Tính cấp thiết của đề tài
Quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ thường được nhắc đến như những kí ức không thể quên trong tiềm thức của mỗi người dân Việt Nam, người dân Hoa
Mối quan hệ giữa Việt Nam và Hoa Kỳ đã trải qua nhiều thăng trầm, từ cựu thù đến đối tác Dù còn di chứng từ quá khứ đau thương, chiến tranh đã kết thúc, mở ra một kỷ nguyên mới của sự hợp tác và phát triển Sự chấm dứt của chiến tranh Lạnh đã tạo điều kiện cho quan hệ quốc tế giữa hai nước chuyển sang giai đoạn bình thường hóa, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong quan hệ song phương.
Năm 1991, Hoa Kỳ đã trình bày Bản lộ trình bốn giai đoạn nhằm giải quyết vấn đề Campuchia và tình trạng POW/MIA (các tù binh và người mất tích trong chiến tranh) Bản lộ trình này cũng liên quan đến việc Hoa Kỳ từng bước nới lỏng lệnh bao vây cấm vận đối với Việt Nam.
Vào ngày 11 tháng 7 năm 1995, Tổng thống W J Clinton đã tuyên bố rằng Hoa Kỳ chính thức bình thường hóa quan hệ ngoại giao với Việt Nam, đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong lịch sử quan hệ giữa hai quốc gia Kể từ đó, mối quan hệ giữa Hoa Kỳ và Việt Nam đã có nhiều chuyển biến tích cực, chuyển từ đối đầu sang hợp tác đôi bên cùng có lợi.
Năm 2005, sau mười năm bình thường hóa quan hệ, Việt Nam và Hoa Kỳ đã thiết lập khuôn khổ quan hệ đối tác xây dựng, hữu nghị và hợp tác đa dạng trên cơ sở bình đẳng và tôn trọng lẫn nhau Dưới khuôn khổ này, hai nước đã phát triển quan hệ trong nhiều lĩnh vực như chính trị, ngoại giao, kinh tế, thương mại, đầu tư, quốc phòng, an ninh, khoa học - công nghệ và giáo dục, đồng thời hợp tác giải quyết các vấn đề còn tồn tại như dân chủ, nhân quyền và tôn giáo Quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ không chỉ góp phần bảo đảm hòa bình và ổn định mà còn thúc đẩy hợp tác khu vực và quốc tế, tạo ra một hướng nghiên cứu phong phú và đa dạng cho các nhà nghiên cứu.
Hoa Kỳ, với vai trò cường quốc có ảnh hưởng lớn, đang chi phối chính trị và kinh tế toàn cầu Nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam, đang đầu tư nghiên cứu sâu về Hoa Kỳ để xây dựng các chiến lược hợp tác hiệu quả Trong những năm gần đây, quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ đã được nâng cao đáng kể, nhận được sự quan tâm đặc biệt từ lãnh đạo hai nước Từ hai cựu thù, mối quan hệ này đã trở thành hình mẫu điển hình, đặc biệt trong lĩnh vực an ninh chính trị, thu hút sự chú ý của nhiều quốc gia muốn tìm hiểu mô hình hợp tác giữa các cựu thù.
Năm 2020 đánh dấu 25 năm bình thường hóa quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam và Hoa Kỳ (11/7/1995 - 11/7/2020), chuyển từ cựu thù thành đối tác Quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ đã phát triển mạnh mẽ, với hợp tác sâu rộng trong nhiều lĩnh vực, đặc biệt là an ninh chính trị Năm 2020 cũng là thời điểm kết thúc nhiệm kỳ đầu tiên của Tổng thống Donald Trump, và khả năng tái đắc cử của ông phụ thuộc vào chính sách đối ngoại của ông, trong đó có quan hệ với Việt Nam.
Chủ đề quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ đã thu hút sự quan tâm nghiên cứu từ nhiều nhà khoa học trong và ngoài nước, đặc biệt trong các lĩnh vực ngoại giao, kinh tế và văn hóa - xã hội Trong số các lĩnh vực hợp tác, an ninh chính trị nổi bật như một điểm sáng và thành công nhất, mở ra nhiều cơ hội mới cho cả hai quốc gia Tuy nhiên, lĩnh vực này vẫn còn nhiều khía cạnh khoa học cần được phân tích và nghiên cứu sâu hơn để đưa ra những dự báo thực tiễn có giá trị.
Xuất phát từ những lý do nêu trên, tác giả đã chọn đề tài: “Quan hệ Việt
Nam - Hoa Kỳ trong lĩnh vực An ninh chính trị từ 2016 đến nay” làm đề tài luận văn thạc sỹ, chuyên ngành Chính trị học.
Tổng quan tình hình nghiên cứu
Quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ trong lĩnh vực an ninh chính trị từ năm 2016 đến nay đã thu hút sự chú ý đáng kể, với nhiều nghiên cứu khoa học, sách và tài liệu được công bố cả trong nước và quốc tế Nhiều công trình đã được đăng tải trên các tạp chí khoa học uy tín như Tạp chí Cộng sản, Nghiên cứu Quốc tế và Châu Mỹ ngày nay, cùng với các nghiên cứu từ các viện nghiên cứu và trường đại học quốc gia Nổi bật trong số đó là cuốn sách “Quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ hướng về phía trước” của Giáo sư, Tiến sĩ khoa học Nguyễn Mại, trong đó khái quát mối quan hệ này từ cuối thế kỷ XIX.
Hồ Chí Minh đã đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng mối quan hệ giữa Việt Nam và Hoa Kỳ, khi Hoa Kỳ là quốc gia duy nhất trong phe Đồng minh có phái bộ bên cạnh Việt Minh Tuy nhiên, sự thiếu quan tâm của Hoa Kỳ trong việc phát triển quan hệ với Việt Nam đã dẫn đến những hệ lụy nghiêm trọng Cuộc chiến tranh kéo dài do Hoa Kỳ gây ra cùng với cuộc cấm vận quốc tế ngay sau khi Việt Nam thống nhất đã tạo ra tình trạng thù địch, khiến hai nước rơi vào trạng thái đối kháng, trong khi Việt Nam cần sự hỗ trợ quốc tế để khôi phục và phát triển kinh tế.
Kể từ khi bình thường hóa quan hệ vào năm 1995, mối quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ đã có những chuyển biến tích cực, đặc biệt từ năm 2001, với sự phát triển mạnh mẽ trong lĩnh vực thương mại và hợp tác kinh tế, giáo dục, khoa học và công nghệ, an ninh và quốc phòng Tương lai của quan hệ này hứa hẹn nhiều triển vọng, và để thúc đẩy sự mở rộng, cần thiết phải tiến hành các nghiên cứu khoa học về các vấn đề chiến lược cũng như các sự kiện thời sự trong từng lĩnh vực Luận văn Thạc sĩ của học viên Phan Thùy Linh tại trường Đại học tập trung vào "Quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ những năm đầu thế kỷ XXI".
Khoa học xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội đã tổng quan về mối quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ qua các giai đoạn lịch sử: trước năm 1945, giai đoạn 1945-1975, 1975-1995, và từ khi bình thường hóa quan hệ cho đến khi ký kết Hiệp định thương mại song phương Bài viết cũng đánh giá tổng quát về sự phát triển của quan hệ hai nước trong thời gian qua và đề cập đến triển vọng tương lai của mối quan hệ này.
Dự báo triển vọng quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ trong thời gian tới sẽ chịu ảnh hưởng bởi nhiều nhân tố quan trọng, bao gồm chính sách đối ngoại của cả hai nước và các vấn đề khu vực Để nâng cao mối quan hệ này, Việt Nam cần đề xuất các chính sách hợp tác chiến lược, tăng cường giao lưu kinh tế và văn hóa, đồng thời thúc đẩy đối thoại về các vấn đề an ninh và môi trường Việc xây dựng lòng tin và hiểu biết lẫn nhau sẽ là chìa khóa cho sự phát triển bền vững của quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ.
Cuốn sách “Quá trình bình thường hóa và phát triển quan hệ Việt Nam -
Hoa Kỳ (1976 - 2006)”, Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Hà Nội, 2015 của
PGS.TS Nguyễn Anh Cường đã hệ thống hóa sự phát triển tư duy đối ngoại của Đảng đối với Hoa Kỳ và thế giới, cùng với quan điểm của chính quyền Hoa Kỳ trong mối quan hệ với Việt Nam Ông đã nhìn lại quá trình lãnh đạo của Đảng từ năm 1976 đến 1995, dẫn đến việc bình thường hóa quan hệ giữa Việt Nam và Hoa Kỳ, cũng như sự phát triển của mối quan hệ này trên nhiều lĩnh vực từ năm 1996 đến 2006, qua đó làm rõ vai trò quan trọng của Đảng trong tiến trình này.
Cộng sản Việt Nam đã nhận diện những thuận lợi và khó khăn trong quan hệ với Hoa Kỳ, từ đó rút ra những kinh nghiệm quý báu về sự lãnh đạo và chỉ đạo của Đảng trong việc thiết lập và thúc đẩy mối quan hệ này.
Cuốn sách chuyên khảo “Việt Nam - Hoa Kỳ quan hệ thương mại và đầu tư” của tác giả Nguyễn Thiết Sơn, xuất bản năm 2004 bởi Nhà xuất bản Khoa học xã hội, tổng hợp quá trình bình thường hóa quan hệ kinh tế giữa Việt Nam và Hoa Kỳ Tác phẩm nêu rõ những thành tựu đạt được trong quan hệ thương mại và đầu tư song phương, đồng thời chỉ ra những vấn đề và khó khăn mà Việt Nam đang gặp phải, cùng với triển vọng phát triển quan hệ kinh tế trong tương lai giữa hai quốc gia.
Nhiều nhà nghiên cứu và học giả quốc tế đã dành sự quan tâm lớn đến mối quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ, thể hiện qua những công trình nghiên cứu tiêu biểu như:
Tham luận của học giả Larry Berman “Một thập kỷ hòa giải : Việt Nam -
Mỹ hôm nay và ngày mai” đƣợc trình bày trong hội thảo với chủ đề quan hệ
Sau 10 năm thiết lập quan hệ ngoại giao và 30 năm sau cuộc chiến tranh Việt Nam, trường Đại học Texas đã tổ chức một hội thảo để đánh giá một cách khách quan về mối quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ Tham luận đã nhìn nhận lại những thành tựu và thách thức trong chặng đường 10 năm qua, đồng thời đưa ra triển vọng hợp tác giữa hai quốc gia trong tương lai.
Bài nghiên cứu của Mark E Manyin, được công bố năm 2005, mang tên “Quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ: Tiến trình bình thường hóa” và “Viện trợ của Hoa Kỳ cho Việt Nam”, đã tổng hợp những cột mốc quan trọng trong mối quan hệ giữa hai nước trước và sau khi bình thường hóa Nghiên cứu cũng phân tích các đóng góp của Hoa Kỳ thông qua các hình thức viện trợ nhằm thúc đẩy sự phát triển kinh tế và xã hội tại Việt Nam.
Các tác giả Khoa Nghiên cứu Chiến tranh quốc gia, đại học Quốc phòng
Hoa Kỳ đã phát hành ấn phẩm "Bình thường hóa trong chính sách an ninh khu vực của quan hệ Hoa Kỳ - Việt Nam" vào năm 1994, tài liệu này phân tích nguyên nhân quyết định của các nhóm lợi ích tại Hoa Kỳ trong việc ủng hộ thiết lập quan hệ ngoại giao với Việt Nam Đồng thời, ấn phẩm cũng nhấn mạnh lợi ích của Việt Nam trong việc phát triển quan hệ với Hoa Kỳ.
Bên cạnh nhiều tác phẩm nghiên cứu tiêu biểu về quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ, còn có nhiều bài viết tổng quan đăng tải trên các tạp chí uy tín Các tác giả đã cung cấp cái nhìn tổng quát về những thay đổi trong quan hệ chính trị, ngoại giao, kinh tế, an ninh, quốc phòng, văn hóa và giáo dục sau khi hai nước bình thường hóa quan hệ Tuy nhiên, phần lớn các nghiên cứu tập trung vào các lĩnh vực kinh tế và văn hóa, đặc biệt từ khi Tổng thống Donald Trump nhậm chức, trong khi nghiên cứu về an ninh chính trị giữa hai nước còn hạn chế Do đó, tác giả mong muốn đi sâu vào lĩnh vực an ninh chính trị trong bối cảnh hiện nay.
Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
Đối tư ng nghiên cứu: Quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ trong lĩnh vực an ninh chính trị
Phạm vi không gian: Việt Nam, Hoa Kỳ và các quốc gia, khu vực có ảnh hưởng
Phạm vi thời gian từ 2016 đến nay được chọn bắt đầu từ khi Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump chính thức nhậm chức, với năm 2020 đánh dấu kết thúc nhiệm kỳ của ông Khoảng thời gian này thuận lợi cho việc đánh giá những biến chuyển trong quan hệ an ninh chính trị giữa Việt Nam và Hoa Kỳ Năm 2020 cũng là dịp kỷ niệm 25 năm bình thường hóa quan hệ ngoại giao giữa hai nước, tạo cơ hội cho nhiều hoạt động kỷ niệm và chính sách nhằm thắt chặt mối quan hệ chiến lược lâu dài.
Nghiên cứu trong luận văn này tập trung vào mối quan hệ an ninh chính trị giữa hai quốc gia, được phân tích qua hai lĩnh vực chính: an ninh chính trị truyền thống và an ninh chính trị phi truyền thống.
An ninh chính trị truyền thống nhằm bảo vệ lợi ích quốc gia và loại trừ các mối đe dọa đối với những lợi ích này Mục tiêu chính là tạo dựng một nền tảng vững chắc từ bên trong, ngăn chặn các hành động xâm nhập trái phép và tấn công quân sự từ bên ngoài, đồng thời bảo vệ chủ quyền, thống nhất toàn vẹn lãnh thổ và thể chế chính trị Bài viết tập trung phân tích các vấn đề quan trọng như bảo vệ chủ quyền quốc gia, chủ quyền lãnh hải tại biển Đông, và chống chiến tranh, gìn giữ hòa bình.
An ninh chính trị phi truyền thống là một hình thức an ninh xuyên quốc gia, chịu ảnh hưởng từ các yếu tố phi chính trị và phi quân sự, tác động trực tiếp đến sự ổn định và phát triển của các quốc gia cũng như toàn cầu Các vấn đề bức thiết trong lĩnh vực này bao gồm cạn kiệt tài nguyên, bùng nổ dân số, suy thoái môi trường, xung đột tôn giáo và dân tộc, nghèo đói, tội phạm rửa tiền và bệnh tật Tác giả sẽ tập trung nghiên cứu các vấn đề quan trọng như chống chủ nghĩa khủng bố quốc tế, ứng phó với biến đổi khí hậu toàn cầu và đảm bảo an ninh năng lượng.
Phương pháp nghiên cứu
Do đối tượng nghiên cứu của luận văn liên quan đến vấn đề chính trị, đề tài áp dụng phương pháp duy vật biện chứng và phương pháp nghiên cứu khoa học chính trị làm chủ đạo Nghiên cứu sẽ bám sát các quan điểm trong nước và quốc tế về quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ trong lĩnh vực an ninh chính trị Đặc biệt, luận văn sẽ dựa trên chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam trong các văn kiện đại hội Đảng, nhằm làm căn cứ lý luận và định hướng cho quá trình nghiên cứu.
Luận văn được thực hiện bằng cách áp dụng linh hoạt và tổng hợp nhiều phương pháp nghiên cứu như phân tích, tổng hợp, so sánh, cũng như các phương pháp nghiên cứu quan hệ quốc tế, nhằm làm rõ các vấn đề mà luận văn đề cập.
Đóng góp của luận văn
Quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ trong lĩnh vực an ninh chính trị từ năm 2016 đến nay là một chủ đề có giá trị khoa học và thực tiễn sâu sắc Nghiên cứu này tập trung vào hai khía cạnh an ninh chính trị truyền thống và phi truyền thống, lĩnh vực còn ít được khai thác bởi các nhà nghiên cứu trong và ngoài nước Bằng cách kết hợp thông tin từ các nguồn tài liệu chính thống, luận văn này sẽ trở thành tài liệu tham khảo quý giá cho sinh viên chuyên ngành Quan hệ quốc tế, Chính trị học, cũng như những ai quan tâm đến vấn đề chính trị và mối quan hệ giữa Việt Nam và Hoa Kỳ.
Kết cấu luận văn
Luận văn đƣợc trình bày gồm:
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN
Chương 2: QUAN HỆ AN NINH CHÍNH TRỊ VIỆT NAM - HOA
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN
CƠ SỞ LÝ LUẬN
Khi tìm hiểu từ nguyên của khái niệm này, chúng ta thấy thuật ngữ
“chính trị trong các ngôn ngữ phương Tây “politic trong tiếng Anh,
Từ "politique" trong tiếng Pháp có nguồn gốc từ tiếng Hy Lạp cổ đại "politika", mang nghĩa là công việc nhà nước hoặc công việc xã hội Trong tiếng Hán, "chính trị" được hiểu là việc cai trị phải ngay thẳng và chính đáng Hiện nay, chính trị được coi là một trong những lĩnh vực cơ bản của đời sống xã hội, bên cạnh kinh tế, văn hóa và các lĩnh vực khác.
Trong thời kỳ cổ đại phương Tây, nhiều triết gia và chính trị gia đã có những quan điểm nổi bật về chính trị, trong đó Platon nổi bật với hệ thống triết học duy tâm khách quan hoàn chỉnh và nhất quán Hệ thống này được xây dựng từ ba nguồn tư tưởng chính: triết lý của Socrates về cái phổ biến và cái chung làm nền tảng cho đạo đức; triết lý của phái Élesee về sự tồn tại duy nhất và bất biến; và triết lý của phái Pythagore về bản chất chân thật của sự vật thông qua các con số Trong đó, triết lý của Socrates đóng vai trò chủ yếu trong việc hình thành hệ thống triết học của Platon.
Theo Platon, chính trị là nghệ thuật cai trị, kết nối giữa người anh hùng và sự thông minh thông qua sự thống nhất tư tưởng và tinh thần hữu ái Cai trị bằng sức mạnh được coi là độc tài, trong khi cai trị bằng nghệ thuật mới thực sự là mục tiêu của con người Quyền lực chính trị bao gồm lập pháp, hành pháp và tư pháp, phản ánh sự phát triển tự nhiên của xã hội Aristotle đã chỉ ra rằng "Con người là một sinh vật mang tính chính trị," nhấn mạnh sự khác biệt giữa con người và động vật, trong đó con người có khả năng ý thức về vai trò của mình trong cộng đồng Tính ý thức này chính là bản chất chính trị, và trong xã hội, việc phân chia giữa người cai trị và kẻ bị trị được coi là điều tự nhiên.
Những cá nhân có khả năng vượt trội, nhờ vào trí tuệ và tầm nhìn xa trông rộng, thường trở thành những người cai trị, trong khi những người chỉ dựa vào sức mạnh thể chất để thực hiện ý đồ của kẻ khác sẽ rơi vào tình trạng nô lệ "Chính trị luận" của Aristotle là một tác phẩm mang tính cách mạng trong lịch sử triết học và chính trị học, không chỉ vì quy mô mà còn vì tầm nhìn sâu sắc Trước Aristotle, chính trị chỉ đơn thuần là mối quan hệ giữa kẻ cai trị và kẻ bị trị, trong khi Plato vẫn chỉ xem nó như một khái niệm mơ hồ trong mô hình nhà nước lý tưởng Khác với những người tiền bối, Aristotle không chỉ là một triết gia mà còn là một chính trị gia thành công, từng là thầy và cố vấn cho vị hoàng đế vĩ đại nhất của Hy Lạp cổ đại Đồng thời, ở phương Đông cổ đại cũng xuất hiện nhiều tư tưởng chính trị vĩ đại như Khổng Tử, Hàn Phi Tử và Lão Tử, có ảnh hưởng sâu sắc đến tư tưởng chính trị.
Khổng Tử cho rằng chính trị là nhiệm vụ của người quân tử, nhằm thực hiện chính đạo và chính danh Ông đã xây dựng học thuyết Nho gia với các quan điểm về Tam cương và Ngũ thường, tạo nền tảng vững chắc cho các xã hội phong kiến phương Đông trong thời kỳ đó và cả trong tương lai.
Hàn Phi Tử cho rằng việc thực hiện hoạt động chính trị phải dựa trên việc xây dựng và ban hành pháp luật Ông là một đại diện tiêu biểu của phái Pháp gia, nổi bật với luận thuyết về thế, thuật và pháp.
Lão Tử cho rằng nghệ thuật trị nước hiệu quả nhất là "vô vi nhi trị", tức là không can thiệp mà để cho mọi người tự giác tuân theo và tìm đến con đường chính đạo Đây chính là nguyên tắc cốt lõi trong triết lý lãnh đạo của ông.
Chủ nghĩa Mác - Lênin cung cấp những quan điểm sâu sắc về chính trị thông qua việc nghiên cứu các lý thuyết trước đó và áp dụng phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử Các nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác - Lênin đã đưa ra những nhận định chính xác về bản chất và vai trò của chính trị trong xã hội.
Chính trị là biểu hiện của lợi ích và quan hệ lợi ích, đồng thời phản ánh cuộc đấu tranh giai cấp vì lợi ích giai cấp Sự xuất hiện của chính trị gắn liền với sự ra đời của giai cấp và Nhà nước, đóng vai trò là công cụ giúp một giai cấp duy trì vị thế thống trị trong sản xuất xã hội Ngoài ra, chính trị còn nhằm điều hòa và giải quyết mối quan hệ lợi ích giữa giai cấp đó và các tầng lớp xã hội khác Hoạt động chính trị chính là thực tiễn của các giai cấp, hướng đến việc bảo vệ và thúc đẩy lợi ích giai cấp.
Chính trị cơ bản xoay quanh việc tổ chức quyền lực nhà nước, tham gia vào các hoạt động của Nhà nước và định hướng cho sự phát triển của nó Quyền lực đóng vai trò cốt lõi trong chính trị, và Nhà nước chính là công cụ được thiết lập để thực thi quyền lực chính trị.
Chính trị là biểu hiện tập trung của kinh tế và giữ vị trí hàng đầu trong mối quan hệ với kinh tế Tất cả hoạt động kinh tế đều dưới sự quản lý của một thể chế chính trị, nhằm phục vụ lợi ích quốc gia và giai cấp Chính trị không chỉ tạo ra hành lang và môi trường cho sự phát triển kinh tế, mà còn quyết định sự ổn định cần thiết cho nền kinh tế phát triển Nếu chính trị không ổn định, sản xuất xã hội sẽ bị đình trệ, ảnh hưởng đến an ninh quốc gia Hơn nữa, chính trị là lĩnh vực phức tạp, nhạy cảm, liên quan đến vận mệnh của hàng triệu người, bao gồm cả hoạt động đối nội và đối ngoại, có tác động lớn đến sự tồn vong của một quốc gia.
Chính trị là hoạt động liên quan đến quan hệ giữa các giai cấp, dân tộc và quốc gia, tập trung vào việc giành, giữ, tổ chức và sử dụng quyền lực Nhà nước Nó bao gồm sự tham gia của nhân dân vào công việc của Nhà nước và xã hội, cùng với hoạt động thực tiễn của các giai cấp, đảng phái chính trị và nhà nước Mục tiêu chính trị nhằm tìm kiếm khả năng thực hiện đường lối và đáp ứng lợi ích của cộng đồng.
1.1.2 Khái niệm an ninh chính trị
An ninh chính trị là sự ổn định và phát triển vững chắc của chế độ chính trị trong xã hội, bảo vệ các quyền cơ bản của quốc gia Tại Việt Nam, an ninh chính trị bao gồm sự ổn định chính trị, nền tảng tư tưởng của chế độ, quyền lãnh đạo của Đảng, an toàn nội bộ, và việc thực hiện các chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước Nó còn liên quan đến an toàn trong quan hệ đối ngoại, bảo vệ chủ quyền quốc gia, ngăn chặn sự can thiệp vào công việc nội bộ, và duy trì sự thống nhất của Nhà nước Bên cạnh đó, an ninh chính trị cũng cần phòng ngừa và ngăn chặn các hành vi phá hoại, xuyên tạc, cũng như bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ thiêng liêng của Tổ quốc.
1.1.3 Khái niệm quan hệ an ninh chính trị
Học thuyết Mác - Lênin nhấn mạnh rằng quan hệ xã hội, bao gồm cả quan hệ quốc tế, được quyết định bởi các hình thức kinh tế - xã hội và hiện tượng xã hội Quan hệ quốc tế diễn ra trong bối cảnh quốc tế, trong khi các mối quan hệ xã hội tồn tại trong phạm vi dân tộc, và chính sách đối ngoại của một quốc gia thường xuất phát từ chính sách đối nội Chính sách đối ngoại độc lập có thể ảnh hưởng đến chính sách quốc gia, nhưng chỉ ở một mức độ nhất định Động lực chính của quan hệ quốc tế là cuộc đấu tranh giữa các giai cấp, quốc gia và chế độ xã hội khác nhau nhằm giải quyết mâu thuẫn Sự khác biệt về lực lượng giai cấp, quốc gia và tổ chức chính trị - xã hội sẽ tác động đến quan hệ quốc tế Giáo sư Sygankov chỉ ra rằng quan hệ quốc tế là một loại quan hệ xã hội đặc biệt, vượt ra ngoài các quan hệ nội bộ quốc gia, với hai tiêu chí chính: lĩnh vực kinh tế, xã hội, chiến lược đối nội - đối ngoại và vai trò của các bên tham gia như nhà nước, tổ chức chính trị - xã hội, đảng phái Quan hệ quốc tế rất đa dạng và có tính tương tác cao, bao gồm các hoạt động từ chính trị đến kinh tế, quân sự và thể thao.
Quan hệ an ninh chính trị được định nghĩa là mối quan hệ về an ninh trong lĩnh vực chính trị giữa các quốc gia độc lập và có chủ quyền, cũng như giữa các tổ chức quốc tế Nó phản ánh sự tương tác qua biên giới giữa các chủ thể trong quan hệ quốc tế, nhằm đảm bảo an ninh và ổn định chính trị.
1.1.4 Khái niệm an ninh truyền thống và an ninh phi truyền thống
CƠ SỞ THỰC TIỄN
1.2.1 Khái quát quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ trước 2016
Việc hai nước công bố bình thường hóa quan hệ ngoại giao đánh dấu sự khởi đầu cho việc thiết lập các mối quan hệ và hợp tác thực tiễn giữa hai bên Tiếp theo đó, chuyến viếng thăm Việt Nam của ngoại trưởng Hoa Kỳ sẽ là bước đi quan trọng trong quá trình này.
Kỳ W Christopher từ ngày 5-7 8 1995; cho thấy người Hoa Kỳ đã nghĩ về
Việt Nam với tư cách là một đất nước chứ không phải một cuộc chiến tranh
Sứ mệnh của ông W Christopher trong chuyến công du đến Việt Nam tập trung vào việc thảo luận về vấn đề POW MIA Đến tháng 10 cùng năm, ngoại trưởng Việt Nam Nguyễn Mạnh Cầm đã có chuyến thăm đáp lễ tại Washington Trong các cuộc trao đổi, Hoa Kỳ nhấn mạnh việc giải quyết vấn đề MIA là ưu tiên hàng đầu, trong khi Việt Nam đề xuất thúc đẩy quan hệ hợp tác kinh tế - thương mại song phương, coi MIA là vấn đề nhân đạo Tuy nhiên, các vấn đề như nhân quyền và dân chủ vẫn tạo ra khoảng cách giữa Washington và Hà Nội.
Vào năm 1996, Cục điều tra Liên bang Hoa Kỳ (FBI) đã yêu cầu Việt kiều tại Hoa Kỳ khai báo về những người bị nghi ngờ làm gián điệp cho Hà Nội, gây ra sự phản đối từ Việt Nam và bất bình trong dư luận Hoa Kỳ Thời điểm này, niềm tin chính trị của Hoa Kỳ đối với Việt Nam ở mức thấp nhất Phải đến tháng 5 năm 1997, sau gần hai năm từ khi Tổng thống Bill Clinton tuyên bố bình thường hóa quan hệ, hai bên mới cử đại sứ đến làm việc tại nước sở tại.
Trong nhiệm kỳ hai của Tổng thống B Clinton (1997 - 2001), quan hệ chính trị - ngoại giao giữa Việt Nam và Hoa Kỳ tiếp tục được cải thiện Trong chuyến thăm Việt Nam của Ngoại trưởng M Albright vào tháng 6 năm 1997, Hoa Kỳ khẳng định quyết tâm vượt qua những khác biệt trong quá khứ và cùng nhau tiến về phía trước, đặc biệt là trong việc thúc đẩy quan hệ thương mại song phương.
Vào năm 1998, phó thủ tướng kiêm bộ trưởng Bộ ngoại giao Nguyễn Mạnh Cầm đã có chuyến thăm Hoa Kỳ, nhấn mạnh tiềm năng to lớn của Hoa Kỳ trong các lĩnh vực kinh tế, khoa học, kỹ thuật, công nghệ và vốn Ông cũng khẳng định rằng Việt Nam rất coi trọng việc xây dựng quan hệ hợp tác lâu dài và đa dạng với Hoa Kỳ.
Chuyến thăm Việt Nam đƣợc xem là “lịch sử của tổng thống Hoa Kỳ
B Clinton tháng 11 2000 đã đánh dấu bước phát triển mới trong quan hệ Việt Hoa Kỳ, theo chiều sâu Trước đó, tháng 7 2000, Hiệp định thương mại Việt - Hoa Kỳ đã đƣợc ký kết, có tác động thúc đẩy các hoạt động hợp tác kinh tế và thương mai đôi bên - lĩnh vực hợp tác quan trọng nhất trong quan hệ giữa hai nước như chúng ta sẽ thấy ở giai đoạn sau
Việc thiết lập quan hệ chính trị - ngoại giao giữa Việt Nam và Hoa Kỳ đã thúc đẩy sự phát triển kinh tế - thương mại giữa hai nước Một dấu mốc quan trọng là sự khai trương Văn phòng thương mại Hoa Kỳ tại Hà Nội vào tháng 4 năm 1996, trong chuyến thăm của Thứ trưởng Bộ thương mại Hoa Kỳ T Hauser Thời điểm đó, chỉ có khoảng 140 công ty Hoa Kỳ có văn phòng đại diện tại Việt Nam, và Hoa Kỳ đứng thứ sáu trong số các quốc gia đầu tư tại đây với số vốn khoảng 1,1 tỷ USD Đến năm 1998, số lượng công ty Hoa Kỳ tại Việt Nam đã tăng lên khoảng 500.
Trong giai đoạn này, quan hệ kinh tế - thương mại giữa Việt Nam và Hoa Kỳ phát triển chậm chạp, với 70 dự án đầu tư từ Hoa Kỳ tại Việt Nam, tổng vốn đạt 1,4 tỷ USD, do nhiều rào cản vẫn còn tồn tại Tuy nhiên, vào tháng 3 năm 1998, Nhà Trắng đã quyết định hủy bỏ việc áp dụng Điều luật sửa đổi Jackson - Vanik đối với Việt Nam, mở ra cơ hội quan trọng cho việc tiến tới hiệp định thương mại giữa hai nước.
Tuy vậy, việc hai bên ký kết được một hiệp định thương mại là cả một quá trình gay go phức tạp Qua chín vòng đàm phán trong 3 năm 1996 -
1999 với rất nhiều cuộc tiếp xúc, gặp gỡ trao đổi, Hiệp định thương mại Việt
Hiệp định giữa Hoa Kỳ và Việt Nam chính thức được ký kết vào ngày 13 tháng 7 năm 2000 Việc chậm trễ trong quá trình ký kết hiệp định này chủ yếu xuất phát từ những khác biệt lớn về chế độ chính trị và thể chế kinh tế giữa hai quốc gia.
Vào tháng 6 năm 2007, từ ngày 18 đến 23, Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết đã có chuyến thăm chính thức Hoa Kỳ, trong đó ông hội kiến với Tổng thống George W Bush để thảo luận về hợp tác kinh tế và thương mại Đoàn công tác bao gồm Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Gia Khiêm, Bộ trưởng Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Thiện Nhân, và Bộ trưởng Bưu chính - Viễn thông Đỗ Trung Tá Trong khuôn khổ chuyến thăm, việc đánh giá Rà soát Thỏa thuận Thương mại Song phương cũng đã được thực hiện tại Washington, với sự tham gia của Thứ trưởng Bộ Bưu chính - Viễn thông Nguyễn Cẩm.
Tú và Phó Đại diện Thương mại Karan Bhatia ký kết Hiệp định khung về Thương mại và Đầu tư TIFA vào ngày 21 tháng 6
Chuyến thăm Hoa Kỳ của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng vào năm 2015 đã thúc đẩy quan hệ song phương giữa hai nước, thể hiện tinh thần “Gác lại quá khứ, vượt qua khác biệt, phát huy tương đồng, hướng tới tương lai.” Sự kiện này không chỉ mở ra cơ hội hợp tác mới mà còn đánh dấu bước tiến quan trọng trong nhận thức và tiềm năng hợp tác giữa Việt Nam và Hoa Kỳ trong tương lai.
Tháng 5 2016, cựu Tổng thống Barack Obama đến Hà Nội và Tp Hồ Chí Minh, tiếp tục thúc đẩy quan hệ Đối tác toàn diện với Việt Nam Trong tuyên bố chung, hai bên “nhất trí tăng cường quan hệ Đối tác toàn diện theo hướng thực chất, hiệu quả, bền vững vì lợi ích hai nước, vì hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển trong khu vực và trên thế giới Tổng thống Obama cũng khẳng định chính sách với Việt Nam sẽ luôn duy trì cho dù có bất kì sự thay đổi nào về chính quyền Hoa Kỳ
1.2.2 Quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ trên lĩnh vực an ninh chính trị trước 2016
Sau chuyến thăm Việt Nam của Tổng thống Bill Clinton, hai nước đã tiếp tục duy trì các chuyến thăm cấp cao, đặc biệt là giữa các tướng lĩnh quân sự Ý tưởng hợp tác quân sự Việt Nam - Hoa Kỳ bắt đầu hình thành từ chuyến thăm của Tiến sĩ Anthony Lake, cố vấn an ninh quốc gia của Tổng thống Clinton vào tháng 7/1996 Trong các cuộc tiếp xúc với phía Việt Nam, ông nhấn mạnh rằng Hoa Kỳ mong muốn thấy một Việt Nam mạnh mẽ, ổn định và ngày càng hội nhập với các thể chế khu vực và quốc tế.
Kỳ nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thúc đẩy quan hệ chiến lược lâu dài với Việt Nam, bao gồm cả hợp tác quân sự cấp tùy viên Năm 1997, đô đốc J Prueber đã thăm Việt Nam, mở đầu cho các chuyến thăm giữa các sỹ quan cao cấp hai nước Trong những năm đầu bình thường hóa quan hệ, quân đội hai bên đã chia sẻ mối quan tâm về an ninh khu vực và mong muốn tăng cường hợp tác quân sự Tuy nhiên, nhiều nhà lãnh đạo Việt Nam cho rằng quan hệ nên tập trung vào kinh tế - thương mại, với hợp tác quân sự chỉ có thể diễn ra trong tương lai Sự chuyển biến của tình hình quốc tế và khu vực đã thúc đẩy các hoạt động hợp tác quân sự giữa Việt Nam và Hoa Kỳ.
Vào tháng 3 năm 2000, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ, Cohen, đã có chuyến thăm Việt Nam, đánh dấu bước tiến quan trọng trong quan hệ giữa hai nước Đáp lại, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Việt Nam, Phạm Văn Trà, đã thăm Hoa Kỳ vào tháng 11 cùng năm, thể hiện cam kết tăng cường hợp tác quốc phòng.