BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN TRƯỜNG CAO ĐẲNG NƠNG LÂM ĐƠNG BẮC GIÁO TRÌNH CHĂN NI LỢN (Lưu hành nội bộ) Tác giả:Trần Thị Vân Hà (chủ biên) Quảng Ninh, năm 2021 TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN Tài liệu thuộc loại sách giáo trình nên nguồn thơng tin phép dùng ngun trích dùng cho mục đích đào tạo tham khảo Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc sử dụng với mục đích kinh doanh thiếu lành mạnh bị nghiêm cấm LỜI GIỚI THIỆU Giáo trình chăn ni lợn mơđun chun ngành chương trình đào tạo hệ trung cấp nghề chăn ni thú y Mô đun giúp học sinh nắm vai trị ngành chăn ni lợn sản xuất đời sống xã hội Cung cấp cho người học có nhìn tổng thể phát triển ngành chăn ni lợn, từ định hướng vấn đề cần quan tâm, giải lý thuyết thực tiễn Giáo trình gồm bài: Bài 1: Giống heo công tác giống Bài 2: Dinh dưỡng thức ăn nuôi heo Bài 3: Xây dựng quản lý chuồng trại nuôi heo Bài 4: Kỹ thuật ni dưỡng chăm sóc heo Bài 5: Các biện pháp phòng bệnh trại heo Bài 6: Quản lý sản xuất trại heo Để hoàn thiện giáo trình chúng tơi nhận đạo, hướng dẫn Ban Giám Hiệu trường Cao đẳng Nơng Lâm Đơng Bắc; phịng đào tạo; Văn hướng dẫn Bộ Lao Động TBXH Sự hợp tác, giúp đỡ giáo viên môn chăn nuôi, đóng góp ý kiến cán kĩ thuật đơn vị liên quan Chúng xin gửi lời cảm ơn đến đến nhà khoa học, cán kỹ thuật, thầy cô giáo tham gia đóng góp nhiều ý kiến quý báu, tạo điều kiện thuận lợi để hoàn thành giáo trình Bộ giáo trình sở cho giáo viên soạn giảng để giảng dạy, tài liệu nghiên cứu học tập học viên học nghề chăn nuôi, nghề thú y Các thông tin giáo trình có giá trị hướng dẫn giáo viên thiết kế tổ chức giảng dạy dạy cách hợp lý Giáo viên vận dụng cho phù hợp với điều kiện bối cảnh thực tế trình dạy học Trong trình biên soạn chắn khơng tránh khỏi sai sót, chúng tơi mong nhận nhiều ý kiến đóng góp nhà khoa học, cán kỹ thuật, đồng nghiệp để giáo trình hồn thiện Quảng ninh, ngày 12 tháng 05 năm 2021 Người biên soạn Trần Thị Vân Hà (chủ biên) Mai Thị Thanh Nga Vũ Việt Hà MỤC LỤC GIÁO TRÌNH TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN LỜI GIỚI THIỆU MỤC LỤC GIÁO TRÌNH MƠN HỌC/MƠ ĐUN Bài 1: GIỐNG HEO VÀ CƠNG TÁC GIỐNG Các giống heo 1.1 Giống heo ngoại 1.2 Giống heo nội địa Công tác giống 2.1 Mục tiêu 2.2 Chọn giống heo 2.3 Chọn heo giống Bài 2: DINH DƯỠNG VÀ THỨC ĂN NUÔI HEO Dinh dưỡng heo 1.1 Vai trò nước 1.2 Vai trò Protein 1.3 Vai trò Gluxit 1.4 Vai trò Lipit 1.5 Vai trò Vitamin 1.6 Vai trị chất khống Thức ăn ni heo 2.1 Thức ăn 2.2 Thức ăn bổ sung 2.3 Thức ăn tổng hợp 2.4 Phương pháp phối trộn phần thức ăn Bài 3: XÂY DỰNG VÀ QUẢN LÝ CHUỒNG TRẠI NUÔI HEO Yêu cầu xây dựng chuồng ni 1.1 Vị trí chuồng 1.2 Hướng chuồng 1.3 Tiểu khí hậu chuồng 1.4 Kết cấu chuồng thiết bị chuồng Các loại chuồng heo 2.1 Chuồng heo đực 2.2 Chuồng heo nái khô nái chửa 2.3 Chuồng lồng cho heo nái đẻ 2.4 Chuồng heo cai sữa 2.5 Chuồng cho heo choai, heo vỗ béo heo hậu bị 4 9 11 14 14 14 14 16 16 16 17 17 18 18 18 19 19 21 22 22 24 25 25 25 25 26 29 29 29 29 30 31 Hệ thống xử lý chất thải 3.1 Đường mương 3.2 Nhà ủ phân bể lắng phân 3.3 Hầm phân huỷ khí túi sinh học Quy trình vệ sinh, tiêu độc chuồng trại Bài 4: KỸ THUẬT NI DƯỠNG VÀ CHĂM SĨC HEO Ni dưỡng chăm sóc heo hậu bị 1.1 Dinh dưỡng 1.2 Tuổi phối giống lần đầu 1.3 Dấu hiệu heo động dục thời điểm phối giống Ni dưỡng, chăm sóc khai thác heo đực giống 2.1 Dinh dưỡng 2.2 Những điều cần lưu ý mua heo đực 2.3 Vài đặc điểm tinh dịch heo 2.4 Quản lý khai thác heo đực giống Ni dưỡng chăm sóc heo nái mang thai 3.1 Phát heo nái mang thai 3.2 Chăm sóc cho ăn Ni dưỡng chăm sóc heo nái ni 4.1 Dấu hiệu heo nái sinh 4.2 Chăm sóc heo nái sau sinh heo sơ sinh 4.3 Nuôi heo nái sau sinh Ni heo theo mẹ 5.1 Chăm sóc heo sinh 5.2 Cho heo com bú sữa đầu 5.3 Ghép đàn 5.4 Tập cho heo ăn sớm Nuôi heo cai sữa 6.1 Quản lý chăm sóc 6.2 Dinh dưỡng Ni heo thịt 7.1 Dinh dưỡng 7.2 Giai đoạn I 7.3 Giai đoạn II Bài 5: CÁC BIỆN PHÁP PHÒNG BỆNH TRONG TRẠI HEO 1.Vệ sinh Lựa chọn sử dụng chất khử trùng để phòng ngừa dịch bệnh 2.1 Với chuồng trại 2.2 Với phương tiện vận chuyển 2.3 Với chất thải vật nuôi 31 31 31 31 32 34 35 35 35 36 37 37 38 39 39 40 41 41 42 42 42 44 45 45 46 46 46 47 47 48 49 49 50 50 52 52 53 53 53 53 2.4 Với dụng cụ chăn nuôi Thiết lập lịch bảo vệ đàn heo Tiêm phòng vaccine 4.1 Lịch tiêm cho heo 4.2 Lịch tiêm cho heo nái Tăng sức đề kháng thể mầm bệnh 5.1 Kiểm soát tiêu diệt mầm bệnh vào trại 5.2 Nâng cao khả miễn dịch heo Bài 6: QUẢN LÝ SẢN XUẤT TRONG TRẠI HEO Các tiêu kinh tế kỹ thuật 1.1 Heo đực giống 1.1.3 Số lượng nái/đực phụ trách 1.1.4 Thời hạn sử dụng: năm 1.1.5 Khả phối giống cho lợn nái phải đạt 1.2 Heo nái 1.3 Heo thịt Xác định cấu đàn heo 2.1 Khái niệm: 2.2 Phương pháp xác định: Kế hoạch lao động Kế hoạch thức ăn Sổ sách ghi chép Tính tốn giá thành sản phẩm 53 53 54 54 54 55 55 55 57 57 57 58 58 58 58 58 59 59 60 62 62 62 62 GIÁO TRÌNH MƠN HỌC/MƠ ĐUN Tên mơn học/mơ đun: Chăn ni lợn Mã mơn học/mơđun: MĐ 13 Vị trí, tính chất, ý nghĩa vai trị mơn học/mơ đun: - Vị trí: Mơ đun chăn ni lợn bố trí học sau mơn học/mơ đun sở Mơ đun cung cấp kiến thức công tác chọn giống, xây dựng chuồng trại, quy trình chăm sóc quản lý đàn lợn cho đạt hiệu cao - Tính chất: Chăn ni lợn mơ đun chun mơn bắt buộc chương trình đào tạo nghề chăn nuôi thú y - Ý nghĩa vai trị mơn học/mơ đun: + Mơn đun chăn ni lợn nhằm tạo kiến thức cho kỹ thuật chăn nuôi chuyên khoa + Sau học xong mô đun người học hiểu kiến thức chăn nuôi lợn Áp dụng để học hiệu môn học/ mô đun đồng thời vận dụng hiểu biết mơ đun cải tiến kĩ thuật chăn nuôi cho hiệu suất cao Mục tiêu môn học/mô đun: - Về kiến thức: + Nhận biết đặc điểm sinh học số giống lợn nuôi phổ biến nước ta + Trình bày cách lựa chọn giống, xây dựng chuồng trại, nhu cầu dinh dưỡng kỹ thuật chăn nuôi loại lợn - Về kỹ năng: + Thực công việc quy trình chăn ni lợn theo phương thức chăn nuôi + Sử dụng trang thiết bị, cơng nghệ vào quy trình chăn ni lợn, nhằm nâng cao suất, chất lượng mang lại hiệu kinh tế bền vững + Xây dựng mơ hình sản xuất lợn đảm bảo tạo sản phẩm an toàn, bảo vệ sức khỏe cho người môi trường sinh thái - Về lực tự chủ trách nhiệm: + Tích cực, chủ động hợp tác q trình thực cơng việc + Rèn luyện tính cẩn thận, tỉ mỉ việc ni dưỡng, phịng trị bệnh cho lợn + Có tinh thần học tập tích cực, sáng tạo + Có ý thức học hỏi kiến thức mơn học chun mơn khác; + Có ý thức bảo vệ môi trường sống yêu thương động vật Nội dung mơn học/mơ đun: Giáo trình gồm bài: Bài 1: Giống heo công tác giống Bài 2: Dinh dưỡng thức ăn nuôi heo Bài 3: Xây dựng quản lý chuồng trại nuôi heo Bài 4: Kỹ thuật ni dưỡng chăm sóc heo Bài 5: Các biện pháp phòng bệnh trại heo Bài 6: Quản lý sản xuất trại heo Bài 1: GIỐNG HEO VÀ CÔNG TÁC GIỐNG Mã bài: B01 Giới thiệu: Chương giới thiệu giống lợn ni Việt Nam nội dung cơng tác giống lợn Mục tiêu: + Nhận biết đặc điểm sinh học nhận dạng giống lợn thường nuôi + Đánh giá ưu nhược điểm giống lợn ngoại lợn nội + Thực thao tác lựa chọn heo giống theo trình tự bước đảm bảo kỹ thuật +Tích cực, chủ động hợp tác q trình học tập, đảm bảo an tồn tiết kiệm vật tư trình thực Nội dung chính: Các giống heo 1.1 Giống heo ngoại 1.2 Giống heo nội địa Công tác giống 2.1 Mục tiêu 2.2 Chọn giống heo 2.3 Chọn heo giống Các giống heo 1.1 Giống heo ngoại a Giống lợn Yorkshire (Anh) Tồn thân có màu trắng, lơng có ánh vàng, đầu nhỏ, dài, tai to dài hướng phía trước, thân dài, lưng vồng lên, chân cao khỏe vận đơng tốt, chắn, tầm vóc lớn Trọng lượng sơ sinh trung bình - 1,2 kg, lợn trưởng thành đạt 350 - 380 kg, dài thân 170-185 cm, vòng ngực 165-185 cm 1- Lợn Yorkshire (Anh) Con có cân nặng 250-280 kg, lợn thuộc giống lợn cho nhiều nạc Lợn đẻ trung bình 10 - 12 con/lứa Có lứa đạt 17-18 con, cai sữa 60 ngày tuổi đạt 16-20 kg/con ngày tuổi đạt 16-20 kg/con Lợn nuôi phổ biến Việt Nam với số lượng lớn so với giống ngoại nhập khả thích nghi cao cúng đáp ứng nhu cầu xã hội Giống không dùng công thức lai với lợn nội lợn ngoại để nâng cao suất mà nhân để tăng đàn phục vụ cho phát triển đàn lợn b Lợn Landrace (Đan Mạch) 2- Lợn Landrace (Đan Mạch) Tồn thân có màu trắng tuyền, đầu nhỏ, dài, tai to dài rủ xuống kín mặt, cổ nhỏ dài dài, vai-lưng-mơng-đùi phát triển Tồn thân có dáng hình thoi nhọn giống thủy lơi, giống lợn tiêu biểu cho hướng nạc Lợn Landerace có khả sinh sản cao, mắn đẻ đẻ nhiều: Trung bình đạt 1,8 – lứa/năm Mỗi lứa đẻ 10 -12 con, trọng lượng sơ sinh (Pss) trung bình đạt 1,2 - 1,3 kg, trọng lượng cai sữa (Pcs) từ 12 – 15 kg Sức tiết sữa từ - kg/ngày Khả sinh trưởng lợn tốt, tăng trọng nhanh, tiêu tốn thức ăn thấp, tỷ lệ tăng nhanh, tiêu tốn thức ăn thấp, tỷ lệ nạc cao chất lượng thịt tốt Lợn có khả tăng trọng từ 750-800 g/ngày, tháng tuổi lợn nạc cao chất lượng thịt tốt Lợn nuôi phổ biến Việt Nam khả thích nghi cao cúng đáp ứng nhu cầu xã hội Giống không dùng công thức lai với lợn nội lợn ngoại để nâng cao suất mà nhân để tăng đàn phục vụ cho phát triển đàn lợn c Giống lợn Duroc (Mỹ) 10 Ở điều kiện nước ta chuồng nuôi lợn thịt kiểu chuồng hở, đảm bảo ấm mùa đông mát mùa hè, chuồng khô Câu hỏi tập Trình bày dấu hiệu heo nái động dục phương pháp xác định thời điểm phối giống? Tinh dịch heo đực giống có đặc điểm gì? Trình bày đặc điểm đó? Khi heo nái mang thai cần ý phần dinh dưỡng hàng ngày? Cách chăm sóc, quản lý heo nái mang thai? Trình bày kỹ thuật chăn ni chăm sóc heo theo mẹ? Các dấu hiệu nhận biết heo nái sinh? Phần thực hành Bài Thực thụ tinh nhân tọa cho lợn nái Bài Thực đỡ đẻ cho lợn nái Bài Chăm sóc heo mẹ sau sinh heo sơ sinh Yêu cầu đánh giá kết học tập Đánh giá kết học tập (điểm định kỳ) dựa hình thức kiểm tra học sinh yêu cầu q trình chăn ni chăm sóc heo đực giống, heo nái chửa heo Ghi nhớ Cách lựa chọn đực giống, nái sinh sản có chất lượng, đặc điểm tinh dịch heo, dấu hiệu nhận biết heo nái đông dục, heo nái sinh kỹ thuật chăn ni, chăm sóc quản lý loại lợn 54 Bài 5: CÁC BIỆN PHÁP PHÒNG BỆNH TRONG TRẠI HEO Mã bài: B05 Giới thiệu: Việc phát sinh dịch bệnh lợn nhiều nguyên nhân Các tác nhân vi trùng, virus ký sinh trùng phối hợp với yếu tố stress, dinh dưỡng, môi trường công tác quản lý Nếu nâng cao sức chống chịu miễn dịch đàn lợn tránh bớt stress khả tiếp xúc với tác nhân gây bệnh giảm tổn thất dịch bệnh lợn Vì việc chăm sóc, ni dưỡng vệ sinh phòng dịch yếu tố quan trọng hàng đầu giúp người chăn ni giảm bớt thiệt hại kinh tế dịch bệnh Mục tiêu: Trình bày quy trình phịng bệnh thiết lập chương trình bảo vệ đàn heo cho hiệu Thực thao tác phòng bệnh cho heo theo trình tự bước, đảm bảo kỹ thuật Tích cực, chủ động hợp tác trình học tập, đảm bảo an tồn tiết kiệm vật tư trình thực Nội dung Vệ sinh Lựa chọn sử dụng chất khử trùng để phòng ngừa dịch bệnh Thiết lập lịch bảo vệ đàn heo Tiêm phòng vaccine Tăng sức đề kháng thể mầm bệnh 1.Vệ sinh Để trống chuồng sau đợt nuôi nhằm phá vỡ chu kỳ dịch bênh Việc để trống chuồng kết hợp với làm vệ sinh khử trùng giúp phịng bệnh Nhiều lồi vi sinh vật gây bệnh tìm thấy chuồng chuồng heo khơng thể tồn dài ngày ngồi thể ký chủ Khi chuyển hết heo , mầm bệnh chuồng không giảm số lượng, cần quét dọn vệ sinh chuồng sẽ, sát trùng tồn chnngf để trống chuồng trước nuôi đợt heo Thời gian để trống chuồng từ 3-4 tuần lâu cho kết tốt Hố sát trùng có tác dụng ngăn ngừa việc truyền mầm bệnh từ nơi đến nơi khác, từ khu chăn nuôi đến khu chăn nuôi khác Hố sát trùng thươgf đặt cửa đầu dãy chuồng, cổng trang trại Vệ sinh cho nái trước chuyển lên chuồng nái đẻ Làm vế sinh xà phòng chất sát trùng nhẹ 55 Thường xuyên theo dõi quan sát phát heo bệnh Khi phát heo bệnh phải cách li heo bệnh Khi heo chết bệnh không rõ nguyên nhân tuyệt đối phải mang tiêu hủy chôn sâu Lựa chọn sử dụng chất khử trùng để phòng ngừa dịch bệnh 2.1 Với chuồng trại Hiệu lực tiêu độc phụ thuộc vào cấu tạo chuồng trại Tường, chuồng, sân chơi phẳng hiệu lực tiêu độc cao gồ ghề Phải tiêu độc giới trước tiêu độc hóa học Các hóa chất thường dùng sữa vôi 10 – 20%, Chlorur vôi – 20% dùng để quét lên tường, chuồng, sân chơi… ; Formol – 5%, NaOH – 5%, Cresol 0,5 – 3%, Cresyl – 5%, Axit phenic – 5%, dùng để phun lên vùng muốn tiêu độc, khử trùng Ngồi ra, dùng nước sơi dội, hun trấu, rắc vôi bột, quét vôi… để tiêu độc số lớn bệnh truyền nhiễm thường xảy vật nuôi 2.2 Với phương tiện vận chuyển Bên bên phương tiện vận chuyển cần phun khí dung dội dung dịch hóa chất tiêu độc Sau – dội nước nóng Phân nguyên liệu động vật bệnh nghi mắc bệnh truyền nhiễm vi khuẩn có nha bào (bệnh nhiệt thán, ung khí thán…) cần phải đốt Dùng chất tiêu độc mạnh tưới vào phương tiện vận chuyển 2.3 Với chất thải vật ni Có ba phương pháp tiêu độc phân đốt, dùng hóa chất phương pháp ủ nhiệt sinh học Phân bị đốt chất lượng phân bón giảm, mặt khác đốt cháy khơng hồn tồn thường sinh khí độc Cho nên đốt phân bị nhiễm loài mầm bệnh có sức đề kháng cao (như nhiệt thán, ung khí thán, virus thiếu máu truyền nhiễm ngựa) Các hóa chất dùng tiêu độc phân bất tiện, tốn kém, thường khơng đạt mục đích tiêu độc, lại gây trở ngại dùng phân bón Phương pháp ủ nhiệt sinh học phương pháp tiện lợi dùng để tiêu độc phân động vật mắc bệnh truyền nhiễm vi khuẩn khơng có nha bào gây nên Phương pháp dùng để tiêu độc dựa sở hợp chất hữu phân, nước tiểu… khối phân ủ xảy trình lên men vi sinh vật, làm nhiệt độ đống phân tăng cao nên tiêu diệt phần lớn vi khuẩn khơng có nha bào, virus, ấu trùng trứng giun sán 2.4 Với dụng cụ chăn ni Có thể sử dụng nhiệt độ cao (đốt, hơ lửa, đun sôi) để tiêu độc dụng cụ Với trang trại chăn nuôi tập trung nên áp dụng trang thiết bị giới dùng để tiêu độc, vừa làm giảm nhẹ sức lao động người tiêu độc, vừa làm tăng hiệu tiêu độc Thiết lập lịch bảo vệ đàn heo Ta có câu: “Phịng bệnh tốt chữa bệnh” Con heo nhìn bề ngồi thấy vóc dáng cao to, mập mạnh tưởng sức khoẻ có thừa lại thứ lồi vật vướng nhiều thứ bệnh tật nhất, dễ chết thứ bệnh tật Thế nhưng, biết 56 cách phòng bệnh cho heo cách tạo môi trường sống tốt, thức ăn giàu dinh dưỡng, cách chích ngừa bệnh truyền nhiễm mà heo thường gặp dễ dàng ngăn ngừa số bệnh Để phịng bệnh cho heo khơng tốt chủng ngừa thứ bệnh truyền nhiễm vi trùng vi khuẩn gây bệnh dịch tả, bệnh toi, bệnh lở mồm long móng … mà vướng phải heo chết hàng loạt, bệnh lây lan nhanh theo diện rộng Ngoài cần phải tạo môi trường sống cho heo thật tốt chuồng trại sẽ, thoáng mát, yên tĩnh, đồng thời cung cấp cho heo phần ăn nhiều dinh dưỡng để giúp chúng tăng sức đề kháng Bên cạnh cần ngăn ngừa tiêu diệt mầm bệnh từ bên xâm nhập vào (người lạ, thú hoang ) Nếu cần thiết vào người phải giẫm ngập giày dép họ lên máng đựng đầy vôi sống để tiêu diệt hết vi sinh trùng gây bệnh mà người vơ tình mang theo Ngăn chặn loại gia cầm gia súc loại thú hoang bên ngồi lai vãng khu vực ni heo, tác nhân gây bệnh nguy hiểm cần phải ngăn ngừa Không nên mua heo giống nuôi từ vùng nghi ngờ có dịch bệnh hồnh hành Tiêm phòng vaccine 4.1 Lịch tiêm cho heo Heo ngày tuổi: tiêm Amoxylin LA, phòng Liên cầu khuẩn, nhiễm khuẩn kế phát Heo 10 ngày tuổi: tiêm sắt, Phòng thiếu máu thiếu sắt Heo 14 ngày tuổi: tiêm Vacxin PRRS, Phòng hội chứng rối loạn hô hấp sinh sản Heo 21 ngày tuổi: tiêm Vacxin Circo Vacxin Suyễn, phòng Hội chứng còi cọc sau cai sữa Viêm phổi địa phương (Suyễn) Heo 35 ngày tuổi: tiêm Vacxin Dịch tả, phòng dịch tả Heo 48 ngày tuổi: tiêm Vacxin LMLM, phịng Lở mồm long móng Heo 65 ngày tuổi: tiêm Vacxin Dịch tả, phòng dịch tả Heo 80 – 90 ngày tuổi: tiêm Ivermectin, để xổ giun sán 4.2 Lịch tiêm cho heo nái Heo mang thai tuần 9: tiêm Vacxin Circo, phòng Hội chứng còi cọc sau cai sữa (PCV2) Heo mang thai tuần 10: tiêm Vacxin Dịch tả, phòng dịch tả Heo mang thai tuần 11: tiêm Vacxin giả dại, phòng giả dại Heo mang thai tuần 12: tiêm Vacxin LMLM, phịng Lở mồm long móng Heo mang thai tuần 14: tiêm Vacxin E.coli, phòng Tiêu chảy E.coli Heo mang thai tháng lần: tiêm Vacxin PRRS, Phòng hội chứng rối loạn sinh sản hô hấp 57 Sau heo đẻ tuần: tiêm Vacxin Parvo, Phòng xảy thai truyền nhiễm Những ý sử dụng vacxin Liều sử dụng vacxin: Cần sử dụng vacxin theo định nhà sản xuất Nếu sử dụng không đủ liều làm giảm hiệu vacxin Kiểm tra lọ vacxin: Trước sử dụng cần kiểm tra đặc điểm sau: Thông tin nhãn (chi tiết cần ghi vào sổ để theo dõi gặp cố sử dụng); Tên vacxin, số lô, số liều sử dụng, ngày sản xuất, thời hạn sử dụng, quy cách bảo quản; Mặt khác, cần kiểm tra nút lọ chặt hay lỏng, nguyên vẹn hay bị rách, tình trạng lớp thiếc bọc bên ngồi, lọ thủy tinh có bị rạn nứt khơng, tình trạng thuốc lọ … Tăng sức đề kháng thể mầm bệnh Chúng ta biết để tác nhân gây bệnh (mầm bệnh) gây bệnh cho heo cần đảm bảo yếu tố: số lượng độc lực tác nhân gây bệnh đủ lớn để chiến thắng hệ thống miễn dịch thể heo Như để đảm bảo heo khỏe mạnh hạn chế dịch bệnh cần làm đồng thời hai công việc sau: - Kiểm sốt an tồn sinh học trại để giảm mầm bệnh độc lực mầm bệnh - Nâng cao tăng cường hệ miễn dịch heo 5.1 Kiểm soát tiêu diệt mầm bệnh vào trại Các tác nhân chủ yếu mà cần quan tâm để kiểm sốt mầm bệnh xâm nhập vào trại là: Phương tiện, vật tư, thức ăn, nước uống, người, heo động vật khác, chuột, chim côn trùng Hàng rào vật lý quy trình sát trùng tiêu diệt mầm bệnh (tùy đối tượng mà có quy trình khác nhau) Ln ln giám sát đánh giá quy trình để có điều chỉnh phù hợp Tiêu diệt mầm bệnh trại cần ý Sát trùng định kỳ Kiểm soát mầm bệnh dãy chuồng (người, vật tư, động vật khác (vật nuôi, chuột, chim, côn trùng … trại) Xử lý phân chất thải Định kỳ đánh giá điều chỉnh cho phù hợp theo thời điểm 5.2 Nâng cao khả miễn dịch heo Ngoài việc ngăn chặn mầm bệnh xâm nhập thể giải pháp ATSH kể cần giúp heo nâng cao khả miễn dịch chương trình dinh dưỡng phù hợp quy trình chủng ngừa tồn đàn Hiện nay, với tiến khoa học kỹ thuật, ngành dinh dưỡng đạt nhiều thành tựu Chúng ta có chế phẩm, sản phẩm nguyên liệu bổ sung vào thức ăn (bổ sung công thức thức ăn bổ sung thêm thức ăn hỗn hợp hoàn chỉnh) để đảm bảo đầy đủ dinh dưỡng kích thích sản sinh tế bào miễn dịch góp phần nâng cao khả miễn dịch thể heo 58 Câu hỏi tập Trình bày quy trình vệ sinh chuồng trai ni heo đảm bảo cơng tác phịng bệnh? Cách thức lựa chọn sử dụng chất khử để phòng ngừa dịch bệnh? Trình bày lịch tiêm phịng vacxin cho heo cho heo nái? Để tăng sức đề kháng thể lợn mầm bệnh ta phải ý đến điều ? Phần thực hành Bài Vệ sinh tiêu độc chuồng trại chăn nuôi heo Bài 10 Tiêm vacxin cho heo nái Yêu cầu đánh giá kết học tập Đánh giá kết học tập (điểm định kỳ) dựa hình thức kiểm tra học sinh lịch tiêm phòng vacxin cho heo, phương pháp giúp tăng sức đề kháng heo mầm bệnh Ghi nhớ Công tác vệ sinh chuồng trai ni heo, lịch tiêm phịng vacxin cho heo, phương pháp giúp tăng sức đề kháng heo mầm bệnh 59 Bài 6: QUẢN LÝ SẢN XUẤT TRONG TRẠI HEO Mã bài: B06 Giới thiệu: Việc quản lý đàn chăn nuôi lợn vấn đề cần ý cho tất trang trại chăn nuôi Quản lý để chăn nuôi lợn có suất tốt, sử dụng tài nguyên địa phương tốt, có hiệu kinh tế cao đảm bảo tính bền vững Khơng việc quản lý đàn lợn cịn có quan hệ tới việc xác định qui mơ, cấu đàn, tỷ lệ đực/cái thích hợp, tỷ lệ chọn lọc loại thải, phương pháp chu chuyển (kế hoạch sản xuất) cách thích hợp thuận lợi cho điều kiện chăn nuôi họ, hoạt động quản lý sức khỏe dịch bệnh Mục tiêu: Trình bày tiêu kinh tế loại lợn, lập kế hoạch sản xuất lợn theo điều kiện cụ thể Lựa chọn kế hoạch ni phù hợp với mục đich Tích cực, chủ động hợp tác trình học tập, đảm bảo an toàn tiết kiệm vật tư trình thực Nội dung Các tiêu kinh tế kỹ thuật 1.1 Heo đực giống 1.2 Heo nái 1.3 Heo thịt Xác định cấu đàn heo Kế hoạch lao động Kế hoạch thức ăn Sổ sách ghi chép Tính tốn giá thành sản phẩm Các tiêu kinh tế kỹ thuật 1.1 Heo đực giống 1.1.1 Khả tăng trọng Tuỳ theo giống Lợn Móng cái: Khả tăng trọng 350 g/ngày, tiêu tốn thức ăn: kg/1 kg tăng trọng Lợn Ngoại: Khả tăng trọng: 700 g/ngày, tiêu tốn thức ăn: < kg/kg tăng trọng – Lợn ngoại: tháng tuổi phải đạt 90 – 100 kg – Lợn lai: tháng tuổi phải đạt 70 kg – Lợn nội tháng tuổi : phải đạt 30 kg 1.1.2 Chất lượng tinh dịch 60 Thể tích tinh dịch (V): + Lợn nội: 80 – 150 ml/lần + Lợn ngoại: 250 – 300 ml/lần Hoạt lực tinh trùng (A): đánh giá tỷ lệ phân trăm tinh trùng tiến thẳng so với tổng số tinh trùng quan sát được: A ≥ 0,7 (≥70%) Nếu hoạt lực tinh trùng 70% tỷ lệ thụ thai thấp, không nên sử dụng Nồng độ (C): lợn nội: 80 – 100 triệu/1ml; lợn ngoại: 170 – 250 triệu tinh trùng/ml Tỷ lệ kỳ hình: Là tinh trùng có hình dạng khác thường so với tinh trùng bình thường 5- 10% 1.1.3 Số lượng nái/đực phụ trách Phối trực tiếp: 50 nái/1 lợn đực giống Thụ tinh nhân tạo: 300 – 500 nái/1 đực giống trở lên 1.1.4 Thời hạn sử dụng: năm 1.1.5 Khả phối giống cho lợn nái phải đạt Tỷ lệ phối giống: 80% Số đẻ ra: – 10 con/lứa Tỷ lệ nuôi sống đến cai sữa đạt 90% Ngoài cần ý đến tốc độ tăng trọng, tỷ lệ nạc độ dày mỡ lưng cm 1.2 Heo nái 1.2.1 Đối với heo nái hậu bị Bảng 6.1 Các tiêu kinh tế kỹ thuật heo nái hậu bị Loại lợn Khối lượng cai Khối lượng Tuổi phối Tiêu tốn thức sữa (Kg) lúc phối giống giống (tháng ăn (kg thức (kg) tuổi) ăn/ kg P) Lợn nội 35- 40 6- Lợn lai 8- 60 Lợn ngoại 10- 12 90 10 4,5 1.2.2 Đối với heo sinh sản Bảng 6.2 Các tiêu kinh tế kỹ thuật heo sinh sản Chỉ tiêu Loại lợn Lợn nội Lợn lai Lợn ngoại Số đẻ ra/ lứa Nái 12 11 10 Nái kiểm định 10 Số lứa đẻ/ năm Nái 1,8 1,7 Nái kiểm định 1,7 1,6 1,5 Khối lượng sơ sinh Nái 0,5 0,8 1,2 (kg) Nái kiểm định 0,35 0,7 Khối lượng cai sữa Nái 10 (kg) Nái kiểm định 61 Mức tiêu tốn thức ăn/ Nái 10 10 1kg tăng trọng Nái kiểm định 12 10 1.3 Heo thịt 1.3.1 Tốc độ sinh trưởng Để xác định tốc độ sinh trưởng lợn thịt nhanh hay chậm, xác định khả tăng trọng ngày hay tháng (g/ngày hay kg/tháng) Chỉ tiêu tiêu kinh tế kĩ thuật quan trọng Nếu lợn tăng trọng nhanh thời gian ni thịt ngắn, sớm giải phóng chuồng để ni đợt khác Những lợn có tốc độ sinh trưởng nhanh thường tiêu tốn thức ăn cho kg tăng trọng 1.3.2 Hiệu sử dụng thức ăn Xác định mức tiêu tốn thức ăn cho kg tăng trọng Cách tính: Tổng kg thức ăn Tổng đơn vị thức ăn HQSDTĂ = Hay Tổng khối lượng tăng Tổng kg khối lượng tăng Đây tiêu kinh tế kĩ thuật quan trọng, giảm chi phí thức ăn cho kg khối lượng tăng hạ giá thành chăn ni 1.3.3 Năng suất chất lượng thân thịt Chỉ tiêu xác định kết thúc nuôi thịt qua mổ khảo sát Năng suất chất lượng thân thịt đánh giá qua tiêu sau: Khối lượng móc hàm *100 Khối lượng sống Khối lượng móc hàm = K L sống - ( tiết + lông+ nội tạng ) Tỷ lệ móc hàm = Tỷ lệ thịt xẻ = KL móc hàm - (đầu+ chân) Khối lượng sống *100 Tỷ lệ thịt tinh = KL thịt xẻ - ( KL xương + da ) KL thịt xẻ *100 KL nạc *100 KL thịt xẻ Tỷ lệ mỡ, xương, da: Tính tương tự tỷ lệ nạc Các tiêu phụ thuộc vào nhiều yếu tố: giống, kĩ thuật nuôi dưỡng, kĩ thuật khảo sát Năng suất chất lượng thân thịt cịn đánh giá qua chiều đo + Độ dài thân thịt: thường đo từ đốt xương sườn đến mấu xương khung thước dây + Độ rộng thân thịt: đo qua điểm xương sườn 6-7 thước compa + Độ dày mỡ lưng: đo vị trí xương sườn 6-7 chiếu lên phần lưng thước kẹp Tỷ lệ nạc = 62 + Diện tích “mắt thịt” (diện tích dài lưng): có nhiều phương pháp đo phương pháp dùng giấy bóng kính mờ có kẻ ly có độ xác cao Xác định cấu đàn heo 2.1 Khái niệm: Là xác định số lượng loại lợn cần có để đảm bảo tỷ lệ lợn loại có mặt thường xuyên quy mô sản xuất mà ln chuyển đàn quy mơ khơng thay đổi 2.2 Phương pháp xác định: 2.2.1 Nguyên tắc chung: Quy mô đàn phải ổn định Các tiêu kinh tế kỹ thuật phải rút từ thực tiễn sản xuất có sở khoa học Phải loại thải lợn cách nghiêm ngặt theo tiêu chuẩn phẩm giống luân chuyển đàn 2.2.2.Phương pháp công thức tính lợn thịt: Gọi Xt số lợn thịt xuất chuồng năm Xt *100 L2 L2: Là tỷ lệ chọn lọc lợn thịt lớn: Như ta có số lợn thịt lớn cần để nuôi năm là: Nếu T2 thời gian nuôi lợn thịt lớn, số lợn thịt lớn có mặt thường xuyên là: Xt 100 T2 * L2 12 Nếu tỷ lệ chọn lọc lợn thịt nhỏ L1, số lợn chuyển vào nuôi thịt năm là: Xt x 100 x100 = 10 000 x Xt L1L2 L1L2 Nếu thời gian nuôi lợn thịt nhỏ T1 số lợn thịt nhỏ có mặt thường xuyên 10 000 Xt x T1 L1L2*12 2500 Xt x T1 = L1 x L2 Tổng số lợn thịt có mặt hai giai đoạn có mặt thường xuyên là: 25Xt T2 3L2 2500Xt T1 + 25 Xt (L1 T2 + 100 T1) L1 L2 63 L1 x L2 2.2.3 Tính toán cấu đàn lợn nái ta xác định: Ta gọi Xc số lợn nái thường xuyên cần để nuôi năm Xc x Lc 100 Lc tỷ lệ loại thải lợn nái năm Thì số lợn nái loại thải năm là: XcxLc 100 Nếu tỷ lệ chọn lọc nái kiểm định Lk, số nái kiểm định chuyển lên ni lợn nái số lợn nái bị loại thải Xc x Lc x Lk x Nk Nếu gọi số lứa đẻ nái kiểm định Nk số nái kiểm định có mặt thường xuyên năm là: Nên tỷ lệ chọn lọc nái hậu bị Lh số lợn cai sữa chuyển vào nuôi hậu bị là: Xc x Lc x 100 Lk x Lh Nếu thời gian nuôi lợn hậu bị Th số lợn nái hậu bị có mặt thường xuyên là: 100 x Xc x Lc xTh Lk x Lh x 12 Nếu số lợn cai sữa nái sản xuất năm Cc số lợn nái sản xuất năm là: Xc x Cc Nếu số nái kiểm định sản xuất năm Ck số lợn nái kiểm định sản xuất 64 2Lc x Xc x C1 Lk x Nk Trong điều kiện chăn nuôi nước ta xác định cấu đàn theo bảng đây: Bảng 6.3 Cơ cấu đàn lợn trại chuyên nuôi lợn nái (đơn vị) Loại lợn So với đàn lợn thường xuyên có mặt (%) So với đàn lợn có mặt năm (%) Tổng đàn lợn 100 100 Lợn nái 68,2 - 68,4 61,0 - 61,2 Lợn nái kiểm định 17,0 - 17,1 15,1 - 15,3 Lợn nái hậu bị 10,2 - 10,4 19,0 - 19,1 Đực giống làm việc 2,3 - 2,8 2,0 - 2,5 Đực giống hậu bị 1,0 - 1,1 1,9 - 2,0 Bảng 6.4 Cơ cấu đàn lợn chăn ni lợn thịt có ni nái tự túc giống Loại lợn Tổng đàn lợn Lợn nái sinh sản Lợn nái Lợn nái kiểm định Lợn nái hậu bị Đực giống làm việc Đực giống hậu bị Lợn thịt Lợn thịt nhỏ Lợn thịt lớn So với đàn lợn thường xuyên có mặt (%) So với đàn lợn có mặt năm (%) 100 13 - 14 9,5 - 10 2,2 - 2,5 2,0 - 2,1 0,3 - 0,4 0,2 - 0,3 86 - 87 25 - 26 61 100 10 - 11 6,2 - 6,5 1,5 - 1,6 1,4 - 1,5 0,2 - 0,3 0,1 - 0,2 89 - 90 26 - 27 63 Kế hoạch lao động Trong việc chăn ni, ngồi việc sử dụng lao động sẵn có gia đình, chủ trại phải thuê mướn số lao động làm việc Vì việc quản lý lao động thù lao cho lao động có vị trí quan trọng Phải có nghệ thuật quản lý sử dụng người cho tạo quyền tự chủ công việc người, tạo chủ động công việc cho họ, để đạt hiệu tốt công tác sản xuất Chú ý đảm bảo đủ lợi ích kinh tế cho người lao động, phải tương ứng với công sức thành lao động họ 65 Để quản lý tốt lao động sở chăn nuôi lợn, người quản lý phải tính số cơng nhân cần thiết dựa sau: Số đàn lợn định mức người lao động Mức lương người công nhân cán kỹ thuật Trang thiết bị vật tư kỹ thuật cho sở Trình độ quản lý cán quản lý Nước ta chưa có hệ thống chuồng trại liên hồn trang bị cơng cụ lao động chăn nuôi, mà chủ yếu sử dụng công cụ thô sơ, định mức cho người lao động cịn thấp Thơng thường lao động chăm sóc, ni dưỡng khoảng 25 lợn nái hay 50 - 100 tùy theo điều kiện nơi Kế hoạch thức ăn Sổ sách ghi chép Trong trại chăn nuôi phải sử dụng hệ thống phiếu để ghi chép theo dõi đàn lợn Mỗi lồi lợn có loại phiếu khác Tính tốn giá thành sản phẩm Cách tính tốn, người chăn ni phải vào đầu vào đầu qui thành giá trị tiền hành (đồng) Tùy loại lợn, loại có nhóm đầu vào đầu khác nhau: a Lợn đực giống: Đầu vào bao gồm chi phí khấu hao giống, chi phí khấu hao chuồng trại, chi phí thức ăn, chi phí cơng lao động, chi phí dụng cụ vật liệu pha chế tinh dịch, chi phí điện nước, vật liệu rẻ tiền mau hỏng chi phí thuốc thú y Đầu phối trực tiếp tính qua lợn con, sản xuất tinh dịch (thu nhập từ bán tinh) phân bón b Lợn nái sinh sản: Đầu vào bao gồm chi phí: khấu hao giống, khấu hao chuồng trại, thức ăn, công lao động, chi phí đực giống hay tinh dịch, phối giống, chi phí điện nước, vật liệu rẻ tiền mau hỏng, chi phí thuốc thú y, thức ăn ni lợn Đầu thu nhập từ bán lợn giống phân bón c Lợn thịt: Đầu vào bao gồm chi phí giống, khấu hao chuồng trại, thức ăn, công lao động, điện nước, liệu rẻ tiền mau hỏng, chi phí thuốc thú y Đầu bao gồm thu nhập bán lợn thịt phân bón Từ đầu vào đầu ra, tính lãi từ chăn nuôi lợn Đầu – Đầu vào = Lãi Câu hỏi tập Trình bày tiêu kinh tế cảu heo đực giống? Trình bày tiêu kinh tế heo nái? Trình bày phương pháp xác định cấu đàn nái trại chăn ni? Khi tính tốn giá thành sản phẩm với loại lợn ta cần vào yếu tố nào? Phần thực hành 66 Bài 11 Kiểm tra tiêu kỹ thuật heo đực giống Bài 12 Tính tốn giá thành sản phẩm lợn thịt sau lứa nuôi Yêu cầu đánh giá kết học tập Đánh giá kết học tập (điểm định kỳ) dựa hình thức kiểm tra học sinh nội dung học (chỉ tiêu kỹ thuật đực giống, nái hậu bị, nái sinh sản), cách xác định cấu đàn heo trang trại Ghi nhớ Cách xác định cấu đàn heo ni hạch tốn giá thành sản phẩm sau đợt nuôi 67 TÀI LIỆU THAM KHẢO Hồ Văn Giá, 1991 Nuôi heo thực hành NXB Tổng hợp Hậu Giang Võ Văn Ninh, 2001 Kỹ thuật chăn nuôi heo NXB Trẻ, Võ Văn Ninh, 2001 Những điều cần biết xây dựng chuồng trại nuôi heo NXB Trẻ, Nguyễn Vĩnh Phước 1973 Giáo trình bệnh truyền nhiễm gia súc NXB Nông Nghiệp Nguyễn Ngọc Tuân, Trần Thị Dân, 2000 Kỹ thuật chăn nuôi heo NXB Nông nghiệp, TP HCM, Nguyễn Thiện, Phan Địch Lân, Hoàng Văn Tiến, Võ Trọng Hốt, Phạm Sỹ Lăng, 1996 Chăn nuôi lợn gia đình trang trại NXB Nơng nghiệp, Nguyễn Ngọc Tư, Phùng Ngọc Thạch, 1986 Kỹ thuật nuôi heo NXB Nông nghiệp 68 ... nghiêm cấm LỜI GIỚI THIỆU Giáo trình chăn ni lợn mơđun chun ngành chương trình đào tạo hệ trung cấp nghề chăn nuôi thú y Mơ đun giúp học sinh nắm vai trị ngành chăn nuôi lợn sản xuất đời sống xã... thành giáo trình Bộ giáo trình sở cho giáo viên soạn giảng để giảng dạy, tài liệu nghiên cứu học tập học viên học nghề chăn nuôi, nghề thú y Các thông tin giáo trình có giá trị hướng dẫn giáo. .. dinh dưỡng kỹ thuật chăn nuôi loại lợn - Về kỹ năng: + Thực công việc quy trình chăn ni lợn theo phương thức chăn ni + Sử dụng trang thiết bị, công nghệ vào quy trình chăn ni lợn, nhằm nâng cao