TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG HUY ĐỘNG VỐN TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Đến nay, đã có nhiều nghiên cứu về hoạt động của ngân hàng thương mại, tập trung vào các khía cạnh, đối tượng và mức độ khác nhau.
Nguyễn Thị Lan Phương (2010) trong luận văn thạc sỹ kinh tế tại Đại học Ngoại thương đã nghiên cứu hoạt động huy động vốn tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam Tác giả phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động huy động vốn và đề xuất những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả huy động vốn của ngân hàng.
Nguyễn Thị Minh Phương (2011) trong luận văn thạc sĩ “Giải pháp tăng cường huy động vốn của ngân hàng thương mại cổ phần Công Thương Việt Nam chi nhánh Hoàng Mai” đã đưa ra cái nhìn tổng quát về quá trình huy động vốn và các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động này Tác giả không chỉ chỉ ra những giải pháp cụ thể mà còn nhấn mạnh vai trò quan trọng của việc huy động vốn đối với sự phát triển của ngân hàng.
Phan Thị Thu Hà (2012) trong tác phẩm “Quản trị ngân hàng thương mại” do NXB Giao thông vận tải Hà Nội xuất bản, cung cấp những nguyên lý cơ bản cho công tác quản trị ngân hàng thương mại Tài liệu này đóng vai trò quan trọng trong việc hiểu rõ các khái niệm và phương pháp quản lý trong lĩnh vực ngân hàng thương mại.
Nguyễn Minh Kiều (2013) đã xuất bản cuốn sách "Nghiệp vụ ngân hàng hiện đại" tại NXB Thống kê, TP Hồ Chí Minh, cung cấp một tài liệu giáo trình quý giá về việc thực hiện các nghiệp vụ ngân hàng trong các ngân hàng thương mại.
Đường Thị Thanh Hải (2014) trong bài viết “Nâng cao hiệu quả huy động vốn” đã chỉ ra các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng huy động vốn của ngân hàng Bài viết nhấn mạnh tầm quan trọng của việc cải thiện các phương thức huy động vốn nhằm nâng cao hiệu quả tài chính và đáp ứng nhu cầu của thị trường.
Tác giả Trịnh Thị Kim Hảo (2015) đã thực hiện nghiên cứu mang tên “Tăng cường quản lý nguồn vốn huy động trong bối cảnh hội nhập quốc tế tại Agribank Thanh Hóa” tại Học viện Ngân hàng Công trình này tập trung vào hoạt động quản lý huy động vốn tại các ngân hàng thương mại, đồng thời đề xuất một loạt giải pháp nhằm cải thiện công tác quản lý huy động vốn tại Agribank Thanh Hóa, đặc biệt trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt của hội nhập kinh tế quốc tế.
Luận văn thạc sỹ của Lê Hữu Bình (2016) tại Học viện Ngân hàng tập trung vào việc "Tăng cường huy động vốn tại Agribank - chi nhánh Nghệ An" Tác giả đã phân tích những thành công và hạn chế trong nguồn vốn huy động của chi nhánh này, đồng thời đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả huy động vốn tại Agribank Nghệ An.
Luận văn thạc sỹ của Nguyễn Phương Hồng (2016) tại Trường Đại học Kinh tế quốc dân tập trung vào việc đa dạng hóa các hình thức huy động vốn tại Sacombank - chi nhánh Hà Nội Tác giả đã phân tích sâu các hình thức huy động vốn theo bản chất nghiệp vụ, loại vốn, đối tượng và kỳ hạn Đề tài đề xuất giải pháp nhằm nâng cao nguồn vốn huy động bền vững, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tăng cường huy động vốn từ doanh nghiệp, tổ chức kinh tế và nguồn vốn từ dân cư.
Cho đến nay, chưa có nghiên cứu nào độc lập và hệ thống về quản lý huy động vốn tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Quân đội Chi nhánh Trần Duy Hưng Nghiên cứu này kế thừa và phát triển từ các luận văn liên quan, nhằm làm rõ hơn công tác quản lý hoạt động huy động vốn từ góc độ chuyên ngành quản lý kinh tế.
Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động huy động vốn tại ngân hàng thương mại
1.2.1.1 Vốn và cơ cấu vốn của Ngân hàng thương mại a) Vốn của Ngân hàng thương mại
Ngân hàng Thương mại hoạt động như một trung gian tài chính, chuyên huy động, cho vay, đầu tư và cung cấp dịch vụ nhằm tạo ra lợi nhuận Vốn là yếu tố cốt lõi mà các ngân hàng cần có, đóng vai trò quyết định tới chất lượng hoạt động của ngân hàng Có thể khẳng định rằng, vốn chi phối toàn bộ hoạt động và quyết định liên quan đến việc thực hiện các chức năng của Ngân hàng Thương mại.
Có rất nhiều khái niệm khác nhau về vốn của NHTM, một khái niệm chung nhất về vốn của NHTM đó là:
Vốn của ngân hàng thương mại (NHTM) bao gồm các giá trị tiền tệ mà ngân hàng tạo ra hoặc huy động để phục vụ cho các hoạt động như cho vay, đầu tư và thực hiện các nghiệp vụ kinh doanh khác Cơ cấu vốn của NHTM đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo khả năng tài chính và hoạt động ổn định của ngân hàng.
Vốn chủ sở hữu là nguồn vốn thuộc quyền sở hữu của ngân hàng, bao gồm tiền mặt, trang thiết bị, cơ sở vật chất và nhà cửa, mà ngân hàng có toàn quyền sử dụng.
Nguồn vốn hình thành ban đầu: Trước khi tiến hành kinh doanh, theo quy định của pháp luật, ngân hàng phải có một lƣợng vốn nhất định
Nguồn vốn bổ sung trong hoạt động ngân hàng ngày càng tăng trưởng nhờ vào việc gia tăng vốn chủ sở hữu Các nguồn bổ sung này có thể đến từ lợi nhuận, phát hành cổ phần mới, hoặc từ việc góp thêm vốn.
Ngân hàng hoạt động với nhiều quỹ, mỗi quỹ phục vụ một mục đích cụ thể như quỹ đầu tư phát triển, quỹ dự phòng tổn thất, quỹ bảo toàn vốn, quỹ phúc lợi và quỹ khen thưởng.
Các khoản vay nợ trung và dài hạn, nếu có khả năng chuyển đổi thành cổ phần, được xem là một phần của vốn chủ sở hữu ngân hàng.
Vốn huy động là bộ phận lớn nhất trong tổng nguồn vốn của ngân hàng thương mại Tiền gửi thanh toán, được hình thành từ khoản tiền của các doanh nghiệp và cá nhân gửi vào ngân hàng, nhằm mục đích sử dụng các dịch vụ thanh toán mà ngân hàng cung cấp.
Tiền gửi có kỳ hạn của doanh nghiệp và tổ chức xã hội là giải pháp tài chính hiệu quả, giúp các tổ chức này quản lý hoạt động thu chi theo các chu kỳ xác định.
Họ gửi tiền vào ngân hàng để hưởng lãi
Trong cộng đồng dân cư, nhiều người có khoản tiền nhàn rỗi tạm thời và thường gửi vào ngân hàng để bảo toàn và sinh lời Việc gửi tiền tiết kiệm không chỉ giúp họ quản lý tài chính hiệu quả mà còn mang lại lợi ích từ lãi suất.
Tiền gửi giữa các ngân hàng là nguồn vốn có quy mô nhỏ, thường xuyên diễn ra để đảm bảo thanh toán thuận tiện Việc gửi tiền này nhằm tối đa hóa lợi ích cho khách hàng và duy trì sự ổn định trong hệ thống tài chính.
Ngân hàng thương mại thực hiện các dịch vụ uỷ thác nhằm tăng nguồn vốn, bao gồm uỷ thác đầu tư, uỷ thác cho vay, uỷ thác cấp phát, uỷ thác giải ngân và thu hộ.
Trong lĩnh vực thanh toán, các phương thức không dùng tiền mặt như L/C, uỷ nhiệm thu và uỷ nhiệm chi đóng vai trò quan trọng Ngân hàng không chỉ là đầu mối trong việc đồng tài trợ mà còn giúp gia tăng nguồn vốn của mình thông qua các giao dịch này.
Ngoài các nguồn vốn chính, ngân hàng thương mại còn có khả năng huy động tài chính từ các khoản phải nộp và phải trả, bao gồm thuế chưa nộp và lương chưa trả.
1.2.1.2 Huy động vốn của Ngân hàng thương mại a) Khái niệm huy động vốn tại Ngân hàng thương mại
Huy động vốn là quá trình ngân hàng tiếp nhận nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi từ các tổ chức và cá nhân thông qua nhiều hình thức khác nhau, nhằm hình thành nguồn vốn hoạt động Đây là nghiệp vụ cơ bản và quan trọng nhất, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng hoạt động của ngân hàng thương mại Ngân hàng huy động vốn dưới nhiều hình thức và có trách nhiệm hoàn trả gốc cùng lãi suất sau khi đã đảm bảo tỷ lệ dự trữ bắt buộc.
Nghiệp vụ huy động vốn của NHTM gồm các nghiệp vụ sau:
Nghiệp vụ tiền gửi là hoạt động mà các doanh nghiệp gửi tiền vào ngân hàng để thanh toán hoặc bảo quản tài sản, từ đó giúp ngân hàng thương mại (NHTM) huy động vốn Đồng thời, NHTM cũng thu hút các khoản tiền nhàn rỗi từ cá nhân và hộ gia đình, nhằm mục đích mang lại lãi suất cho người gửi.
Kinh nghiệm của một số ngân hàng thương mại trong quản lý hoạt động
1.3.1 Kinh nghiệm của một số Ngân hàng thương mại trong quản lý hoạt động huy động vốn
Ngân hàng Đông Nam Á (Seabank) đã khẳng định vị thế là một trong những ngân hàng thương mại hàng đầu, đóng góp tích cực vào nền kinh tế Việt Nam Với chiến lược phát triển ngân hàng bán lẻ, Seabank tập trung vào khách hàng cá nhân, không chỉ đơn thuần huy động vốn cho vay mà còn cung cấp đa dạng các sản phẩm tín dụng và dịch vụ tài chính Ngân hàng đã cải tiến quy trình cho vay, giúp thủ tục trở nên đơn giản và nhanh chóng, đồng thời áp dụng mức lãi suất linh hoạt phù hợp với nhu cầu của từng khách hàng Để đạt được những thành công trong quản lý huy động vốn, Seabank đã triển khai nhiều biện pháp hiệu quả.
Lãi suất linh hoạt được áp dụng cho vay cầm cố khách hàng có sổ tiết kiệm tại ngân hàng, với mức lãi suất bằng lãi suất ghi trên sổ cộng thêm biên độ 1% Đây là lãi suất cho vay tiêu dùng thấp nhất trên thị trường hiện nay.
Tỷ lệ vay trên giá trị tài sản đảm bảo tại ngân hàng có thể đạt từ 85% đến 95% đối với các giấy tờ có giá Tỷ lệ này có sự linh hoạt, thay đổi theo nhu cầu của khách hàng và tình hình chung của thị trường.
Ngân hàng có khả năng linh hoạt trong việc chấp nhận hồ sơ tài sản huy động vốn, đặc biệt đối với các tài sản thế chấp là giấy chứng nhận quyền sở hữu của các khu nhà chung cư mới xây Điều này được thực hiện khi có sự xác nhận từ chính quyền địa phương về tình trạng cư trú của người dân, với thủ tục đơn giản và thuận tiện.
Ngân hàng Đông Nam Á đang đối mặt với nhiều thách thức trong quản lý hoạt động huy động vốn, bao gồm đội ngũ nhân viên trẻ và biến động nhân sự thường xuyên, điều này ảnh hưởng đến khả năng thu hút khách hàng Hơn nữa, chiến lược phát triển sản phẩm huy động vốn vẫn thiếu sự đặc trưng, chưa tạo được sự khác biệt trong thị trường.
1.3.1.2 Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam (Vietcombank)
Vietcombank là một trong bốn ngân hàng thương mại nhà nước lớn và uy tín tại Việt Nam, nổi bật với việc hầu hết các ngân hàng khác đều mở tài khoản ngoại tệ tại đây để thực hiện giao dịch thanh toán, chuyển tiền và mua bán ngoại tệ Với hệ thống tài khoản và mạng lưới ngân hàng đại lý rộng lớn nhất, Vietcombank dẫn đầu trong lĩnh vực thanh toán ngoại tệ và thanh toán quốc tế tại Việt Nam.
Bên cạnh đó, Vietcombank ( VCB) là đơn vị tổ chức, vận hành hệ thống VCB Money, phục vụ hoạt động thanh toán liên ngân hàng bên cạnh
Hệ thống Thanh toán điện tử liên ngân hàng của NHNN cho phép các TCTD và tổ chức kinh tế sử dụng dịch vụ, trong đó Vietcombank (VCB) nổi bật với ưu thế vượt trội Điều này giúp VCB tận dụng mạng lưới khách hàng rộng lớn và nguồn tiền gửi thanh toán nhàn rỗi, từ đó gia tăng nguồn vốn huy động của ngân hàng, củng cố vị thế trong lĩnh vực thanh toán liên ngân hàng tại Việt Nam.
Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam (Vietcombank) đã phát triển các gói sản phẩm tích lũy và đầu tư, nhằm nâng cao lợi ích và tạo sự thuận tiện tối đa cho khách hàng trong các giao dịch tài chính.
Gói sản phẩm tài chính này giúp khách hàng tiết kiệm lãi định kỳ và đầu tư số tiền lãi vào chứng chỉ quỹ mở hoặc hợp đồng bảo hiểm Khách hàng chỉ cần thực hiện đăng ký một lần duy nhất khi gửi tiết kiệm.
Ngân hàng cung cấp lãi suất tiết kiệm lên tới 0,12% mỗi năm cho khách hàng Khi tham gia các gói sản phẩm tích lũy và đầu tư, khách hàng không chỉ có cơ hội tích lũy tiền tiết kiệm mà còn được bảo vệ trước rủi ro và có khả năng sinh lời từ nguồn tiền tiết kiệm thông qua các khoản đầu tư định kỳ.
Năm 2017, Vietcombank đã ghi nhận sự phát triển mạnh mẽ trong nguồn huy động vốn, với tổng số tiền huy động đạt 889.724 tỷ đồng, tăng 38,7% so với năm trước.
2016, thực hiện 118% kế hoạch 2017 Tốc độ tăng trưởng huy động vốn bán buôn và bán lẻ lần lƣợt là 19,6% và 21,9
Trong tổng nguồn vốn, huy động vốn không kỳ hạn tăng 27,2% so với
Năm 2016, Vietcombank đã đạt được kết quả ấn tượng trong công tác huy động vốn, với tỷ trọng vốn huy động đạt 29,4% Huy động vốn ngoại tệ gần 6 tỷ USD, tăng 17,6% so với năm 2016, chiếm 18,2% tổng vốn huy động và vượt 109,7% kế hoạch năm 2017 Những con số này phản ánh nỗ lực và hiệu quả trong việc huy động vốn của ngân hàng.
1.3.2 Bài học rút ra cho Ngân hàng TMCP Quân đội – Chi nhánh Trần Duy Hưng
Qua việc phân tích quản lý huy động vốn của hai ngân hàng, Ngân hàng TMCP Quân đội – Chi nhánh Trần Duy Hưng có thể rút ra những bài học kinh nghiệm quý báu cho công tác quản lý hoạt động huy động vốn Điều này bao gồm việc tổ chức thực hiện huy động vốn một cách hiệu quả và hợp lý.
Để tăng cường hiệu quả quản lý hoạt động huy động vốn, cần đa dạng hóa khách hàng và các hình thức huy động vốn, từ đó khai thác tối đa nhu cầu của khách hàng.
- Áp dụng lãi suất một cách linh hoạt nhằm nâng cao tính cạnh tranh của sản phẩm huy động với các Ngân hàng khác.
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Phương pháp thu thập thông tin, dữ liệu, số liệu
Luận văn sử dụng dữ liệu thứ cấp, là thông tin do người khác thu thập, bao gồm cả dữ liệu thô và dữ liệu đã xử lý Dữ liệu thứ cấp thường rất phức tạp và đến từ nhiều nguồn khác nhau, do đó, người nghiên cứu cần sắp xếp chúng một cách hệ thống nhằm phục vụ cho mục đích nghiên cứu cụ thể, giúp quá trình nghiên cứu trở nên dễ dàng hơn.
Tiến trình thu thập dữ liệu thứ cấp đƣợc sắp xếp nhƣ sau:
Một là, xác định dữ liệu cần có, đây là bước quan trọng nhất để tìm đƣợc dữ liệu phù hợp cho quá trình nghiên cứu
Hai là, xác định dữ liệu có thể thu thập đƣợc từ nguồn bên trong, đây là dữ liệu rất có ích, dễ thu thập
Để thu thập dữ liệu cần thiết, bạn nên xác định nguồn thông tin từ kho lưu trữ, thư viện, sách, giáo trình và các tạp chí chuyên ngành Ngoài ra, một số dữ liệu cũng có thể được tìm thấy tại các trung tâm thông tin và các bộ ngành liên quan.
Bốn là, tiến hành thu thập số liệu thứ cấp
Năm là, tiến hành nghiên cứu giá trị của dữ liệu và độ tin cậy của dữ liệu phù hợp với mục tiêu nghiên cứu
Sáu là, hình thành dữ liệu thứ cấp phục vụ cho cuộc nghiên cứu
Dựa trên tiến trình nghiên cứu, tác giả đã thu thập, phân tích và tổ chức các số liệu, tài liệu, và dữ liệu thứ cấp từ nhiều nguồn khác nhau để phục vụ cho quá trình nghiên cứu.
- Các văn bản quản lý nhà nước các cấp có liên quan đến đề tài
Báo cáo hoạt động và bảng cân đối kế toán của MB Trần Duy Hưng từ năm 2015 đến 2017 cho thấy tình hình tài chính ổn định Dữ liệu về phân loại nợ và kết quả huy động vốn trong giai đoạn này cũng phản ánh sự phát triển bền vững của ngân hàng Các số liệu liên quan đến các hoạt động tại MB Trần Duy Hưng trong thời gian 2015-2017 cung cấp cái nhìn tổng quan về hiệu quả và chiến lược kinh doanh của ngân hàng.
- Thông tin đã đƣợc công bố rộng rãi trên báo chí, internet, báo cáo thường niên của MB Việt Nam năm 2015 đến 2017
Các nghiên cứu khoa học và tài liệu liên quan đến quản lý hoạt động huy động vốn đã được công bố trên các tạp chí uy tín như Tạp chí Khoa học Ngân hàng, Tạp chí Kinh tế Tài chính và Thời báo Ngân hàng Những bài viết này cung cấp cái nhìn sâu sắc về các phương pháp và chiến lược huy động vốn hiệu quả trong lĩnh vực tài chính.
Phương pháp xử lý thông tin, dữ liệu, số liệu đã thu thập
Phân tích là quá trình chia nhỏ đối tượng nghiên cứu thành các bộ phận, yếu tố cấu thành đơn giản hơn để tìm hiểu và phát hiện thuộc tính, bản chất của từng yếu tố Qua đó, phân tích giúp chúng ta hiểu rõ hơn về đối tượng nghiên cứu, từ những yếu tố đơn giản để nhận diện cái chung phức tạp.
Khi nghiên cứu một đối tượng, chúng ta thường gặp nhiều hiện tượng chồng chéo nhau, làm khó khăn trong việc nhận diện bản chất Để hiểu rõ đối tượng, cần phân chia nó theo cấp bậc Nhiệm vụ của phân tích là tìm ra cái chung từ cái riêng, bản chất từ hiện tượng, và cái phổ biến từ cái đặc thù Trong quá trình phân chia, cần xác định tiêu chí phân chia, chọn điểm xuất phát và dựa trên mục đích nghiên cứu để xác định các thuộc tính riêng và chung Phương pháp phân tích được áp dụng triệt để trong chương trình nghiên cứu.
Khi thảo luận về các vấn đề lý luận, tác giả đã áp dụng những quan điểm này trong hầu hết các phần của Luận văn.
So sánh là một thao tác nghiên cứu thiết yếu trong nhiều lĩnh vực khoa học, đóng vai trò quan trọng tùy thuộc vào đặc điểm và bản chất của đối tượng nghiên cứu Trong một số ngành khoa học, việc áp dụng phương pháp so sánh là cần thiết để giải quyết các vấn đề cơ bản phát sinh trong quá trình nghiên cứu.
Trong Chương 3 của luận văn, tác giả đã áp dụng phương pháp so sánh để nghiên cứu thực trạng hoạt động huy động vốn tại Ngân hàng TMCP Quân đội – Chi nhánh Trần Duy Hưng Phân tích kết quả kinh doanh thông qua phương pháp so sánh giúp rút ra nhận xét về hiệu quả hoạt động huy động vốn và công tác quản lý vốn Bên cạnh đó, việc so sánh hoạt động huy động vốn qua các năm 2015-2017 mang lại cái nhìn toàn diện, từ đó đề xuất các giải pháp quản lý hiệu quả hơn cho hoạt động huy động vốn tại ngân hàng.
2.2.3 Phương pháp thống kê mô tả
Thống kê mô tả là phương pháp được sử dụng để trình bày những đặc tính cơ bản của dữ liệu thu thập từ nghiên cứu thực nghiệm Phương pháp này bao gồm các bước thu thập, tóm tắt, trình bày, tính toán và mô tả các đặc trưng khác nhau nhằm phản ánh tổng quát đối tượng nghiên cứu.
Trong luận văn này, tác giả phân tích quản lý hoạt động huy động vốn tại Ngân hàng TMCP Quân đội – Chi nhánh Trần Duy Hƣng, dựa trên các bảng số liệu về cơ cấu nguồn vốn, chất lượng và kết quả kinh doanh của Chi nhánh trong giai đoạn từ năm 2015 đến 2017.
2.2.4 Phương pháp phân tích, tổng hợp Ở chương 1, trên cơ sở phân tích nội dung chủ yếu của từng công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài, tác giả sử dụng phương pháp tổng hợp để rút ra những kết quả chủ yếu của các công trình nghiên cứu và khoảng trống trong nghiên cứu
Trong chương 1, luận văn phân tích kinh nghiệm quản lý huy động vốn của một số ngân hàng thương mại, từ đó rút ra bài học áp dụng cho Ngân hàng TMCP Quân đội – Chi nhánh Trần Duy Hưng Chương 3 tập trung vào thực trạng quản lý hoạt động huy động vốn tại ngân hàng này, phân tích các nội dung liên quan và đưa ra nhận xét, đánh giá tổng quát về hiệu quả quản lý huy động vốn tại Ngân hàng TMCP Quân đội – Chi nhánh Trần Duy Hưng.
Dựa trên phân tích lý luận và đánh giá thực trạng trong các chương trước, chương 4 của luận văn áp dụng phương pháp tổng hợp để đề xuất các giải pháp nhằm cải thiện quản lý hoạt động huy động vốn tại Ngân hàng TMCP Quân đội – Chi nhánh Trần Duy Hưng.
