn đấu Yêu thương chính là chìa khóa trong giáo dục, bởi mỗi học sinh đều có cá tính riêng; để thay đổi họ, cần phải yêu thương chân thành và đối xử như người thân.
Trong quá trình giảng dạy, giáo viên không chỉ tiếp xúc với học sinh có thành tích tốt mà còn phải làm việc với những học sinh cá tính, thường được gọi là học sinh cá biệt Việc giáo dục và phát triển những học sinh này luôn là nỗi băn khoăn của giáo viên Hiểu rõ về các em giúp giáo viên cảm thấy yêu thương và trân trọng hơn, khi các em vượt qua khó khăn và thể hiện cá tính của mình Từ đó, giáo viên có thể gần gũi và chia sẻ với học sinh như một người bạn hoặc người anh.
Người chị đã vượt qua khó khăn và đạt được thành công nhờ vào ý chí và nghị lực Thay vì chỉ trích hay kỷ luật học sinh, giáo viên nên yêu thương và tôn trọng các em, cho phép học sinh bày tỏ cảm xúc của mình Điều này không chỉ giúp các em tiếp thu kiến thức tốt hơn mà còn tăng cường sự tự tin và khả năng hòa đồng Qua đó, học sinh sẽ rèn luyện ý thức và khả năng tập trung từ nhận thức của chính mình Sự gần gũi, tâm sự và sẻ chia sẽ dần dần cảm hóa và giáo dục học sinh, vì chính tình yêu thương và cảm thông từ trái tim mới có thể chạm đến tâm hồn con người.
+ Thay đổi cách quản lí lớp học, quản lí hành vi học sinh và xử lý tình huống sư phạm:
Nhiều giáo viên vẫn tin rằng quản lý lớp học tốt chỉ là thiết lập kỷ luật nghiêm ngặt để xử lý hành vi sai trái và yêu cầu học sinh lắng nghe giảng bài Tuy nhiên, quan điểm này không còn phù hợp với bối cảnh giáo dục hiện nay Quản lý hành vi lớp học hiện đại cần tập trung vào việc phát triển một môi trường tích cực, tạo điều kiện thuận lợi cho việc học tập cả về mặt học thuật lẫn xã hội cảm xúc.
Học sinh thường có hành vi sai khi cảm thấy không được quan tâm, vì vậy giáo viên thân thiện và có mối quan hệ tốt với học sinh sẽ giúp các em cảm thấy an toàn hơn Để duy trì sự thân thiện, giáo viên cần dự đoán và hiểu nguyên nhân dẫn đến hành vi sai của học sinh Sử dụng óc hài hước, đưa ra kỳ vọng hợp lý và sẵn sàng hỗ trợ học sinh là rất quan trọng Giáo viên nên hướng dẫn học sinh tự giải quyết vấn đề, dành thời gian lắng nghe và nhạy cảm với lo lắng của các em, đồng thời thể hiện sự hứng thú với những khoảnh khắc học sinh thể hiện tốt.
Trước khi quyết định kỷ luật, giáo viên cần cân nhắc tính giáo dục, sự tôn trọng quyền của học sinh và tính phù hợp với lứa tuổi của các em Trong môi trường học đường, giáo viên đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra bầu không khí thân thiện và yêu thương Họ cần được tôn trọng và tin tưởng, từ đó áp dụng các phương pháp dạy học tích cực, biến bài học thành câu chuyện hoặc trò chơi Mối quan hệ tốt giữa giáo viên và học sinh sẽ giúp khích lệ và hỗ trợ kịp thời, tạo cảm giác an toàn và được yêu thương cho học sinh Một lớp học hạnh phúc sẽ góp phần xây dựng môi trường học đường tích cực, nơi mọi người đều cảm thấy vui vẻ.
