SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐỀ TÀI: VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP TRÒ CHƠI NHẰM TẠO SỰ HỨNG THÚ CHO HỌC SINH TRONG GIỜ DẠY HỌC NGỮ VĂN 10 Ở TRƯỜNG THPT TƯƠNG DƯƠNG1 LĨNH VỰC: NGỮ VĂN MỤC LỤC TT Nội dung Trang I ĐẶT VẤN ĐỀ Lí chọn đề tài Đối tượng phạm vi nghiên cứu Các phương pháp tiến hành 4 Tính đề tài: II NỘI DUNG NGHIÊN CỨU Cơ sở lý luận đề tài 1.1 Khái niệm phương pháp 1.2 Phương pháp trò chơi 1.3.Vai trò phương pháp trị chơi việc dạy học mơn Ngữ văn Cơ sở thực tiễn 2.1 Thuận lợi 2.2 Khó khăn Giải pháp sáng kiến vận dụng môn Ngữ văn 10 trường THPT Tương Dương1 3.1.Giải pháp chung 3.1.1.Nguyên tắc áp dụng phương pháp trò chơi dạy Văn 9 3.1.2.Lựa chọn thời gian vận dụng trò chơi 3.1.3.Chuẩn bị giáo viên học sinh 10 3.2.Áp dụng số trò chơi dạy học 11 3.2.1.Trò chơi : Xâu chuỗi 11 3.2.2.Trị chơi : Ơ chữ bí mật ( Giải chữ) 15 3.2.3.Trò chơi: Hộp quà may mắn ( vòng quay may mắn) 20 3.2.4.Trò chơi : Điền bảng 26 3.3.Giáo án thực nghiệm 29 Kết đạt 38 4.1.Đối với giáo viên 38 4.2.Đối với học sinh 38 Phần III Kết luận 41 Tài liệu tham khảo 42 Phụ lục phiếu khảo sát 43 PHẦN I ĐẶT VẤN ĐỀ Lí chọn đề tài: Trong xu hội nhập phát triển, kỉ XXI địi hỏi người phải ln động, sáng tạo; có khả tìm kiếm, xử lí thơng tin ứng phó với tình đời sống Nhằm đáp ứng yêu cầu này, mục tiêu giáo dục phổ thông nước ta chuyển từ chủ yếu trang bị kiến thức cho học sinh (HS) sang trang bị lực cần thiết cho em, đặc biệt lực hành động, lực thực tiễn Vì vậy, việc đổi phương pháp giảng dạy tất yếu nhằm phát huy tính tích cực HS Việc xây dựng, áp dụng hướng tiếp cận, phương pháp dạy học môn để nâng cao hiệu dạy học yêu cầu phải giải Đặc biệt, với xu hướng học lệch, học theo ban, chọn ngành nghề theo khối tạo nhiều bất cập việc lựa chọn mơn học Các mơn xã hội có xu hướng bị coi nhẹ Môn Ngữ văn không nằm xu hướng Nhiều HS cho Ngữ văn mơn khoa học xã hội, tính ứng dụng không cao, không thiết thực với sống, công việc Từ đó, dẫn đến tình trạng chán học văn, học mang tính đối phó Vì vậy, việc đổi phương pháp dạy học, có đổi phương pháp, tìm hướng tiếp cận dạy học mơn Ngữ văn, tạo hứng thú, nâng cao lực học tập cho HS, giúp HS cảm nhận hay, đẹp, biết cảm thông, yêu thương chia sẻ với số phận, đời thông qua trang sách, thông qua tác phẩm điều cần thiết “Văn học nhân học” học văn để hình thành nhân cách người Và Ngữ văn môn học quan trọng giúp HS có kỹ giao tiếp ứng xử sống Tìm hướng tiếp cận, đổi phương pháp, từ tạo hứng thú học tập cho học sinh, khơi gợi, đánh thức niềm đam mê với văn học, tìm với giá trị đời sống tâm hồn người vấn đề đặt cần phải giải Có thể nói, cốt lõi việc tạo hứng thú, tạo tâm hưng phấn, tích cực cho học sinh học tập mơn nói chung mơn Ngữ văn nói riêng đổi phương pháp dạy học, dạy học theo hướng lấy hoạt động học tập học sinh làm trung tâm, học trò người chủ động khám phá, lĩnh hội kiến thức, người thầy đóng vai trị người tổ chức, đạo Vì vậy, việc nghiên cứu tìm hướng tiếp cận học linh hoạt, khoa học, hợp lí nhằm tạo hứng thú học tập học sinh dạy học Ngữ văn cần thiết Một số biện pháp để đạt mục đích sử dụng trị chơi Trị chơi vừa hoạt động giải trí vừa phương pháp giáo dục: giáo dục trò chơi - phương pháp nhiều giáo dục tiên tiến giới vận dụng Lồng ghép trò chơi dạy học môn Ngữ văn, kết hợp với phương pháp dạy học khác có ý nghĩa tích cực yêu cầu đổi Đối với học sinh cấp bậc hoạt động vui chơi nhu cầu khơng thể thiếu giữ vai trị quan trọng em Nếu giáo viên biết tổ chức cho học sinh chơi cách hợp lí, khoa học học mang lại hiệu giáo dục cao Chính việc vận dụng trị chơi học môn Văn THPT làm thay đổi khơng khí căng thẳng học, tăng thêm hứng thú cho người học, học sinh ý hơn, chủ động chuẩn bị, mạnh dạn đề xuất ý kiến mình, phát huy tư sáng tạo… Hứng thú chủ động học tập khởi đầu tốt cho việc nắm bắt kiến thức, hình thành kĩ phát triển nhân cách học sinh qua môn Văn Thông qua thực tế giảng dạy, dự học hỏi đồng nghiệp cộng với đợt tập huấn chuyên môn thân mạnh dạn áp dụng tổ chức số trị chơi dạy mơn Văn thấy khơng khí tiết học sơi hẳn lên, đến học em khơng cịn cảm thấy căng thẳng mà háo hức mong đợi, học sinh lớp hoạt động tích cực đồng đều, em mạnh dạn trình bày ý kiến, nêu thắc mắc,…từ em tự chiếm lĩnh kiến thức ghi nhớ cách bền vững mà kết học tập nâng cao Vì vậy, tơi chọn nghiên cứu đề tài: “Vận dụng phương pháp trò chơi nhằm tạo hứng thú cho học sinh dạy học Ngữ văn 10 trường THPT Tương Dương1” Đối tượng phạm vi nghiên cứu: 2.1 Nhằm tìm hiểu nghiên cứu vấn đề cốt lõi việc tổ chức trò chơi tiết dạy học Ngữ văn 2.2 Vận dụng phương pháp trò chơi tiết dạy học Ngữ văn lớp 10 trường THPT Tương Dương1 năm học 2020-2021, đến tháng 03 năm học 2021 2022 Các phương pháp tiến hành - Phương pháp nghiên cứu lý luận - Phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp hỗ trợ: Thống kê số liệu, phân tích số liệu, dựa vào bảng biểu, sơ đồ Tính đề tài: Thúc đẩy phát triển trí tuệ cho học sinh, kích thích tư em, phát huy tính động, nâng cao hứng thú học tập cho môn Trong số biện pháp dạy học tích cực hóa, sử dụng trò chơi xem phương pháp dạy học hiệu quả, nhằm tạo trình tương tác, thu hút, động viên học sinh tham gia hợp tác để nâng cao tính tự giác tạo hội cho em thực hành vận dụng kinh nghiệm, tri thức học để góp phần nâng cao chất lượng dạy học mơn Văn Trị chơi hoạt động bổ trợ cho việc dạy Ngữ văn Hoạt động thiên chơi nên xoá nặng nề Học sinh tiếp nhận nhiều kiến thức, kỹ qua hoạt động dễ dàng, gây hứng thú Chính lẽ mà học sinh học qua tiết dạy có áp dụng trị chơi khơng có hội tìm hiểu, ơn tập kiến thức mà cịn thể nghiệm hành vi, rèn luyện kỹ năng, tư duy, phản ứng nhanh Các em rèn khả định lựa chọn phương án đúng, cách giải tình hợp lí Đây học thực tế trước học sinh rút kết luận, lý thuyết trừu tượng Trò chơi biện pháp tăng cường phấn đấu tích cực cá nhân nhóm học sinh Tổ chức trị chơi theo nhóm cịn giúp tăng cường hoạt động làm việc nhóm, từ phát triển kỹ giao tiếp cho học sinh PHẦN II NỘI DUNG NGHIÊN CỨU Cơ sở lý luận đề tài: 1.1 Khái niệm phương pháp: Trong Luật Giáo dục điều 30.3 (2019) ghi: “Phương pháp giáo dục phổ thơng phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo học sinh phù hợp với đặc trưng môn học, lớp học đặc điểm đối tượng học sinh; bồi dưỡng phương pháp tự học, hứng thú học tập, kỹ hợp tác, khả tư độc lập; phát triển toàn diện phẩm chất lực người học; tăng cường ứng dụng cơng nghệ thơng tin truyền thơng vào q trình giáo dục” Có thể nói cốt lõi đổi dạy học hướng tới hoạt động học tập chủ động, chống lại thói quen học tập thụ động học sinh Căn vào mục tiêu với việc dựa vào đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi học sinh THPT: ham tìm hiểu, tiếp cận, thích lạ lại chóng chán Do việc sử dụng trò chơi học tập học Ngữ văn cần thiết có ích 1.2 Phương pháp trò chơi: Trò chơi hoạt động hướng tới mục đích chủ yếu vui chơi, giải trí, thư giãn giúp cho tinh thần, đầu óc người thoải mái, sảng khoái sau làm việc, học tập mệt mỏi Phương pháp tổ chức chơi trò chơi phương pháp phổ biến dạy học nói chung dạy học mơn Ngữ Văn nói riêng nhằm hướng tới mục tiêu vừa hình thành lực phẩm chất, vừa phát triển tư sáng tạo cho học sinh Người giáo viên áp dụng phương pháp vào dạy học tạo khơng khí lớp học sơi nổi, tạo môi trường, điều kiện cho nhiều học sinh tham gia hoạt động học tập (kể học sinh trung bình, yếu, kém) Học tập qua trị chơi cịn rèn cho học sinh tinh thần đồn kết gắn bó, biết hỗ trợ giúp đỡ q trình học tập, tiếp thu kiến thức Có phối kết hợp nhịp nhàng, linh hoạt thành viên đội nhóm học tập, hình thành em lịng nhân ái, tình u thương người sống hàng ngày Phương pháp chơi trò chơi phương pháp dạy học mới, có tính tích cực, khơng áp đặt, gị ép người học theo khuôn mẫu định sẵn, cho trước sử dụng thành công khả sáng tạo học sinh phát huy tuyệt đối học qua trị chơi học sinh tiếp thu học cách tự nhiên, chủ động so với khả thân Khi người học tự tìm hiểu, nắm bắt thơng tin, tiếp thu kiến thức trình học tập, ghi nhớ nội dung học dễ dàng sâu sắc, cụ thể so với cách học thông thường Một ưu điểm bật phương pháp chơi trò chơi giúp học sinh có tác phong nhanh nhẹn, hoạt bát, có nhạy bén hoạt động học tập Bản chất trò chơi ganh đua, kết thắng, thua nhóm đội Vì dùng trị chơi dạy học kích thích tập trung, tinh thần hăng say, nhiệt tình tham gia học tập học sinh Qua trò chơi học sinh rèn luyện khả lựa chọn, định cho cách ứng xử đắn, phù hợp với tình qua trị chơi học sinh hình thành lực quan sát, rèn luyện kĩ nhận xét, đánh giá hành vi, giúp tăng cường khả giao tiếp học sinh với học sinh, giáo viên với học sinh 1.3 Vai trò phương pháp trò chơi việc dạy học mơn Ngữ văn: Việc sử dụng trị chơi học tập học Ngữ văn cần thiết có ích - Trị chơi học tập làm thay đổi hình thức hoạt động HS, tạo bầu khơng khí học tập thoải mái, dễ chịu từ phát huy tính tích cực, tự giác, hứng thú HS qua giúp hình thành kỹ năng: khả quan sát, tư sáng tạo, tự tin, khả hoạt động nhóm… từ nâng cao chất lượng dạy học môn Văn + Tăng cường khả ý nắm bắt nội dung học phát huy tính động em + Nâng cao hứng thú cho người học, góp phần làm giảm mệt mỏi, căng thẳng học tập học sinh Phát triển tính độc lập, ham hiểu biết khả suy luận + Tăng cường khả thực hành, vận dụng kiến thức học + Tăng cường khả giao tiếp giáo viên học sinh, học sinh với nhau, giúp học sinh rèn luyện khả ứng xử, giao tiếp + Thu hút lớp theo dõi tham gia hoạt động - Giáo dục HS tính tự giác, trung thực, kiên trì, tính kỷ luật, tinh thần đồng đội học tập sống Trò chơi phương tiện có ý nghĩa việc góp phần thực đổi phương pháp dạy học, nhằm phát huy tính động, sáng tạo gây hứng thú học học sinh Ngồi thơng qua hoạt động trò chơi giúp em phát triển nhiều phẩm chất đạo đức tình đồn kết, thân ái, lòng trung thực, tinh thần cộng đồng trách nhiệm Do quan điểm “Thông qua hoạt động vui chơi để tiến hành hoạt động học tập” phù hợp với lứa tuổi, môn học đặc biệt môn Văn Cơ sở thực tiễn: 2.1 Thuận lợi: - Trường THPT Tương Dương1 nằm trung tâm Thị trấn, quan tâm cấp lãnh đạo huyện - Đội ngũ giáo viên đa số trẻ, nhiệt tình, tâm huyết với nghề, có ý thức trau dồi chuyên môn nghiệp vụ đổi phương pháp dạy học, có đội ngũ giáo viên môn Văn - Từ năm học 2020 - 2021 quan tâm tạo điều kiện sở vật chất nhà trường, hội phụ huynh, ban nghành, nhà trường lắp đặt 30 tivi 60 inch có kết nối internet 30 lớp học Chính thúc đẩy đội ngũ giáo viên trường không ngừng nỗ lực đổi phương pháp dạy học qua việc ứng dụng công nghệ thông tin 2.2 Khó khăn: Bên cạnh thuận lợi có năm học qua nhà trường đội ngũ giáo viên gặp khơng khó khăn - Trong năm học qua trường THPT Tương Dương, đội ngũ giáo viên nói chung giáo viên dạy học mơn Ngữ văn nói riêng có nhiều cố gắng việc đổi phương pháp dạy học nhìn chung cịn chịu nhiều ảnh hưởng phương pháp dạy học trước Nhiều giáo viên quen với cách dạy truyền thống: giáo viên truyền đạt kiến thức chiều mà không tổ chức cho HS hoạt động dạy học để em tự chiếm lĩnh kiến thức; GV đọc thay, hiểu thay cho HS, áp đặt cách hiểu cách cảm thân cho HS Điều gây tác động không nhỏ đến việc tiếp nhận tri thức cách thụ động học sinh Học sinh trở thành cỗ máy tiếp nhận không chủ động, sáng tạo Trong việc dạy Ngữ văn có hiệu lại địi hỏi cao Dạy văn không truyền thụ kiến thức mà cịn phải hay, phải lơi học sinh, làm cho học sinh thích thú, say mê học tập Đây mơn học kết tinh nhiều giá trị văn hố dân tộc nhân loại, môn học có ý nghĩa việc hình thành phát triển nhân cách cho học sinh rèn luyện kỹ cần thiết cho em Mặt khác mơn học nghệ thuật kích thích trí tưởng tượng bay bổng, sáng tạo em học sinh Điều lại làm cho việc giảng dạy môn Ngữ văn khó - Tình trạng học sinh lười học mơn Ngữ văn có ngun nhân từ giáo viên chưa gây hứng thú tiết dạy Một số giáo viên chưa đổi mình, hạn chế việc áp dụng cơng nghệ thơng tin, thích “độc diễn” bục giảng Chính lẽ đó, học sinh chán nản, khơng muốn xây dựng dẫn đến không nắm kiến thức học, kết học tập chưa cao Trước năm học 2020-2021, nhà trường thiếu trang thiết bị, sở vật chất để giáo viên đổi phương pháp dạy học - Mặt khác trường THPT Tương Dương1 trường miền núi, điểm tuyển sinh đầu vào thấp, HS không bị điểm liệt môn Văn đậu vào trường Thậm chí năm học 2019-2020 HS cần nạp học bạ xét tuyển Vì dẫn đến hệ lụy năm gần đây, tình hình học sinh nhà trường có biến đổi theo chiều hướng tiêu cực tình trạng học sinh chây lười việc học mơn, có mơn Ngữ văn Ngồi nguyên nhân đầu vào thấp HS đa số hộ nghèo lại phải trọ học xa nhà, thiếu quan tâm bảo gia đình nên em không xác định động cơ, thái độ học tập Nhiều học sinh bị hổng kiến thức từ cấp dưới, lên cấp THPT kiến thức nặng hơn, khó tiếp thu nên nhiều HS chán nản, áp lực, mệt mỏi, căng thẳng đến tiết học Văn Trước thực trạng tơi khảo sát thái độ HS học tập môn Văn 10, năm học 2020-2021: hai lớp 10D, 10L (tháng 09/2020) Tổng số Hứng thú Ít hứng thú Không hứng thú 73 HS 15= 20,5% 27= 37% 31= 42,5% Như qua số liệu thấy số HS hứng thú, thích học Văn số khiêm tốn Đa số HS không “mặn mà” với học, thiếu ý thức xây dựng Điểm khảo sát đầu vào năm học 2020- 2021: Điểm giỏi Lớp Điểm Khá Điểm TB Điểm yếu- Số HS Tỉ lệ Số HS Tỉ lệ Số HS Tỉ lệ Số HS Tỉ lệ 10D (38 HS) 0% 0% 15,8% 32 84,2% 10L (35 HS) 0% 0% 8,6% 32 91,4% Trước thực trạng đó, tơi băn khoăn trăn trở cho học sinh học tập tiến mơn Ngữ văn hơn? Làm cho em u thích mơn học hơn? Để giải điều này, phân tích, nghiên cứu sáng tạo việc vận dụng phương pháp vào giảng dạy, tạo cho tiết dạy Ngữ văn trở thành tiết học mà học sinh mong đợi Nhờ đầu tư sở vật chất nhà trường thuận tiện tiến hành áp dụng số phương pháp dạy học tích cực có ứng dụng Cơng nghệ thơng tin vào việc giảng dạy mơn Ngữ văn việc tổ chức vận dụng trò chơi dạy học đạt kết mong đợi Đó học sinh u thích mơn học kết học tập cao Giải pháp sáng kiến vận dụng môn Ngữ văn 10 trường THPT Tương Dương1 3.1 Giải pháp chung 3.1.1 Nguyên tắc áp dụng phương pháp trò chơi dạy Văn Giáo viên cần ý đến đặc thù phân môn; lưu ý mối quan hệ trò chơi với hệ thống câu hỏi; vận dụng linh hoạt, hợp lí, mức lúc để khơng xáo trộn nhiều khơng gian lớp học, nhanh chóng ổn định lớp học trò chơi kết thúc Trò chơi phải phù hợp với nội dung, mục tiêu cần đạt, không vận dụng cho tất tiết học, đơi gây phản cảm, phản tác dụng; trị chơi kết thúc phần thưởng cho người (đội) thắng 3.1.2 Lựa chọn thời gian vận dụng trò chơi Khi áp dụng phương pháp trò chơi vào học, giáo viên phải biết lựa chọn thời điểm nội dung cần áp dụng trị chơi cho thích hợp, cụ thể là: a Sử dụng trò chơi vào phần khởi động đầu học : Cách vận dụng đó, vừa kiểm tra kiến thức cũ để giải trò chơi, đồng thời bước đầu nhận nội dung kiến thức học mà em học Bên cạnh đó, cịn tạo tâm lý thoải mái, phấn khởi, học sinh hào hứng học tập hơn, giải tỏa tâm lý mệt mỏi, căng thẳng tinh thần học trước mệt mỏi hoàn cảnh xung quanh gây b Sử dụng trò chơi nhằm hình thành tri thức mới: Trị chơi thường tổ chức sau tìm hiểu hoạt động (tìm hiểu chung,tìm hiểu ngữ liệu ), từ kiến thức thực tế qua hoạt động 1, vận dụng kiến thức đó, giáo viên tổ chức trị chơi cho học sinh khám phá, phát tri thức mới, tri thức nằm nội dung học c Sử dụng trị chơi để hình thành kỹ năng: Xác định mục đích việc tổ chức trị chơi nhằm hình thành kỹ cho em, tổ chức trò chơi sở vận dụng tri thức vừa học Từ đó, giúp học sinh hình thành kỹ lựa chọn, cách giải gặp tình sống số kỹ quan trọng làm d Sử dụng trò chơi nhằm luyện tập, củng cố tri thức, hình thành thái độ: Khác với việc tổ chức trò chơi vào thời điểm mục đích khác trên, thời điểm tổ chức trị chơi để luyện tập củng cố tri thức, hình thành thái độ có mục đích khác là: để học sinh thâu tóm nội dung học, giúp khắc sâu, nhớ rõ nội dung vừa học xong Thời điểm tổ chức trị chơi với mục đích thiết nghĩ vào cuối học hợp lý 10 cách cao đẹp Thúy - Ngôn ngữ độc thoại Kiều nội tâm sinh động Chí khí anh hùng Nguyễn Qua hình tượng nhân - Bút pháp lí tưởng hóa Du nhân vật vật Từ Hải, Nguyễn Du thể quan niệm - Hình ảnh kì vĩ, ước lệ người anh hùng lí tưởng gửi gắm ước mơ công lý.` 3.3 Giáo án thực nghiệm: Áp dụng phương pháp Trò chơi tiết dạy Trường THPT Tương Dương1 Tiết PPCT 114: ÔN TẬP VỀ THỂ LOẠI VHDG VIỆT NAM: CA DAO (Tiết 1) A MỤC TIÊU CẦN ĐẠT Năng lực : - Nhận diện văn ca dao học - Nêu khái niệm ca dao, nội dung, nghệ thuật cách xác qua hệ thống câu hỏi trắc nghiệm - Biết phân loại ca dao - Nhận diện, thảo luận trả lời luyện tập nhằm củng cố sâu phần lý thuyết học - Lí giải nội dung, nghệ thuật số văn ca dao liên quan - Trình bày suy nghĩ, cảm xúc nội dung, nghệ thuật văn - Thu thập thông tin liên quan đến văn - Giải tình đặt văn Phẩm chất: - Bồi đắp tình yêu quê hương, đất nước; Bảo tồn văn hoá - Yêu văn học dân gian Việt Nam B THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU Sgk, giáo án, tài liệu tham khảo Ti vi, máy tính, giấy Ao C TIẾN TRÌNH LÊN LỚP 30 HOẠT ĐỘNG : KHỞI ĐỘNG Mục tiêu: Giúp HS nhớ lại kiến thức học cách nhanh thông qua trò chơi Xâu chuỗi Nhiệm vụ: Học sinh vận dụng kiến thức học để trả lời câu hỏi Phương thức: hoạt động theo cặp đôi Sản phẩm: học sinh trả lời vấn đề đặt Tiến trình thực hiện: GV tổ chức trị chơi Xâu chuỗi - GV cơng bố trị chơi với hình thức theo cặp đơi - GV chiếu câu Ca dao học với từ ngữ bị đảo trật tự - Cách chơi: Yêu cầu HS xâu chuỗi thành câu Ca dao với gợi ý từ viết hoa đứng đầu câu từ đứng cuối có dấu chấm HS chơi theo cặp đơi, đội có đáp án nhanh xác điểm thưởng Nếu trả lời sai nhường quyền cho nhóm khác Thời gian suy nghĩ 30 giây cho câu Đáp án: 31 Đáp án: 32 Đáp án: GV nhận xét, chốt kiến thức đặt them câu hỏi để dẫn vào bài: Ba câu ca dao thuộc nhóm chùm ca dao học? Bài thuộc nhóm ca dao than thân, Bài thuộc nhóm ca dao yêu thương tình nghĩa, thuộc nhóm ca dao hài hước Như Thể loại Ca dao Việt Nam tìm tìm hiểu nhóm ca dao Nhằm khắc sâu thêm kiến thức hiểu thể loại Ca dao tiết học giúp em điều HOẠT ĐỘNG : HÌNH THÀNH KIẾN THỨC Hoạt động 1: Hệ thống lại kiến thức ca dao: khái niệm, nội dung, nghệ thuật - Mục tiêu: Giải vấn đề, hình thành khắc sâu kiến thức ca dao: khái niệm, nội dung, nghệ thuật - Nhiệm vụ: Hs tham gia trò chơi Hộp quà may mắn qua hệ thống câu hỏi trắc nghiệm để ôn lại kiến thức - Phương thức: HS trả lời cá nhân - Sản phẩm: câu trả lời HS, thể lực giao tiếp ngôn ngữ - Tiến trình thực hiện: Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: GV yêu cầu HS quan sát ô số xung phong để chọn câu hỏi Bước 2: Thực nhiệm vụ học tập: HS chọn ô số ngẫu nhiên với câu hỏi tương ứng phần quà trả lời HS làm việc cá nhân với thời gian suy nghĩ 30 giây Nếu HS trả lời sai dành quyền cho HS khác trả lời 33 HS trả lời câu hỏi trắc nghiệm để ôn lại kiến thức chung Ca dao Câu 1: Ca dao gì? A Là thể loại lời nói có tính nghệ thuật, đúc kết kinh nghiệm nhân dân giới tự nhiên đời sống người B Là thể loại lời nói có tính nghệ thuật, miêu tả việc, tượng lời nói ám để dấu tên đối tượng đố, nhằm giải trí rèn luyện khả suy đoán C Là thể loại trữ tình văn vần kết hợp lời thơ với giai điệu nhạc, diễn tả đời sống nội tâm người D Là thể loại văn vần kết hợp phương thức tự với trữ tình, phản ánh số phận người nghèo khổ khát vọng tự tình u Câu 2: Dịng khơng nói nội dung ca dao? A Ca dao đúc rút kinh nghiệm sống người lao động B Ca dao câu hát than thân, nói lên nỗi nhọc nhằn, tủi nhục người bình dân sống vất vả C Ca dao tiếng hát tình nghĩa, thể đời sống tình cảm đẹp đẽ người lao động D Ca dao hài hước thể tâm hồn lạc quan người lao động Câu 3: Đặc sắc nghệ thuật ca dao gì? A Thường dùng thể lục bát, kết cấu ngắn gọn, giàu hình ảnh nhạc điệu B Thường có hai vế đối có kết cấu ngắn gọn, giàu hình ảnh nhạc điệu C Thường lặp lại hình ảnh, chi tiết có giá trị nghệ thuật lối diễn đạt công thức in đậm sắc thái dân gian D Thường dùng thể lục bát, kết cấu ngắn gọn, giàu hình ảnh nhạc điệu; lặp lại hình ảnh, chi tiết có giá trị nghệ thuật lối diễn đạt công thức in đậm sắc thái dân gian Câu 4: Đặc điểm bật ca dao gì? A Những vần thơ câu nói có vần điệu B Diễn tả sống thường nhật người C Đúc kết kinh nghiệm đời sống thực tiễn D Diễn tả đời sống tâm hồn phong phú người lao động Câu 5: Ca dao đặc điểm nghệ thuật nào? A Sử dụng lối nói so sánh, ẩn dụ B Sử dụng phong phú phép lặp từ ngữ điệp cấu trúc 34 C Miêu tả nhân vật với tính cách đa dạng, phức tạp D Ngôn ngữ đời thường giàu giá trị biểu đạt Bước 3: Báo cáo kết quả: HS trình bày kiến thức Bước 4: Đánh giá kết thực nhiệm vụ chốt kiến thức: GV trực tiếp phân tích, nhận xét, đánh giá chốt đáp án Câu Đáp án Câu C Câu A Câu D Câu D Câu C GV chiếu nhấn mạnh lại khái niệm, nội dung, nghệ thuật Ca dao Khái niệm: Ca dao lời thơ trữ tình dân gian, thường kết hợp với âm nhạc diễn xướng, sáng tác nhằm diễn tả giới nội tâm người Nội dung: Ca dao diễn tả đời sống tâm hồn, tư tưởng, tình cảm nhân dân mối quan hệ đôi lứa, gia đình, quê hương, đất nước - Ca dao trữ tình tiếng hát than thân, lời ca u thương tình nghĩa cất lên từ đời cịn nhiều xót xa, cay đắng, đằm thắm ân tình người Việt Nam - Bên cạnh đó, cịn có ca dao hài hước thể tinh thần lạc quan người lao động Đặc điểm nghệ thuật : - Thể thơ: Ca dao thơ lục bát lục bát biến thể Gv lấy thêm VD để minh chứng cho đặc điểm nghệ thuật ca dao VD: "Anh anh nhớ quê nhà, Nhớ canh rau muống nhớ cà dầm tương." (lục bát thể) "Yêu tam, tứ núi trèo, Thất, bát sông lội, tam thập lục đèo qua." (lục bát biến thể) - Ngôn ngữ ca dao gần gũi với lời ăn tiếng nói ngày, giàu hình ảnh so sánh, ẩn dụ 35 VD: "Hỡi cô tát nước bên đàng, Sao cô múc ánh trăng vàng đổ đi” “Thân em hạt mưa sa Hạt vào đài các, hạt ruộng cày” - Lối diễn đạt số hình thức mang đậm sắc thái dân gian Mơ típ ( Hình thức lặp lại): Chiều chiều… Thân em… Trèo lên… VD: - Chiều chiều đứng ngõ sau Trông quê mẹ ruột đau chín chiều - Chiều chiều lại nhớ chiều chiều Nhớ người quân tử khăn điều vắt vai - Rủ xuống bể mò cua Đem nấu mơ chua rừng - Rủ cấy cày Bây khó nhọc có ngày phong lưu Hoạt động 2: Tìm hiểu nhóm ca dao qua phân loại Phân loại ca dao: - Mục tiêu: Chia nhóm nhỏ ca dao qua trò chơi nối cột A B - Hình thức: Gv chọn 12 Hs chia làm đội chơi (mỗi đội HS): Oẳn để chọn đội thi trước Đội chơi xếp thành hàng theo thứ tự, đội hoàn thành trước có nhiều đáp án đúngđội phần thưởng Nếu có câu sai trở lên cho HS khác tham gia - Phương pháp: GV cung cấp tờ giấy Ao ngữ liệu cho sẵn, kèm trình chiếu để HS lớp quan sát - Sản phẩm: Bài làm HS - Tiến trình thực hiện: Bước 1: Gv giao nhiệm vụ yêu cầu HS nối cột A B Bước 2: HS thực nhiệm vụ theo nhóm A 1.Thân em hạt mưa rào, Hạt rơi xuống giếng, hạt vào vườn hoa B a Ca dao tình cảm gia đình 36 2.Anh em thể tay chân, Rách lành đùm bọc dở hay đỡ đần b Ca dao châm biếm, hài hước 3.Yêu núi trèo, Mấy sông lội,mấy đèo qua c Ca dao than thân Chồng người ngược xuôi, Chồng em ngồi bếp, sờ đuôi mèo d Ca dao tình yêu quê hương đất nước Trên đồng cạn, đồng sâu Chồng cày, vợ cấy, trâu bừa e Ca dao tình yêu Đường vô xứ Nghệ quanh quanh g Ca dao lao động Non xanh nước biếc tranh họa đồ Bước 3: Hai nhóm đối sánh kết nhận xét Bước 4: Gv nhận xét, chốt kiến thức Đáp án: 1c, 2a, 3e,4b, 5g, 6d Dựa vào nội dung biểu hiện, ca dao chia thành nhiều nhóm nhỏ: + Những ca dao tình yêu quê hương đất nước + Những dao châm biếm, hài hước + Những ca dao than thân + Những ca dao tình yêu + Những ca dao tình cảm gia đình + Những ca dao lao động Sau chốt kiến thức nhóm chủ đề, GV u cầu HS trình bày số ca dao liên quan đến nhóm nêu cách hiểu nội dung ca dao vừa trình bày HOẠT ĐỘNG: LUYỆN TẬP Hoạt động GV HS Sản phẩm - Mục tiêu: Nhằm củng cố, khắc sâu kiến thức vừa ôn tập - Hình thức: Qua câu hỏi khác nhau: Trắc nghiệm, nối cột, vận dụng - Phương pháp: HS làm việc cá nhâ - Sản phẩm: Câu trả lời HS - Cách tiến hành 37 Bước 1: GV giao nhiệm vụ: Yêu cầu HS trả lời câu hỏi sau theo yêu cầu Bước 2: HS thực nhiệm vụ Đáp án: Câu 1: Câu ca dao: “Thân em giếng đàng – Người Câu 1: B khôn rửa mặt, người phàm rửa chân” Cho ta hiểu thân phận người phụ nữ xưa? A Bị hắt hủi, chà đạp B Thân phận bị phụ thuộc, khơng có quyền định tương lai C Có vẻ đẹp, phẩm giá gặp tồn bất hạnh Câu 2: D D Không quyền định tình yêu Câu 2: Trong câu sau, câu không sử dụng phép so sánh? A Thân em lụa đào B Thân em củ ấu gai C Thân em giếng đàng D Thân em vừa trắng lại vừa tròn Câu 3: Bài ca dao sau nói nội dung gì? Anh em phải người xa Cùng chung bác mẹ nhà thân Yêu thể tay chân Anh em hòa thuận hai thân vui vầy Câu 3: Tình yêu thương, gắn bó gia đình Câu 4: Điền vào chỗ trống câu ca dao sau cho phù hợp: Thân em …………… a Hạt mưa rào Hết phương vùng vẫy biết nhờ nơi đâu Thân em …………… Câu 4: 1c, 2b, 3a, 4d b Trái bần trơi Gió dập sóng dồi biết tấp vào đâu Thân em …………… c Cá lờ Hạt rơi xuống giếng hạt vào vườn hoa Thân em …………… d Cái chổi đầu hè Để mưa nắng chùi chân 38 Câu 5: Nêu nội dung nghệ thuật câu Ca dao: Thân em củ ấu gai Ruột trắng vỏ ngồi đen Ai nếm thử mà xem Nếm biết em bùi Bước 3: HS báo cáo kết Bước 4: HS khác nhận xét, GV chốt lại vấn đề Câu 5: Nội dung: Cô gái ý thức giá trị bên (phẩm giá) Nghệ thuật: so sánh, ẩn dụ Kết đạt được: 4.1 Đối với giáo viên: - Tạo tình có vấn đề sinh động hấp dẫn để giáo viên khắc sâu kiến thức Từ làm cho khơng khí lớp học thoải mái, kích thích tinh thần học tập học sinh Đặc biệt khuyến khích em sức học yếu, chậm, nhút nhát có hội tham gia vào qúa trình học tập - Thực đổi phương pháp giáo dục cách sáng tạo hiệu 4.2 Đối với học sinh: Giúp em - Tiếp thu kiến thức cách nhẹ nhàng, thoải mái - Rèn luyện tư duy, tác phong nhanh nhạy biết xử lí tình linh hoạt, chủ động học tập - Giáo dục tinh thần đoàn kết, hợp tác - Rèn luyện kỹ tương tác học sinh với học sinh, học sinh với giáo viên Nếu trước em học sinh ngại học sợ đến Ngữ văn em cảm thấy hứng thú đón nhận Bởi lẽ, từ thích thú, yêu mến môn học giúp em chăm học tập kết học tập ngày tốt * Năm học 2020- 2021: + Khảo sát hứng thú HS học Văn sau sử dụng kết hợp phương pháp trò chơi tiết dạy lớp 10D và10L (cuối tháng 4/2021): Tổng số HS Hứng thú Ít hứng thú Không hứng thú 71(2 HS nghỉ học) 41 = 57,6% 19= 27% 11= 15,4% Qua khảo sát thấy được: so với kết khảo sát tháng 9/2020 số HS tích cực, hứng thú với dạy học Văn có chuyển biến rõ nét; Hs hào hứng tiết 39 dạy có tổ chức trị chơi để củng cố, hình thành khắc sâu kiến thức rèn luyện kĩ khác tiết dạy học đơn Khảo sát hứng thú HS 70 57.6 60 50 42.5 37 40 30 27 20.5 15.4 20 10 KS tháng 9/2020 KS tháng 4/2021 Hứng thú Ít hứng thú Khơng hứng thú + Kết xếp loại học lực môn Ngữ văn vào cuối năm học sinh: Lớp thường xuyên áp dụng dạy thực nghiệm 10D : Điểm giỏi Lớp Số HS 10D (38 HS) Điểm Tỷ lệ Số HS % Tỷ lệ Điểm TB Điểm yếu Số HS Tỷ lệ Số HS Tỷ lệ 16 % 26 68% 06 16 % Điểm tổng kết cuối năm lớp 10D Điểm khảo sát đầu năm lớp 10D 16 15.8 16 68 84.2 TB Yếu, TB Yếu, Khá Lớp áp dụng dạy thực nghiệm: Lớp Điểm giỏi Điểm Số HS Tỷ lệ Số HS Tỷ lệ 10L (35 HS) 0% 8,6% Điểm TB Điểm yếu Số HS Tỷ lệ Số HS Tỷ lệ 21 11 31,4% 60% 40 Điểm khảo sát đầu năm lớp 10L Điểm tổng kết cuối năm lớp 10L 8.6 8.6 31.4 60 91.4 TB TB Yếu, Yếu, Khá So sánh với kết học sinh điểm khảo sát đầu vào điểm tổng kết cuối năm, nhận thấy việc học tập học sinh có tiến rõ rệt Nhiều học sinh trước học cịn trung bình yếu có tiến nhiều * Năm học 2021-2022: Khảo sát hứng thú HS học môn Ngữ văn: - Đầu năm học (tháng 9/2021) Rất hứng thú Hứng thú Ít hứng thú Lớp Không hứng thú Số HS Tỷ lệ Số HS Tỷ lệ Số HS Tỷ lệ Số HS Tỷ lệ 10B ( 41 HS) 17% 22% 20 48,8% 12,2% 10 I (40 HS) 7,5% 17,5% 22 55% 20% - Giữa học kỳ (tháng 03/2022) Rất hứng thú Hứng thú Ít hứng thú Lớp 10B (41 HS) 10I (40 HS) Không hứng thú Số HS Tỷ lệ Số HS Tỷ lệ Số HS Tỷ lệ Số HS Tỷ lệ 18 43,9% 16 39 % 14,6% 2,5% 12 30% 16 40% 10 25% 5% Từ kết tơi khẳng định việc sử dụng phương pháp trị chơi dạy học mơn Ngữ văn, đặc biệt tổ chức cách hợp lí góp phần nâng cao chất lượng dạy học đổi phương pháp Khả ứng dụng đề tài: Thực tế đa số học sinh thích tham gia tổ chức trò chơi học Văn chia sẻ, bày tỏ quan điểm, tranh luận thầy 41 cô, bạn bè Bài học vận dụng vốn hiểu biết kinh nghiệm học sinh dựa vốn hiểu biết kinh nghiệm sống giáo viên PHẦN III PHẦN KẾT LUẬN Với phương pháp sử dụng trò chơi dạy học môn Ngữ Văn trường THPT Tương Dương1 phần gây hứng thú tiết học, học sinh có chuyển biến tích cực giao lưu với thầy cô giáo nhiều hơn, học tất học sinh tham gia muốn tham gia vào quy trình dạy - học, em khơng thụ động ngồi nghe giáo viên giảng mà cảm thấy hứng thú hơn, hăng say phát biểu hơn.Tuy nhiên chưa phải phương pháp tối ưu khơng phải tiết dạy Văn áp dụng trò chơi cách hiệu Chính dạy tiết học cần kết hợp nhiều phương pháp khác để đạt hiệu cao trình giảng dạy Trên toàn nội dung sáng kiến kinh nghiệm “Vận dụng phương pháp trò chơi nhằm tạo hứng thú cho học sinh dạy học Ngữ văn 10 trường THPT Tương Dương1” nhằm góp phần đổi phương pháp dạy học, nâng cao chất lượng dạy học môn Tuy nhiên ý kiến cá nhân Trong thực tế cịn có nhiều phương pháp khác nữa, mong nhận đóng góp ý kiến đồng nghiệp 42 TÀI LIỆU THAM KHẢO: Luật giáo dục 2019 Từ điển tiếng Việt - Hoàng Phê chủ biên - Trung tâm từ điển học 2006 Áp dụng dạy học tích cực mơn văn học - GS Trần Bá Hoành - TS Nguyễn Trọng Hoàn Đại học Sư Phạm Hà Nội 2005 Bộ sách giáo khoa chương trình Ngữ văn 10 - NXB Giáo dục 2007 Cơng văn 5555/BGDĐT- GDTrH ngày 8/10/2014 Một số trị chơi mạng Internet 43 PHỤ LỤC PHIẾU KHẢO SÁT HỌC SINH LỚP 10 ( Trường THPT Tương Dương 1) Phiếu 1: Dành cho HS lớp 10D, 10L năm học 2020-2021 Anh (chị) cảm thấy học môn Ngữ văn? Đồng ý Khơng đồng ý Hứng thú Ít hứng thú Không hứng thú Lưu ý: Đồng ý ô đánh dấu X vào Phiếu 2: Dành cho HS lớp 10B, 10I năm học 2021- 2022: Hãy đánh dấu X vào ô tương ứng thái độ học tập anh( chị) môn Ngữ văn: Thái độ Đồng ý Không đồng ý Rất hứng thú Hứng thú Ít hứng thú Khơng hứng thú 44 ... tổ chức trò chơi tiết dạy học Ngữ văn 2.2 Vận dụng phương pháp trò chơi tiết dạy học Ngữ văn lớp 10 trường THPT Tương Dương1 năm học 2020-2021, đến tháng 03 năm học 2021 2022 Các phương pháp tiến... học tập nâng cao Vì vậy, chọn nghiên cứu đề tài: ? ?Vận dụng phương pháp trò chơi nhằm tạo hứng thú cho học sinh dạy học Ngữ văn 10 trường THPT Tương Dương1? ?? Đối tượng phạm vi nghiên cứu: 2.1 Nhằm. .. giao tiếp học sinh với học sinh, giáo viên với học sinh 1.3 Vai trò phương pháp trò chơi việc dạy học môn Ngữ văn: Việc sử dụng trò chơi học tập học Ngữ văn cần thiết có ích - Trị chơi học tập