PHẦN MỞ ĐẦU
LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Sách đóng vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần xã hội, là tinh hoa tri thức của nhân loại và di sản tinh thần giữa các thế hệ Đọc sách không chỉ giúp tích lũy kiến thức mà còn mang lại những trải nghiệm quý báu cho việc học tập và nghiên cứu khoa học Henry David từng nói rằng sách là nguồn của cải quý báu của thế giới, trong khi Mácxim Gorki khẳng định rằng sách là kỳ công vĩ đại nhất mà loài người sáng tạo ra Thành công của con người phụ thuộc vào sự kết hợp giữa kinh nghiệm cá nhân và tri thức từ sách vở, tạo nên kho tàng tri thức vô giá của nhân loại.
Sách không chỉ là nguồn tri thức mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc giáo dục nhân cách con người Mỗi tác phẩm đều mang trong mình giá trị nhân văn sâu sắc, phản ánh tâm hồn và khát vọng của tác giả Qua từng trang sách, người đọc có cơ hội hiểu và cảm nhận cuộc sống, từ đó thay đổi bản thân và cải thiện mối quan hệ xã hội.
Trong bối cảnh xã hội ngày càng phát triển, thói quen đọc sách ở Việt Nam đang dần bị lãng quên, đặc biệt là trong giới trẻ, khi họ có thể dễ dàng tìm kiếm thông tin qua internet và các phương tiện truyền thông xã hội như báo điện tử, Facebook và YouTube Theo khảo sát quốc tế năm 2019, chỉ có 30% người Việt Nam đọc sách thường xuyên, trong khi 26% không đọc sách và 44% thỉnh thoảng đọc Mặc dù mỗi người Việt Nam tiếp cận khoảng 4,2 cuốn sách mới mỗi năm, nhưng một nửa trong số đó là sách giáo khoa Thời gian đọc sách hàng tuần của người Việt Nam chỉ là 1 giờ, thấp hơn nhiều so với các quốc gia như Ấn Độ (11 giờ) và Trung Quốc (5 giờ) Một khảo sát tại trường THPT Nguyễn Đức Mậu cho thấy chỉ có 20,5% học sinh đọc sách thường xuyên, trong khi 66,5% thỉnh thoảng đọc và 11% chỉ đọc khi cần tra cứu thông tin Những con số này cho thấy tỷ lệ học sinh đọc sách thường xuyên rất thấp.
Trong bối cảnh dịch COVID-19 diễn biến phức tạp, nhiều địa phương phải chuyển sang hình thức dạy và học trực tuyến Trường THPT Nguyễn Đức Mậu đã áp dụng hình thức học trực tuyến từ đầu năm học và chưa thể đảm bảo việc học trực tiếp sẽ kéo dài đến hết năm học Do đó, việc hướng dẫn học sinh chủ động trong việc học tập và phát triển văn hóa đọc là vô cùng cần thiết, nhằm tạo ra một môi trường học tập bền vững Đây cũng là mục tiêu mà Bộ Giáo dục và Đào tạo đang hướng tới.
Trước tình hình thói quen đọc sách của học sinh hiện nay, chúng tôi đã nghiên cứu đề tài “Một số giải pháp phát triển văn hóa đọc thông qua hoạt động Đoàn” Đề tài này chỉ ra thực trạng và đề xuất giải pháp khuyến khích văn hóa đọc trong trường phổ thông, nhằm giúp học sinh hình thành thói quen đọc sách Chúng tôi hy vọng nghiên cứu sẽ hỗ trợ các trường đưa ra các biện pháp hiệu quả để xây dựng văn hóa đọc trong môi trường giáo dục.
CÂU HỎI NGHIÊN CỨU
- Sách có tầm quan trọng như thế nào đối với học sinh?
- Tại sao học sinh ngày nay lại không có hứng thú đọc sách?
- Làm thế nào để tạo được thói quen đọc sách cho học sinh và phát triển văn hóa đọc trong nhà trường ?
MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
Nghiên cứu này nhằm cung cấp cái nhìn tổng quát về thực trạng đọc sách của học sinh trường THPT hiện nay, thông qua việc phân tích, so sánh và đánh giá sở thích, thói quen cũng như quan điểm về việc đọc sách của các em Từ đó, chúng tôi đề xuất một số giải pháp tích cực để khơi dậy niềm đam mê đọc sách, giúp học sinh rèn luyện thói quen đọc, nâng cao hiệu quả tiếp thu và áp dụng kiến thức vào cuộc sống hàng ngày.
ĐỐI TƢỢNG, PHẠM VI NGHIÊN CỨU
- Đối tượng nghiên cứu: Thói quen đọc sách của học sinh THPT
- Phạm vi nghiên cứu: 200 học sinh trường THPT Nguyễn Đức Mậu.
LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU
Mặc dù có nhiều nghiên cứu về thói quen đọc sách và giải pháp cải thiện, vẫn chưa có đề tài nào tập trung vào văn hóa đọc sách của học sinh trung học phổ thông thông qua hoạt động Đoàn Hầu hết các bài viết hiện nay chỉ đề cập đến sinh viên, học sinh tiểu học hoặc các hoạt động liên quan đến thư viện.
Bài viết “Giải pháp xây dựng thói quen đọc sách cho học sinh” của tác giả Bá Hải trên Báo giáo dục thời đại số (14/01/2016) đã chỉ ra thực trạng đọc sách của học sinh hiện nay, đồng thời đề xuất một số giải pháp Tuy nhiên, các giải pháp này còn mang tính chung chung và khó thực hiện trong môi trường các trường THPT.
GIẢ THUYẾT KHOA HỌC
Việc thực hiện các giải pháp nhằm hình thành văn hóa đọc sách cho học sinh THPT sẽ nâng cao kỹ năng tự học và tự nghiên cứu của các em Đồng thời, Nhà trường, Đoàn trường và thư viện sẽ tối ưu hóa hiệu quả tổ chức và hoạt động của mình Trong bối cảnh dịch bệnh COVID-19 phức tạp, thói quen đọc sách sẽ giúp học sinh chủ động tìm tòi và tiếp thu kiến thức theo định hướng của giáo viên.
NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
- Hệ thống hóa cơ sở lý luận về văn hóa đọc sách
- Khảo sát thực trạng thói quen đọc sách của học sinh trường THPT Nguyễn Đức Mậu
- Đưa ra các giải pháp xây dựng văn hóa đọc sách cho học sinh thông qua hoạt động Đoàn.
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
- Phương pháp nghiên cứu tài liệu
- Phương pháp điều tra, phỏng vấn
- Phương pháp thực nghiệm khoa học
- Phương pháp phân tích và tổng kết kinh nghiệm.
NỘI DUNG
CƠ SỞ LÝ LUẬN
Theo Bách khoa toàn thư mở Wikipedia, "Sách" là tập hợp các tờ giấy có chữ hoặc hình ảnh, được buộc hoặc dán lại với nhau, trong đó mỗi tờ gọi là trang sách Sách điện tử, hay e-book, là phiên bản kỹ thuật số của sách Sách không chỉ chứa đựng giá trị văn hóa và tinh thần của các hình thái ý thức xã hội và nghệ thuật khác nhau, mà còn được ghi lại bằng nhiều dạng ngôn ngữ như chữ viết, hình ảnh, âm thanh và ký hiệu Khái niệm sách là mở, với hình thức và cách chế tác có thể thay đổi theo sự phát triển của khoa học công nghệ và môi trường sống qua các thời đại.
2 Tầm quan trọng của sách:
Sách giữ vai trò quan trọng trong đời sống nhân loại, là nguồn tri thức giúp xã hội phát triển và con người tiến bộ Như ông cha ta đã dạy, "Để vàng, để bạc không bằng để sách cho con", cho thấy giá trị của việc truyền đạt kiến thức Nhà văn M.Gorki cũng từng nói: "Sách mở ra trước mắt tôi những chân trời mới", khẳng định sức mạnh của sách trong việc khám phá thế giới Sách không chỉ cần thiết trong học tập và công việc, mà còn trong cuộc sống hàng ngày.
Sách đóng vai trò quan trọng trong tuổi thơ, như nhà văn Astrid Lindgren đã nói: “Tuổi thơ không có sách sẽ là không có tuổi thơ,” điều này thể hiện rằng sách mang lại niềm vui và sự kỳ diệu cho trẻ em Việc đọc sách không chỉ giúp trẻ phát triển tư duy mà còn mở ra những thế giới mới, kích thích trí tưởng tượng và nuôi dưỡng tâm hồn.
Obama từng chia sẻ rằng: “Khi chúng ta thuyết phục một đứa trẻ bước qua bậc thềm kỳ diệu dẫn vào thư viện, chúng ta đã thay đổi cuộc sống của nó mãi mãi theo hướng tích cực.”
Sách được coi là "người thầy vĩ đại", đóng vai trò quan trọng trong giáo dục cảm xúc, đạo đức và thẩm mỹ của con người Nó giúp ta cảm nhận tình yêu thương và hiểu biết về các giá trị văn hóa, xã hội cũng như giá trị cuộc sống, với kiến thức phong phú từ thơ ca và các tác phẩm văn học qua từng giai đoạn phát triển của mỗi quốc gia.
Trước khi có các phương tiện nghe nhìn, sách là cách tiếp cận văn hóa và tri thức hiệu quả nhất Ngày nay, bên cạnh sách, con người còn tiếp nhận thông tin qua truyền hình, phim ảnh và mạng internet Tuy nhiên, đọc sách vẫn được coi là một nhu cầu thiết yếu, mang lại những lợi ích riêng biệt và là phương pháp tốt nhất để làm phong phú vốn từ vựng của con người.
Ngày nay, giáo dục trong trường học tập trung vào việc phát triển những cá nhân chủ động trong việc học hỏi và khám phá Vai trò của người thầy không chỉ là truyền đạt kiến thức mà còn là hướng dẫn và định hướng cho học sinh Học sinh không chỉ học từ thầy mà còn từ nhiều nguồn tri thức khác nhau, bao gồm cả việc rèn luyện kỹ năng sống để hoàn thiện bản thân Trong số các nguồn thông tin, sách được khẳng định là nguồn tài nguyên quý giá nhất.
Thứ trưởng Nguyễn Vinh Hiển nhấn mạnh rằng việc không đọc sách sẽ khiến học sinh thiếu nhiều kỹ năng sống cần thiết Dù có kiến thức lý thuyết phong phú, nếu thiếu kỹ năng sống, họ khó có thể trở thành người có ích cho xã hội Nhận thức được tầm quan trọng của văn hóa đọc, UNESCO đã chọn ngày 23/4 hàng năm làm "Ngày sách và bản quyền thế giới" tại kỳ họp thứ 28 ở Paris Tại Việt Nam, Thủ tướng Chính Phủ đã ký Quyết định số 284/QĐ-TTg vào ngày 24/2/2014, lấy ngày 21/4 hàng năm là "Ngày sách Việt Nam" nhằm khuyến khích phong trào đọc sách trong cộng đồng, nâng cao nhận thức về ý nghĩa và tầm quan trọng của việc đọc sách trong việc phát triển kiến thức, kỹ năng, tư duy, giáo dục và rèn luyện nhân cách con người.
2022 là năm thứ 9 thực hiện“Ngày sách Việt Nam”.
THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ
Theo thống kê của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, năm 2019, trung bình mỗi người Việt Nam đọc 4 cuốn sách mỗi năm, trong khi các quốc gia có nền giáo dục phát triển như Singapore, Pháp, Nhật Bản và Israel lần lượt có số lượng sách đọc trung bình là 14, 15, 20 và 20 cuốn Đặc biệt, Phần Lan, được công nhận với nền giáo dục xuất sắc, ước tính có hơn 20 triệu quyển sách được bán ra hàng năm, gấp 4 lần dân số Ngoài ra, Malaysia, một nước trong khối ASEAN, cũng có văn hóa đọc phát triển với trung bình mỗi người đọc 14 cuốn sách mỗi năm, và trong tháng 8/2014, Thư viện Quốc gia Malaysia ghi nhận 72.271 cuốn sách được mượn.
Hiện nay, trung bình mỗi người Việt Nam đọc 4 cuốn sách mỗi năm, trong đó 2,8 cuốn là sách giáo khoa và 1,2 cuốn là sách khác Tuy nhiên, thống kê cho thấy người Việt chỉ đọc trung bình 0,8 cuốn sách/người/năm, chưa đạt 1 cuốn Tỉ lệ sách bình quân đầu người tại các thư viện công cộng chỉ là 0,38 cuốn, cho thấy văn hóa đọc của người Việt còn rất yếu kém.
Hình ảnh 1: Sự quan tâm tới sách của một số quốc gia
Hình ảnh 2: Một vài số liệu thống kê về tình hình văn hóa đọc tại Việt Nam
Trong thế kỷ XXI, sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin và truyền thông đã khiến văn hóa đọc, đặc biệt là trong giới trẻ, bị suy giảm nghiêm trọng Học sinh trường THPT hiện nay thường không có hứng thú với việc đọc sách, ngoại trừ những quyển sách giáo khoa và tài liệu tham khảo bắt buộc Hầu hết các em chỉ quan tâm đến truyện tranh giải trí với nội dung đơn giản, trong khi các thể loại sách về văn học, lịch sử, địa lý, khoa học và rèn luyện kỹ năng sống lại không được chú ý.
Chúng tôi đã tiến hành một cuộc khảo sát về thói quen đọc sách của 200 học sinh Kết quả cho thấy sự đa dạng trong sở thích đọc sách và tần suất đọc của các em Cuộc điều tra này nhằm mục đích hiểu rõ hơn về những thói quen này để có thể khuyến khích văn hóa đọc trong cộng đồng học sinh.
Với 10 câu hỏi nhƣ sau:
1 Bạn có thích đọc sách không? a Có b Không
2 Bạn có thường xuyên đọc sách không? a Thường xuyên b Thỉnh thoảng c Rất ít d Không bao giờ
3 Một tuần bạn dành bao nhiêu thời gian cho việc đọc sách? (Ngoại trừ sách phục vụ cho học tập) a Trên 3 giờ/1 tuần b Dưới 3 giờ c 3 giờ d Không đọc sách
4 Bạn thích thể loại sách nào? a Sách về kĩ năng sống b Sách về khoa học đời sống c Chuyện tranh, tiểu thuyết (tình cảm, trinh thám, ) d Sách tham khảo
5 Việc đọc sách có giúp ích gì cho cuộc sống của bạn? a Giết thời gian, xả street b Làm cuộc sống thêm phong phú c Tăng hiểu biết d Phát triển khả năng, tư duy sáng tạo
6 Tầm quan trọng của sách a Rất quan trọng b Quan trọng c Không quan trọng
7 Thói quen đọc sách của bạn? a Luôn đọc sách khi rảnh rỗi b Khi nào cảm thấy muốn đọc thì đọc c Chỉ đọc sách khi cần tham khảo d Không bao giờ đọc
8 Bạn tìm kiếm thông tin ở đâu? a Bạn bè, thầy cô b Đọc sách vở, tài liệu c Internet d Nguồn khác
9 Theo bạn, lý do chủ yếu vì sao ngày nay học sinh lười đọc sách? a Lười đọc vì quá nhiều chữ b Không hấp dẫn bằng các phương tiện giải trí khác như Internet, nghe nhạc, xem film c Hình thức, nội dung sách không hấp dẫn, không hay d Không có nhiều thời gian cho việc đọc sách
10 Mức độ đến thư viện của bạn? a Thường xuyên b Thỉnh thoảng c Rất ít d Không bao giờ
Sau khi khảo sát, kết quả thu đƣợc:
1 Tầm quan trọng của sách:
Theo khảo sát với 200 em học sinh, có đến 99% nhận thấy tầm quan trọng của sách và việc đọc sách, trong đó 51,5% cho rằng rất quan trọng và 47,5% cho rằng quan trọng Tuy nhiên, các em đang thiếu động lực đọc, nguồn sách chất lượng và môi trường để phát triển thói quen đọc Hiện nay, phong trào đọc và văn hóa đọc của học sinh trường THPT Nguyễn Đức Mậu vẫn còn yếu so với các phong trào đọc trong nước, khu vực và toàn cầu.
Vì thế, việc tạo môi trường, tạo thói quen để hình thành văn hóa đọc trong nhà trường là việc làm cần thiết mà chúng tôi hướng đến
Biểu đồ 1: Tầm quan trọng của sách
2 Bạn có thích đọc sách không:
Trong một khảo sát với 200 em học sinh, 83,5% cho biết họ thích đọc sách, trong khi 16,5% không có sự yêu thích này Mặc dù số lượng học sinh yêu thích đọc sách không ít, nhưng việc chuyển từ sở thích sang hành động đọc vẫn là một thách thức Để khuyến khích các em, chúng tôi đang nỗ lực xây dựng một văn hóa đọc mạnh mẽ Tuy nhiên, con số 16,5% học sinh không thích đọc sách cho thấy nguy cơ sách bị lãng quên, trong khi chúng là nguồn tài liệu học tập quan trọng đối với hầu hết các em.
Biểu đồ 2: Bạn có thích đọc sách không
3 Mức độ thường xuyên đọc sách:
Theo khảo sát, chỉ có 20,5% học sinh thường xuyên đọc sách, trong khi 66,5% cho biết họ đọc sách khi cần thiết hoặc muốn tham khảo Đáng chú ý, có 2% học sinh không bao giờ đọc sách, và 11% thừa nhận họ rất ít khi đọc Điều này cho thấy phần lớn học sinh chỉ đọc sách khi có nhu cầu, mà không xây dựng thói quen đọc thường xuyên.
Biểu đồ 3: Mức độ thường xuyên đọc sách
4 Thời gian dành cho việc đọc sách:
Thời gian dành cho việc đọc sách của các em học sinh trên 3 giờ 1 tuần là 26%,
Chỉ 20,5% học sinh dành 3 giờ đọc sách mỗi tuần, trong khi 46% đọc dưới 3 giờ và 7,5% không bao giờ đọc sách Điều này cho thấy thời gian các em dành cho việc đọc sách là rất hạn chế.
Biểu đồ 4: Một tuần bạn dành bao nhiêu thời gian cho việc đọc sách
(Ngoại trừ sách phục vụ cho học tập)
5 Bạn thường đọc sách khi nào:
Nghiên cứu về thói quen đọc sách của học sinh cho thấy 58,5% học sinh đọc sách khi có nhu cầu, 33% đọc khi rảnh rỗi, 6,5% đọc để tham khảo thông tin, và 2% không bao giờ đọc sách Điều này cho thấy phần lớn học sinh chỉ đọc sách khi cần thiết, chưa hình thành thói quen đọc sách trong thời gian rảnh Đọc sách không phải là lựa chọn ưu tiên của nhiều học sinh khi họ có thời gian rảnh.
Biểu đồ 5: Thói quen đọc sách của bạn?
6 Thể loại sách mà các em thường đọc:
Thị trường sách hiện nay rất phong phú với nhiều thể loại, nhưng sách giáo dục kỹ năng sống và sách khoa học cần được ưu tiên hơn Dù vậy, không phải tất cả học sinh đều chú trọng đến những thể loại này Một khảo sát với 200 em cho thấy, thể loại truyện ngắn, tiểu thuyết, truyện cười và truyện tranh chiếm tỉ lệ cao trong sự lựa chọn của các em.
Theo thống kê, sách văn học và sách tham khảo chỉ chiếm 7%, trong khi sách khoa học và sách kỹ năng sống chỉ đạt 19,5% và 36,5% Đặc biệt, học sinh Việt Nam, nhất là các em nữ, đang ngày càng bị thu hút bởi các thể loại truyện ngắn và tiểu thuyết, đặc biệt là truyện tranh Điều này cho thấy thực trạng hiện nay là học sinh chủ yếu đọc sách để giải trí.
Biểu đồ 6: Bạn thích thể loại sách nào
7 Nguồn tìm kiếm thông tin chủ yếu của các em học sinh:
Hiện nay, có nhiều nguồn tìm kiếm thông tin đa dạng, mỗi nguồn đều mang lại những lợi ích riêng Đọc sách in cho phép người đọc có thời gian nghiền ngẫm tốt hơn so với sách điện tử Tuy nhiên, phần lớn các em lại thích đọc sách trực tuyến qua máy tính hoặc điện thoại.
NGUYÊN NHÂN
Sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin và giải trí đã thu hút lứa tuổi học sinh, khiến mạng xã hội trở thành nơi giải tỏa áp lực và tìm kiếm thông tin Các hình thức giải trí như xem phim, nghe nhạc và chơi game dần thay thế việc đọc sách, dẫn đến việc thói quen đọc sách của học sinh ngày nay đang ở trong tình trạng đáng báo động Việc lạm dụng internet đã làm giảm vai trò của sách trong việc tích lũy tri thức, ảnh hưởng tiêu cực đến thói quen đọc của các em.
Gia đình, nhà trường và xã hội chưa chú trọng đúng mức đến việc phát triển tâm hồn và trí tuệ của học sinh, dẫn đến việc phụ huynh không khuyến khích con cái đọc sách Nhà trường cũng chưa thực hiện hiệu quả các chương trình tuyên truyền và hoạt động tạo không gian đọc sách cho học sinh Hơn nữa, xã hội chưa có những biện pháp khuyến khích việc đọc sách trong cộng đồng Một số nhà xuất bản tập trung vào lợi nhuận mà không đầu tư vào chất lượng sách, trong khi sự kiểm soát của các cơ quan chức năng đối với sách giả và sách kém chất lượng còn lỏng lẻo, gây mất niềm tin cho độc giả.
Học sinh hiện nay phải đối mặt với áp lực lớn từ lịch học chính và các lớp học thêm dày đặc, khiến họ gần như không có thời gian nghỉ ngơi Thay vì đọc sách, nhiều em chọn tham gia các hoạt động giải trí khác để giảm bớt căng thẳng Việc đọc sách thường bị xem là tốn thời gian và đòi hỏi sự tập trung cao độ, điều này dẫn đến việc các em ít quan tâm đến việc rèn luyện thói quen đọc.
Cuốn sách mang lại giá trị tinh thần sâu sắc cho người đọc, nhưng việc tìm kiếm thông tin từ sách thường tốn nhiều thời gian hơn so với việc tra cứu trên internet.
GIẢI PHÁP THỰC HIỆN
Trong suốt 7 tháng thực hiện đề tài, chúng tôi đã áp dụng nhiều giải pháp nhằm hình thành thói quen đọc sách cho học sinh.
1 Đối với Ban giám hiệu nhà trường:
Thực hiện công văn 711 ngày 16 tháng 4 năm 2021 của Sở Giáo dục và Đào tạo Nghệ An, tổ chức Ngày Sách Việt Nam lần thứ 8 theo công văn số 786 ngày 27 tháng.
Trong năm 2021, Sở Giáo dục và Đào tạo Nghệ An đã tổ chức cuộc thi Đại sứ văn hóa đọc lần thứ 3 và phát động Tuần lễ hưởng ứng học tập suốt đời thông qua công văn số 1994 Để nâng cao văn hóa đọc trong nhà trường, Ban giám hiệu đã triển khai nhiều giải pháp tích cực nhằm khuyến khích học sinh tham gia đọc sách và nâng cao ý thức học tập suốt đời.
Tại cuộc họp chi ủy và ban giám hiệu ngày 03/08/2021, Bí thư chi bộ - Hiệu trưởng nhà trường nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đọc sách, không chỉ để tiếp nhận thông tin mà còn như một hoạt động văn hóa thiết yếu Ông khẳng định rằng việc xây dựng văn hóa đọc trong trường học là cần thiết, nhằm đáp ứng nhu cầu giải trí lành mạnh và giúp học sinh tích lũy tri thức, kỹ năng sống, đồng thời hình thành nhân cách tốt đẹp.
Phó hiệu trưởng tại An Giang tích cực quản lý nhân viên thư viện và chỉ đạo các hoạt động kiểm tra, khuyến khích văn hóa đọc Để nâng cao chất lượng thư viện, nhà trường đã đầu tư kinh phí, tăng cường cơ sở vật chất và trang bị thêm thiết bị công nghệ thông tin, tạo điều kiện cho học sinh tiếp cận thông tin mới và tích cực.
Tuyên truyền lợi ích của việc đọc sách đến tất cả giáo viên và nhân viên trong trường, đồng thời khuyến khích giáo viên xây dựng thói quen đọc sách cho bản thân, gia đình và học sinh Tổ chức tập huấn để trang bị cho giáo viên các kỹ năng nhằm hình thành văn hóa đọc Tạo ra môi trường thuận lợi nhất để giáo viên và học sinh có thể tiếp cận và khám phá kiến thức qua sách, khuyến khích sự chủ động tìm kiếm thông tin từ sách khi cần thiết.
Đoàn trường đã phối hợp với Dự án Sách và hành động (SVHĐ) để thành lập câu lạc bộ “Sách và hành động THPT Nguyễn Đức Mậu”, nhằm tạo ra một môi trường học tập và đọc sách cho học sinh Câu lạc bộ sẽ tổ chức các hoạt động giúp học sinh áp dụng kiến thức vào thực tế, từ đó lan tỏa văn hóa đọc trong cộng đồng và thu hút sự quan tâm của học sinh, giáo viên và xã hội.
Nhằm thực hiện công văn số 677/SGD &ĐT – VP về tổ chức Cuộc thi Đại sứ văn hóa đọc tỉnh Nghệ An lần thứ 4 năm 2022, Ban giám hiệu nhà trường đã chỉ đạo thư viện và Đoàn trường thông báo cho học sinh về cuộc thi Nhà trường cũng khuyến khích các em tích cực tham gia, góp phần lan tỏa tình yêu đọc sách và nâng cao ý thức trách nhiệm với cộng đồng, từ đó phát triển văn hóa đọc và rèn luyện kỹ năng đọc, học tập suốt đời theo tấm gương của Bác.
2 Đối với giáo viên: Để thực hiện được kế hoạch này cần phải có sự đóng góp tích cực của cán bộ, giáo viên nhân viên nhà trường Bởi học sinh chịu sự ảnh hưởng và tác động của thầy cô giáo đặc biệt là giáo viên chủ nhiệm Nếu không có sự hợp tác tích cực từ giáo viên thì hiệu quả triển khai sẽ thấp và chỉ là mang tính hình thức ép buộc
Nhà trường đã mở thư viện và câu lạc bộ sách để tạo điều kiện cho giáo viên đọc và mượn sách thoải mái Đồng thời, nhà trường cũng khuyến khích giáo viên nhận thức rõ vai trò và tầm quan trọng của việc hình thành thói quen đọc cho học sinh Việc giáo viên hiểu được ý nghĩa của việc giáo dục và rèn luyện thói quen đọc sách cho học sinh là rất cần thiết để đảm bảo kế hoạch thành công.
Tổ chức tập huấn cho giáo viên về kỹ năng hướng dẫn học sinh đọc sách là một bước quan trọng trong việc nâng cao chất lượng giáo dục Mặc dù ban đầu giáo viên có thể cảm thấy ngại ngùng vì lo lắng về khối lượng công việc tăng thêm, nhưng họ dần nhận ra rằng đây là một hoạt động ý nghĩa và cần thiết Việc này không chỉ giúp học sinh phát triển kỹ năng đọc mà còn mang lại lợi ích cho chính con em của các giáo viên.
Tổ chức tuyên truyền cho phụ huynh tại các buổi họp phụ huynh là rất quan trọng, vì vai trò của họ trong việc hình thành thói quen đọc sách cho trẻ em là to lớn Thời gian đọc sách của học sinh chủ yếu diễn ra ở nhà, do đó, việc khuyến khích các em đọc thêm sách ngoài giờ học là cần thiết Sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường và gia đình sẽ góp phần quan trọng vào việc phát triển thói quen đọc sách hữu ích này.
Giáo viên và học sinh cùng nhau tuyên truyền về lợi ích của việc đọc sách, hướng dẫn phụ huynh cách tạo thói quen đọc sách cho con em tại nhà, đồng thời vận động xây dựng văn hóa đọc trong trường học.
Phụ huynh nên nhận thức rõ giá trị của việc hình thành thói quen đọc sách cho trẻ, nhằm giảm thiểu thời gian trẻ xem tivi và lướt mạng Những nội dung mà trẻ tiếp cận qua các phương tiện này thường không được cha mẹ kiểm soát, vì vậy việc khuyến khích đọc sách sẽ giúp trẻ phát triển tư duy và nhận thức tốt hơn.
Nhà trường và giáo viên cần hỗ trợ cha mẹ học sinh trong việc lựa chọn sách phù hợp cho con em, vì nhiều học sinh thường thích đọc truyện tranh, nhưng không phải truyện tranh nào cũng có giá trị giáo dục Việc hạn chế những đầu sách không phù hợp với lứa tuổi là rất cần thiết Phương pháp làm gương từ phụ huynh cũng rất hiệu quả; khi cha mẹ dành thời gian đọc sách và trao đổi với con về những lĩnh vực mà trẻ quan tâm, điều này sẽ khơi dậy sự tò mò và thói quen đọc sách ở trẻ Do đó, nếu phụ huynh nhận thức được tầm quan trọng của việc đọc sách, họ sẽ có khả năng định hướng thói quen đọc tích cực cho con em mình.
Hình ảnh 4 : Nhà văn Thái Bá Lợi gửi phụ huynh học sinh đến tặng sách cho nhà trường
KHẢO NGHIỆM MỨC ĐỘ HIỆU QUẢ CỦA CÁC GIẢI PHÁP
Trong suốt 7 tháng thực hiện đề tài, chúng tôi đã triển khai nhiều giải pháp nhằm hình thành thói quen đọc sách cho học sinh.
- Tình hình học sinh mượn sách nhiều hay ít
- Các em có thích xuống thư viện hay không
- Các em thường đọc sách khi nào?
2 Đối tƣợng khảo nghiệm: 200 học sinh khối 10, 11, 12 trường THPT Nguyễn Đức Mậu
3 Thời gian khảo nghiệm: Từ tháng 09/2021 đến tháng 04/2022
Sau một thời gian áp dụng các giải pháp, chúng tôi nhận thấy số lượng học sinh đến thư viện và văn phòng Đoàn để đọc và mượn sách đã tăng lên Số lượng học sinh đăng ký tham gia câu lạc bộ sách cũng ngày càng nhiều, cho thấy sự quan tâm đến các cuốn sách mới và những tác phẩm được câu lạc bộ review Điều này chứng tỏ các em đang hình thành thói quen đọc sách lành mạnh, với sự đa dạng và chiều sâu Các em nhận thức được giá trị của việc chia sẻ sách và lợi ích từ hoạt động tập thể, đồng thời hạn chế việc sử dụng mạng xã hội và internet trong thời gian rảnh Kết quả khảo sát tại trường THPT Nguyễn Đức Mậu cho thấy tình hình mượn sách đang có xu hướng tích cực.
TT Mức độ mƣợn sách
Trước khi nghiên cứu Sau khi nghiên cứu
Số lƣợng (phiếu) Số lƣợng (phiếu)
Bảng 1: Mức độ mượn sách của học sinh trước và sau khi nghiên cứu
Biểu đồ 11: Mức độ mượn sách của học sinh trước và sau khi nghiên cứu
Biểu đồ cho thấy tỷ lệ học sinh không mượn sách và không đọc sách đã giảm, trong khi thời gian dành cho học tập và vui chơi giải trí lành mạnh thông qua việc đọc sách tăng lên Số lượng học sinh thường xuyên mượn sách đã tăng đáng kể, và nhiều học sinh trước đây không mượn sách đã bắt đầu tiếp cận và tìm hiểu tri thức qua việc đọc sách.
Trong năm học 2020 – 2021, số lượng học sinh xuống thư viện đã tăng đáng kể, với 254 lượt mượn sách chỉ trong tháng 11 Sự thay đổi này cho thấy thói quen đọc sách của các em đang dần được cải thiện Mặc dù số lượt mượn vẫn còn thấp so với tổng số học sinh trong trường, nhưng chúng tôi tin rằng với những giải pháp khả thi mà chúng tôi áp dụng, các em sẽ hình thành thói quen đọc sách và lan tỏa niềm đam mê này đến những người xung quanh Kết quả khảo nghiệm cho thấy các em ngày càng thích xuống thư viện hơn.
TT Mục đích sử dụng
Trước khi nghiên cứu Sau khi nghiên cứu
Số lƣợng (phiếu) Số lƣợng (phiếu)
Bảng 2: Mức độ đến thư viện của bạn trước và sau nghiên cứu
Rất ít Không bao giờ
Trước nghiên cứuSau Nghiên cứu
Biểu đồ 12: Mức độ đến thư viện của bạn
Sau khi triển khai các giải pháp tuyên truyền và hoạt động của câu lạc bộ, tỷ lệ học sinh mượn sách tại thư viện ngày càng tăng Các em không chỉ đến để mượn sách truyện giải trí mà còn tìm kiếm sách kỹ năng, văn học, luật và tài liệu tham khảo phục vụ cho việc học Điều này cho thấy văn hóa đọc đang dần trở thành thói quen hàng ngày của học sinh Việc sử dụng sách và áp dụng kiến thức vào cuộc sống sẽ mang lại nhiều ý nghĩa lớn lao cho các em Đọc sách không đảm bảo thành công, nhưng người thành công luôn có niềm đam mê với việc đọc Do đó, định hướng và hình thành văn hóa đọc cho học sinh là một nhiệm vụ quan trọng trong mỗi nhà trường.
TT Các em thường đọc sách khi nào
Trước khi nghiên cứu Sau khi nghiên cứu
1 Luôn đọc sách khi rảnh rỗi 66 105
Thường xuyên Thỉnh thoảng Rất ít Không bao giờ
Trước nghiên cứuSau Nghiên cứu
2 Khi cảm thấy muốn đọc thì đọc 117 87
3 Chỉ đọc sách khi cần tham khảo 13 7
Bảng 3: Khảo nghiệm trước và sau khi nghiên cứu về việc học sinh thường đọc sách khi nào
Biểu đồ 13: Khảo nghiệm trước và sau khi nghiên cứu về việc học sinh thường đọc sách khi nào
Biểu đồ cho thấy rằng khi được tạo điều kiện học tập và đọc sách, các bạn đã nỗ lực từ bỏ thói quen lạm dụng mạng xã hội để đặt ra mục tiêu cá nhân Các bạn nhận ra giá trị của việc đọc sách, chuyển từ việc chỉ đọc khi cần sang thói quen đọc khi có thời gian rảnh Nhờ đó, học sinh đã thay đổi suy nghĩ và thói quen, hình thành một lối sống lành mạnh và hữu ích hơn.
Theo khảo sát về thói quen đọc sách của học sinh THPT Nguyễn Đức Mậu, tỷ lệ học sinh bắt đầu hình thành thói quen đọc sách đã có sự cải thiện tích cực so với kết quả khảo sát trước đó Chúng tôi hy vọng rằng đây sẽ là bước khởi đầu quan trọng trong việc phát triển thói quen đọc sách cho các em học sinh.
Luôn đọc sách khi rảnh rỗi
Khi cảm thấy muốn đọc thì đọc
Chỉ đọc sách khi cần tham khảo
Trước nghiên cứuSau Nghiên cứu đưa văn hóa đọc trong ngôi trường THPT Nguyễn Đức Mậu được lan rộng và bền vững
Các em học sinh đã nhận thức rõ hơn về lợi ích của việc đọc sách và đã hình thành thói quen đọc sách Họ biết cách phát triển kỹ năng đọc khoa học, khai thác những lợi ích từ sách và áp dụng kiến thức vào cuộc sống, góp phần giúp ích cho bản thân, bạn bè và xã hội Đây là minh chứng cho hiệu quả ban đầu sau khi áp dụng các biện pháp trong đề tài.
