1 PHẦN MỞ ĐẦU Tính cấp thiết đề tài Giáo dục đào tạo lĩnh vực có vai trò quan trọng quốc gia, dân tộc thời đại Trong xu phát triển tri thức ngày nay, giáo dục - đào tạo xem quốc sách hàng đầu giúp quốc gia giới tạo bước tiến quan trọng Việc đưa nhiều biện pháp nhằm thúc đẩy giáo dục quốc dân giúp quốc gia tạo nên sở vững cho phát triển kinh tế - xã hội Nhiều quốc gia đạt thành tựu to lớn nhờ sớm coi trọng vai trò giáo dục đào tạo Nhật Bản với quan điểm: “Giáo dục đào tạo quốc sách hàng đầu; cần kết hợp hài hoà sắc văn hóa lâu đời phương Đơng với tri thức Phương Tây đại”; hay Singapore với phương châm “Thắng đua giáo dục thắng đua phát triển kinh tế”; cường quốc Mỹ trọng đến việc “Tập trung cho đầu tư giáo dục - đào tạo thu hút nhân tài”; người bạn lớn Việt Nam Liên Xô trước đă khẳng định “Chính sách người điểm bắt đầu điểm kết thúc sách kinh tế - xă hội” Sinh thời, chủ tịch Hồ Chí Minh đă dặn hệ trẻ “Non sơng Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay khơng, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang sánh vai cường quốc năm châu hay khơng, nhờ phần lớn cơng học tập em” (Hồ Chí Minh toàn tập, 1995, tập 4, trang 33) Lời dạy Người chứa đựng toàn giá trị chân lý thời đại Để không bị tụt hậu, để xây dựng phát triển thành công đất nước độc lập tự theo định hướng xã hội chủ nghĩa cần phải nhận thức rõ ràng đắn vị trí, vai trọng giáo dục đào tạo Để đáp ứng nhu cầu người thời đại, giáo dục đào tạo cần không ngừng thay đổi phát triển nhằm bắt kịp với xu Đề án đổi giáo dục sau năm 2015 nêu rõ: “Tiếp tục đổi phương pháp giáo dục theo hướng: phát triển toàn diện lực phẩm chất người học” Vấn đề phát triển lực người học địi hỏi người học cần tích lũy tri thức trình tham gia trải nghiệm phức hợp hoạt động Hiện phương thức dạy học vận dụng tổng hợp kiến thức nhiều lĩnh vực truyền đạt đến người học theo lôgic định gọi dạy học tích hợp Dạy học tích hợp định hướng dạy học giáo viên tổ chức, hướng dẫn để học sinh biết huy động tổng hợp kiến thức, kĩ thuộc nhiều lĩnh vực khác nhằm giải nhiệm vụ học tập, đời sống; thơng qua hình thành kiến thức, kĩ mới; phát triển lực cần thiết, lực giải vấn đề học tập thực tiễn sống Trao đổi với Báo Giáo dục Thời đại, Giáo sư Đinh Quang Báo - Ủy viên Hội đồng Quốc gia Giáo dục Phát triển nhân lực khẳng định vai trị dạy học tích hợp cho phương pháp tạo lực Đối với Giáo dục Tiểu học - bậc học trang bị cho học sinh kiến thức sở trọng yếu ban đầu, vấn đề tích hợp dạy học nhiều nhà nghiên cứu khẳng định giải pháp hiệu việc đặt móng vững cho hình thành phát triển cách đắn, lâu dài đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ, kĩ cho người học Ngay nội dung môn học,việc đưa người học vào tình vận dụng kiến thức, kĩ phân mơn để giải hình thành tư sáng tạo, suy luận lơgic, có hệ thống cho người học Bậc Giáo dục Tiểu học bậc học vô quan trọng Bậc học tạo cho em móng kiến thức vững vàng nhiều lĩnh vực Do vậy, đặt yêu cầu cho người giáo viên khơng có chun mơn sâu, kiến thức rộng mà họ cần biết cách kết hợp kiến thức cần truyền đạt cách nhuần nhuyễn, sáng tạo Như vậy, người giáo viên bao quát kiến thức tổng thể đồng thời cung cấp cho học sinh tri thức hữu dụng đồng thời tạo cho em đối chiếu, so sánh, phát mối liên hệ nhiều mảng kiến thức Nghị Hội nghị Trung ương khóa XI đổi bản, toàn diện giáo dục đào tạo nêu rõ: “Tiếp tục đổi mạnh mẽ phương pháp dạy học theo hướng đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo vận dụng kiến thức, kỹ người học" Rõ ràng, dạy học theo phương pháp tích hợp đem lại hiệu tốt mặt khoa học thực tiễn Học sinh chủ thể hoạt động học Hình thức dạy học tích hợp giúp em tiếp cận với nhiều kiến thức hơn, cho em có nhìn bao qt mơn học đồng thời nhận thấy mối quan hệ mật thiết mảng kiến thức môn học Các em chủ động việc tiếp cận thu nhận kiến thức Hơn thế, vận dụng kiến thức vào hoạt động thực hành linh hoạt hiệu Tiếng Việt môn học vô quan trọng dạy học bậc Tiểu học Bởi lẽ, nhờ môn học học sinh trang bị kiến thức kĩ Tiếng Việt : nói, nghe, viết, đọc Mơn Tiếng Việt chia thành nhiều phân mơn: Tập đọc, Kể chuyện, Chính tả, Luyện từ câu, Tập làm văn với định hướng tổ chức dạy học tập trung vào chủ đề tuần học luyện tập thành thục ki tiếng mẹ đẻ Cách tổ chức trải qua gần 20 năm thực bắt đầu bộc lộ hạn chế Học sinh nhu cầu học tập thay đổi, môi trường học tập môi trường xã hội biến chuyển khiến cho nội dung phương pháp tổ chức học tập dần trở nên xơ cứng thiếu động Dạy học tích hợp theo hướng tiếp cận lực nêu lên giải pháp hữu ích làm thay đổi cách dạy học đồng thời giải phần tồn Dạy học theo phương pháp tích hợp tạo điều kiện để học sinh có nhìn tổng quan mơn học, học sinh có khả vận dụng phân môn môn Tiếng Việt để thực hành cách nhuần nhuyễn Từ yêu cầu thực tiễn trên, chúng tơi tổng qt thành lí để triển khai đề tài sau: Thực đề tài "Phương pháp dạy học tích hợp dạy học mơn Tiếng Việt lớp trường tiểu học Giấy Bãi Bằng - Phù Ninh - Phú Thọ", dựa lí sau đây: - Phương pháp dạy học tích hợp mơn Tiếng Việt bước quan trọng nhằm thực hóa mục tiêu giáo dục - Xuất phát từ thực tiễn đổi phương pháp dạy học đòi hỏi việc tổ chức dạy học khơng ngừng sáng tạo nhằm hình thành tư suy tổng hợp cho học sinh - Xuất phát từ nhu cầu đổi giáo viên, nghiên cứu dạy học tích hợp mơn Tiếng Việt giúp giáo viên tìm phương pháp dạy học nội dung dạy học vốn không - Bản thân người nghiên cứu sinh viên ngành Giáo dục Tiểu học giáo viên Tiểu học sau này, nhận thấy việc xây dựng phương pháp dạy học tích hợp cần thiết, có ý nghĩa quan trọng việc bồi dưỡng chuyên môn phát triển kĩ nghề nghiệp tương lai cho thân Với lí trên, tơi định chọn đề tài nghiên cứu: " Phương pháp dạy học tích hợp dạy học môn Tiếng Việt lớp trường tiểu học Giấy Bãi Bằng - Phù Ninh - Phú Thọ " Ý nghĩa khoa học thực tiễn 2.1.Ý nghĩa khoa học - Khái quát, đánh giá phương pháp dạy học tích hợp, vận dụng quan điểm tích hợp cách hệ thống dạy học môn Tiếng Việt - Phân tích giá trị phương pháp dạy học sử dụng phương pháp dạy học tích hợp với tư cách quan điểm dạy học - Thiết kế trình tổ chức dạy học theo phương pháp dạy học tích hợp mơn Tiếng Việt lớp có tính ứng dụng cao 2.2 Ý nghĩa thực tiễn - Đối với giáo viên, việc vận dụng phương pháp dạy học tich hợp giúp cho dạy đạt hiệu cao việc truyền đạt nội dung tri thức cách bao quát - Đối với học sinh, việc tiếp nhận tri thức thông qua phương pháp dạy học tích hợp mơn Tiếng Việt giúp cho em hình thành kĩ tổng hợp kiến thức phân mơn vận dụng tri thức cách linh hoạt, nhuần nhuyễn - Đối với nhà quản lí giáo dục, việc vận dụng tích hợp vào q trình giảng dạy phương pháp dạy học hay rộng quan điểm dạy học giúp cho chất lượng giáo dục nói chung nâng cao đáng kể Mục tiêu nghiên cứu - Định hướng, phân tích phương pháp dạy học tích hợp làm sở để thiết kế hoạt động dạy học cho học sinh nhà trường tiểu học - Vận dụng có hiệu số phương pháp dạy học tích hợp mơn Tiếng Việt lớp - Thiết kế hoạt động dạy học tích hợp nhằm nhận thấy tính ưu việt phương pháp dạy học - Đánh giá tính khả thi phương pháp dạy học qua tổ chức thực nghiệm Nhiệm vụ nghiên cứu Thực đề tài này, xác định triển khai nghiên cứu vấn đề sau sau đây: - Nghiên cứu sở lí luận, sở thực tiễn thực trạng việc vận dụng phương pháp dạy học tích hợp mơn Tiếng Việt bậc tiểu học - Nghiên cứu, vận dụng quan điểm tích hợp dạy học mơn Tiếng Việt lớp - Thực nghiệm sư phạm nhằm bước đầu kiểm nghiệm tính khả thi tính hiệu hoạt động dạy học sử dụng phương pháp dạy học tích hợp môn Tiếng Việt lớp trường tiểu học Giấy Bãi Bằng - Phù Ninh - Phú Thọ Đối tượng phạm vi nghiên cứu 5.1 Đối tượng nghiên cứu: Phương pháp dạy học tích hợp mơn Tiếng Việt lớp Tiểu học 5.2 Phạm vi nghiên cứu: Bộ sách giáo khoa môn Tiếng Việt lớp 3, tập sách giáo khoa 1A, 1B, 2A, 2B chương trình VNEN (Dự án mơ hình trường học Việt Nam) Ngồi ra, chúng tơi nghiên cứu thêm chương trình 2000 nhằm đối sánh với chương trình 6 Phương pháp nghiên cứu 6.1.Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận (phân tích tổng hợp lí thuyết) Phân tích lí thuyết thao tác phân tài liệu lí thuyết, đề tài nghiên cứu, giáo trình tham khảo thành đơn vị kiến thức tổng hợp lại kiến thức cho phù hợp Thực phương pháp phân tích tổng hợp kiến thức giúp người nghiên cứu nắm vững chất kiến thức vấn đề cần nghiên cứu, cho phép xây dựng giả thuyết tiến tới tạo thành lí thuyết khoa học Phương pháp phân tích tổng hợp lí thuyết thực chủ yếu chương (cơ sở khoa học dạy học tích hợp), để hình thành luận điểm làm sáng tỏ hướng triển khai đề tài 6.2 Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 6.2.1 Phương pháp quan sát Quan sát phương pháp tri giác có mục đích, có kế hoạch kiện, tượng, trình (hay hành vi cử người) hoàn cảnh tự nhiên khác nhằm thu thập số liệu, kiện cụ thể đặc trưng cho trình diễn biến kiện, tượng Việc sử dụng phương pháp quan sát giúp người nghiên cứu nhận xét, đánh giá tổng quan thực tiễn vấn đề nghiên cứu từ đưa kết luận xác thực trình nghiên cứu Phương pháp quan sát thực trình nghiên cứu, đặc biệt chương đề tài 6.2.2 Phương pháp điều tra Phương pháp điều tra nhằm khảo sát số lượng lớn đối tượng nghiên cứu nhằm thu thập số liệu, tượng để từ phát vấn đề giải quyết, xác định tính phổ biến, nguyên nhân chuẩn bị cho bước nghiên cứu Thực dự giờ, điều tra, vấn, trao đổi với giáo viên giỏi, có kinh nghiệm dạy học môn Tiếng Việt trường tiểu học , lấy ý kiến đóng góp qua phiếu điều tra Phương pháp điều tra thực chương chương đề tài 6.2.3 Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia Đó phương pháp thu thập thông tin khoa học, nhận định, đánh giá sản phẩm khoa học cách sử dụng trí tuệ đội ngũ chun gia có trình độ cao lĩnh vực định Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia giúp cho người nghiên cứu có đánh giá cụ thể cơng trình nghiên cứu mình.Thực phương pháp lấy ý kiến chuyên gia cách xin ý kiến giảng viên hướng dẫn, giảng viên giảng dạy môn Văn trường Đại học Hùng Vương số giáo viên dạy giỏi môn Tiếng Việt trường tiểu học Phương pháp thực trình nghiên cứu giai đoạn cuối hoàn thiện 6.2.4 Phương pháp thực nghiệm sư phạm Thực nghiệm sư phạm phương pháp thu nhận thông tin thay đổi số lượng chất lượng nhận thức hành vi đối tượng giáo dục người nghiên cứu tác động đến Áp dụng phương pháp dạy học tích hợp đề xuất vào mơn Tiếng Việt lớp nhằm kiểm nghiệm tính khả thi để hồn thiện đề tài PHẦN NỘI DUNG CHƯƠNG 1: CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA DẠY HỌC TÍCH HỢP 1.1 Cơ sở lí luận phương pháp dạy học tích hợp 1.1.1 Đặc điểm học sinh Tiểu học 1.1.1.1 Đặc điểm tâm lí Học sinh Tiểu học trẻ em độ tuổi từ đến 11 tuổi, thực thể hồn nhiên tiềm tàng khả phát triển bao gồm khả thực khả tiềm ẩn Là thực thể ngây thơ, sáng nên tính trẻ em ln biểu ngồi khơ che giấu, khơng "đóng kịch" Do nên nhiều giáo dục văn minh tiên tiến hướng tới việc gìn giữ tơn trọng tính hồn nhiên trẻ em Trong trẻ lại tiềm tàng khả phát triển định lĩnh vực định nên gia đình nhà trường nên ý khai thác ưu trẻ nhằm giáo dục trẻ phát triển cách tồn diện.Trong q trình nhận thức học sinh Tiểu học mang đặc diểm tâm lí riêng biệt.Tri giác học sinh Tiểu học mang tính đại thể, sâu vào chi tiết nặng tính khơng chủ định, mà em phân biệt đối tượng cịn chưa xác, dễ mắc phải sai lầm có cịn lẫn lộn Học sinh lớp đầu cấp Tiểu học tri giác yếu nên thường thâu tóm vật tồn bộ, đại thể để tri giác Do trình dạy học cần ý phối hợp giảng dạy liên hệ thực tiễn nhằm giúp em có nhìn xác, khách quan đối tượng Các em học sinh Tiểu học thường có xúc cảm thời, khó kìm nén, nhanh hứng thú nhanh chán Do trình dạy học, người giáo viên cần linh hoạt hình thức tổ chức dạy học để tăng hứng thú học tập cho học sinh Ngồi việc tích hợp nội dung dạy học giúp em thích thú tiết học, tránh lặp lặp lại nội dung gây nhàm chán tăng khả tích lũy tri thức cho học sinh Tư trẻ tư cụ thể, dựa vào đặc điểm trực quan đối tượng tượng cụ thể.Trong trình học tập cần sử dụng phương pháp nhằm tạo cho trẻ có phát triển tư duy, bước chuyển từ cấp độ nhận thức vật tượng vẻ bề ngoài, biểu dễ nhận biết cảm tính đến nhận thức dấu hiệu, chất chúng Điều có tác dụng hình thành học sinh khả thực thao tác khái quát hóa đầu tiên, thao tác so sánh đầu tiên, tiến đến khả suy luận sơ đẳng 1.1.1.2 Đặc điểm thể chất Sự phát triển thể chất học sinh Tiểu học diễn biến đổi hệ xương, hệ thần kinh làm sở cho biến đổi tâm lí, nhân cách lứa tuổi Cùng với việc lĩnh hội, tiếp thu hệ thống tri thức môn học, trẻ em học cách học, học kĩ sống mơi trường học đường ngồi xã hội đồng thời học sinh Tiểu học lĩnh hội chuẩn mực quy tắc đạo đức hành vi Những biến đổi quan trọng phát triển tâm lí học sinh Tiểu học sở cho em bước ngoặt quan trọng q trình tích lũy tri thức nhà trường xã hội 1.1.1.3 Đặc điểm ngôn ngữ Đối với học sinh lứa tuổi Tiểu học vốn ngơn ngữ cịn chưa phong phú, đa dạng việc diễn đạt gặp nhiều khó khăn Các em chủ yếu tư duy, quan sát đánh giá vật thơng qua hình dạng bên ngồi nên việc tái vật cịn hạn chế Trong trình dạy học trường Tiểu học cần rèn luyện cho trẻ khả tư ngôn ngữ, cách chọn lọc sử dụng ngơn từ Đó mục tiêu quan trọng dạy học môn Tiếng Việt nhà trường Tiểu học 1.1.2 Quan niệm phương pháp dạy học tích hợp - Khái niệm tích hợp: Theo từ điển tiếng Việt: “Tích hợp kết hợp hoạt động chương trình thành phần khác thành khối chức Tích hợp có ý nghĩa thống nhất, hòa hợp, kết hợp”.[28] 10 Theo từ điển Giáo dục học: “Tích hợp hành động liên kết đối tượng nghiên cứu, giảng dạy, học tập lĩnh vực vài lĩnh vực khác kế hoạch dạy học”.[15] Trong tiếng Anh, tích hợp viết “integration” từ gốc Latinh (integer) có nghĩa “whole” hay “tồn bộ, tồn thể” Có nghĩa phối hợp hoạt động khác nhau, thành phần khác hệ thống để bảo đảm hài hòa chức mục tiêu hoạt động hệ thống Các ý kiến đưa hướng tới việc làm rõ khái niệm tích hợp Trong nhóm nghiên cứu chúng tơi đồng ý với quan điểm định nghĩa tích hợp từ điển Giáo dục học Đó sở lí luận cho tiến hành nghiên cứu thiết kế hoạt động dạy học nhà trường tiểu học - Khái niệm dạy học tích hợp: Theo từ điển giáo dục học : “(Dạy học) tích hợp hành động liên kết đối tượng nghiên cứu, giảng dạy, học tập lĩnh vực vài lĩnh vực khác kế hoạch dạy học”.[15] Dạy học tích hợp hiểu hoạt động dạy học mà giáo viên tổ chức hướng dẫn giúp huy động đồng thời kiến thức, kĩ thuộc nhiều lĩnh vực khác nhằm giải nhiệm vụ học tập thơng qua hình thành kiến thức, kĩ mới, từ phát triển lực cần thiết cho học sinh Dạy học tích hợp khơng kết hợp đơn lý thuyết thực hành tiết/buổi dạy Chúng ta cần phải hiểu rằng, phía sau quan điểm triết lý giáo dục, phản ánh mục tiêu việc học Theo quan điểm truyền thống mục tiêu dạy học cung cấp hệ thống kiến thức kỹ riêng lẻ cho người học để sau người học muốn làm việc với kiến thức kỹ Cịn theo quan điểm dạy học tích hợp mục tiêu dạy học hướng đến việc đào tạo người với lực cụ thể để giải vấn đề thực tiễn sống cách sáng tạo 69 TIỂU KẾT CHƯƠNG Khóa luận tiến hành trình bày sở xây dựng phương pháp dạy học tích hợp dựa nguyên tắc dạy học tích hợp Nhờ nên việc đề xuất số biện pháp nhằm vận dụng quan điểm tích hợp vào dạy học mơn Tiếng Việt lớp có cứ, xác thực khách quan Đề tài đề xuất số đổi hình thức tổ chức dạy học, nội dung dạy học, kĩ thuật dạy học nhằm ứng dụng quan điểm tích hợp vào dạy học môn Tiếng Việt lớp Việc đổi nhiều phương diện giúp cho trình dạy học tích hợp linh hoạt nhuần nhuyễn Do vậy, hiệu giáo dục từ mà nâng cao Ngồi ra, chương chúng tơi có đưa số trích đoạn thiết kế hoạt động, hình thức tổ chức dạy học minh họa số nội dung dạy học Tiếng Việt lớp theo hướng tích hợp Lí luận phương pháp dạy học tích hợp minh chứng học môn Tiếng Việt lớp Cho thấy, việc vận dụng quan điểm tích hợp vào dạy học khơng cung cấp tri thức toàn diện cho người học mà cịn giúp hình thành phát triển nhiều phẩm chất kĩ cho học sinh 70 CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM 3.1 Mục tiêu thực nghiệm Căn tình hình dạy học mơn Tiếng Việt lớp (chương trình theo mơ hình trường học mới), thiết kế biện pháp dạy học, số hoạt động, hình thức tổ chức dạy học nhằm nâng cao hiệu học tập học sinh Tuy nhiên biện pháp hình thức tổ chức dạy học có đáp ứng nhu cầu dạy giáo viên, nhu cầu học học sinh hay không, chúng tơi cần có thực tế để kiểm nghiệm Chúng tơi tiến hành thực nghiệm kiểm tra tính khả thi phương pháp dạy học tích hợp đề cập chương II đối tượng học sinh lớp Trong phạm vi đề tài này, đặc biệt khuôn khổ thời gian cho phép tiến hành thực nghiệm sư phạm nhằm mục đích: - Điều chỉnh, bổ sung để hoàn thiện thiết kế hoạt động dạy học vận dụng quan điểm tích hợp từ giúp nâng cao nhận thức học sinh đồng thời rèn luyện thêm kĩ cần thiết - Bước đầu đánh giá tính khả thi hiệu hoạt động thiết kế đề tài qua nội dung: + Các hoạt động dạy học thiết kế đề tài có phù hợp với đặc điểm nhận thức, khả học tập học sinh không? + Các hoạt động học thiết kế đề tài thực q trình dạy học tích hợp môn Tiếng Việt lớp không? + Việc vận dụng hướng thiết kế học có giúp nâng cao chất lượng dạy học hay không? 3.2 Đối tượng thực nghiệm Chúng chọn lớp 3A7 (37 học sinh) lớp thực nghiệm, lớp 3A6 (37 học sinh) lớp đối chứng Lớp thực nghiệm cô giáo Nguyễn Thị Mai phụ trách học sinh đánh giá việc sử dụng phương pháp dạy học tích hợp dạy học môn Tiếng Việt 71 Lớp đối chứng cô giáo Trần Thị Hồng Nhiên phụ trách dạy học hình thức truyền thống bình thường tiếp cận nội dung theo hướng thiết kế trước Để kết dạy học thực nghiệm đảm bảo tính khách quan chúng tơi tiến hành chọn lớp theo tiêu chuẩn sau: + Học lực khả nhận thức em hai lớp thực nghiệm đối chứng phải đồng (qua theo dõi trình học tập đánh giá giáo viên trực tiếp phụ trách môn Tiếng Việt lớp) + Sĩ số học sinh lớp thực nghiệm lớp đối chứng phải tương đương + Trình độ nghiệp vụ, thâm niên cơng tác giáo viên chủ nhiệm hai lớp tương đương Trong tiêu chuẩn trên, ý tới tiêu chuẩn: Học lực khả nhận thức hai lớp thực nghiệm đối chứng phải đồng đảm bảo tính khách quan, tính xác q trình làm thực nghiệm Do trước làm thực nghiệm, chúng tơi kiểm tra lực, trình độ nhận thức em kiểm tra tập tiết trước Từ đó, giúp cho việc đánh giá kết nhận thức học sinh đạt hiệu tốt nhất, việc đối sánh trở nên dễ dàng Bảng 3.1 Bảng thống kê kết kiểm tra đầu vào lớp thực nghiệm lớp đối chứng Xếp loại Lớp Số kiểm tra Hoàn thành tốt SL Hoàn thành Tỉ lệ % SL Tỉ lệ % Chưa hoàn thành SL Tỉ lệ % 3A7 37 12 32,4 22 59,4 8,2 3A6 37 10 27 21 56,8 16,2 Dựa vào bảng thống kê nhận thấy tỉ lệ học sinh hoàn thành tốt, hoàn thành chưa hoàn thành hai lớp xấp xỉ Vì chúng tơi n tâm mặt lựa chọn đối tượng học sinh thực nghiệm 72 60 50 40 Thực nghiệm Đối chứng 30 20 10 Hoàn thành tốt Hoàn thành Chưa hoàn thành Biểu đồ so sánh kết đầu vào lớp thực nghiệm đối chứng 3.3 Phạm vi thực nghiệm * Về địa điểm Chúng tiến hành thực nghiệm trường Tiểu học Giấy Bãi Bằng huyện Phù Ninh - tỉnh Phú Thọ Đây trường điểm địa bàn huyện Phù Ninh với thành tích đáng kể q trình dạy học giáo viên học sinh Trường ln tiên phong chương trình đổi dạy học triển khai huyện Phù Ninh Đây trường dạy thực nghiệm chương trình VNEN năm trở lại Trường tiểu học Giấy Bãi Bằng trường áp dụng chương trình VNEN sớm đại bàn tỉnh Phú Thọ Do nên nhà trường có nhiều kinh nghiệm trọng trình tổ chức dạy học triển khai chương trình đổi dạy học phù hợp với nhu cầu thực tiễn theo hướng đổi Đó điều kiện thuận lợi cho nhóm nghiên cứu tiến hành thực nghiệm nhà trường Đội ngũ giáo viên nhà trường có trình độ, chuyên môn vững vàng, 100% giáo viên giảng dạy trình độ cử nhân trở lên, nhiều giáo viên giáo viên giỏi cấp Bên cạnh họ có kinh nghiệm giảng dạy dạy thực nghiệm chương trình Đặc biệt đội ngũ giáo viên nhiệt tình, tâm huyết, ý tới việc đổi 73 trình dạy học nhằm nâng cao kết học tập thành tích học sinh Nhà trường ln đứng đầu q trình rèn luyện học sinh thi học sinh giỏi cấp huyện Học sinh chủ yếu em công nhân, giáo viên, đội Trường có nhiều điều kiện thuận lợi, sở quan trọng để chúng tơi có điều kiện tiến hành thực nghiệm thu lại kết tích cực, khách quan * Về thời gian thực nghiệm Để đảm bảo tính xác khách quan, dự định tiến hành học kỳ học kì 2, năm học 2017 - 2018 3.4 Quy trình thực nghiệm Bước 1: Thành lập tổ thực nghiệm gồm: Giáo viên dạy thực nghiệm, tổ trưởng khối 3, phụ trách chuyên môn Bước 2: Trình bày số biện phương pháp dạy Tiếng Việt theo quan điểm tích hợp giúp giáo viên tổ thực nghiệm nắm bắt nội dung, phương pháp ý tưởng thực nghiệm Sau phát thiết kế hoạt động dạy học thực nghiệm để giáo viên nghiên cứu Bước 3: Kiểm tra đầu vào (phát phiểu kiểm tra đầu vào cho học sinh lớp thực nghiệm đối chứng) Bước 4: Tiến hành dạy thực nghiệm dạy đối chứng - Lớp thực nghiệm: Giáo viên nghiên cứu dạy theo biện pháp, thiết kế hoạt động xây dựng - Lớp đối chứng: Giáo viên dạy học hình thức truyền thống bình thường theo chương trình tiếp cận nội dung thiết kế trước Bước 5: Kiểm tra đầu (phát phiếu kiểm tra đầu cho học sinh lớp thực nghiệm đối chứng) Bước 6: So sánh, nhận xét, đánh giá kết thực nghiệm rút kết luận 3.5 Kết thực nghiệm 3.5.1 Phương thức đánh giá kết thực nghiệm - Đánh giá định tính 74 Việc đánh giá định tính thực qua việc quan sát, vấn, trao đổi trực tiếp với giáo viên, học sinh nhóm thực nghiệm - Đánh giá mặt hứng thú học tập học sinh: + Mức độ thích: Chăm nghe giảng, hăng hái phát biểu, tích cực làm bài, khơng nói chuyện riêng học + Mức độ bình thường Nghe giáo giảng bài, phát biểu ý kiến, khơng nói chuyện riêng làm học + Mức độ khơng thích: Khơng chăm nghe giảng, không phát biểu ý kiến, không tự giác làm tập; hay đùa nghịch, nói chuyện riêng học - Đánh giá định lượng kết thực nghiệm: số liệu tập hợp xử lí thơng tin thông qua so sánh tỉ lệ thang xếp loại hoàn thành tốt – hoàn thành – chưa hoàn thành 3.5.2 Các bình diện đánh giá 3.5.2.1 Phân tích định tính kết thực nghiệm Bảng 3.2 Bảng phân tích định tính kết thực nghiệm Trước thực nghiệm Các tiêu chí đánh giá Học sinh hiểu ích lợi học tập môn Tiếng Việt Học sinh thích học Tiếng Việt, tích cực tham gia hoạt động Học sinh có khả nói lưu lốt, khả giao tiếp tốt, tự tin Học sinh biết giải vấn đề, tình hợp tác với Thái độ làm nghiêm túc, trình bày kiểm tra đẹp, rõ ràng Sau thực nghiệm Số Số lượng Tỉ lệ % 32 86,4% 35 94,5% 28 75,6% 35 94,5% 18 48,6% 25 67,5% 20 54 % 30 81 % 28 75,6% 34 91,8% lượng Tỉ lệ % 75 Qua quan sát, thăm dò ý kiến học sinh, chúng tơi thấy: - Về phía học sinh: + Học sinh hứng thú tham gia học tập, tham gia làm tập giao; + Học sinh thảo luận nhóm, trao đổi, trình bày ý kiến cá nhân học cách tích cực, chủ động; + Tất học sinh học tập sơi Ngồi ra, chúng tơi thấy nhóm học sinh thực nghiệm có tốc độ phản ứng nhanh trước tình kiến thức đề bài, giải vấn đề cách hợp lí, sáng tạo - Về phía giáo viên: Các giáo viên khẳng định: Việc thực hoạt động, hình thức tổ chức dạy học giúp đánh giá học sinh cách toàn diện kỹ năng, lực học tập tính tích cực, chủ động học tập học sinh trình học nâng lên rõ rệt 3.5.2.2 Phân tích định lượng kết thực nghiệm Chúng tiến hành kiểm tra chất lượng lớp thực nghiệm lớp đối chứng theo hệ thống kiến thức dạy theo tập thiết kế Kết kiểm tra cho thấy số hoàn thành tốt tăng lên Điều khẳng định việc bước đầu sử dụng biện pháp, tổ chức hoạt động, thiết kế học theo quan điểm tích hợp đem lại hiệu định trình dạy học Xếp loại Lớp Số kiểm tra Hoàn thành tốt Hoàn thành SL Tỉ lệ % SL Tỉ lệ % 3A7 37 16 43,2 % 20 3A6 37 12 32,4% 22 Chưa hoàn thành SL Tỉ lệ % 54% 2,8% 59,4% 8,2% Chúng đánh giá hiệu dạy vào mức độ học sinh thực hành luyện nói, viết kiểm tra Phân loại theo mức: Hoàn thành tốt, Hoàn thành, Chưa hoàn thành Bảng 3.3 Bảng so sánh kết đầu lớp thực nghiệm lớp đối chứng Từ so sánh trên, ta có biểu đồ thể cụ thể: 76 60 50 40 30 Thực nghiệm 20 Đối chứng 10 Hoàn thành tốt Hoàn thành Chưa hoàn thành Biểu đồ so sánh kết đầu lớp thực nghiệm đối chứng Nhìn vào bảng thống kê biểu đồ biểu thị kết kiểm tra đầu vào kiểm tra đầu lớp thực nghiệm lớp đối chứng, ta thấy có dấu hiệu đáng mừng qua thời gian thực nghiệm Tỉ lệ học chưa hoàn thành lớp thực nghiệm giảm đi, tỉ lệ học sinh hoàn thành tốt tăng lên đáng kể sau tiến hành thực nghiệm Điều cho nhận thấy hiệu mang lại sau thời gian thực nghiệm với việc sử dụng biện pháp, thiết kế hoạt động, hình thức tổ chức dạy học theo hướng tích hợp 3.5.3 Đánh giá kết thực nghiệm sư phạm Trên sở phân tích kết thu trước sau thực nghiệm, nhận thấy việc sử dụng biện pháp, hình thức tổ chức dạy học theo hướng tích hợp thu hiệu tích cực Các em học sinh có phát triển lực tư duy, lực sử dụng tiếng Việt, lực giải vấn đề, lực giao tiếp, hợp tác… Bên cạnh đó, biện pháp tổ chức dạy học vận dụng nhóm thực nghiệm mang tính khả thi, học sinh đón nhận cách nhiệt tình, hứng thú Thực tốt biện pháp giúp cho học sinh hứng thú trình học tập, phát triển tối đa khả tư duy, độc lập suy nghĩ tâm lí tự tin q trình học tập giao tiếp, giải tình sống 77 TIỂU KẾT CHƯƠNG Sau xác định mục đích, nội dung, cách thức tiến hành thực nghiệm, tiến hành thực nghiệm sư phạm lớp 3A7, 3A6 trường Tiểu học Giấy Bãi Bằng học kì học kì (năm học 2017 - 2018) Q trình thực nghiệm, nhóm nghiên cứu nhận thấy rằng: Học sinh hứng thú tham gia học tập, tham gia làm tập giao, học sinh thảo luận nhóm, trao đổi, trình bày ý kiến cá nhân học cách tích cực, chủ động tất học sinh học tập sơi nổi; tỉ lệ học sinh có hoàn thành tốt hệ thống thực nghiệm cao Từ kết thực nghiệm chúng tơi khẳng định: Các hoạt động dạy học thiết kế đề tài phù hợp với đặc điểm nhận thức, khả học tập học sinh Các hoạt động, hình thức dạy học thiết kế đề tài thực trình dạy học Tiếng Việt lớp giúp học sinh phát triển tư toàn diện đồng thời rèn luyện nhiều kĩ cần thiết Các hoạt động, hình thức dạy học có tính khả thi hiệu Nếu giáo viên áp dụng biện pháp dạy học Tiếng Việt theo hướng tích hợp thường xuyên chắn kết nhận tăng lên nhiều 78 KẾT LUẬN Quá trình tổ chức nghiên cứu đề tài, với việc tìm hiểu sở lí luận phương pháp dạy học tích hợp vận dụng quan điểm tích hợp vào dạy học Tiếng Việt lớp chúng tơi thu kết sau đây: Hệ thống sở lí luận tích hợp, chất, đặc trưng phương pháp dạy học tích hợp; khẳng định vai trò dạy học Tiếng Việt, mục tiêu cung cấp cho em tri thức hữu ích cách tồn diện, nhiều chiều cịn hướng em tới lực cần thiết xã hội đại ngày như: lực giải vấn đề, lực giao tiếp, hợp tác, lực sáng tạo Định hướng đổi chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông khẳng định việc phát triển phẩm chất, lực người học cách toàn diện; đẩy mạnh đổi nội dung hình thức tổ chức, kĩ thuật dạy học nhằm hướng tới vận dụng quan điểm tích hợp cách linh hoạt nhuần nhuyễn Điều phù hợp với đặc điểm tâm lí, nhận thức học sinh lớp 3, em có phát triển trí tuệ, tâm hồn, em thích quan sát vật xung quanh, khả tư cụ thể nhiều khả khái quát hóa đồng thời em có nhu cầu khám phá giải thích điều xung quanh Các em học sinh vừa bồi dưỡng mặt trí tuệ đồng thời phẩm chất, kĩ quan tâm hình thành phát triển Qua trình khảo sát thực trạng việc thiết kế hoạt động, hình thức tổ chức dạy học Tiếng Việt theo hướng tích hợp, thấy đa số giáo viên tiếp nhận nhận thấy lợi ích dạy học tích hợp nhà trường tiểu học hiệu dạy học tích hợp cịn chưa thực cao Bởi vậy, giáo viên cần sử dụng thêm nhiều biện pháp, đổi nội dung, hình thức kĩ thuật dạy học để thiết kế hoạt động dạy học nhằm tạo hứng thú học tập, khơi dậy động lực tìm tịi, khám phá tri thức cho học sinh Đề tài nghiên cứu xác định nguyên tắc xây dựng phương pháp dạy học tích hợp mơn Tiếng Việt lớp Đó sở để đề xuất biện pháp thiết kế hoạt động, hình thức tổ chức 79 dạy học tích hợp theo chương trình VNEN Những biện pháp đưa phù hợp với ngun tắc dạy học tích hợp đồng thời có tính ứng dụng thực tế dạy học cao nhằm hỗ trợ trình giáo dục đạt hiệu thực hiệu mục tiêu giáo dục đề Các biện pháp đưa đổi nội dung dạy học, hình thức kĩ thuật dạy học phương tiện để tích hợp dạy Khơng tích hợp nội mơn mà vận dụng tích hợp liên mơn Từ đó, giúp em có nhìn bao qt vấn đề đồng thời thêm khắc ghi kiến thức cách tự nhiên, linh động mà khơng gị ép Trong q trình nghiên cứu, từ lí luận, tiến hành thiết kế hoạt động áp dụng vào thực tiễn giáo dục đạt hiệu tích cực Đồng thời có đối chứng, so sánh hoạt động học tập truyền thống hoạt động đổi dạy học làm bật ý nghĩa vai trị việc vận dụng quan điểm tích hợp dạy học môn Tiếng Việt lớp 3 Các hoạt động dạy học thiết kế thể tính khả thi tính hiệu trình thực nghiệm sư phạm Bởi trình học tập, lực học sinh thể rõ nét, số kiểm tra hoàn thành tốt tăng lên Nhóm nghiên cứu chúng tơi tiến hành đánh giá trình học tập học sinh nên kết nhận hoàn toàn khách quan Qua trình đánh giá thường xuyên định kì , cho thấy hiệu học tập học sinh có chuyển biến tích cực.Từ đó, thấy rằng, hoạt động dạy học thiết kế đề tài phù hợp với đặc điểm nhận thức, khả học tập em Đồng thời đánh giá mức độ hứng thú học sinh tiết học dạy theo phương pháp cho thấy em thực thích thú với hoạt động linh hoạt, sáng tạo tiết học Do đó, giáo viên cần áp dụng thường xuyên biện pháp, tạo hoạt động học tập nhằm nâng cao hiệu quả, chất lượng giáo dục đào tạo Đề tài làm tài liệu tham khảo cho giáo viên trường tiểu học, sinh viên sư phạm ngành Giáo dục Tiểu học sử dụng để góp phần nâng cao chất lượng học tập, tiếp cận lực cho học sinh tiểu học 80 KIẾN NGHỊ Từ kết nghiên cứu đề tài, kiến nghị số vấn đề sau: Đối với cấp quản lí giáo dục Xác định rõ dạy học theo quan điểm tích hợp phù hợp với định hướng đổi điểm chương trình sách giáo khoa sau năm 2015 Quan tâm kịp thời tạo điều kiện cho việc đầu tư sở vật chất trường học trang thiết bị dạy học cho trường để góp phần tạo yếu tố mơi trường học tập thuận lợi cho trình dạy học Chỉ đạo việc nghiên cứu biên soạn sách hướng dẫn dạy học Tiếng Việt theo hướng tích hợp; tổ chức lớp tập huấn cho cán quản lí giáo viên Tiểu học nắm sở lí luận ứng dụng thực tiễn dạy học tích hợp để vận dụng trình dạy học Đối với giáo viên tiểu học Cần phải trang bị sở lí luận dạy học mơn Tiếng Việt theo quan điểm tích hợp để vận dụng q trình dạy học, góp phần phát triển lực cho học sinh, nâng cao hiệu dạy học Trong trình vận dụng nội dung dạy học hình thức tổ chức dạy học, đổi kiểm tra đánh giá theo hướng tiếp cận lực học sinh cần có trao đổi, rút kinh nghiệm tiếp tục đề xuất giải pháp dạy học phù hợp với mơi trường điều kiện dạy học cụ thể, góp phần bổ sung hồn thiện sở lí luận dạy học tích hợp Đối với sở đào tạo giáo viên tiểu học Cần thiết phải bổ sung vào chương trình đào tạo sở lí luận quan điểm tích hợp cho sinh viên ngành tiểu học để giáo sinh hiểu chương trình giáo dục định hướng nội dung chương trình giáo dục nhằm nâng cao chuẩn đầu người học để họ đáp ứng yêu cầu đổi thực tiễn 81 TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Bộ Giáo dục Đào tạo (2006), Chương trình giáo dục phổ thông cấp Tiểu học, NXB Giáo dục, Hà Nội [2] Bộ Giáo dục đào tạo, dự án Việt - Bỉ (2010), Dạy học tích cực số phương pháp kĩ thuật dạy học, NXB Đại học Sư phạm, Hà Nội [3] Bộ Giáo dục Đào tạo (2013), Tài liệu hướng dẫn giáo viên môn Tiếng Việt lớp 2,3,4, NXB Giáo dục Việt Nam, Hà Nội [4] Bộ Giáo dục Đào tạo, Vụ Giáo dục Tiểu học (2014), Hướng dẫn học Tiếng Việt (Sách thử nghiệm, Dự án Mơ hình Trường học Việt Nam) tập 1A, 1B, 2A, 2B, NXB Giáo dục, Hà Nội [5] Bộ Giáo dục Đào tạo (2015), Đề án đổi chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông, ban hành Quyết định số 404/QĐ- TTg Thủ tướng Chính phủ [6] Hồng Hịa Bình (2014), Em làm tập môn Tiếng Việt lớp tập 1, 2, NXB Giáo dục Việt Nam [7] Nguyễn Văn Cường (2016), Lí luận dạy học đại, NXB Giáo dục [8] Đảng Cộng sản Việt Nam (Nhiều tác giả) (2014), Văn kiện Hội nghị lần thứ Ban chấp hành Trung ương khố XI, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội [9] Vũ Cao Đàm (2007), Giáo trình phương pháp luận nghiên cứu khoa học, NXB Giáo dục [10] Nguyễn Thị Hạnh (2008), Một số vấn đề đổi đánh giá kết học tập môn Tiếng Việt Tiểu học,NXB Giáo dục Việt Nam, Hà Nội [11] Bùi Hiền (2001), Từ điển giáo dục học, NXB Bách khoa, Hà Nội [12] Phó Đức Hịa (2011), Phương pháp nghiên cứu khoa học giáo dục Tiểu học, NXB Đại học Sư phạm, Hà Nội [13] Phó Đức Hịa (2012), Đánh giá Giáo dục Tiểu học, NXB Đại học Sư phạm, Hà Nội [14] Trần Bá Hoành (2003), Dạy học lấy người học làm trung tâm, NXB Giáo dục, Hà Nội [15] Đặng Vũ Hoạt (2014), Giáo dục Tiểu học I, NXB Giáo dục, Hà Nội 82 [16] Nguyễn Văn Huệ (2015), Giáo trình tâm lí học Tiểu học, NXB Đại học Sư Phạm, Hà Nội [17] Nguyễn Văn Khơi (2013), Phát triển chương trình Giáo dục, NXB Đại học Sư phạm, Hà Nội [18] Lê Phương Nga (2011), Hoạt động giáo tiếp với dạy học Tiếng Việt Tiểu học, NXB Đại học Sư phạm, Hà Nội [19] Lê Phương Nga (2011), Phương pháp dạy học Tiếng Việt Tiểu học I,II, NXB Đại học Sư phạm, Hà Nội [20] Phan Trọng Ngọ (2005), Dạy học phương pháp dạy học nhà trường, NXB ĐHSP Hà Nội, Hà Nội [21] Phan Thị Tình, Đinh Thị Thu Huyền, Trịnh Thị Phương Thảo, Lê Thị Tuyết Trinh, Nguyễn Thị Thúy Hằng, Nguyễn Xuân Huy, Nguyễn Thị Thanh Hương, Nguyễn Hữu Hợp (2016), Vở ôn tập hè, lớp 1, Toán, Tiếng Việt, Giáo dục lối sống, NXB Đại học Quốc Gia Hà Nội [22] Phan Thị Tình, Đinh Thị Thu Huyền, Trịnh Thị Phương Thảo, Lê Thị Tuyết Trinh, Nguyễn Thị Thúy Hằng, Nguyễn Xuân Huy, Nguyễn Thị Thanh Hương, Nguyễn Hữu Hợp (2016), Vở ôn tập hè, lớp 2, Toán, Tiếng Việt, Giáo dục lối sống, NXB Đại học Quốc Gia Hà Nội [23] Phan Thị Tình, Đinh Thị Thu Huyền, Trịnh Thị Phương Thảo, Lê Thị Tuyết Trinh, Nguyễn Thị Thúy Hằng, Nguyễn Xuân Huy, Nguyễn Thị Thanh Hương, Nguyễn Hữu Hợp (2016), Vở ôn tập hè, lớp 3, Toán, Tiếng Việt, Giáo dục lối sống, NXB Đại học Quốc Gia Hà Nội [24] Phan Thị Tình, Đinh Thị Thu Huyền, Trịnh Thị Phương Thảo, Lê Thị Tuyết Trinh, Nguyễn Thị Thúy Hằng, Nguyễn Xuân Huy, Nguyễn Thị Thanh Hương, Nguyễn Hữu Hợp (2016), Vở ôn tập hè, lớp 4, Toán, Tiếng Việt, Giáo dục lối sống, NXB Đại học Quốc Gia Hà Nội [25] Phan Thị Tình, Đinh Thị Thu Huyền, Trịnh Thị Phương Thảo, Lê Thị Tuyết Trinh, Nguyễn Thị Thúy Hằng, Nguyễn Xuân Huy, Nguyễn Thị Thanh Hương, Nguyễn Hữu Hợp (2016), Vở ôn tập hè, lớp 5, Toán, Tiếng Việt, Giáo dục lối sống, NXB Đại học Quốc Gia Hà Nội 83 [26] Phạm Trung Thành (2000), Phương pháp thực đề tài nghiên cứu khoa học sinh viên, NXB Khoa học Kĩ thuật, Hà Nội [27] Vũ Hoa Tươi (2013) Cẩm nang nghiệp vụ sư phạm, đổi phương pháp dạy học hiệu giai pháp ứng xử ngành giáo dục nay, NXB Tài chính, Hà Nội [28] Hoàng Phê (chủ biên) (2003), Từ điển Tiếng Việt, Trung tâm từ điển ngôn ngữ, Hà Nội ... Thực đề tài "Phương pháp dạy học tích hợp dạy học môn Tiếng Việt lớp trường tiểu học Giấy Bãi Bằng - Phù Ninh - Phú Thọ" , tơi dựa lí sau đây: - Phương pháp dạy học tích hợp môn Tiếng Việt bước quan... pháp dạy học tích hợp dạy học mơn Tiếng Việt lớp trường tiểu học Giấy Bãi Bằng - Phù Ninh - Phú Thọ " Ý nghĩa khoa học thực tiễn 2.1.Ý nghĩa khoa học - Khái quát, đánh giá phương pháp dạy học tích. .. dạy học sử dụng phương pháp dạy học tích hợp mơn Tiếng Việt lớp trường tiểu học Giấy Bãi Bằng - Phù Ninh - Phú Thọ Đối tượng phạm vi nghiên cứu 5.1 Đối tượng nghiên cứu: Phương pháp dạy học tích