ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ _  HÀ MẠNH TUYẾN NGHIÊN CỨU HƯỚNG ÁP DỤNG MƠ HÌNH CMMI Ở CÁC DOANH NGHIỆP PHẦN MỀM VỪA VÀ NHỎ Ngành: Công nghệ thông tin Chuyên ngành: Mã số: Kỹ thuật phần mềm 60480103 LUẬN VĂN THẠC SĨ KỸ THUẬT CÔNG NGHỆ THÔNG TIN NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS NGUYỄN NGỌC BÌNH Hà Nội – 2014 TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com i LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn tơi nhận giúp đỡ tận tình thầy cô giáo trường Đại học Công nghệ - Đại họcQuốc gia Hà Nội, chuyên gia, bạn bè đồng nghiệp gia đình Tơi xin gửi lờicảm ơn tới thầy giáo PGS.TS Nguyễn Ngọc Bình, ngườiđã tận tình hướng dẫn, truyền đạt cho tơi kiến thức kinh nghiệm thực tiễn quý báu để hoàn thành luận văn Xin chân thành cảm ơn giúp đỡ, động viên bảo nhiệt tình ơngPhan Thế Đại (Trung tâm CNTT, chi nhánh Tập đồn Điện lực Việt Nam), ơng Ngơ Văn Tồn (Phó Tổng Giám đốc cơng ty Global Cybersoft Việt Nam), bà Hồng A Na (Cơng ty Cổ phần Giải pháp Phần mềm Tài - FSS), ơng Nguyễn Thành Châu (Chuyên gia tư vấn đào tạo cấp tập đoàn ECCI Group)và cổ vũ động viên bạn bè, đồng nghiệp người thân gia đình suốt thời gian thực luận văn Dù cố gắng việc nghiên cứu hoàn thiện luận văn, song luận văn khơng tránh khỏi thiếu sót Tơi mong nhận ý kiến góp ý từ quý thầy cô bạn TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com ii LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan việc nghiên cứuhướng áp dụng mơ hình CMMI doanh nghiệp vừa nhỏ trình bày luận văn tơi thực hướng dẫn PGS.TS Nguyễn Ngọc Bình Các kết nêu luận văn trung thực, đề xuất luận văn tơi thực qua nghiên cứu thực nghiệm đưa khơng chép tài liệu, cơng trình nghiên cứu người khác mà không rõ tài liệu tham khảo Hà Nội, ngày … tháng 12 năm 2014 Tác giả Hà Mạnh Tuyến TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com iii MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN i LỜI CAM ĐOAN ii MỤC LỤC iii DANH MỤC CÁC BẢNG v DANH MỤC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ vi DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VÀ CHỮ VIẾT TẮT vii MỞ ĐẦU CHƯƠNG GIỚI THIỆU TỔNG QUAN 1.1 Tổng quan cải tiến quy trình phần mềm 1.1.1 Quy trình phát triển phần mềm 1.1.2 Cải tiến quy trình phần mềm 1.2 Doanh nghiệp có quy mơ vừa nhỏ 1.3 Vấn đề cải tiến quy trình phần mềm doanh nghiệp vừa nhỏ 1.4 Một số chu trình phát triển phần mềm 1.5 Giới thiệu tổng quan CMM/CMMI 1.5.1 Mơ hình trưởng thành lực 1.5.2 Mơ hình trưởng thành lực tích hợp 1.5.3 Hướng tiếp cận liên tục mức lực quy trình 14 1.5.4 Hướng tiếp cận theo tầng mức trưởng thành 16 1.5.5 Mối quan hệ mức lực mức trưởng thành 19 1.6 So sánh mơ hình CMMI với ISO 9001 20 1.7 Phương pháp đánh giá SCAMPI 20 1.8 Tình hình áp dụng CMMI Việt Nam nước 21 1.9 Một số mơ hình cải tiến quy trình đề xuất áp dụng doanh nghiệp vừa nhỏ giới 23 CHƯƠNG KINH NGHIỆM ÁP DỤNG CMM/CMMI TẠI VIỆT NAM VÀ NƯỚC NGOÀI 26 2.1 Kinh nghiệm áp dụng số công ty Việt Nam 26 2.1.1 Kinh nghiệm áp dụng FPT SOFTWARE (FSOFT) 26 2.1.2 Kinh nghiệm áp dụng công ty PSV 27 2.1.3 Kinh nghiệm cải tiến quy trình CMC SOFT 29 2.2 Kinh nghiệm áp dụng số công ty nước 31 2.2.1 Kinh nghiệm áp dụng CMMI công ty công nghệ KoreaStore 31 2.2.2 Kinh nghiệm áp dụng CMMI RTI 33 CHƯƠNG ĐỀ XUẤT HƯỚNG ÁP DỤNG MƠ HÌNH CMMI CHO DOANH NGHIỆP TẠI VIỆT NAM 34 3.1 Xác định vùng quy trình "Cốt lõi" 34 3.2 Xây dựng mơ hình áp dụng 38 3.2.1 Khởi động 40 TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com iv 3.2.2 Lập kế hoạch 41 3.2.3 Định nghĩa quy trình 41 3.2.4 Triển khai 42 CHƯƠNG TRIỂN KHAI ÁP DỤNG VÀ ĐÁNH GIÁ 44 4.1 Khởi động 44 4.2 Lập kế hoạch 45 4.3 Định nghĩa quy trình 45 4.4 Triển khai 51 4.5 Đánh giá kết triển khai CMMI EVNIT 51 KẾT LUẬN 53 TÀI LIỆU THAM KHẢO 54 PHỤ LỤC MỘT SỐ LỢI ÍCH ĐẠT ĐƯỢC KHI ÁP DỤNG CMMI 57 TẠI EVNIT 57 PHỤ LỤC MỘT SỐ CÔNG CỤ HỖ TRỢ CHO PHÁT TRIỂN PHẦN MỀM 59 PHỤ LỤC ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC QUY TRÌNH CỦA EVNIT THEO CMMI CẤP ĐỘ 60 PHỤ LỤC MỘT SỐ CÂU HỎI THẢO LUẬN 62 TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com v DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1: Các cấp độ mơ hình CMM Bảng 1.2: Mối liên quan vùng quy trình CMMI 11 Bảng 1.3: Các mục tiêu chung mơ hình CMMI [27] 12 Bảng 1.4: Các mục tiêu cụ thể quy tắc thực tiễn cụ thể vùng quy trình lập kế hoạch dự án [27] 13 Bảng 1.5: Bảng phân loại vùng quy trình theo hướng tiếp cận liên tục 15 Bảng 1.6: Danh sách vùng quy trình theo cấp độ trưởng thành [27] 18 Bảng 1.7: So sánh cấp độ đánh giá SCAMPI [6] 21 Bảng 2.1: Các công cụ sử dụng CMMI KoreStone 31 Bảng 3.1: So sánh mơ hình cải tiến quy trình phát triển phần mềm đề xuất cho doanh nghiệp vừa nhỏ giới 34 Bảng 3.2: Tần suất xuất vùng quy trình CMMI mơ hình cải tiến quy trình đề xuất áp dụng giới 35 Bảng 3.3: Số lần xuất vùng quy trình CMMI mơ hình cải tiến quy trình đề xuất áp dụng giới, phân theo nhóm 36 Bảng 3.4: Các vùng quy trình sử dụng mơ hình CMM-VSME 38 Bảng 3.5: Phân bổ vùng quy trình theo nhóm 39 TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com vi DANH MỤC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ Hình 1.1: Mơ hình thác nước Hình 1.2: Mơ hình V Hình 1.3: Mơ hình mẫu [19] Hình 1.4: Mơ hình xoắn ốc Hình 1.5: Các thành phần mơ hình CMMI [25] 11 Hình 1.6: Hướng tiếp cận CMMI theo liên tục [25] 14 Hình 1.7: Hướng tiếp cận CMMI theo phân tầng [25] 16 Hình 1.8: Các cấp độ trưởng thành CMMI 17 Hình 1.9: Biểu đồ so sánh số lượng chứng CMMI quốc gia khu vực Đơng Nam Á cịn hiệu lực đến 10/2014 22 Hình 1.10: Biểu đồ thống kê số lượng chứng CMMI Việt Nam từ năm 2007 – 2013 22 Hình 1.11: Biểu đồ thống kê số lượng chứng CMMI giới từ năm 2007 – 2013 23 Hình 1.12: Biểu đồ thống kê 10 quốc gia có số chứng CMMI cao 23 Hình 2.1: Khung quy trình phát triển phần mềm CMC 30 Hình 2.2: Mơ hình triển khai CMMI KoreStone 32 Hình 3.1: Mối liên quan bốn vùng quy trình "cốt lõi" với vùng quy trình khác mơ hình CMMI 37 Hình 3.2: Kiến trúc tổng quan mơ hình CMMI-VSME 39 Hình 3.3: Các bước thực triển khai áp dụng mô hình CMMI-VSME 40 Hình 3.4: Mơ hình tổ chức phận 40 Hình 3.5: Ví dụ kế hoạch tổng thể 41 Hình 4.1: Mơ hình tổ chức đề xuất cho EVNIT 44 Hình 4.2: Sơ đồ quy trình lập kế hoạch quản lý dự án 46 Hình 4.3: Sơ đồ trạng thái yêu cầu 46 Hình 4.4: Quy trình đào tạo 47 Hình 4.5: Sơ đồ quy trình phân tích thiết kế 48 Hình 4.6: Sơ đồ quy trình kiểm thử 49 Hình 4.7: Sơ đồ quy trình quản lý cấu hình 50 TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com vii DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VÀ CHỮVIẾT TẮT Từ viết tắt/ Thuật ngữ CMM (Capability Maturity Model) CMMI (Capability Maturity Model Integration) CMMI-VSME (CMMI for Vietnamese Small Medium Enterprise) GG (Generic Goal) GP (Generic Practice) ISO (International Organization for Standardization) PA (Process Area) Process QA (Quality Assurance) QC (Quality Control) SCAMPI (Standard CMMI Appraisal Method for Process Improvement) SEI (Software Engineering Institute) SEPG (Software Engineering Process Group) SG (Specific Goal) SP (Specific Practice) Giải nghĩa Mơ hình trưởng thành lực Mơ hình trưởng thành lực tích hợp Mơ hình áp dụng CMMI cho doanh nghiệp vừa nhỏ tác giả đề xuất Mục tiêu chung (Mục tiêu tổng quát) Quy tắc thực tiễn chung Tổ chức tiêu chuẩn quốc tế, ISO Vùng quy trình (Vùng tiến trình) Quy trình (Tiến trình) Đảm bảo chất lượng Kiểm soát chất lượng Phương pháp đánh giá lực quy trình tổ chức theo mơ hình CMMI Viện Cơng nghệ Phần mềm Mỹ Nhóm xây dựng, cải tiến quy trình phần mềm Mục tiêu cụ thể (Mục tiêu chuyên biệt) Quy tắc thực tiễn cụ thể (Quy tắc thực tiễn chuyên biệt) TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com MỞ ĐẦU Trong năm gần đây, ngành công nghiệp phần mềm Việt Nam có tăng trưởng mạnh số lượng quy mô nhiều doanh nghiệp phần mềm.Theo số liệu thống kê năm 2011, nước có 1.500 doanh nghiệp phần mềm với số lượng nhân lực khoảng gần 79.000 người lao động Tuy nhiên đa số doanh nghiệp phần mềm Việt Nam công ty vừa nhỏ[20],theo Hiệp hội Doanh nghiệp Vừa Nhỏ Việt Nam (VINASME), có đến 96% doanh nghiệp đăng ký Việt Nam doanh nghiệp vừa nhỏ Các doanh nghiệp vừa nhỏ với lực cạnh tranh hạn chế, hệ thống quy trình sản xuất quản lý chất lượng chưa quan tâm mức, thiếu lực cạnh tranh[3].Ngành công nghiệp phần mềm Việt Nam nhiều thách thức nội quy mơ cịn nhỏ, khan nguồn nhân lực, chất lượng sản phẩm không cao lực tiếp thị Nhận thấy điểm yếu mình, số doanh nghiệp bắt đầu quan tâm tới chất lượng cải tiến hệ thống quy trình phát triển phần mềm, doanh nghiệp tự trang bị cho chứng quốc tế ISO 9001[15]hay CMMI[25] Một mơ hình sử dụng phổ biến phải kể đến mơ hình CMMI Trên giới, mơ hình CMMI áp dụng phổ biến doanh nghiệp sản xuất phần mềm, áp dụng CMMI thành cônggiúp tạo môi trường làm việc chuyên nghiệp, cải tiến quy trình sản xuất, nâng cao hiệu công việc, hạn chế lỗi xảy ra, giảm thời gian xử lý lỗi [18],[21], tăng chất lượng sản phẩm vàtối ưu hố chi phí Theo số liệu thống kê trang Web viện SEI, số quốc gia dẫn đầu số lượng chứng CMMI Trung Quốc, Mỹ, Ấn độ, Tây Ban Nha, Nhật Bản, Ở Việt Nam,trong năm qua, nhiều doanh nghiệp phần mềm nỗ lực nâng cao quy trình đảm bảo chất lượng trình độ cơng nghệ sản xuất Tuy nhiên, việc áp dụng tiêu chuẩn quản lý chất lượng hạn chế Chủ yếu doanh nghiệp lớncó tiềm lực tài chính, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngồi quan tâm mức đến việc đầu tư, xây dựng triển khai tiêu chuẩn quản lý chất lượng quốc tế[3] Một số doanh nghiệp đầu việc triển khai áp dụng CMM/CMMI phải kể đến là: PSV, FPT, GCS Vietnam, Viettel, TMA, CMC Software, Cácdoanh nghiệp phần mềmcó quy mơ vừa nhỏ, nguồnnhân lực tài hạn chếthường gặp khó khăn tự triển khai áp dụng mơ hình CMM/CMMI mà khơng hỗ trợ từ tổ chức tư vấn [3],[13] Một câu hỏi đặt ra: "Hướng áp dụng phù hợp cho doanh nghiệp vừa nhỏ Việt nam trình triển khai áp dụng mơ hình CMMI" Đề tài nghiên cứu tìm hiểu mơ hình CMMI đểđưa rahướng áp dụng triển khai mơ hình CMMIDEV v1.3 cho doanh nghiệp phần mềm có quy mơ vừa nhỏ, áp dụng thí điểm đơn vị hoạt động lĩnh vực phát triển phần mềmlàTrung tâm Công nghệ thơng tin – Chi nhánh Tập đồn điện lực Việt nam Để giải toán này, tác giả tiến hànhnghiên cứu số mơ hình đề TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com xuất áp dụng cho doanh nghiệp vừa nhỏ giới, bên cạnh kết hợp thơng qua học kinh nghiệm triển khai doanh nghiệp Việt Nam áp dụng thành cơng CMMI, tìm hiểu khó khăn vướng mắc doanh nghiệp vừa nhỏ Việt Nam muốn cải tiến quy trình sản xuất Từ đóđề xuất hướng tiếp cận cho việc cải tiến quy trình phát triển theo mơ hình CMMI cho doanh nghiệp vừa nhỏ Việt Nam Bố cục luận văn gồm phần sau đây: Chương 1: Giới thiệu số khái niệm tổng quan quy trình cải tiến quy trình phát triển phần mềm, vấn đề gặp phải doanh nghiệp vừa nhỏ cải tiến quy trình phát triển Giới thiệu tổng quan mơ hình CMM/CMMI tình hình áp dụngtại số đơn vị nước Chương 2:Giới thiệu học kinh nghiệm triển khai áp dụng mơ hình CMMI số doanh nghiệp phần mềm Việt Nam nước Chương 3: Đề xuất hướng áp dụng mơ hình CMMI cho doanh nghiệp phần mềm có quy mơ vừa nhỏ Việt Nam Chương 4: Triển khai áp dụng thử nghiệm theo hướng đề xuất cho Trung tâm Công nghệ thơng tin đánh giá kết Kết luận: Tóm tắt kết đạt được, chưa đạt định hướng nghiên cứu TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com 49 a.5/ Quy trình kiểm thử Quy trình nhằm đưa hướng dẫn cụ thể bước thực kiểm thử trình sản xuất, bảo trì phần mềm ứng dụng EVNIT Sơ đồ quy trình bao gồm bước mơ tả Hình 4.6 Quy trình kiểm thử (test) Người thực Người thông qua Lưu đồ Đầu vào Đầu Trưởng nhóm kiểm thử - Quản trị dự án - QA Lập kế hoạch kiểm thử -Kế hoạch dự án - Kế hoạch kiểm thử -Tài liệu thiết kế tổng thể Nhóm kiểm thử - Quản trị dự án - QA Lập kịch kiểm thử -Tài liệu Đặc tả yêu cầu -Các tài liệu thiết kế (Tổng thể, hình, CSDL) Nhóm phát triển Nhóm kiểm thử Bàn giao chương trình ứng dụng -Nhóm kiểm thử -Nhóm lập trình Quản trị dự án Thực kiểm thử Sửa lỗi Trưởng nhóm kiểm thử Quản trị dự án Lập báo cáo Kiểm thử Nhóm kiểm thử -Quản trị dự án -QA -Phòng QA, Đội Dự án Trưởng phòng QA, QTDA Tạo/Cập nhật HDSD Đánh giá tổng thể hệ thống Biên email -Chương trình ứng dụng bàn giao Khơng đáp ứng Quản trị dự án Kiểm tra tính ổn định chương trình/ Bản Build Sửa lỗi Nhóm kiểm thử -Kịch kiểm thử -Dữ liệu kiểm thử Chương trình ứng dụng bàn giao Biên bàn giao đánh giá Hoặc email bàn giao -Kịch kiểm thử -Danh sách lỗi -Kết kiểm thử ghi nhận vào kịch kiểm thử Kết kiểm thử Báo cáo kiểm thử -Tài liệu Đặc tả yêu cầu Tài liệu hướng dẫn sử dụng -Tài liệu thiết kế -Ứng dụng đánh giá -Các tài liệu thiết kế (Tổng thể, hình, CSDL) -Đặc tả yêu cầu -Kịch kiểm thử -Báo cáo kiểm thử Báo cáo đánh giá tổng thể Kết thúc Hình 4.6: Sơ đồ quy trình kiểm thử TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com 50 a.6/ Quy trình quản lý cấu hình phần mềm Quy trình quản lý cấu hình xây dựng để mơ tả hoạt động quản lý cấu hình (tài liệu, mã nguồn, phiên bản, ) củacác dự án phần mềm EVNIT Sơ đồ quy trình bao gồm bước mơ tả Hình 4.7 Quy trình quản lý cấu hình Vai trị Tiến trình thực - Cán QLCH dự án - Trưởng dự án Xét duyệt kế hoạch quản lý cấu hình Khơng thơng qua - Cán QLCH dự án - Thành viên dự án - Trưởng dự án - Cán QLCH dự án - Cán QLCH dự án - Cán QLCH dự án Kế hoạch quản lý cấu hình Lập kế hoạch quản lý cấu hình - Cán QLCH EVNIT - Cán QLCH dự án Kết Thông báo phê duyệt/ Khơng phê duyệt Kế hoạch quản lý cấu hình Thông qua kế hoạch Thiết lập môi trường quản lý cấu hình Mơi trường làm việc online / mơi trường đồng thiết lập - Các CIs thêm /cập nhật / thiết lập baseline/release - Báo cáo tình trạng thay đổi CI - Báo cáo BaseLine/ Release Làm việc với thành phần cấu hình Cập nhật thành phần cấu hình dự án Giám sát & Kiểm sốt cấu hình Cập nhật lưu Hồ sơ cấu hình dự án Các thành phần cấu hình cập nhật lên kho QLCH Trung tâm Báo cáo kiểm sốt tình trạng cấu hình Hồ sơ cấu hình dự án Hình 4.7: Sơ đồ quy trình quản lý cấu hình Lưu ý: Do việc cải tiến quy trình thực liên tục, sơ đồ quy TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com 51 trình mơ tả luận văn khơng trùng khớp với mơ hình thực tế áp dụng EVNIT b) Đào tạo, triển khai thí điểm:Bộ phận triển khai quy trình thực hướng dẫn, đào tạo cho thành viên đội dự án cách hướng dẫn trực tiếp thành viên dự án Cán QA phân công trực tiếp tham gia vào dự án để hỗ trợ hướng dẫn dự án, đồng thời tiến hành thu thập điểm không phù hợp quy trình so với thực tế, khó khăn vướng mắc đội dự án gặp phải, v.v c) Điều chỉnh quy trình: Sau kết thúc giai đoạn triển khai thí điểm, vào thơng tin vấn đề gặp phải áp dụng quy trình, phận xây dựng quy trình tiến hành cải tiến hiệu chỉnh quy trình cho phù hợp với thực tế 4.4 Triển khai a) Huấn luyện: Bộ phận triển khai quy trình thực hướng dẫn, đào tạo cho thành viên đội dự án thông qua hình thức tổ chức hội thảo hướng dẫn trực tiếp thành viên dự án b) Triển khai diện rộng: Lập kế hoạch thực công việc cần thiết để triển khai áp dụng thức cho tất dự án c) Giám sát, đánh giá nội bộ:Sau triển khai diện rộng cần thực công việc kiểm tra, giám sát đánh giá tính hiệu việc cải tiến quy trình để từ có kế hoạch cải tiến hiệu chỉnh cho phù hợp với thực tế 4.5 Đánh giá kết triển khai CMMI EVNIT Sau năm áp dụng cải tiến (07/2013 –05/2014) quy trình theo hướng đề xuất tác giảtạiEVNIT, đạt số kết sau: Về mặt tổ chức:EVNIT thành lập phận:  Bộ phận chuyên trách quản lý hệ thống quy trình chất lượng (Phịng QA)  Tổ cơng tác xây dựng, cải tiến quy trình sản xuất (SEPG)  Ban điều hành quy trình Về cơng tác xây dựng quy trình: Đã xây dựng ban hành quy trình:  Quy định khung quy trình phát triển phần mềm EVNIT  Quy trình quản lý cấu hình phần mềm  Quy trình phân tích thiết kế, biểu mẫu sử dụng giai đoạn phát triển phần mềm, bao gồm biểu mẫu: Lập kế hoạch, Phân tích, Thiết kế, Kiểm thử, Biên xác nhận đào tạo, nghiệm thu, v.v  Quy trình Kiểm thử, Hướng dẫn kiểm tra an ninh bảo mật ứng dụng, Hướng dẫn kiểm tra hiệu hệ thống ứng dụng Web  Quy định cập nhật tình hình hỗ trợ xử lý yêu cầu vận hành bảo trì phần mềm TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com 52  Hướng dẫn lập trình an tồn ứng dụng Web Về triển khai công cụ hỗ trợ:  EVNIT triển khai kho sở liệu tập trung để quản lý quy trình, quy định để cán công nhân viên dễ dàng tra cứu cần Các quy trình, quy định sau ban hành tổ chức phổ biến cho cán công nhân viên thông qua kênh thông tin văn bản, kho quy trình quy định, website nội EVNIT, email, tổ chức đào tạo trực tiếp.Hiệu mang lại việc triển khai áp dụng cải tiến quy trình theo mơ hình CMMI: Triển khai quy trình cơng cụ quản lý cấu hình giúp cho dự án thuận lợi công tác quản lý, giúp cho phận dễ dàng làm việc nhóm chia sẻ thư viện/ mã nguồn dùng chung Khi chưa áp dụng công cụ quy trình quản lý cấu hình, cơng tác xử lý hồ sơ thủ tục dự án nhiều thời gian khơng kiểm sốt thay đổi file có nhiều người cập nhật thơng tin Nhờ triển khai tốt quy trình hoạt động đào tạo giúp cho lực cán nhân viên nâng cao, thể qua việc cử nhân tham gia khoá đào tạo NetPro, SaiGonCTT phối hợp với Bộ Thông tin Truyền thông tổ chức như: khố học tổng quan mơ hình CMMI v1.3, tiêu chuẩn ISO 27001, kỹ nghệ phần mềm, kiểm thử, kỹ nghệ thu thập yêu cầu, v.v bên cạnh mời đối tác IBM, Oracle, Microsoft, v.v tổ chức buổi hội thảo giới thiệu sản phẩm công nghệ Áp dụng quy định cập nhật tình hình hỗ trợ xử lý yêu cầu vận hành bảo trì giúp cho khách hàng hài lịng thời gian xử lý nhanh trước, vấn đề khách hàng yêu cầu cập nhật lên hệ thống theo dõi, giám sát QA hàng tuần nhắc nhở yêu cầu khách hàng chưa giải quy định (Một số lợi ích mang lại đượcnêu Phụ lục 1) Nhờ có quy trình kiểm thử, hướng dẫn lập trình an toàn, hướng dẫn kiểm tra an ninh bảo mật giúp cho đội dự án phát hạn chế lỗi bảo mật trình xây dựng phát triển phần mềm giai đoạn triển khai cho khách hàng Áp dụng quy trình kiểm thử giúp cho việc phát sớm lỗi pha phát triển Bên cạnh kết đạt cịn cơng việc chưa thực như: chưa triển khai quy trình tích hợp sản phẩm, chưa hình thành số đo lường đánh giá dự án, số quy trình triển khai thí điểm với vài dự án chưa triển khai tồn bộ, cơng tác giám sát dự án chưa triệt để Một số vấn đề khó khăn vướng mắc thường gặp doanh nghiệp khác gặp phải EVNIT như: Nguồn lực bị giới hạn, phải tập trung nhân vào dự án trọng điểm có yêu cầu tiến độ gấp nên thường phớt lờ việc áp quy trình; tâm lý ngại đổi cán công nhân viên Từ kết đạt sau triển khai thí điểm EVNIT, tác giả nhận thấy hướng cận mơ hình CMMI theo mơ hình CMMI-VSME tương đối phù hợp với mơ hình doanh nghiệp có quy mơ vừa nhỏ theo cáchtự nghiên cứu áp dụng mơ hình CMMI để cải tiến quy trình sản xuất TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com 53 KẾT LUẬN Việc áp dụng mơ hình CMM/CMMI để cải tiến quy trình sản xuất doanh nghiệp phần mềm cần thiết.Triển khai áp dụng "nghiêm túc“ mơ hình CMMI giúp doanh nghiệp phần mềm cải tiến quy trình sản xuất, nâng cao lực người từ nâng cao chất lượng sản phẩm, nâng cao lực cạnh tranh, v.v Tuy nhiên việc triển khai áp dụng CMM/CMMI vào doanh nghiệp vừa nhỏlà khó khăn, cần kiên trìvà tâm tồn tổ chức có lộ trình thực rõ ràng Các doanh nghiệpvừa nhỏ không cần thiết phải đánh giá CMMI doanh nghiệp muốn khẳng định "năng lực" phải áp dụng CMMI.Với nội dung trình bày, luận vănđãthực số nội dung sau: Thứ nhất, nêu tranh tổng quan tình hình áp dụng CMMI Việt Nam giới Thứ hai, đưa số kinh nghiệm áp dụng CMM/CMMI số doanh nghiệp hoạt động lĩnh vực sản xuất phần mềm, dịch vụ Công nghệ thơng tin ngồi nước, đưa số mơ hình áp dụng CMMI đề xuất triển khai cho doanh nghiệp vừa nhỏ số nước giới Thứ ba, đưa hướng tiếp cận áp dụng mơ hình CMMI cho đơn vị, tổ chức doanh nghiệp phần mềm tham khảo, bước, công việc cụ thể mà doanh nghiệp cần áp dụng.Các đề xuất luận văn áp dụng thử nghiệm với đơn vị hoạt động lĩnh vực sản xuất phần mềm Trung tâm Công nghệ thông tin, chi nhánh Tập đoàn Điện lực Việt Nam Bên cạnh kết đạt được, số nội dung chưa thực được: Thứ nhất, chưa xây dựng hệ thống quy trình, biểu mẫu,hướng dẫn áp dụng vùng quy trình cụ thể Thứ hai, hướng áp dụng áp dụng đơn vị hoạt động lĩnh phát triển phần mềm ngành điện, chưa áp dụng kiểm chứng doanh nghiệp phần mềm khác Thứ ba, số lượng học kinh nghiệm triển khai tổ chức, doanh nghiệp ngồi nước cịn chưa nhiều, chưa khảo sát nhu cầu ý kiến doanh nghiệp áp dụng cải tiến quy trình theo mơ hình CMMI Trong thời gian tới, thực khảo sát thêm doanh nghiệp phần mềm khác để nắm nhu cầu áp dụng mơ hình CMMI, từ đưa hướng tiếp cận áp dụng mơ hình CMMI cho mức độ trưởng thành mức cao Đồng thời, triển khai áp dụng mơ hình đề xuất với đơn vị khác ngành điện, từ đánh giá tính hiệu mơ hình có cải tiến cho phù hợp với tình hình thực tế Việt Nam Một số đề xuất kiến nghị nhằm hỗ trợ cho việc áp dụng mơ hình CMMI Việt Nam, đưa nội dung mơn học mơ hình CMMI vào khoá đào tạo trường Đại học nhằm bổ sung kiến thức cho sinh viên, giúp hình thànhvăn hoá tác phong làm việc chuyên nghiệp tạo tiền đề cho em làm việc môi trường chuyên nghiệp TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com 54 TÀI LIỆU THAM KHẢO Tiếng Việt [1] Vũ Anh Dũng, Lê Hải Yến, Vũ Phương Thảo, Xa Mạnh Hùng (2010), "Thực tiễn hữu ích việc triển khai chuẩn CMMI cho doanh nghiệp gia công phần mềm Việt Nam: Bài học từ FPT Software", Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Kinh tế Kinh doanh 26, tr.105-117 [2] Phan Thế Đại (2014), "Nâng cao lực sản xuất phần mềm đơn vị công nghệ thông tin EVN", Hội nghị khoa học công nghệ điện lực toàn quốc 2014, tr.679-692 [3] Trần Hoài Nam (2011), Nghiên cứu, áp dụng hệ thống quản lý chất lượng doanh nghiệp hoạt động lĩnh vực công nghiệp công nghệ thông tin, Báo cáo nghiên cứu khoa học, Vụ công nghệ thông tin [4] Đồng Thị Bích Thuỷ, Trần Đan Thư, Hồng Vũ Quỳnh Hà (2005), Mơ hình CMMI cách tiếp cận cải tiến quy trình phần mềm, Nhà xuất Khoa học kỹ thuật, tr.64-75, 152-157 Tiếng Anh [5] Asem Bassam Mahmoud Isawi (2011), Software Development Process Improvement for Small Palestinian Software Development Companies, Master of Engineering Management, at Faculty of Graduate Studies, An-Najah National University, Nablus, Palestine [6] Barry W Boehm (1988), “A Spiral Model of Software Development and Enhancement”, IEEE Computer, Vol 21, No.5, pp.61-72 [7] Carlos Simões, Mariano Montoni (2014), "Applying statistical process control in small sized evolutionary projects: results and lessons learned in the implementation of CMMI-DEV maturity level in Synapsis Brazil", Journal of Software Engineering Research and Development [8] Dennis M.Ahern, Aaron Clouse, Richard Turner (2004), CMMI Distilled: A Practical Introduction to Integrated Process Improvement, Second Editton [9] Faisal Tehseen Shah (2010), Optimum Software Process Improvement Paradigm for Quality Practices in Software Industry, Thesis of Institute of Quality and Technology Management Faculty of Engineering and Technology, at University of the Punjab, Quaid-e-Azam Campus, Lahore-Pakistan [10] Fatih YUCALAR, Senol Zafer ERDOGAN (2009), "A questionnair based method for CMMI level maturity assessment", Journal of aeronautics and space technologies, Vol 4, No.2 [11] Fergal Mc Caffery, Philip S Taylor, Gerry Coleman (2007), "Adept: A Unified Assessment Method for Small Software Companies", IEEE Computer Society, TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com 55 pp 24-31 [12] G.K.Viju, Mohammed Merghany Abd Elsalam, Khalid Ahmed Ibrahim, Mohammed Jassim, Mohammed Jassim (2013), "The Impact of Software Process Improvements in Small and Medium Scale Enterprises", International Journal of Soft Computing and Engineering, Volume-3, Issue-4 [13] G.K.Viju, Mohammed Merghany Abd Elsalam, Khalid Ahmed Ibrahim, Mohammed Jassim Mohammed Jassim (2013), "Important Problems in Adopting Software Process Improvement by the Small and Medium Enterprises – A Comparative Analysis", Computer Science and Information Security [14] Hanna Oktaba (2008), Software Process Improvement for Small and Medium Enterprises: Techniques and Case Studies, Information Science Reference, IGI Global [15] ISO (2008), ISO 9001:2008 Quality management systems – Requirements [16] Karen M Davis (2008), RTI Software Development Methodology and CMMI, International Field Directors & Technologies Conference [17] M.P.Thapliyal, Pratibha Dwivedi (2010), "Software Process Improvement in Small and Medium Software Organisations of India", International Journal of Computer Applications, Vol 7, No.12 [18] Mary Beth Chrissis, Mike Konrad, Sandy Shrum (2011), CMMI for Development: Guidelines for Process Integration and Product Improvement, Third Edition [19] Naresh Kumar, A S Zadgaonkar, Abhinav Shukla (2013), "Evolving a New Software Development LifeCycle Model SDLC 2013 with Client Satisfaction", International Journal of Soft Computing and Engineering, Volume-3, Issue-1 [20] Muhammad Ali Babar, Mahmood Niazi (2008), "Implementing Software Process Improvement Initiatives: An Analysis of Vietnamese Practitioners' Views", IEEE International Conference on Global Software Engineering, pp 67-76 [21] Paula Monteiro, Ricardo J Machado, Rick Kazman, Cristina Henriques, "Dependency Analysis between CMMI Process Areas", Springer Science, pp 263–275 [22] Richard Bechtold, Joseph E Chow (2011), “Applied CMMI in Small or Extremely Small Organizations: A Case Study of Successful Techniques and Lessons Learned”, SEPG North America 2011 [23] Ross Jeffery, Mark Staples, Mahmood Niazi, Alan Abrahams, Paul Byatt, Russell Murphy (2007), "An exploratory study of why organizations not adopt CMMI", The Journal of Systems and Software, pp 833-895 [24] SEI-2011-TR-006 (2011), Appraisal Requirements for CMMI, Version 1.3 TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com 56 (ARC, V1.3), Software Engineering Institute [25] SEI-2010-TR-033 (2010), CMMI for Development, Version 1.3, Software Engineering Institute [26] SEI-2006-TR-004 (2006), Performance Results of CMMI-Based Process Improvement, Software Engineering Institute [27] SEI-1993-TR-024 (1993), Capability Maturity Model for Software, Version 1.1, Software Engineering Institute [28] Zahoor Ul Islam (2011), Software Process Improvement Framework for Software Outsourcing Based On CMMI, Master of Science Thesis in Software Engineering and Management, University of Gothenburg, Sweden TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com Phần mềm PROJ1 PROJ2 PROJ3 57 PHỤ LỤC MỘT SỐ LỢI ÍCH ĐẠT ĐƯỢC KHI ÁP DỤNG CMMI TẠI EVNIT Thống kê issue dự án triển khai tới nhiều đơn vị EVN Số liệu thống kê loại: lỗi chương trình, lỗi người sử dụng yêu cầu hỗ trợ (sau gọi chung issue) dự án triển khai diện rộng EVN, thời gian lấy liệu từ EVNIT triển khai công cụ quản lý lỗi từ 03/2013 đến 05/2014 Bảng 4.1: Thống kê số lượng issue dự án từ 03/2013 – 05/2013 03/2013 04/2013 05/2013 06/2013 07/2013 08/2013 09/2013 10/2013 11/2013 12/2013 01/2014 02/2014 03/2014 04/2014 153 197 140 160 139 150 141 120 135 160 130 137 125 110 50 40 35 70 56 26 48 40 35 36 38 30 32 25 13 13 13 11 12 Biểu đồ thống kê số lượng issue dự án từ tháng 03/2013 - 05/2014 250 200 150 100 50 PROJ1 PROJ2 PROJ3 Qua số liệu thống kê biểu đồ cho thấy thời điểm tháng đầu (03/2013 đến 05/2013) chưa có áp dụng quy định cập nhật yêu cầu quy trình kiểm thử, số lượng vấn đề ghi nhận có tăng giảm thất thường.Từ tháng 09/2013 đến 10/2013 thời điểm triển khai thí điểm quy định cập nhật yêu cầu hỗ trợ quy trình kiểm thử, số lượng issue chưa thấy có dấu hiệu giảm rõ rệt, áp dụng quy trình nên cán nhân viên bỡ ngỡ Từ 11/2013 ban hành triển khai diện rộng, nhờ có giám sát, hỗ trợ phận QA hỗ trợ nhiều cho đội dự án hoạt động kiểm thử hỗ trợ giải đáp thắc mắc cho khách hàng nên số lượng issue ghi nhận thời gian có giảm rõ rệt Dự án PROJ01 có số lượng issue nhiều so với dự án lại, chọn để phân tích số liệu theo loại: Lỗi chương trình, Lỗi người dùng, Yêu cầu hỗ trợ TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com 58 Bảng 4.2: Thống kê issue theo loại dự án PROJ01 Loại Lỗi chương trình Lỗi người dùng Yêu cầu hỗ trợ 03/ 2013 04/ 2013 05/ 2013 06/ 2013 07/ 2013 08/ 2013 09/ 2013 10/ 2013 11/ 2013 12/ 2013 01/ 2014 02/ 2014 03/ 2014 04/ 2014 05/ 2014 56 68 64 83 54 68 51 55 57 52 53 43 49 48 47 78 63 48 64 53 69 65 35 31 35 32 28 33 28 30 19 66 28 13 32 13 25 30 47 73 45 66 43 34 23 Qua số liệu bảng Bảng 4.2 biểu đồ Hình 4.8, thấy từ thời gian 03/2013 đến 05/2013, số lượng lỗi chương trình lỗi người dùng chiếm số lượng nhiều, chưa áp dụng quy trình kiểm thử quy định cập nhật xử lý yêu cầu, chưa có quy định danh mục biểu mẫu hỗ trợ (trong có biểu mẫu tài liệu hướng dẫn sử dụng) Từ tháng 09/2013, có áp dụng quy trình kiểm thử quy định cập nhật yêu cầu hỗ trợ, số lượng issue lỗi người dùng cao, người sử dụng thiếu tài liệu hướng dẫn sử dụng, có nội dung không cập nhật kịp thời dẫn đến sử dụng sai chức chương trình Từ thời điểm 01/2014, triển khai thí điểm áp dụng biểu mẫu cho giai đoạn phát triển dự án, việc cập nhật tài liệu hướng dẫn sử dụng, hướng dẫn cài đặt thực tốt giúp giảm số lượng lỗi người dùng xuống đáng kể Thống kê issue theo loại lỗi dự án PROJ01 90 80 70 60 50 40 30 20 10 Lỗi chương trình Lỗi người dùng Yêu cầu hỗ trợ Hình 4.8: Biểu đồ thống kê loại issue dự án PROJ01 TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com 59 PHỤ LỤC MỘT SỐ CÔNG CỤ HỖ TRỢ CHO PHÁT TRIỂN PHẦN MỀM STT Phân nhóm cơng cụ Theo dõi, giám sát lỗi - Mantis - JIRA II Quản lý dự án - dotProject - Microsoft Project III Kiểm thử - Testlink - Selenium Chi phí Chức I - Quick Test Pro - JMETER IV Quản lý cấu hình - Visual SVN, CVS - Visual Source Safe V Thiết kế - StarUML - Microsoft Visio VI Phát triển - Eclip, Net Bean IDE - Visual Studio Miễn phí Quản lý, theo dõi tình hình sửa lỗi Có phí Quản lý lỗi quản lý cơng việc Miễn phí Quản lý cơng việc, tiến độ dự án Có phí Quản lý cơng việc, tiến độ dự án Miễn phí Quản lý test case, test plan, test scripts Miễn phí Kiểm thử tự động ứng dụng tảng Web-base Có phí Kiểm thử tự động ứng dụng tảng Web-base, Win-form Miễn phí Kiểm thử hiệu ứng dụng Miễn phí Quản lý phiên mã nguồn, tài liệu Có phí Quản lý phiên mã nguồn, tài liệu Miễn phí Cơng cụ mơ hình hố Có phí Cơng cụ hỗ trợ thiết kế Miễn phí Cơng cụ lập trình Có phí Cơng cụ lập trình TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com 60 PHỤ LỤC ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC QUY TRÌNH CỦA EVNIT THEO CMMI CẤP ĐỘ Vùng quy trình Mục tiêu SG1 - Thiết lập Baseline cho sản phẩm công việc Quản lý cấu hình (CM) Đo lường phân tích (MA) Quản lý chất lượng sản phẩm quy trình (PPQA) Giám sát kiểm soát dự án (PMC) SG2 - Theo dõi quản lý thay đổi sản phẩm cơng việc SG3 - Thiết lập trì tính tồn vẹn sản phẩm cơng việc Thực tế Chưa thực tạo quản lý Baseline sản phẩm công việc Tại nội dự án có sử dụng cơng cụ quản lý CVS, Visual Source Safe, MKS Chưa có Mới có quy ước cập nhật mã nguồn dự án lên kho lưu trữ, chưa có GG2 - Thể chế hố quy trình ban hành thức tồn quản lý quan SG1 - Thực hoạt động đo lường phân tích Chưa có SG2 - Cung cấp kết đo đạc để làm sở cho việc ban hành định thực hoạt động khắc phục cần Chưa có GG2 - Thể chế hố quy trình quản lý Chưa có SG1 - Đánh giá khách quan quy trình áp dụng Chưa có SG2 - Cung cấp thơng tin đánh giá khách quan cho Lãnh đạo Chưa có GG2 - Thể chế hố quy trình quản lý Chưa có Trưởng dự án phận theo dõi kế hoạch lập, nhiên chưa triệt SG1 - Giám sát dự án theo để, nhiều công việc không kế hoạch lập đồng với kế hoạch Có thực hành động khắc phục dự án SG2 - Quản lý lệch so với kế hoạch, hành động khắc phục dự nhiên chưa quản lý án lệch so với kế hoạch cơng việc GG2 - Thể chế hố quy trình Chưa thực Tỷ lệ đạt so với mục tiêu 60% 50% 0 0 0 60% 40% TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com 61 Vùng quy trình Mục tiêu Thực tế Tỷ lệ đạt so với mục tiêu quản lý SG1 - Thiết lập giá trị ước lượng Lập kế hoạch dự án (PP) SG2 - Lập kế hoạch cho dự án SG3 - Các cam kết thực kế hoạch GG2 - Thể chế hố quy trình quản lý Quản lý yêu cầu (REQM) SG1 - Quản lý yêu cầu xác định điểm không quán yêu cầu sản phẩm làm việc Chưa có giá trị ước lượng thiết lập, việc ước lượng chưa thực triệt để Tất dự án lập kế hoạch thực hiện, nhiên chưa có biểu mẫu thống chung cho tồn dự án Chưa có cam kết văn đảm bảo cung cấp đủ nguồn lực cần thiết cho dự án Chưa có quy trình, quy định hay sách hoạt động quản lý dự án Các yêu cầu khách hàng quản lý, nhiên chưa kiểm soát yêu cầu thay đổi, nhiều sản phẩm dự án so với tài liệu yêu cầu chưa qn Chưa có quy trình, quy định hay sách hoạt động quản lý yêu cầu GG2 - Thể chế hố quy trình quản lý SG1 - Thiết lập hợp đồng Quản lý với nhà cung cấp (thầu phụ) Không áp dụng hợp đồng SG2 - Thực thoả với nhà thuận hợp đồng với nhà cung thầu phụ cấp (thầu phụ) Không áp dụng (SAM) GG2 - Thể chế hố quy trình quản lý Không áp dụng 30% 70% 0 60% 0 0 TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com 62 PHỤ LỤC MỘT SỐ CÂU HỎI THẢO LUẬN Các vùng quy trình sử dụng phổ biến doanh nghiệp phần mềm vừa nhỏ? Theo số liệu thống kê số lần xuất vùng quy trình mơ hình CMMI mơ hình nghiên cứu áp dụng số quốc gia giới cho thấy vùng quy trình có tỷ lệ xuất từ 60% trở lên mơ hình (EPA, ADEPT, MPS-BR, SPISO, CMM FT, SPIMO) là:  Configuration Management (CM)  Project Planning (PP)  Risk Management (RSKM)  Process and Product Quality Assurance (PPQA)  Requirements Development (RD)  Technical Solution ( TS)  Validation (VAL)  Verification (VER)  Project Monitoring and Control (PMC) Các vùng quy trình quan trọng doanh nghiệp phần mềm vừa nhỏ Việt Nam? Theo kinh nghiệm triển khai cải tiến quy trình phát triển dựa theo mơ hình CMMItại EVNIT, vùng quy trình quan trọng là:  Project Planning (PP)  Requirements Management (REQM)  Organizational Training (OT)  Requirements Development (RD)  Validation (VAL)  Configuration Management (CM) Thời gian để triển khai quy trình theo mơ hình CMMI-VSME bao lâu? Theo kinh nghiệm triển khai EVNIT, thời gian cần thiết để xây dựng quy trình đến hồn thành triển khai thí điểm từ đến tháng, với cách triển khai xen kẽ quy trình đề xuất mơ hình CMMI-VSME khoảng năm để triển khai TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com 63 Các cơng ty có quy mơ 10 lao độngcó áp dụng mơ hình CMMIVSME hay khơng? Đối với cơng ty có quy mơ 10, việc triển khai đầy đủ vùng quy trình theo mơ hình CMMI-VSME tương đối khó khăn, nhiên cơng ty có lựa chọn số vùng quy trình cần thiết để áp dụng cho hoạt động cải tiến quy trình phát triển nâng cao lực nhân viên Áp dụng mô hình CMMI-VSME có giúp cơng ty đạt chứng CMMI hay khơng? Mặc dù mơ hình CMMI-VSME khơng tập trung vào giải công việc để phục vụ đánh giá cấp chứng CMMI, nhiên việc áp dụng vùng quy trình đề xuất mơ hình CMMI-VSME bước đệm quan trọng giúp cho việc triển khai áp dụng CMMI mức tăng trưởng cao TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com ... số doanh nghiệp phần mềm Việt Nam công ty vừa nhỏ[ 20],theo Hiệp hội Doanh nghiệp Vừa Nhỏ Việt Nam (VINASME), có đến 96% doanh nghiệp đăng ký Việt Nam doanh nghiệp vừa nhỏ Các doanh nghiệp vừa nhỏ. .. đặt ra: "Hướng áp dụng phù hợp cho doanh nghiệp vừa nhỏ Việt nam trình triển khai áp dụng mơ hình CMMI" Đề tài nghiên cứu tìm hiểu mơ hình CMMI đểđưa rahướng áp dụng triển khai mơ hình CMMIDEV... nghiên cứuhướng áp dụng mơ hình CMMI doanh nghiệp vừa nhỏ trình bày luận văn tơi thực hướng dẫn PGS.TS Nguyễn Ngọc Bình Các kết nêu luận văn trung thực, đề xuất luận văn tơi thực qua nghiên cứu