Mục đích nghiên cứu
Đề tài này nhằm áp dụng phương pháp đóng vai trong giảng dạy tác phẩm "Truyện An Dương Vương và Mị Châu - Trọng Thủy" để phát triển khả năng diễn xuất cho học sinh Phương pháp này không chỉ khơi dậy niềm đam mê và hứng thú với môn Ngữ Văn mà còn góp phần nâng cao chất lượng dạy học tại các trường THPT.
Đối tượng và nhiệm vụ nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu
Đề tài này nghiên cứu việc áp dụng phương pháp dạy học Đọc - Hiểu Văn bản vào giảng dạy cho học sinh lớp 10 thông qua tác phẩm "Truyện An Dương Vương và Mị Châu - Trọng Thủy" tại trường THPT Phan Đăng Lưu.
Nhiệm vụ nghiên cứu
Bài viết này tập trung vào việc tìm hiểu cơ sở lý luận và thực tiễn của phương pháp dạy đọc hiểu cho học sinh thông qua tác phẩm "Truyện An Dương Vương và Mị Châu - Trọng Thủy" tại trường THPT Phan Đăng Lưu Việc áp dụng phương pháp này không chỉ giúp học sinh nắm vững kiến thức văn học mà còn phát triển kỹ năng phân tích và cảm thụ văn bản Nghiên cứu sẽ làm rõ cách thức thực hiện và hiệu quả của phương pháp trong việc nâng cao khả năng đọc hiểu của học sinh.
- Đề xuất những hình thức đóng vai cho học sinh trong giờ đọc - hiểu văn bản Truyện An Dương Vương và Mị Châu - Trọng Thủy
Tiến hành thực nghiệm sư phạm nhằm đánh giá khả năng ứng dụng của đề tài trong việc áp dụng phương pháp dạy học văn bản "Truyện An Dương Vương và Mị" Nghiên cứu này sẽ giúp xác định hiệu quả của phương pháp dạy học và cải thiện chất lượng giảng dạy.
Phạm vi khảo sát
Đề tài khảo sát này tập trung vào việc áp dụng phương pháp dạy học Đọc Văn (PPĐV) cho học sinh trong giờ đọc hiểu văn bản "Truyện An Dương Vương và Mị Châu - Trọng Thủy" tại trường THPT Phan Đăng Lưu, Yên Thành, Nghệ An.
Phương pháp nghiên cứu
Dựa trên đối tượng, nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu, chúng tôi áp dụng kết hợp nhiều phương pháp thuộc hai nhóm nghiên cứu lý thuyết và thực tiễn.
Phương pháp phân tích và tổng hợp, cùng với việc phân loại và hệ thống hoá lý thuyết, được sử dụng để tổng hợp và đánh giá các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài.
Sử dụng các phương pháp quan sát và điều tra để thu thập dữ liệu cần thiết về việc áp dụng "phương pháp đóng vai" cho học sinh trong giờ dạy đọc hiểu văn bản Truyện An Dương Vương và Mị Châu - Trọng Thủy.
Phương pháp thực nghiệm được áp dụng để đánh giá tính khoa học và tính khả thi của hình thức đóng vai, nhằm kiểm tra hiệu quả của biện pháp được đề xuất trong nghiên cứu về vấn đề vận dụng.
“phương pháp đóng vai” cho học sinh qua giờ đọc hiểu văn bản Truyện An Dương
Vương và Mị Châu - Trọng Thủy.
Đóng góp của đề tài
- Về mặt lí luận, đề tài góp phần tìm hiểu cơ sở lí luận của việc vận dụng
"phương pháp đóng vai" cho học sinh qua giờ đọc hiểu văn bản Truyện An Dương Vương và Mị Châu - Trọng Thủy.
Đề tài này đề xuất một số hình thức vận dụng "phương pháp đóng vai" cho học sinh trong giờ đọc hiểu văn bản Truyện, nhằm nâng cao hiệu quả học tập và khả năng tiếp cận nội dung Việc áp dụng phương pháp này không chỉ giúp học sinh hiểu sâu hơn về văn bản mà còn khuyến khích sự sáng tạo và tương tác trong quá trình học.
An Dương Vương và Mị Châu - Trọng Thủy trong chương trình Ngữ Văn lớp 10
Tính mới của đề tài
Việc áp dụng phương pháp dạy học tích cực (PPĐV) đã trở thành xu hướng trong nhiều môn học như Hóa học, Sinh học, Giáo dục công dân, Lịch sử, và Địa lý Trong những năm gần đây, nhu cầu đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá môn Ngữ Văn đã khiến nhiều giáo viên chú trọng hơn đến việc cải thiện tiết dạy Họ đã tìm kiếm và áp dụng các biện pháp dạy học tích cực nhằm phát triển năng lực học sinh, với nhiều sáng kiến kinh nghiệm và đề tài nghiên cứu được đúc kết từ thực tiễn giảng dạy.
Sáng kiến kinh nghiệm của tác giả Hà Thị Hương tại trường THPT Lam Kinh, Thanh Hóa, năm học 2020 - 2021, tập trung vào việc áp dụng phương pháp đóng vai trong giảng dạy văn học dân gian cho học sinh lớp 10 Phương pháp này không chỉ giúp học sinh hiểu sâu hơn về nội dung tác phẩm mà còn kích thích sự sáng tạo và khả năng giao tiếp của các em Việc vận dụng phương pháp này trong giảng dạy sẽ nâng cao chất lượng học tập và tạo hứng thú cho học sinh đối với văn học dân gian.
Sáng kiến kinh nghiệm này tập trung vào việc dạy học văn học dân gian cho học sinh lớp 10 tại trường THPT Anh Sơn 3, Nghệ An, nhằm phát triển năng lực học sinh thông qua các hoạt động sân khấu Qua việc áp dụng phương pháp dạy học tích cực, bài viết nhấn mạnh tầm quan trọng của việc kết hợp văn học dân gian với hoạt động biểu diễn nghệ thuật, giúp học sinh hiểu sâu hơn về văn hóa dân tộc và rèn luyện kỹ năng giao tiếp, tự tin Kết quả mong đợi là học sinh không chỉ tiếp thu kiến thức mà còn phát triển toàn diện các kỹ năng cần thiết trong học tập và cuộc sống.
Sáng kiến kinh nghiệm của tác giả Nguyễn Thị Ti tập trung vào việc ứng dụng các phương pháp và kỹ thuật dạy học tích cực trong việc dạy đọc hiểu văn bản tự sự dân gian Bài viết nhấn mạnh tầm quan trọng của việc áp dụng những phương pháp này để nâng cao hiệu quả giảng dạy và giúp học sinh phát triển khả năng phân tích, cảm thụ văn học Qua đó, tác giả mong muốn tạo ra môi trường học tập tích cực, khuyến khích sự sáng tạo và chủ động của học sinh trong quá trình tiếp cận văn bản.
Na, trường THPT Nam Hà, Đồng Nai
- Chuyên đề Dạy học tác phẩm Truyện An Dương Vương và Mị Châu - Trọng Thủy theo định hướng phát triển năng lực
- Khóa luận tốt nghiệp Dạy học Truyện An Dương Vương và Mị Châu – Trọng Thủy theo hướng tích hợp liên môn của tác giả Hoàng Phương Thảo.
- Bài viết Đổi mới dạy tác phẩm tự sự dân gian của tác giả Nguyễn Quỳnh Ngân, trường THPT Vĩnh Yên, Vĩnh Phúc.
Báo cáo về việc áp dụng phương pháp đóng vai trong giảng dạy Ngữ Văn tại trường THPT Nghĩa Dân được trình bày bởi Lê Thị May trong hội thảo chuyên môn cấp trường vào tháng 10/2018 Nhóm Ngữ Văn đã chia sẻ những kinh nghiệm và hiệu quả của phương pháp này trong việc nâng cao khả năng tiếp thu và hứng thú học tập của học sinh.
Mặc dù một số sáng kiến đã đề cập đến việc sử dụng phương pháp đóng vai trong dạy học tác phẩm tự sự dân gian, nhưng vẫn thiếu các hình thức dạy học đóng vai cụ thể cho văn bản "Truyện An Dương Vương và Mị Châu - Trọng Thủy" Các chuyên đề nghiên cứu và bài viết trên các diễn đàn cũng nhắc đến phương pháp này, nhưng chưa có tài liệu nào tập trung vào việc áp dụng phương pháp đóng vai trong dạy học văn bản "Truyện An Dương".
Đề tài "Vận dụng phương pháp đóng vai trong dạy học văn bản Truyện An Dương Vương và Mị Châu - Trọng Thủy" đã hệ thống hóa các hình thức và quy trình đóng vai hiệu quả trong giảng dạy Phương pháp này không chỉ giúp học sinh hiểu sâu sắc hơn về nội dung tác phẩm mà còn phát triển kỹ năng giao tiếp và tư duy sáng tạo Việc áp dụng đóng vai trong lớp học sẽ tạo ra một môi trường học tập sinh động và hấp dẫn, khuyến khích học sinh tham gia tích cực vào quá trình học tập.
Truyện An Dương Vương và Mị Châu - Trọng Thủy là một tác phẩm quan trọng trong văn học Việt Nam, mang nhiều bài học quý giá Việc áp dụng phương pháp đóng vai trong giảng dạy văn bản này sẽ giúp học sinh hiểu sâu hơn về nội dung và ý nghĩa của câu chuyện Các sáng kiến và chuyên đề liên quan đến tác phẩm sẽ là nguồn gợi ý hữu ích cho việc triển khai phương pháp dạy học hiệu quả.
Cấu trúc của đề tài
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Tài liệu tham khảo, nội dung của đề tài có ba chương:
Chương I: Cơ sở khoa học của đề tài.
Chương II: Một số hình thức đóng vai trong dạy học văn bản Truyện An Dương Vương và Mị Châu - Trọng Thủy.
Chương III: Thực nghiệm sư phạm.
CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI
Cơ sở lí luận
1.1.1 Phương pháp dạy học tích cực
Theo luật Giáo dục Việt Nam, phương pháp giáo dục phổ thông cần phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động và sáng tạo của học sinh Điều này phải phù hợp với đặc điểm của từng lớp học và môn học, đồng thời bồi dưỡng phương pháp tư duy và rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn Mục tiêu cuối cùng là tác động tích cực đến tư tưởng và tình cảm của học sinh, mang lại niềm vui và hứng thú trong học tập.
PPDH tích cực là phương pháp giáo dục nhấn mạnh vào việc kích thích sự chủ động và sáng tạo của người học, thay vì chỉ tập trung vào việc phát huy tính chủ động của người dạy Mục tiêu của PPDH tích cực là tạo ra một môi trường học tập năng động, nơi học viên có thể tham gia tích cực vào quá trình tiếp thu kiến thức.
Dạy học là quá trình trao đổi kiến thức giữa giáo viên và học sinh, trong đó việc chỉ thuyết trình một chiều sẽ không mang lại hiệu quả Giáo viên cần đổi mới bài giảng và phong cách giảng dạy để tránh những kiến thức không hữu ích cho học sinh Mối quan hệ giữa giáo viên và học sinh sẽ được cải thiện khi giáo viên giải quyết các tình huống liên quan đến nội dung bài học và cuộc sống của học sinh, từ đó tạo ra một môi trường học tập gần gũi và tích cực.
Áp dụng các phương pháp giảng dạy tích cực giúp giờ học của giáo viên trở nên sinh động và hấp dẫn hơn Học sinh được đặt làm trung tâm, trong khi đó vai trò và uy tín của giáo viên vẫn được duy trì.
Giáo viên (GV) ngày càng được coi trọng hơn, nhờ vào áp lực từ phương pháp giảng dạy hiện đại Khả năng chuyên môn của GV sẽ được nâng cao, vì họ cần liên tục cập nhật nội dung kiến thức để đáp ứng những câu hỏi của học sinh (HS) trong thời đại thông tin phong phú.
Khi giáo viên áp dụng phương pháp dạy học tích cực, học sinh không chỉ tiếp thu kiến thức mà còn được trải nghiệm và sáng tạo Họ có cơ hội chia sẻ kiến thức và kinh nghiệm, không chỉ từ giáo viên mà còn từ bạn bè trong lớp Phương pháp này giúp học sinh cảm thấy hạnh phúc khi học tập, đồng thời khuyến khích sự chủ động và khám phá tiềm năng của bản thân Giáo viên cần tạo điều kiện để học sinh tự tin và có trách nhiệm với bản thân, từ đó góp phần xây dựng trách nhiệm với cộng đồng.
Charles Handy, một triết gia kinh doanh nổi tiếng người Anh, nhấn mạnh rằng để biến tương lai thành hiện thực, con người cần có sự tự tin và niềm tin vào giá trị bản thân Ông cho rằng đây là điều quan trọng mà các trường học cần phải giáo dục cho mọi người.
Để học sinh tự tin và tin tưởng vào giá trị bản thân, việc áp dụng phương pháp học chủ động là rất quan trọng Khi các em được khuyến khích tự khám phá, tự học, tự thực hành và hỗ trợ lẫn nhau, kiến thức sẽ trở thành tri thức thực sự, giúp hình thành thói quen và hành động hàng ngày.
Hứng thú học tập trong Ngữ Văn là thái độ say mê và tích cực của học sinh đối với tác phẩm và nhân vật văn học Để tạo ra hứng thú này, giáo viên cần áp dụng các phương pháp dạy học phù hợp, giúp học sinh cảm thấy thích thú, khám phá và tự bổ sung kiến thức về môn học.
Môn Ngữ Văn ở trường THPT cung cấp cho học sinh kiến thức cơ bản về văn học Việt Nam và quốc tế, giúp hình thành thế giới quan, nhân sinh quan và lòng yêu quê hương, đất nước Việc giáo dục này bồi dưỡng tâm hồn và phát triển năng lực nhận thức, tư duy, hành động, từ đó hình thành suy nghĩ và thái độ ứng xử tích cực trong cuộc sống Phương pháp dạy học môn Ngữ Văn rất đa dạng, bao gồm cả phương pháp hiện đại như thảo luận nhóm, đóng vai, dự án và phương pháp truyền thống như trực quan, vấn đáp, thuyết trình Để đạt hiệu quả trong giảng dạy, giáo viên cần lựa chọn phương pháp phù hợp với nội dung bài học và đặc điểm học sinh, nhằm tạo hứng thú và niềm đam mê trong học tập.
Tâm lý của học sinh khi học môn Ngữ Văn thường gặp khó khăn do yêu cầu đọc, viết và ghi nhớ nhiều nhân vật, cốt truyện, và sự kiện, dẫn đến sự chán nản và thái độ đối phó với môn học Nhiều học sinh thậm chí không muốn học, chỉ mượn vở chép bài hoặc học theo kiểu đối phó để lấy điểm Để khắc phục tình trạng này, tôi đã áp dụng phương pháp dạy học tích cực nhằm tạo hứng thú và kích thích sự tự giác, chủ động, và sáng tạo của học sinh trong quá trình học tác phẩm tự sự dân gian.
1.1.2 Khái niệm phương pháp đóng vai và vai trò của phương pháp đóng vai trong dạy học Ngữ văn ở trường THPT a Khái niệm phương pháp đóng vai
Thuật ngữ “đóng vai” hiện nay được áp dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực Theo Từ điển Tiếng Việt của Hoàng Phê, “đóng vai” có nghĩa là thể hiện nhân vật trong kịch bản thông qua hành động và lời nói chân thực trên sân khấu hoặc màn ảnh.
Trong cuốn "Dạy học và phương pháp dạy học trong nhà trường", Phan Trọng Ngọ nhấn mạnh rằng phương pháp đóng kịch trong giáo dục bao gồm việc giáo viên cung cấp kịch bản và đạo diễn, trong khi học viên thực hiện các vai diễn Phương pháp này giúp học viên phát triển khả năng suy nghĩ, thể hiện thái độ và hành động, đồng thời rèn luyện các kỹ năng ứng xử cần thiết thông qua việc nhập vai nhân vật trong kịch bản.
Trong cuốn "Giáo dục học tập 1," tác giả Trần Thị Tuyết Oanh định nghĩa rằng đóng kịch là phương pháp dạy học (PPDH) mà giáo viên tổ chức quá trình giảng dạy thông qua việc xây dựng và thực hiện kịch bản, nhằm giúp học sinh hiểu sâu sắc nội dung học tập.
Theo tài liệu Bồi dưỡng giáo viên cho chương trình sách giáo khoa lớp 10 THPT, phương pháp đóng vai giúp học sinh thực hành và trải nghiệm các cách ứng xử trong những tình huống giả định.
Cơ sở thực tiễn
1.2.1 Thực trạng dạy học môn Ngữ văn
Hiện nay, trong chương trình PPDH Ngữ Văn tại trường phổ thông, có nhiều hiện tượng phổ biến gây mất hứng thú cho học sinh trong các giờ học Một trong những vấn đề đáng chú ý là…
Dạy Văn theo phương pháp đọc chép, trong đó giáo viên đọc và học sinh chép lại hoặc ghi chú trên bảng, khiến học sinh tiếp thu kiến thức một cách thụ động Phương pháp này không chỉ làm giảm sự hứng thú của học sinh trong mỗi tiết học mà còn hạn chế khả năng tư duy và sáng tạo của các em.
Phương pháp dạy nhồi nhét đang trở thành một vấn đề trong giáo dục hiện nay, khi giáo viên thường giảng dạy toàn bộ nội dung mà không chọn lọc, không khuyến khích học sinh thảo luận về các vấn đề trung tâm Điều này xuất phát từ nỗi lo sợ không kịp chương trình và không hoàn thành nội dung giảng dạy, ảnh hưởng đến kết quả thi cử của học sinh.
Dạy Ngữ Văn như một nhà nghiên cứu văn học giúp giáo viên tập trung vào việc phân tích tâm lý, kỹ thuật ngôn từ và phương pháp sáng tác Trong khi đó, học sinh chỉ cần tiếp cận tác phẩm như một độc giả bình thường, từ đó hiểu rõ ý nghĩa và tư tưởng của tác phẩm.
Học sinh thường tiếp thu kiến thức một cách thụ động và thiếu sự sáng tạo, dẫn đến việc họ chỉ học thuộc lòng để đối phó Điều này khiến cho các em không thể phát huy tính sáng tạo và không chủ động trong việc tìm tòi, khám phá kiến thức mới.
Vào thứ năm, học sinh thường không hình thành thói quen tự học, dẫn đến việc không chủ động tìm kiếm kiến thức trong sách giáo khoa Họ gặp khó khăn trong việc xác định kiến thức trọng tâm và phân biệt giữa vấn đề chính và phụ Điều này cản trở khả năng phát triển từ những gì đã biết để khám phá ra câu trả lời cho những điều chưa biết.
Thiếu sự tương tác giữa giáo viên và học sinh, cũng như giữa các học sinh với nhau, là một vấn đề phổ biến trong quá trình giảng dạy và học tập Khi giáo viên chỉ tập trung vào việc truyền đạt kiến thức và học sinh chỉ chú trọng vào việc ghi chép, điều này dẫn đến sự thiếu hụt trong việc trao đổi thông tin và hỗ trợ lẫn nhau Tăng cường sự tương tác có thể giúp học sinh nhắc nhở và bổ sung kiến thức cho nhau, từ đó nâng cao chất lượng hiểu biết và làm cho kiến thức trở nên toàn diện hơn.
Học sinh thường thiếu hứng thú và đam mê với môn Ngữ Văn, điều này dẫn đến việc học không hiệu quả Sự thiếu quan tâm này ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình tiếp thu kiến thức và khả năng phát triển kỹ năng ngôn ngữ của các em.
1.2.2 Thực trạng nhận thức của giáo viên về việc vận dụng PPĐV vào dạy học
Trong chương trình Ngữ Văn lớp 10, tập I, các văn bản truyện dân gian Việt Nam chiếm ưu thế với 9 tiết học, tuy nhiên, khảo sát tại trường THPT Phan Đăng Lưu cho thấy giáo viên vẫn gặp nhiều khó khăn trong việc áp dụng phương pháp dạy học tích cực vào giảng dạy Ngữ Văn, đặc biệt là đối với thể loại văn bản truyện dân gian Kết quả từ phiếu điều tra cho thấy sự nhận thức của giáo viên về vấn đề này còn hạn chế và cần được cải thiện.
Mức độ nhận thức và lí do Số giáo viên Tỉ lệ %
- Kích thích hứng thú học tập của học sinh
- Phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh
- Đảm bảo kiến thức vững chắc
- Chuẩn bị công phu mất thời gian
- HS được thể hiện mình trước đám đông
Bảng 1: Kết quả khảo sát mức độ nhận thức của giáo viên về sử dụng PPĐV trong dạy học ở trường THPT
1.2.3 Mức độ vận dụng PPĐV của giáo viên trong dạy học Ngữ Văn ở trường
Để khảo sát thực trạng áp dụng phương pháp dạy học tích cực trong giảng dạy Ngữ Văn tại THPT, tôi đã tiến hành điều tra các phương pháp dạy học mà giáo viên sử dụng Kết quả thu được như sau:
4 PP Trực quan (sử dụng tranh ảnh, phim tư liệu )
6 PP Dự án (HS trong các vai trò khác nhau của cuộc sống thực: đạo diễn, dẫn chương trình, chuyên gia…)
Bảng 2: Thực trạng sử dụng các PPDH của GV trong dạy học Ngữ Văn ở trường THPT
1.2.4 Mức độ hứng thú của HS đối với các phương pháp dạy học của giáo viên Để tìm hiểu về mức độ hứng thú của HS đối với các PPDH mà GV thường sử dụng tôi đã tiến hành điều tra 128 HS khối 10 trường THPT Phan Đăng Lưu, kết quả thu được như sau:
Rất thích Thích Bình thường
4 PP Trực quan (sử dụng tranh ảnh, phim tư liệu )
6 PP Dự án (HS trong các vai trò khác nhau của cuộc sống thực: đạo diễn, dẫn chương trình, chuyên gia…)
7 PP tự học, tự nghiên cứu 0 0 0 0 26 20,3 102 79,7
Bảng 3: Mức độ hứng thú của học sinh với các phương pháp mà giáo viên đã sử dụng
Qua số liệu điều tra trên tôi thấy:
Tất cả 10 giáo viên được khảo sát đều khẳng định sự cần thiết của việc sử dụng phương pháp dạy học Đóng vai (PPĐV) Họ nhận thức rõ tác dụng của PPĐV trong việc kích thích hứng thú học tập và phát huy tính tích cực, độc lập sáng tạo của học sinh 80% giáo viên cho rằng phương pháp này giúp đảm bảo kiến thức vững chắc Ngoài ra, 100% giáo viên đồng ý rằng việc thực hiện đóng vai giúp học sinh thể hiện bản thân trước đám đông.
Tuy nhiên qua số liệu điều tra ở bảng 2: Các phương pháp dạy học được các
Kết quả khảo sát cho thấy 100% giáo viên thường xuyên sử dụng phương pháp thuyết trình trong giảng dạy, trong khi chỉ có 70% sử dụng phương pháp hoạt động nhóm và 60% áp dụng phương pháp trực quan Các phương pháp như dự án và tự học chỉ được một số ít giáo viên thỉnh thoảng sử dụng Đặc biệt, phương pháp dạy học dựa vào vấn đề (PPĐV) chỉ được 40% giáo viên thỉnh thoảng áp dụng, trong khi 60% không sử dụng và không có giáo viên nào sử dụng thường xuyên Sự chênh lệch này giữa nhận thức, thái độ và hành động thực tế của giáo viên cho thấy khó khăn trong việc đổi mới phương pháp dạy học.
Kết quả điều tra cho thấy hầu hết học sinh rất thích thú khi được đóng vai trong giờ học Ngữ Văn, với 74,2% học sinh bày tỏ sự yêu thích và 25,8% còn lại thích phương pháp dạy học này Đây là một cơ hội thuận lợi để giáo viên áp dụng phương pháp dạy học đổi mới Tuy nhiên, thực tế cho thấy giáo viên hiếm khi sử dụng phương pháp đóng vai, chủ yếu chỉ trong các tiết thao giảng hoặc nghiên cứu bài học Nguyên nhân của tình trạng này cần được tìm hiểu sâu hơn.
Giáo viên nhận định rằng phương pháp dạy học dựa vào vấn đề (PPĐV) yêu cầu đầu tư nhiều công sức và thời gian chuẩn bị Không phải tất cả nội dung đều có thể áp dụng PPĐV một cách hiệu quả, do đó, giáo viên cần dành thời gian để chuẩn bị giáo án và triển khai hoạt động đóng vai trong lớp học.
VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP ĐÓNG VAI VÀO DẠY HỌC VĂN BẢN TRUYỆN AN DƯƠNG VƯƠNG VÀ MỊ CHÂU - TRỌNG THỦY 2.1 Các nguyên tắc vận dụng phương pháp đóng vai vào dạy học cho HS
Phương pháp đóng vai phải đảm bảo mục tiêu dạy học
Trong
Môn Ngữ văn ở trường THPT đóng vai trò quan trọng trong giáo dục, giúp học sinh phát triển năng lực và phẩm chất cần thiết cho xã hội Phương pháp dạy học cần đảm bảo mục tiêu chung và cụ thể, thông qua hoạt động đọc, viết, nói và nghe các loại văn bản, đặc biệt là văn học Môn học này giúp học sinh hình thành tình yêu thiên nhiên, quê hương, ý thức về cội nguồn và lòng tự hào dân tộc, đồng thời phát triển các giá trị như lòng nhân ái, yêu cái đẹp và cái thiện Học sinh cũng được khuyến khích tinh thần tự học, trung thực và trách nhiệm công dân, góp phần bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc Chương trình Ngữ văn cung cấp kiến thức hệ thống về văn học và tiếng Việt, giúp học sinh có nền tảng vững chắc để học lên cao hơn Sau khi tốt nghiệp THPT, học sinh có khả năng đọc hiểu và viết các loại văn bản một cách mạch lạc, tự tin trình bày ý tưởng trước đám đông và có khả năng lắng nghe, phản hồi hiệu quả.
Phương pháp đóng vai phải đảm bảo khai thác kiến thức cơ bản, trọng tâm
Khi áp dụng phương pháp đóng vai trong giảng dạy, giáo viên cần bám sát chương trình sách giáo khoa để đạt được mục tiêu dạy học hiệu quả Đối với mỗi tác phẩm cụ thể, việc lựa chọn nhân vật và tình huống phù hợp là rất quan trọng để đảm bảo tính khả thi và sự hấp dẫn của phương pháp này.
Phương pháp đóng vai phải đảm bảo tính khả thi
Kịch bản học tập cần được xây dựng dựa trên mục tiêu và nội dung bài học, đồng thời phải có tính kịch tính để thu hút sự chú ý của người học Nó cũng cần mang tính giáo dục, giúp bồi dưỡng cảm xúc và thẩm mỹ cho học sinh Đặc biệt, kịch bản phải tôn trọng nội dung cốt truyện Do đó, giáo viên nên hỗ trợ và kiểm duyệt kịch bản của học sinh trước khi họ trình bày trước lớp.
Thời gian là yếu tố quyết định trong việc áp dụng phương pháp đóng vai trong các bài dạy chính khóa Trong 45 phút của một tiết học, giáo viên cần phải cân nhắc kỹ lưỡng giữa các hoạt động để lựa chọn nội dung đóng vai phù hợp, đảm bảo hiệu quả giảng dạy.
Phương pháp đóng vai đảm bảo tính tích cực, chủ động
Hoạt động đóng vai không chỉ phát huy tinh thần làm việc tập thể mà còn nâng cao khả năng làm việc nhóm của học sinh Để đạt được điều này, giáo viên cần chú ý quan sát tâm lý từng học sinh, từ đó có biện pháp dẫn dắt phù hợp Việc yêu cầu học sinh lập biên bản làm việc nhóm, phân công nhiệm vụ cụ thể và đánh giá thái độ từng thành viên sẽ giúp giáo viên nắm bắt tình hình học tập của học sinh, từ đó đưa ra những biện pháp hỗ trợ hiệu quả hơn cho từng đối tượng.
Phương pháp đóng vai phải đảm bảo nguyên tắc tự nguyện
Khi tự nguyện tham gia, học sinh sẽ trở nên chủ động và sáng tạo trong việc khám phá tri thức Tuy nhiên, phương pháp đóng vai không nên được áp dụng cho tất cả nội dung bài học, giáo viên cần chọn lọc nội dung phù hợp để tránh sự nhàm chán Việc kết hợp nhiều phương pháp và kỹ thuật dạy học tích cực là cần thiết để nâng cao hiệu quả giảng dạy Tình huống đóng vai cần phù hợp với lứa tuổi và trình độ học sinh, số lượng vai diễn không nên quá nhiều và tình huống không nên kéo dài, đồng thời giáo viên cần khích lệ những học sinh nhút nhát.
Một số hình thức đóng vai trong dạy học Truyện An Dương Vương và Mị Châu - Trọng Thủy
2.2.1 Hình thức đóng vai tái hiện a Đóng vai tái hiện Đây là hình thức tổ chức cho học sinh đóng vai các nhân vật trong tác phẩm tự sự Thay vì cho học sinh đọc tác phẩm, giáo viên có thể chọn một đoạn tiêu biểu trong tác phẩm có nhiều lời thoại giữa các nhân vật, phân vai, cho học sinh có thời gian chuẩn bị, sau đó tái hiện lại nhân vật trong tác phẩm Giáo viên phân công học sinh thể hiện lời của một nhân vật sao cho phù hợp với tính cách của nhân vật đó và hoàn cảnh xuất hiện của nhân vật trong tác phẩm Ở hình thức đóng vai này, học sinh có thể kết hợp thêm một số lời thoại khác (chú ý là không khác nhiều so với văn bản), kết hợp ngôn ngữ, điệu bộ để trình bày về con người, hoàn cảnh, sự kiện bằng suy nghĩ chủ quan của người trong cuộc Qua sự thể hiện diễn cảm của học sinh, các nhân vật như bước ra từ các trang sách, họ không chỉ đối thoại với các nhân vật khác trong tác phẩm mà dường như còn đang đối thoại với người đang nghe họ nói Đây là phương pháp dạy học quen thuộc nhưng rất thú vị, dễ tạo được hiệu ứng tích cực trong quá trình cảm thụ trực tiếp cho học sinh Đặc biệt khi các em đóng phân vai một cách diễn cảm sẽ tạo được ấn tượng mạnh, tạo cảm xúc cho người nghe, đem lại hiệu quả cho quá trình dạy học. Đối với kiểu đóng vai tái hiện này, giáo viên và học sinh không mất nhiều thời gian chuẩn bị, có thể đóng vai trực tiếp trong giờ học, đặc biệt khá thuận lợi trong hoạt động hình thành kiến thức mới Tuy nhiên, giáo viên cũng không nên sử dụng hình thức đóng vai này trong một lượng thời gian quá dài hoặc lượng kiến thức nhiều vì dễ gây nhàm chán cho cả người dạy và người học, tác động ngược đến hiệu quả giờ học Để tăng hiệu quả của phương pháp đóng vai nhân vật tái hiện, giáo viên có thể cho nhiều nhóm cùng đóng vai một nhân vật theo từng sự việc (từng nội dung) của bố cục bài dạy b Quá trình thực hiện:
Trong hai năm học 2020 -2021 và 2021 2022, nhận thấy ưu điểm của hình thức đóng vai tái hiện nên tôi đã vận dụng vào trong dạy học tác phẩm Truyện An
Trong quá trình giảng dạy tác phẩm Dương Vương và Mị Châu - Trọng Thủy, tôi đã áp dụng hình thức đóng vai để hình thành kiến thức và đọc tác phẩm Mục tiêu của tôi là làm mới phương pháp đọc văn bản truyền thống, tạo không khí vui vẻ và thoải mái trong giờ học, giúp học sinh có tâm thế tốt nhất khi tìm hiểu nội dung văn bản.
Tôi đã tiến hành thực hiện các bước như sau:
- GV giao nhiệm vụ đóng vai cho HS
- HS tiến hành chuẩn bị các công việc sau:
+ Dự kiến nhân vật: An Dương Vương, Mị Châu, Trọng Thủy, Tướng quân, Người dẫn truyện
Khi viết kịch bản, cần đảm bảo nội dung phản ánh chính xác cốt truyện lịch sử, tập trung vào việc tái hiện các sự kiện và chi tiết quan trọng trong câu chuyện.
An Dương Vương, họ Thục, tên Phán, đã xây thành Cổ Loa ở đất Việt với sự giúp đỡ của Rùa Vàng Sau nửa tháng, thành đã hoàn thành và Rùa Vàng tặng cho An Dương Vương móng vuốt để làm lẫy nỏ Với nỏ thần trong tay, An Dương Vương đã dễ dàng đánh bại Triệu Đà Sau thất bại, Triệu Đà xin hòa và cầu hôn cho con trai Trọng Thủy lấy Mị Châu Trọng Thủy trở thành rể trong thành Cổ Loa, và một ngày, An Dương Vương đã gọi Trọng Thủy và Mị Châu đến nói chuyện.
An Dương Vương đã nhấn mạnh tầm quan trọng của tình yêu và trách nhiệm trong hôn nhân khi nói rằng ông đã gả con gái cho chàng trai, và yêu cầu chàng phải yêu thương, bảo vệ cô con gái của mình Ông khẳng định rằng tình yêu dành cho con gái ông quý giá hơn cả mạng sống, và nếu chàng trai làm tổn thương cô, ông sẽ không bao giờ tha thứ.
Trọng Thủy: Con xin hứa với phụ vương sẽ không bao giờ làm nàng ấy tổn thương Con sẽ thay người chăm sóc nàng ấy.
An Dương Vương: Ha ha ha! Tốt lắm! Nói rồi vui vẻ và đi ra ngoài
Người dẫn truyện: Bây giờ chỉ còn lại Mị Châu và Trọng Thủy Trọng Thủy bắt đầu dỗ dành rồi dò hỏi Mị Châu
Trọng Thủy nói với Mị Châu rằng Âu Lạc là một quốc gia nhỏ, dân số không đông và cơ sở vật chất còn hạn chế, nhưng họ vẫn giành chiến thắng trong mọi trận đánh.
Mị Châu tự tin khẳng định rằng "Âu Lạc có thành cao hào sâu và nỏ thần có khả năng bắn một mũi tên trúng hàng ngàn người, vì vậy không có lý do gì để không giành chiến thắng."
Trọng Thủy: Chuyện nỏ thần như nàng nói là có thật sao?
Mị Châu: Thật chứ! Thiếp còn biết chỗ phụ vương cất giấu nữa kia.
Trọng Thủy bày tỏ tình cảm sâu sắc với vợ, khẳng định rằng họ sẽ không bao giờ chia lìa, dù cho sông cạn hay núi mòn Anh chỉ ước muốn được chiêm ngưỡng nỏ thần một lần để mở mang tầm mắt và hy vọng nàng có thể giúp anh thực hiện ước nguyện này.
Mị Châu: Sau một chút lưỡng lự đã đồng ý dẫn Trọng Thủy đến nơi cất giấu nỏ thần.
Trong lúc Mị Châu không chú ý, Trọng Thủy đã lén lút tráo đổi lẫy nỏ thần Chỉ vài ngày sau, hắn lấy lý do về thăm cha và từ biệt Mị Châu để ra đi.
Trọng Thủy khẳng định rằng tình vợ chồng là điều không thể quên, trong khi nghĩa vụ với cha mẹ là điều không thể bỏ rơi Ông trở về thăm cha và bày tỏ nỗi lo lắng rằng nếu hai nước Bắc - Nam xảy ra chiến tranh, ông sẽ không biết tìm nàng bằng cách nào.
Mị Châu, một nhân vật nữ trong truyền thuyết, thể hiện nỗi đau khôn xiết khi phải đối mặt với cảnh biệt ly Cô thường mặc áo gấm lông ngỗng và rắc lông dọc đường để làm dấu, với hy vọng sẽ tìm được nhau trong cuộc sống.
Người dẫn truyện: Không lâu sau, Triệu Đà cất quân đánh Âu Lạc An Dương Vương vẫn điềm nhiên đánh cờ.
Tướng quân: Tâu bệ hạ, quân Triệu đã tiến sát chân thành, lần này quân giặc rất mạnh.
An Dương Vương: “Đà không sợ nỏ thần sao?” Nói rồi sai người mang nỏ thần ra
Tướng quân: Tâu bệ hạ, nỏ thần không phát huy tác dụng
An Dương Vương: Hốt hoảng “Mị Châu mau theo ta”
Tại bờ biển, An Dương Vương đã cầu cứu Rùa Vàng Rùa Vàng xuất hiện và cảnh báo rằng "Kẻ ngồi sau lưng là giặc" Nghe vậy, An Dương Vương đã rút kiếm và chém đầu Mị Châu.
Mị Châu khẩn cầu rằng: "Nếu tôi có lòng phản bội, sẽ chết và hóa thành cát bụi Nhưng nếu tôi trung hiếu mà bị lừa dối, thì chết đi sẽ biến thành châu ngọc để rửa sạch mối nhục thù."
Mị Châu chết ở bờ biển, máu chảy xuống nước, khiến trai sò biến thành hạt châu Rùa Vàng dẫn vua xuống biển, nhưng Trọng Thủy chỉ tìm thấy xác Mị Châu không đầu Đau đớn, Trọng Thủy ôm xác Mị Châu về táng ở Loa Thành và sau đó tự tử vì thương tiếc Người đời sau tìm được ngọc ở biển Đông, rửa trong nước giếng Mị Châu, khiến ngọc trở nên trong sáng hơn.
Lập địa chỉ liên lạc giữa giáo viên và học sinh rất quan trọng Giáo viên có thể trực tiếp gọi điện hoặc nhắn tin qua các ứng dụng như Messenger, Zalo để trao đổi thông tin Việc này giúp giáo viên tư vấn và hỗ trợ học sinh kịp thời khi cần thiết.
* Bước 2: Nhóm HS được phân công lên đóng vai theo kế hoạch đã chuẩn bị
Sản phẩm đóng vai của HS
* Bước 3: Nhận xét, đánh giá
